Solidarnościowy kapitał mobilizacyjny i jego konwersje. Od ruchu Solidarności w latach 1980–1981 do ruchu pomocy uchodźcom wojennym z Ukrainy w latach 2022–2023

Akcja pomocy uchodźcom wojennym z Ukrainy prowadzona w Polsce po napaści Federacji Rosyjskiej na Ukrainę w lutym 2022 roku jest przykładem nadzwyczajnej mobilizacji społecznej. Fenomen tej akcji pomocowej jest analizowany w artykule z odwołaniem do autorskiej koncepcji solidarnościowego kapitału mobilizacyjnego. Podstawą kompetencji mobilizacyjnych Polaków są doświadczenia samoorganizacji społecznej związane z działalnością ruchu Solidarności w latach 1980–1981. Doświadczenia te utrwaliły wzory samoorganizacji społecznej w postaci umiejętności uruchamiania ad hoc masowych akcji społecznych. Przerwanie rozwoju ruchu przez jego delegalizację po wprowadzeniu stanu wojennego w grudniu 1981 r. sprawiło, że nie zdążyły się wówczas wytworzyć mechanizmy konwersji kapitału nadzwyczajnej mobilizacji w kapitał solidarności jako zbiorową dyspozycję do zorganizowanego działania na rzecz dobra wspólnego w stanie normalizacji. Niemniej jednak doświadczenie zbiorowego zaangażowania w ruch Solidarności pozostawiło trwały ślad w pamięci zbiorowej w formie przekazywanej międzypokoleniowo dyspozycji do nadzwyczajnej mobilizacji społecznej w sytuacjach szczególnych. Taką sytuację wywołał w 2022 roku kryzys migracyjny związany z napływem uchodźców wojennych z Ukrainy, a aktywowany solidarnościowy kapitał mobilizacyjny pozwolił na społeczną absorpcję uchodźców bez konieczności tworzenia obozów dla uchodźców. Potrzeba udzielania pomocy uchodźcom w dłuższej perspektywie czasowej stwarza okazję do przekształcania aktywowanego kapitału nadzwyczajnej mobilizacji w społeczno-instytucjonalno-moralny kapitał solidarności. Jeśli tak się stanie, ruch pomocy uchodźcom będzie niezwykle ważnym ogólnospołecznym doświadczeniem o charakterze uobywatelniającym.The initiative to help war refugees from Ukraine undertaken in Poland after the Russian Federation’s attack on Ukraine in February 2022 is explained in the paper a social phenomenon with reference to the author’s concept of solidarity-mobilisation capital. In this respect, at the foundation of the mobilisation competence of Poles lies the experience of social self-organisation related to the activity of the Solidarity movement of 1980–1981. This experience consolidated patterns of social self-organisation understood as the ability to launch mass social actions on an ad hoc basis. The development of the movement was interrupted by its delegitimisation by the imposition of martial law in December 1981. This meant that the mechanisms for converting the capital of extraordinary mobilisation into solidarity capital as a collective disposition for organised action for the common good – as a normalised state of affairs – did not have time to develop. This intense collective experience, however, left a lasting mark as an intergenerationally transformed disposition for extraordinary mobilisation in specific situations requiring society-wide solidarity, recorded in collective memory. Such a situation was created in 2022 in connection with the influx of war refugees from Ukraine into Poland, and the solidarity mobilisation capital activated at that time made it possible to launch a grass-rooted social aid campaign, thanks to which there was no need to set up refugee camps. At the same time, due to the need to continue providing assistance to war refugees in connection with Ukraine’s protracted defence war, the war-refugee aid movement provides an opportunity to convert the activated capital of extraordinary mobilisation into a social, institutional and moral capital of solidarity. If this happens, the refugee-aid movement will be an immensely important general social experience of citizen empowerment

Disabled as an acvitve citizen – issues of social and professional integration of people with disabilities in Poland

Proponowana książka jest skierowana zarówno do przedstawicieli środowisk akademickich, przede wszystkim socjologów i pedagogów zainteresowanych problematyką niepełnosprawności, jak również praktyków zaangażowanych w udzielanie pomocy i wsparcie tej grupy społecznej. Dedykujemy ją wszystkim, którzy w życiu codziennym stykają się z ludźmi niepełnosprawnymi, a w szczególności bliskim, członkom rodziny czy znajomym tych osób. Nieustannie poszukuje się nowych rodzajów oddziaływania rehabilitacyjnego, które mobilizowałyby osoby niepełnosprawne do aktywności, zapewniały partnerską współpracę między osobami niepełnosprawnymi a pełnosprawnymi i ułatwiały przez to proces integracji. Dla powodzenia tych działań niezbędne staje się zaangażowanie instytucji państwowych, organizacji pozarządowych, a także podmiotów działających na zasadach komercyjnych. W niniejszej publikacji chcieliśmy określić, jakie systemowe i strukturalne warunki powinny być spełnione m.in. w sferze pracy, edukacji i szerzej w zakresie polityki społecznej, których rezultatem byłoby stworzenie dogodnych warunków dla realizacji celów i osiągania sukcesów życiowych przez osoby niepełnosprawne. Pragnęliśmy pokazać, jak wielki potencjał może być wykorzystany do szeroko rozumianego przeciwdziałania wykluczeniu i marginalizacji społecznej tej kategorii osób.Artykuł omawia dwa podstawowe nurty aktywizacji osób niepełnosprawnych, jakimi są: (re)integracja (rehabilitacja) społeczna oraz(re)integracja (rehabilitacja) zawodowa. Przy tym aktywizacja zawodowa przedstawiona jest jako cel i rezultat przede wszystkim polityki państwa, a aktywizacja społeczna – jako przejaw i efekt funkcjonowania trzeciego sektora, współtworzonego przez organizacje pozarządowe (stowarzyszenia i fundacje). Autor wskazuje na komplementarność obu form aktywizacji, podkreślając, że obie prowadzić mają do efektu empowerment. Ponadto podkreśla brak koordynacji programów aktywizujących prowadzonych przez różne instytucje i służby: Państwowy Fundusz Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych, instytucje zatrudnienia socjalnego, pomoc społeczną i służby zatrudnienia.The paper describes two main approaches to activation services offered to persons with disabilities: social (re)integration (rehabilitation / inclusion) and work integration (vocational rehabilitation). Work integration is characterized as an aim and result mainly of the state policies while social inclusion is characterized first of all as a phenomenon of activities undertaken by associations and foundations from the third sector. Author arguers for the complementary character of relation between social inclusion and work integration programs. Both have to produce an empowerment effect through their services. It is also stressed luck of co-ordiation of activation services offered by different institutions as state fund called PFRON, social integration centers, social welfare agencies and job centers

Jak urzeczywistniać ideę samorządności terytorialnej w państwie unitarnym? Przykład centrów usług społecznych

Specyfiką Polski (polskiego ładu) jest udane połączenie unitarnego charakteru państwa z rozbudowaną samorządnością terytorialną. Rozwiązania ustrojowe urzeczywistniające obie wartości: unitarność i samorządność przyjęto zarówno po odzyskaniu niepodległości w 1918 r., jak i po odrzuceniu komunizmu w 1989 r. Rozwój samorządności był też jednym z najważniejszych elementów programu Ruchu Solidarności. Polem działań administracji publicznej, na którym z sukcesem praktykuje się samorządność terytorialną w warunkach unitarności państwa, są usługi społeczne – jeden z trzech filarów współczesnych europejskich państw dobrobytu. Od 1990 r. pomoc społeczna jest w Polsce instytucją polityki społecznej państwa funkcjonującą w ramach samorządu terytorialnego. Nowym instrumentem rozwoju lokalnych systemów usług społecznych są w Polsce centra usług społecznych, których tworzenie reguluje ustawa o realizowaniu usług społecznych przez centrum usług społecznych uchwalona w 2019 r. Rozwojowi samorządności sprzyjają przyjęte w tej ustawie zasady kierunkowe organizowania usług społecznych, takie jak: zasada pomocniczości państwa, zasada wzmacniania więzi społecznych, zasada współpracy administracji publicznej z organizacjami sektora obywatelskiego oraz zasada powszechnego dostępu mieszkańców do usług społecznych.A specific quality of Poland with its administrative framework is a successful combination of the unitary character of the state and well-developed structures of the local government. Institutional solutions underlying this effective merger were adopted at the early stages of a new, independent Polish state in 1918, and then renewed through the process of political transformation from communism to democracy dating back to 1989. The self-governance was also one of the main values promoted by the Solidarity Movement. A specific sphere of public administration where territorial self-governance may find its successful practical implementation within the unitary state are social services, which constitute one of the three systemic pillars of the developed European welfare states. Since 1990, social welfare in Poland is administered at the level of state social policy, whose specific functions are realized through local government infrastructure. Social Service Centres constitute a new instrument for the development of local social services, acting pursuant to the 2019 Act on Social Services Delivered by the Social Service Centre. The self-governance of local communities is facilitated there through the package of directional principles how to deliver social services, which rely on the subsidiarity of the state, sustainability of social bonds, co-operation between public administration and civil sector entities and universal access of citizens to social services

What a professionalization of social work in Poland? What a development of social services?

Artykuł zawiera socjologiczną analizę procesu profesjonalizacji zawodu pracownika socjalnego i służb społecznych w Polsce w okresie po 1989 r., uwzględniającą towarzyszące temu procesowi pożądane i niepożądane zjawiska. Autor wyróżnia cztery nurty profesjonalizacji pracy socjalnej: instytucjonalny, edukacyjny, praktyczny i ekspansyjny. Omawia także główne kierunki ewolucji pomocy społecznej i służb społecznych. Omawia ponadto warunki, jakie muszą być spełnione w przyszłości, aby profesjonalizacja pracy socjalnej i rozwój służb społecznych postępowały.In the presented paper the author makes a sociological analysis of professionalization processes of social work and social services in Poland after 1989. He considers the accom- panying phenomena, both positive and negative. The author points to four paths of pro- fessionalization of social work: institutional, educative, practical and expansive. He also discusses the main directions of social assistance and social services evolution and the conditions which must be fulfilled in future to advance professionalization of social work and social service

Family policy – aims, principles, approaches

The author discusses different approaches to family policy in the academic discourse as well as in the field of social praxis. This is a contextual frame for analysis of evolution of social policy toward family in Poland after 1989, including recently implemented governmental program ‘The Family 500+’. The author stresses that the structural key arguments for family policy are beyond ideological clashes and family policy needs to be developed with political and social consensus. Presenting frames of family policy as a social investment policy, the author refers to remarks and recommendations presented by Brigitte Berger and Peter Berger

Marriage – Crisis or Reactivation?

Artykuł omawia uwarunkowania współczesnego kryzysu małżeństwa jako sytuacji szczególnej polegającej na tym, że kwestionowane są wszystkie konstytutywne cechy małżeństwa: jego trwałość, płodność, publiczny charakter oraz to, że jest związkiem dwojga osób różnej płci. Autor uznaje, że mimo wszystko kryzys można starać się wykorzystać jako szansę rozwojową, i kreśli założenia społecznej reaktywacji małżeństwa, uznając że jest ona zadaniem chrześcijan.The article deals with the conditions of the contemporary crisis of marriage as a specific situation in which all the constitutional features of marriage like its durability, fertility, public character and the fact that it is the relation of two people of different sex, are being questioned. Nevertheless, the author claims that the crisis can be used as a developing opportunity and sketches the assumptions of the social reactivation of marriage as a task for Christians

Volunteering and Catholicism in Europe. The Inside Perspective Part 2: Empirical

In the paper we analyse the social activity practices of Catholic persons, as a set of individual and collective action emerging from the Catholic identity and – to more or less extent – structuralised under the Church-related formal non-profit initiatives. The purpose of the study is to clarify: (1) to what extent the Catholic unpaid social activities of different kinds could be classified as forms of volunteering and (2) to what extent the third sector definitions of volunteering are included in specific Catholic activities. Three tendencies have been observed with respect to not including religion-oriented volunteering in voluntary studies. Firstly, while using tools for collecting data adequate for the secular world, researchers face methodological difficulties to successfully cover social activities organized in parishes and congregations. Secondly, a reductionist approach reflects the ideological-rooted tendency to treat religion as a matter of private life. Thirdly, some religious-based entities tend to keep social activities of the believers within the Church-related circle. From the Catholic perspective, volunteer engagement represents an important aspect of faith-based every day activities, the so-called lived religion. At the same time, social engagement of believers provided within the Church-related entities, as well as outside them, usually fulfils all main features of volunteering. The relation between volunteering and religion is to be referred not only to the general position of faith-based and religious organizations in the public sphere, but also to the embeddedness of religious life in the society, as in fact both religion and volunteering are categories social per se. We illustrate our reflection on volunteering and Catholicism by presenting empirical evidence from the 2018 panel expert research among representatives of 29 Catholic Bishops Conferences across Europe

From sociology of transformation to sociology of the public sphere : new possibilities for a synthesis of knowledge about systemic change

Refleksja socjologiczna towarzyszyła ćwierćwieczu zmian systemowych w Polsce. Socjologia transformacji, mimo związanych z tym podejściem oczekiwań, nie zaowocowała jednak spójną teorią, zdolną agregować i syntetyzować bogaty dorobek badawczy, jaki powstał w jej ramach. W artykule podejmujemy próbę wyjaśnienia uwarunkowań tych niespełnionych oczekiwań oraz wskazania nowych możliwości akumulacji wiedzy dotyczącej kształtowania się nowego potransformacyjnego ładu zbiorowego w ramach nurtu, który proponujemy określić jako socjologię sfery publicznej. Możliwości rozwoju socjologii sfery publicznej upatrujemy przy tym w rosnącej popularności paradygmatu neoinstytucjonalnego w naukach społecznych.Sociological reflection has accompanied the quarter-century of systemic changes in Poland. However, despite the expectations associated with the sociology of transformation, that approach has not yielded a coherent and consistent theory capable of aggregating and synthesizing the wealth of research gathered under this frame of reference. This article attempts to elucidate the determinant factors behind those unfulfilled expectations. More significantly, it aims to identify the new possibilities for accrual of knowledge about the formation of a new post-transformative collective order via a new framework which we label the sociology of the public sphere. The possibilities for developing such an approach are discerned in the growing popularity of the neo-institutional paradigm in the social sciences