A MAN OF GREATNESS RETURNS TO HIS NATIVE OPATIJA

This report deals with a school project that prompted the organisation of the international scientific symposium «Dr. Leo H. Sternbach: Life and Work of Valium Inventor» (Opatija, Villa Angiolina,18th May 2006.), and the unveiling of the commemorative plaque on the house in Opatija where Dr. Leo Henryk Sternbach, an eminent American scientist originating from Opatija, spent his childhood. The project was realised by the pupils of The Eugen Kumičić Grammar School in Opatija; Ana Petrovčić, David Deszô, Dominik Pažin, Davor Dujmić, Marin Dujmić and Hrvoje Tramontana during the 2005/6 academic year, as an assignment of the school history group. The project stemmed from a special curriculum on the holocaust and human rights education including the research into the history of pre-war Jewish community in Opatija, of which the Sternbach family was a part. It was based on the research of original archive material, biographic literature and the application of the historiographic method of oral history. The project was expounded through PowerPoint presentation in the course of the symposium during which both foreign and Croatian presenters shed light on facts pertaining to life and scientific work of Dr. Leo Henryk Sternbach, emphasising his exceptional contribution to the development of the medical science of the 20th century. On 18th May 2006, under the auspices of Roche Croatia and the Town of Opatija, the scientific symposium “Dr. Leo Henryk Sternbach: Life and Work of Valium Inventor” was held at the Villa Angiolina in Opatija. Also, the unveiling of the commemorative plaque on the building at 114 Maršal Tito Street in Opatija, where Dr. Leo Henryk Sternbach spent his childhood was ceremoniously performed, marking thus the perennial memory of this distinguished scientist (picture 14).U prikazu je riječ o školskom projektu kojim je potaknuto održavanje međunarodnoga znanstvenog simpozija “Dr. Leo Henryk Sternbach: Život i djelo izumitelja Valiuma” (Opatija, Villa Angiolina, 18. svibnja 2006.) te postavljanje spomen-obilježja na kuću u Opatiji u kojoj je dr. Leo Henryk Sternbach, ugledni američki znanstvenik rodom iz Opatije, proveo djetinjstvo. Projekt su realizirali učenici Gimnazije Eugena Kumičića u Opatiji: Ana Petrovčić, David Dezsô, Dominik Pažin, Davor Dujmić, Marin Dujmić i Hrvoje Tramontana tijekom školske godine 2005./06., u okviru rada povijesne grupe. Projekt je proizišao iz posebnog programa edukacije o holokaustu i ljudskim pravima, koji uključuje i istraživanje povijesti predratne židovske zajednice Opatije, čijim je dijelom bila i obitelj Sternbach. Temelji se na istraživanju izvorne arhivske građe, biografske literature i periodike te primjeni historiografske metode usmene povijesti (oral history). Predstavljen je PowerPoint prezentacijom tijekom programa simpozija u kojem su strani i domaći izlagači osvijetlili činjenice iz života i znanstvenog djelovanja dr. Lea Henryka Sternbacha, istaknuvši njegov izvanredni doprinos razvoju medicinske znanosti XX. stoljeća

A MAN OF GREATNESS RETURNS TO HIS NATIVE OPATIJA

This report deals with a school project that prompted the organisation of the international scientific symposium «Dr. Leo H. Sternbach: Life and Work of Valium Inventor» (Opatija, Villa Angiolina,18th May 2006.), and the unveiling of the commemorative plaque on the house in Opatija where Dr. Leo Henryk Sternbach, an eminent American scientist originating from Opatija, spent his childhood. The project was realised by the pupils of The Eugen Kumičić Grammar School in Opatija; Ana Petrovčić, David Deszô, Dominik Pažin, Davor Dujmić, Marin Dujmić and Hrvoje Tramontana during the 2005/6 academic year, as an assignment of the school history group. The project stemmed from a special curriculum on the holocaust and human rights education including the research into the history of pre-war Jewish community in Opatija, of which the Sternbach family was a part. It was based on the research of original archive material, biographic literature and the application of the historiographic method of oral history. The project was expounded through PowerPoint presentation in the course of the symposium during which both foreign and Croatian presenters shed light on facts pertaining to life and scientific work of Dr. Leo Henryk Sternbach, emphasising his exceptional contribution to the development of the medical science of the 20th century. On 18th May 2006, under the auspices of Roche Croatia and the Town of Opatija, the scientific symposium “Dr. Leo Henryk Sternbach: Life and Work of Valium Inventor” was held at the Villa Angiolina in Opatija. Also, the unveiling of the commemorative plaque on the building at 114 Maršal Tito Street in Opatija, where Dr. Leo Henryk Sternbach spent his childhood was ceremoniously performed, marking thus the perennial memory of this distinguished scientist (picture 14).U prikazu je riječ o školskom projektu kojim je potaknuto održavanje međunarodnoga znanstvenog simpozija “Dr. Leo Henryk Sternbach: Život i djelo izumitelja Valiuma” (Opatija, Villa Angiolina, 18. svibnja 2006.) te postavljanje spomen-obilježja na kuću u Opatiji u kojoj je dr. Leo Henryk Sternbach, ugledni američki znanstvenik rodom iz Opatije, proveo djetinjstvo. Projekt su realizirali učenici Gimnazije Eugena Kumičića u Opatiji: Ana Petrovčić, David Dezsô, Dominik Pažin, Davor Dujmić, Marin Dujmić i Hrvoje Tramontana tijekom školske godine 2005./06., u okviru rada povijesne grupe. Projekt je proizišao iz posebnog programa edukacije o holokaustu i ljudskim pravima, koji uključuje i istraživanje povijesti predratne židovske zajednice Opatije, čijim je dijelom bila i obitelj Sternbach. Temelji se na istraživanju izvorne arhivske građe, biografske literature i periodike te primjeni historiografske metode usmene povijesti (oral history). Predstavljen je PowerPoint prezentacijom tijekom programa simpozija u kojem su strani i domaći izlagači osvijetlili činjenice iz života i znanstvenog djelovanja dr. Lea Henryka Sternbacha, istaknuvši njegov izvanredni doprinos razvoju medicinske znanosti XX. stoljeća

OPATIJSKO DJETINJSTVO DR. LEA HENRYKA STERNBACHA

This paper studies the childhood of Dr. Leo H. Sternbach, an eminent American scientist, in his native Opatija in the period of 1908 – 1921. His father, Mihael Abraham Sternbach, a Polish Jew, after completing his studies in pharmacy and after a short practice in Poland moved to Opatija at the beginning of the 20th century. There, he successfully ran a rented pharmacy and met his future wife, Piroska Kohn. The family played an important role in the life of the Jewish community of Opatija so Mihael A. Sternbach filled the post of The Community’s president in the period from 1923 to 1926 after it was legally constituted. They lived in a rented flat on the second floor of the Villa Jadran, close to the pharmacy and on the main street of Opatija. Two sons, Leo and Gyula were to be born in Opatija. Leo, the older one, will finish his elementary school there. However, because of Italian occupation in 1918 and the annexation of Opatija to the Kingdom of Italy, German schools were closed down so he could not continue his education in German language. Leo was to carry on his schooling in Villach first, then Graz (Austria) and complete it in Bielitz (Bielsko – Biała) in Silesia, southern Poland, where the family moved in 1926. This decision was taken on grounds of economic as well as other problems that emerged as consequences of altered political circumstances in Opatija. This paper is also partly based on autobiographical notes by Dr. Leo Henryk Sternbach and the interviews conducted with him through e – mail in May 2005.U priopćenju je riječ o djetinjstvu uglednog američkog znanstvenika dr. Lea H. Sternbacha u rodnoj Opatiji (1908.–1921.) gdje se njegov otac Mihael Abraham Sternbach, poljski Židov, nakon završenog studija farmacije i kratkotrajne prakse u Poljskoj, početkom XX. stoljeća doselio i uspješno vodio iznajmljenu ljekarnu u Bazaru Mandria te tu upoznao i svoju buduću suprugu Pirošku Cohn. Obitelj je zauzimala istaknutu ulogu u životu opatijske židovske zajednice te je Mihael A. Sternbach obnašao i ulogu predsjednika opatijske židovske općine nakon njezina utemeljenja (1923.–1926.). Stanovali su u iznajmljenom stanu na drugom katu vile Jadran, u blizini ljekarne, na glavnoj opatijskoj prometnici. Njima će se u Opatiji roditi dvojica sinova, Leo i Gyula. Stariji Leo završit će u Opatiji osnovnu školu. Srednjoškolsko će obrazovanje, zatvaranjem njemačkih škola nakon talijanske okupacije 1918. te priključenjem Opatije Kraljevini Italiji, nastaviti najprije u Villachu, potom u Grazu, a završiti u Bielitzu (Bielsko – Biala) u Šleziji, južna Poljska, gdje se obitelj iselila 1926. zbog ekonomskih i drugih problema koji su nastali promjenom političkih prilika u Opatiji. Priopćenje je djelomično utemeljeno na autobiografskim zapisima dr. Lea Henry Sternbacha i intervjuu koji je s njim vođen preko elektroničke pošte u svibnju 2005

Contributo alla demografia della Comunità ebraica di Abbazia

U prilogu se na temelju relevantne povijesne literature i arhivskih izvora utvrđuju određena demografska obilježja liburnijske židovske zajednice sa sjedištem vjeroispovjedne općine u Opatiji (Comunità ebraica di Abbazia). Odnose se na razdoblje od nastanka zajednice krajem XIX. st. do priprema za provedbu fašističkoga rasnog popisa stranih i talijanskih Židova početkom kolovoza 1938., kojim su u Kraljevini Italiji postavljeni temelji za primjenu antisemitskih ‘’Odredaba za zaštitu talijanske rase’’. Tridesetih je godina XX. st., među talijanskim vjeroispovjednim općinama, u apsolutnom smislu, opatijska ulazila u skupinu najmanjih, dok je gustoća njezine populacije u Opatiji višestruko nadilazila nacionalni prosjek, kao i prosjek gradova s najvećim i najstarijim židovskim zajednicama. Izloženi podaci polazište su za procjenu demografske i društveno-gospodarske strukture te učinaka fašističkih i nacističkih antisemitskih progona (1938. – 1945.), zbog kojih se gasi djelatnost lokalne židovske vjeroispovjedne općine, koja u poslijeratnom razdoblju neće biti obnovljena. Nadalje, istraživanje može doprinijeti otkrivanju različitih aspekata unutarnje dinamike razvoja židovske zajednice suvremenoga doba i njezina utjecaja u široj društvenoj zajednici.Based on the relevant historical literature and archival sources, particular demographic features of the Liburnian Jewish community, with the seat of the religious community in Opatija (Comunità ebraica di Abbazia), are identified here. The target period is between the forming of the community at the end of the 19th century and the preparations for the implementation of the fascistic race-based list of foreign and Italian Jews in the early August days of 1938; thereby, in the Kingdom of Italy, the foundations for the anti-Semitic “Rules for the Protection of the Italian Race” to be implemented were set. In the 1930s, among the Italian religious communities, the community in Opatija belonged – in the absolute sense – to the smallest ones, whilst its population density in Opatija considerably exceeded not only the national average, but also the average of the towns and cities with the oldest and most numerous Jewish communities. The data presented may serve as the starting point for the valuation of the demographic and the social-economic structure, as well as the effects of the fascistic and Nazi anti-Semitic persecution (1938-1945), due to which the local Jewish religious community had seized to operate, not to be renewed during the post-war period. The research may furthermore contribute to the identification of various internal dynamics aspects relating to the development of the modern Jewish community and its influence on the social community as a whole.Nell’articolo si stabiliscono alcune caratteristiche demografiche della comunità ebraica liburnica, in base alla rilevante letteratura storica ed alle fonti archiviali, la quale aveva la sua sede ad Abbazia (Comunità ebraica di Abbazia). I dati presentati si riferiscono al periodo dalla costituzione della comunità verso la fine dell’Ottocento fino alla preparazione per la realizzazione del censimento razziale fascista degli ebrei, verso l’inizio d’agosto 1938, con il quale sono state poste nel Regno d’Italia le basi per l’applicazione della normativa antiebraica ‘’Provvedimenti per la difesa della razza’’. Negli anni trenta del Novecento, tra le comunità ebraiche italiane, quella di Abbazia era, nel modo assoluto, tra quelle più piccole, mentre per la densità della sua popolazione al Comune di Abbazia, superava di molte volte, la media nazionale, come pure quelle delle città con le più grandi e più antiche comunità ebraiche. I dati presentati sono il punto di partenza per la valutazione della struttura demografica e socioeconomica, nonché dell’effetto delle persecuzioni antiebraiche fasciste e naziste (1938-1943), con la conseguente cessazione dell’attività della locale comunità ebraica e la quale, di conseguenza, nel periodo postbellico, non sarà più rinnovata. Inoltre, la ricerca puo contribuire alla scoperta dei vari aspetti dello sviluppo della dinamica interna della comunità ebraica nei tempi attuali e del suo impatto sulla comunità maggioritaria

OPATIJSKO DJETINJSTVO DR. LEA HENRYKA STERNBACHA

This paper studies the childhood of Dr. Leo H. Sternbach, an eminent American scientist, in his native Opatija in the period of 1908 – 1921. His father, Mihael Abraham Sternbach, a Polish Jew, after completing his studies in pharmacy and after a short practice in Poland moved to Opatija at the beginning of the 20th century. There, he successfully ran a rented pharmacy and met his future wife, Piroska Kohn. The family played an important role in the life of the Jewish community of Opatija so Mihael A. Sternbach filled the post of The Community’s president in the period from 1923 to 1926 after it was legally constituted. They lived in a rented flat on the second floor of the Villa Jadran, close to the pharmacy and on the main street of Opatija. Two sons, Leo and Gyula were to be born in Opatija. Leo, the older one, will finish his elementary school there. However, because of Italian occupation in 1918 and the annexation of Opatija to the Kingdom of Italy, German schools were closed down so he could not continue his education in German language. Leo was to carry on his schooling in Villach first, then Graz (Austria) and complete it in Bielitz (Bielsko – Biała) in Silesia, southern Poland, where the family moved in 1926. This decision was taken on grounds of economic as well as other problems that emerged as consequences of altered political circumstances in Opatija. This paper is also partly based on autobiographical notes by Dr. Leo Henryk Sternbach and the interviews conducted with him through e – mail in May 2005.U priopćenju je riječ o djetinjstvu uglednog američkog znanstvenika dr. Lea H. Sternbacha u rodnoj Opatiji (1908.–1921.) gdje se njegov otac Mihael Abraham Sternbach, poljski Židov, nakon završenog studija farmacije i kratkotrajne prakse u Poljskoj, početkom XX. stoljeća doselio i uspješno vodio iznajmljenu ljekarnu u Bazaru Mandria te tu upoznao i svoju buduću suprugu Pirošku Cohn. Obitelj je zauzimala istaknutu ulogu u životu opatijske židovske zajednice te je Mihael A. Sternbach obnašao i ulogu predsjednika opatijske židovske općine nakon njezina utemeljenja (1923.–1926.). Stanovali su u iznajmljenom stanu na drugom katu vile Jadran, u blizini ljekarne, na glavnoj opatijskoj prometnici. Njima će se u Opatiji roditi dvojica sinova, Leo i Gyula. Stariji Leo završit će u Opatiji osnovnu školu. Srednjoškolsko će obrazovanje, zatvaranjem njemačkih škola nakon talijanske okupacije 1918. te priključenjem Opatije Kraljevini Italiji, nastaviti najprije u Villachu, potom u Grazu, a završiti u Bielitzu (Bielsko – Biala) u Šleziji, južna Poljska, gdje se obitelj iselila 1926. zbog ekonomskih i drugih problema koji su nastali promjenom političkih prilika u Opatiji. Priopćenje je djelomično utemeljeno na autobiografskim zapisima dr. Lea Henry Sternbacha i intervjuu koji je s njim vođen preko elektroničke pošte u svibnju 2005

Contributo alla ricerca della storia della stazione climatica e balneare a Lovran alla fi ne del ‘800 ed all’inizio del ‘900

U prilogu se rekonstruira tijek i opisuju okolnosti formalno-pravnoga postupka koji su u svrhu proglašenja lječilišta u Lovranu (luogo di cura; Kurort) vodila mjerodavna upravna i politička tijela Markgrofovije Istre u razdoblju od 1898. do 1909. Prilogom se također ukazuje na bogatu i neistraženu arhivsku građu o Lovranu u Državnom arhivu u Rijeci i Državnom arhivu u Trstu, stoga se ovdje objavljuju u cjelovitu prijepisu i hrvatskom prijevodu s talijanskog jezika dva relevantna arhivska izvora koji svjedoče o zaključenju navedenog postupka. Prvi je od njih Zakon od 10. prosinca 1905., kojim se utvrđuju temeljni propisi za uređenje lječilišne uprave u lječilišnom okrugu Lovran, a drugi Objava c. k. Namjesništva Primorja od 16. ožujka 1909., br. IX-249/6, koja se odnosi na Lječilišni pravilnik za lječilišni okrug Lovran.Nell’articolo l’autrice ricostruisce il corso e descrive le circostanze del procedimento formale e legale condotto nel periodo tra il 1898 ed il 1909 dai competenti organi amministrativi e politici del Margraviato d’Istria, allo scopo di proclamazione della stazione climatica e balneare a Lovran (luogo di cura; Kurort). Indica inoltre la ricca e non esplorata documentazione archivistica sulla citta di Lovran, custodita nell’Archivio di stato di Fiume ed Archivio di stato di Trieste, in Italia. Perciò, pubblica in trascrizione integrale e traduzione dall’italiano in croato, due rilevanti fonti d’archivio, i quali testimoniano la conclusione del sudetto procedimento, dei quali la prima fonte è la Legge del 10 dicembre 1905 colla quale vengono stabilite le norme fondamentali per la regolazione dell’azienda di cura nel circondario di cura di Lovrana, mentre la seconda fonte è la Notifi cazione dell’i.-r. Luogotenenza del Litorale dd. 16 marzo 1909, no. IX-249/6, concernente il Regolamento di cura per il distretto di cura di Lovrana

Contributo alla ricerca della storia della stazione climatica e balneare a Lovran alla fi ne del ‘800 ed all’inizio del ‘900

U prilogu se rekonstruira tijek i opisuju okolnosti formalno-pravnoga postupka koji su u svrhu proglašenja lječilišta u Lovranu (luogo di cura; Kurort) vodila mjerodavna upravna i politička tijela Markgrofovije Istre u razdoblju od 1898. do 1909. Prilogom se također ukazuje na bogatu i neistraženu arhivsku građu o Lovranu u Državnom arhivu u Rijeci i Državnom arhivu u Trstu, stoga se ovdje objavljuju u cjelovitu prijepisu i hrvatskom prijevodu s talijanskog jezika dva relevantna arhivska izvora koji svjedoče o zaključenju navedenog postupka. Prvi je od njih Zakon od 10. prosinca 1905., kojim se utvrđuju temeljni propisi za uređenje lječilišne uprave u lječilišnom okrugu Lovran, a drugi Objava c. k. Namjesništva Primorja od 16. ožujka 1909., br. IX-249/6, koja se odnosi na Lječilišni pravilnik za lječilišni okrug Lovran.Nell’articolo l’autrice ricostruisce il corso e descrive le circostanze del procedimento formale e legale condotto nel periodo tra il 1898 ed il 1909 dai competenti organi amministrativi e politici del Margraviato d’Istria, allo scopo di proclamazione della stazione climatica e balneare a Lovran (luogo di cura; Kurort). Indica inoltre la ricca e non esplorata documentazione archivistica sulla citta di Lovran, custodita nell’Archivio di stato di Fiume ed Archivio di stato di Trieste, in Italia. Perciò, pubblica in trascrizione integrale e traduzione dall’italiano in croato, due rilevanti fonti d’archivio, i quali testimoniano la conclusione del sudetto procedimento, dei quali la prima fonte è la Legge del 10 dicembre 1905 colla quale vengono stabilite le norme fondamentali per la regolazione dell’azienda di cura nel circondario di cura di Lovrana, mentre la seconda fonte è la Notifi cazione dell’i.-r. Luogotenenza del Litorale dd. 16 marzo 1909, no. IX-249/6, concernente il Regolamento di cura per il distretto di cura di Lovrana

Written testimony of Bernard Nathan, given in 1963, on the history of the Jewish Religious Community of Opatija

U članku se objavljuje pisani iskaz Bernarda Nathana o povijesti Židovske vjerske općine u Opatiji iz prosinca 1963., koji je temeljni arhivski izvor za istraživanje povijesti židovske zajednice u Opatiji.This article, after almost fifty years of its creation, for the first time in the Croatian language and in the integral form, publishes the written testimony by Bernard Nathan given to the Federation of Yugoslavia of the Jewish Communities in Belgrade regarding the history of the Jewish community in Opatija (Die Geschichte der Israelitischen Kultursgemeinde von Abazzia). Bernard Nathan was a Jewish activist since the first years of Jewish presence in Liburnia at the end of the 19th century, who since 1924 until his captivity by the Fascists in southern Italy in June 1940 performed the function of President of the Jewish Community of Opatija (Comunita Israelitica di Abbazia). Along with the introductory review of the motivation for his testimony, in the main body of the article, Nathan described the beginnings of Jewish presence and the creation of institutional foundations of the Jewish Community in Opatija of the Habsburg empire at the end of the 19th century, the creation and the activities of the Jewish Religious Community from its formal- legal establishment under the Italian administration in 1923 until its closure soon after outbreak of the World War Two, due to the mass extermination of its members in Fascist and Nazi persecution (1938-1945.). In the Epilogue, as a separate section, dated 25 February 1964, Nathan described the outcomes of his endeavors to decipher the Hebrew writing in the lower part of the Aron Ha-Kodesh from the Opatija synagogue, integrated after the war into the monument in memory of persecuted Opatija Jews at the Opatija Jewish cemetery. He attached to it a brief expert report by the German art historian Georgina Ban-Volkmar (Die Hebraische Inschrift des Aron ha-Qodesch derfruheren Synagogue in Opatija, Yugoslavia)