Outbreak of viral haemorrhagic septicaemia (VHS) in lumpfish (Cyclopterus lumpus) in Iceland caused by VHS virus genotype IV

Publisher's version (útgefin grein)A novel viral haemorrhagic septicaemia virus (VHSV) of genotype IV was isolated from wild lumpfish (Cyclopterus lumpus), brought to a land-based farm in Iceland, to serve as broodfish. Two groups of lumpfish juveniles, kept in tanks in the same facility, got infected. The virus isolated was identified as VHSV by ELISA and real-time RT-PCR. Phylogenetic analysis, based on the glycoprotein (G) gene sequences, may indicate a novel subgroup of VHSV genotype IV. In controlled laboratory exposure studies with this new isolate, there was 3% survival in the I.P. injection challenged group while there was 90% survival in the immersion group. VHSV was not re-isolated from fish challenged by immersion. In a cohabitation trial, lumpfish infected I.P. (shedders) were placed in tanks with naïve lumpfish as well as naïve Atlantic salmon (Salmo salar L.). 10% of the lumpfish shedders and 43%–50% of the cohabiting lumpfish survived after 4 weeks. 80%–92% of the Atlantic salmon survived, but no viral RNA was detected by real-time RT-PCR nor VHSV was isolated from Atlantic salmon. This is the first isolation of a notifiable virus in Iceland and the first report of VHSV of genotype IV in European waters.H2020 SFS-2014-2 ParaFishControl, Grant/ Award Number: 634429; European Union Reference Laboratory for Fish Diseases Grant Decision SI2.725290Peer Reviewe

Iceland as Stepping Stone for Spread of Highly Pathogenic Avian Influenza Virus between Europe and North America

Funding Information: This study was supported by the European Union Horizon 2020 (program grant VEO no. 874735) and by the German Federal Ministry of Education and Research (project PREPMEDVET, grant no. 13N15449). Publisher Copyright: © 2022 Centers for Disease Control and Prevention (CDC). All rights reserved.Highly pathogenic avian influenza viruses (HPAIVs) of hemagglutinin type H5 and clade 2.3.4.4b have widely spread within the northern hemisphere since 2020 and threaten wild bird populations, as well as poultry production. We present phylogeographic evidence that Iceland has been used as a stepping stone for HPAIV translocation from northern Europe to North America by infected but mobile wild birds. At least 2 independent incursions of HPAIV H5N1 clade 2.3.4.4b assigned to 2 hemagglutinin clusters, B1 and B2, are documented for summer‒autumn 2021 and spring 2022. Spread of HPAIV H5N1 to and among colony-breeding pelagic avian species in Iceland is ongoing. Potentially devastating effects (i.e., local losses >25%) on these species caused by extended HPAIV circulation in space and time are being observed at several affected breeding sites throughout the North Atlantic.Peer reviewe

Aðgerðasjúklingar liggja ekki aðgerðalausir II : um hjúkrun sjúklinga á skurðdeildum [rafbók]

Titill á kápu á: Hjúkrun aðgerðasjúklinga IINeðst á síðunni er hægt að nálgast bókina í heild sinni með því að smella á hlekkinn Skoða/Opna(view/open)- ÚR FORMÁLA - Bók þessi er önnur bóka í röðinni sem ber heitið: Aðgerðarsjúklingar liggja ekki aðgerðalausir og er innihald bókarinnar byggt á verkefnum hjúkrunarfræðinga sem stunduðu nám á meistarastigi í hjúkrun skurðsjúklinga við hjúkrunarfræðideild Háskóla Íslands. Innihald bókarinnar verður hvati til umræðu og til þróunar á hjúkrunarmeðferðum aðgerðasjúklinga. Nokkrir hjúkrunarfræðingar sem starfa á handlækningadeildum Sjúkrahússins á Akureyri eru í hópi þeirra sem eiga verkefni í bókinni, en hjúkrunarfræðideildin hefur undanfarin ár skapað hjúkrunarfræðingum jafnræði óháð búsetu til framhaldsnáms í hjúkrun. Aukin þekking þessara hjúkrunarfræðinga í hjúkrun aðgerðasjúklinga verður ómetanlegur styrkur fyrir hjúkrunina á sjúkrahúsinu og stofnunina í heild sinni. Mikil þrýstingur hefur verið undanfarin ár á almenna hjúkrunarfræðinga og stjórnendur í hjúkrun innan íslenska heilbrigðiskerfisins að þróa meðferðarárangur í hjúkrun, auka afköst um leið og krafan hefur verið um að lækka kostnað. Í dag og næstu ár verður staðan í ríkisfjármálum þannig háttað að kröfur verða gerðar um meiri hagræðingu en með þeim formerkjum að aðgengi íbúa skerðist ekki né innihald þjónustunnar. Mikilvægt er að hjúkrunarfræðingar taki ríkan þátt í þeim breytingum sem verða ákveðnar og hver og einn hjúkrunarfræðingur standi vörð um menntun og störf hjúkrunarfræðinga og það sem hefur áunnist í stöðu og þróun hjúkrunar sem fræðigreinar til heilla fyrir skjólstæðinga okkar.Í þágu sjúklingaFasta fyrir skurðaðgerð : „ekkert eftir miðnætti” er gömul klisjaEr þinn sjúklingur í hættu á vannæringu? Hlutverk hjúkrunarfræðinga í næringarmeðferð eldri sjúklinga sem fara í kransæðahjáveituaðgerðHlutverk næringar í sáragræðsluÁhættumat og varnir gegn myndun þrýstingssáraSárameðferð með sárasuguÁhrif fótanudds á svefn eldri skurðsjúklingaFóta- og handanudd sem viðbótarmeðferð við verkjum eftir hjáveituaðgerð á hjarta (CABG)Verkjameðferð við drentöku úr brjóstholi : bætir staðdeyfing á húð verkjameðferðina?Verkjamat aldraðra eftir skurðaðgerðBráðaverkjameðferð aldraðra á bæklunarskurðdeildVerkjamat hjá börnum eftir skurðaðgerðSamskipti og samvinna hjúkrunarfræðinga og læknaViðbrögð kvenna sem fara í endursköpun á brjóstum eftir brjóstnám vegna krabbameinsÚtskriftaráætlun eftir skurðaðgerð vegna brjóstakrabbameinsÚtskrift sjúklinga eftir mjaðmarbrotSjúklingafræðsla : símaeftirfylgd eftir hjartaskurðaðger

Hvernig eru íslensk fyrirtæki að framkvæma og nota markaðsáætlanir og er munur á framleiðslu- og þjónustufyrirtækjum hvað það varðar?

Viðfangsefni ritgerðarinnar er gerð markaðsáætlana og notkun þeirra. Með ritgerðinni er ætlunin að stuðla að auknum skilningi og þekkingu á mikilvægi markaðsáætlana hjá fyrirtækjum. Ritgerðinni er skipt í tvo hluta, sá fyrri er fræðilegur þar sem farið er yfir tilgang, innihald, uppbyggingu og framkvæmd markaðsáætlana. Í síðari hlutanum er farið yfir niðurstöður rannsóknar sem gerð var þar sem rannsökuð voru 150 stærstu þjónustu- og framleiðslu fyrirtæki á Íslandi. Rannsóknin byggir á megindlegri rannsóknaraðferð og voru spurningalistar sendir á netföng til markaðsstjóra/fulltrúa eða stjórnenda 75 stærstu framleiðslu- og 75 stærstu þjónustufyrirtækja á Íslandi á árinu 2009 samkvæmt tímaritinu Frjáls verslun. Alls svöruðu 71 fyrirtæki spurningarlistanum og var svarhlutfallið 49,3%. Markmið rannsóknarinnar var að fá eins skýra mynd og hægt var af því hvernig íslensk fyrirtæki útbúi og styðjist við markaðsáætlanir. Kannað var hvert viðhorf svarenda var til markaðsáætlana, hvort þátttakendur teldu nauðsynlegt að útbúa markaðsáætlanir og hvort þeim væri fylgt eftir. Helstu niðurstöður rannsóknarinnar eru að stór hluti íslenskra fyrirtækja er að útbúa markaðsáætlun, marktækur munur er á milli framleiðslu- og þjónustufyrirtækja hvað það varðar. Rannsóknin sýndi að stærsti hluti fyrirtækjanna er að nota markaðsáætlunina til að setja sér skýr markmið og greina núverandi markaðsstöðu. Það kom einnig í ljós að jákvæð tengsl eru á milli þess hvort það sé starfandi markaðsstjóri hjá fyrirtækjunum eftir því hvort um er að ræða framleiðslu- eða þjónustufyrirtæki og þess hvort að markaðsstjórinn væri menntaður sem slíkur. Má því draga þá ályktun að ef fyrirtækin eru með starfandi markaðsstjóra eru þau líklegri til að útbúa markaðsáætlun og einnig að menntun markaðsstjóra er mikilvæg viðbótarþekking fyrir fyrirtækin. Lykilorð: Markaðsáætlun, markaðsgreining, viðskiptafræði, fyrirtæki, Ísland

Einangrun og tjáning ofnæmisvaka úr smámýi (Culicoides spp) sem orsakar sumarexem í hestum

Sumarexem er ofnæmi af gerð I gegn próteinum smámýs sem lifir ekki hér á landi. Ofnæmið er algengt í útfluttum hestum, um helmingur þeirra sem hafa verið tvö ár eða lengur á flugusvæðum fá sumarexem. Íslenskir hestar fæddir erlendis fá ofnæmið í minna mæli. Einangruð hafa verið 15 ofnæmisvakagen úr flugnabitkirtlum og próteinin tjáð í E. coli. Tveir þessara vaka eru Cul nub a21 og Cul nub c4. Cul nub a21 skráir fyrir óþekktu próteini en inniheldur hneppi (domain) sem hefur samsvörun við svokölluð penaeidin-peptíð sem eru flokkur cysteinríkra, sýkladrepandi peptíða í rækjum. Cul nub c4 er röð sem var veidd upp úr Culicoides nubeculosus yfirborðsfögugenasafni með bindingu próteinsins við IgE úr sumarexemhestum. Röðin hefur samsvörun við röðina EU978914 sem skráir fyrir óþekktu próteini CNSG79. Nauðsynlegt er að framleiða ofnæmisvakana í skordýrafrumum til þess að þeir séu rétt sykraðir og sem líkastir þeim náttúrulegu. Markmiðið var að einangra og raðgreina að fullu Cul nub a21 og Cul nub c4, tjá þau í skordýrafrumum og hreinsa a21 próteinið. Einnig að setja V5 tjáningarmerki á pFastBac HT B ferju sem er notuð við tjáningu próteina í skordýrafrumum. V5 merkihali úr pcDNA3.1/V5-His B ferju var settur inn á pFastBac HT B og virkar vel í próteingreiningu. Genin voru mögnuð upp úr cDNA lambdasafni gerðu úr bitkirtlum C. nubeculosus, límd inn í pFastBac HT B-V5 og pFastBac HT B og síðan raðgreind, a21 er 1218 basapör (405 amínósýrur) en c4 1254 basapör (418 amínósýrur). Cul nub a21 og Cul nub c4 voru tjáð í Sf-9 skordýrafrumum með Baculoveirukerfi. Endurraðaðar baculoveirur voru efldar og títreraðar og próteinraðbrigðin magnframleidd og prófuð. Einnig voru framleidd fjölstofna mótefni í músum gegn E. coli framleiddum a21 og c4 hlutapróteinum. Bæði próteinin tjáðust í innlyksum í Sf-9 frumunum. Í ónæmisþrykki var a21 raðbrigðið 53 kDa greint með fjölstofna músamótefnunum en a21-V5 55 kDa greint með V5 sérvirkum mótefnum. Músamótefnin sem framleidd voru gegn c4 hlutapróteininu bundu ekki skordýrafrumuframleidda c4 raðbrigðið, en c4-V5 sýndi 57 kDa band í ónæmisþrykki. Mögulegt reyndist að hreinsa eðlissvipt a21 með His-Select Nickel affinity geli. Áríðandi er að framleiða ofnæmisvakana sem líkasta náttúrulegu próteinunum þar sem sykrun getur ráðið miklu um ofnæmisvirkni. Einnig er hentugt að hafa hreinsaða ofnæmisvaka úr mismunandi framleiðslukerfum til að vinna með í ónæmismeðferð á sumarexemi. En a21 E. coli raðbrigðið er einn af þeim ofnæmisvökum sem byrjað er að nota í bólusetningartilraunum á hestum.Insect bite hypersensitivity (IBH) of horses is an IgE mediated allergic reaction to proteins from salivary glands of biting midges (Culicoides spp.). These insects are not indigenous to Iceland. All horse breeds can get IBH, but it is especially common in Icelandic horses exported from Iceland. If not protected against the midges they get IBH at a frequency of 50% after two years or more in Culicoides infested areas. Icelandic horses born abroad get IBH at a much lower frequency. Fifteen allergens have been isolated from salivary glands and expressed in E. coli. Two of these allergens are Cul nub a21 and Cul nub c4. Cul nub a21 codes for an unknown protein containing a domain homologous to penaeidin peptides, a group of cysteine rich, antimicrobial peptides in shrimps. The Cul nub c4 gene sequence was deduced from a phage surface display cDNA library based on the binding of the c4 protein to IgE from horses with IBH. The nucleotide sequence is homologous to EU978914 coding for the protein CNSG79. It is important to produce the allergens in insect cells to get correct glycosylation and folding. The aim of this study was to isolate and sequence Cul nub a21 and Cul nub c4, express the proteins in Sf-9 insect cells and purify Cul nub a21. Furthermore to ligate a V5 tag into the pFastBac HT B vector, used for protein expression in insect cells. V5 tag from pcDNA3.1/V5-His B vector was ligated into pFastBac HT B. The genes were amplified from cDNA lambda library made from C. nubeculosus salivary glands, ligated into pFastBac HT B-V5 and pFasBac HT B and sequenced, a21 is 1218 basepairs (bp) (405 amino acids (aa)) and c4 is 1254 bp (418 aa). Cul nub a21 and Cul nub c4 were expressed in Sf-9 insect cells in a Baculovirus system. Recombinant baculoviruses were amplified and the recombinant proteins produced and tested. Polyclonal antibodies were made in mice against the E. coli produced partial proteins a21 and c4. Both proteins were expressed in inclusion bodies in the Sf-9 cells. In Western blot (WB) the recombinant a21 was detected as a 53 kDa protein with the polyclonal mouse antibodies but the recombinant a21-V5 was 55 kDa with monoclonal V5 antibodies. The polyclonal mouse antibodies made against the c4 partial protein did not bind to the Sf-9 produced whole recombinant c4 protein, but the recombinant c4-V5 showed a 57 kDa band in WB with the monoclonal V5 antibodies. It was possible to purify denatured a21 with His-Select Nickel affinity gel. It is of importance to produce the allergens in the natural form or at least with the correct glycosylation for testing the allergenicity. It is also useful to have purified allergens produced with different expression systems to use for immunotherapy. The recombinant a21 made in E. coli is one of the allergens that are now being tested in a vaccine experiment in Icelandic horses

Objects in Space

Doktorsritgerð varin við Brown University, Providence, RI í júlí 2013.In this thesis, we explore how objects affect the space around them. We show that spatial information is extracted from even completely novel objects. Information derived from the shape of objects is swiftly and automatically integrated into a variety of processes, such as the allocation of visual attention, the programming of eye movements, and the perception of motion. We provide evidence supporting that the lateral intraparietal area (LIP) of the macaque is able to extract such spatial information from objects. We also show that IPS1, the putative human homologue of LIP, can represent space not just in pure retinotopic coordinates but can code for space relative to the location of an object

Gagnvirka hreyfigólfið Active floor : hreyfileikir í stærðfræðikennslu

Verkefni þetta er hluti af lokaverkefni til B.Ed. prófs í grunnskólakennslu yngri barna við Menntavísindasvið Háskóla Íslands. Verkefnið er tvískipt og inniheldur greinagerð og vefsíðu, en vefsíðan er ætluð til stuðnings þeim sem vinna með hreyfigólfið Active Floor í kennslu sinni. Greinagerðin fjallar um hreyfigólfið sjálft, fjölbreytileika í notkun þess á ýmsum stofnunum og athafnakosti þess. Einnig er að finna fræðilega umfjöllun um leikjamiðað nám og námsmat, m.a. um það hvernig leikjamiðað nám er að hafa áhrif á kennslu í stærðfræði og á samvinnu nemanda. Gerð voru þrjú verkefni í Active Floor hreyfigólfinu sem nýtt voru í stærðfræðikennslu. Verkefnin voru gerð með það í huga að þau henti fyrir yngsta stig í grunnskóla, en nemendur úr 3. bekk voru fengnir til að leysa verkefnin til að kanna upplifun og lærdóm í hreyfileikjum. Rannsóknaraðferðir voru eigindlegar og tekin voru rýnihópaviðtöl við nemendur til að kanna gildi leikjamiðaðs náms og kennslu. Niðurstaða rannsóknarinnar var að nemendum líkar vel við að vinna verkefni með hreyfingu og finnast þau ekki vera að læra þó að mikill lærdómur fari fram í leikjunum. Mikil samvinna og gleði var það sem einkenndi vinnu nemenda. Eftir þetta verkefni þá hef ég bætt hreyfigólfinu inn í mína kennslu í stærðfræði þar sem ég sá að nemendum finnst þetta skemmtileg leið til að leysa stærðfræðiverkefni og mun ég halda áfram að bæta inn nýjum námsleikjum inn á mitt svæði í tækinu í framtíðinni. Ég hef vakið áhuga samkennara minna á notkun á tækinu og hlakka til að aðstoða þau við að aðlaga námsefni að sinni kennslu

Á jörðinni við stöndum: Námsefnisgerð CarbFix sem leið til að hvetja nemendur til aðgerða og lausna í umhverfismálum

Ritgerð þessi varð til sem undirbúningur og úrlausn verkefnis fyrir Orkuveitu Reykjavíkur. Það fólst í námsefnisgerð um svokallað CarbFix tilraunaverkefni, sem ein lausn að loftslagsvandanum. Upphaf ritgerðarinnar reyndist nokkurs konar undirbúningur fyrir námsefnisgerðina þar sem lýst er aðferðum og leiðum að umhverfismennt sem eflt getur nemendur til að þekkja og finna lausnir að umhverfismálum. Þar ber helst að nefna lýðræðislega nálgun að námi, hugtakið getu til aðgerða, menntun til sjálfbærni og grenndarnám. Mikilvægi skapandi og gagnrýnnar hugsunar er einnig teflt fram og dæmi tekin af umhverfislist. Þá eru leiðir að námi ræddar út frá félagslegri hugsmíðahyggju, atferlismótun og agamótunarkerfum og áhugahvöt. Þar sem verkefnið felst í gerð námsefnis er einnig komið inn á námsefnisþróun, sér í lagi nýjar tegundir námsgagna sem tengjast tækni og sköpun. Loks ber að nefna framkvæmd verkefnisins sem fólst í 10 vikna fullu starfi hjá Orkuveitu Reykjavíkur við gerð gagnvirks námsefnis handa 10- 12 ára börnum. Námsefnið fólst í vefsíðu, myndböndum og tölvuleik sem útskýrir loftslagsvanda vegna aukins koltvíoxíðsmagns í andrúmsloftinu og kynnir CarbFix verkefnið sem eina lausn vandans. Auk þess eru fleiri leiðir kynntar, sem forvarnir og lausnir. Farið er yfir þróun og framkvæmd námsefnigerðarinnar í ljósi þeirra kenninga og nálgunar sem talað er um í byrjun, hvernig til tókst og hver ávinningurinn af því er.The thesis serves as a theoretical and pedagogical support to a project initiated on behalf of Reykjavik Energy. The author was part of a team responsible for developing interactive educational material on the CarbFix project aimed at children ages 10 to 12. The student material is in the form af a website that includes videos, student assignment and a computer game that together explain the climate change caused by increased amount of carbon dioxide in the atmosphere and the CarbFix project as one possible solution to that challenge. The material needed to be flexible, taking into consideration the influences of nature and on nature, environment, creativity and modern technology. The emphasis is on democracy where the student's voice is audible and critical thinking and social responsibility is prominent. Theories and development of curriculum in fields of technology, knowledge and ways of study are explored, with emphasis on concepts such as action competence, sustainability and place- and community-based education. Environmental art is also considered an important component of this approach as well as cultivating environmental awareness

Featural and configural processing of faces and houses in matched dyslexic and typical readers

Funding Information: We would like to thank Jane E. Joseph for providing us with visual stimuli which were a part of a larger set developed by Collins et al. (2012). We are grateful to Guðrún Rakel Eiríksdóttir for her help with task coding, Berglind Anna Víðisdóttir and Sigurður þór þórðarson for their help with recruitment/running participants, and Randi Starrfelt for her feedback on this project. This work was supported by The Icelandic Research Fund (Grant No. 174013–051 ) and the University of Iceland Research Fund. Part of this paper was presented as poster at The European Conference on Visual Perception ( ECVP ) 2019, Leuven, Belgium. Publisher Copyright: © 2021While dyslexia is typically described as a phonological deficit, recent evidence suggests that ventral stream regions, important for visual categorization and object recognition, are hypoactive in dyslexic readers who might accordingly show visual recognition deficits. By manipulating featural and configural information of faces and houses, we investigated whether dyslexic readers are disadvantaged at recognizing certain object classes or using particular visual processing mechanisms. Dyslexic readers found it harder to recognize objects (houses), suggesting that visual problems in dyslexia are not completely domain-specific. Face recognition accuracy was equivalent in the two groups. Lower recognition accuracy for houses was also related to reading difficulties even when accuracy for faces was kept constant, which could indicate a specific relationship between visual word processing and visual processing of non-face objects. Representational similarity analyses (RSA) revealed that featural and configural processes were clearly separable in typical readers, which was not the case for dyslexic readers who appear to rely on a single process. This was not restricted to particular visual categories, occurring for both faces and houses. We speculate that reading deficits in some dyslexic readers reflect their reliance on a single process for object recognition.Peer reviewe