Ceramic balsamaria-bottles: The example of Viminacium

Među brojnim keramičkim formama nađenim na prostoru Viminacijuma, osobenošću se izdvaja grupa posuda koje se u literaturi, uglavnom, nazivaju balsamarijima. Mada su po obliku često slične staklenim balsamarijima, većini primeraka obrađenih u ovom radu bi, prevashodno zbog većih dimenzija, više odgovarao termin boce. Najraniji balsamariji (ampullae), odnosno male boce javljaju se u helenističkom i ranorimskom periodu, u oblastima Mediterana, na širokom prostoru od Palestine do Španije. Izrađivani su od keramike i njihova visina, najčešće, nije prelazila 10 cm. Do sada najdetaljniji pregled ovih najranijih balsamarija uradila je V. Andersen-Stojanović, pri čemu su razmatranja o njihovoj funkciji i hronologiji zasnovana na primercima nađenim na nekropolama Stobija, kao i ranije publikovanim nalazima sa Atinske Agore iz Korinta, Argosa i Sarda. Stakleni balsamariji, čiji se početak proizvodnje vezuje za sredinu I veka stare ere, već krajem istog stoleća skoro u potpunosti potiskuju sa tržišta one izrađene od keramike. Oslanjajući se na do tada publikovane nalaze, V. Andersen-Stojanović smatra da je upotreba keramičkih balsamarija, u znatno izmenjenom obliku i veličini, nastavljena tokom II i III veka u Trakiji i na Kipru. Na Viminacijumu, gde je istraženo preko 13000 grobova, keramički balsamariji su zastupljeni sa 21 primerkom. Svi su nađeni na prostoru južne nekropole (lokaliteti Više grobalja i Pećine) i potiču iz 19 (20) grobova. Zajednička karakteristika im je dug tanak vrat bez drški, dok obod, recipijent i dno mogu biti različito profilisani. Glina od koje su rađeni je od dobro do fino prečišćene, ponekad sa dodatkom usitnjenog krečnjaka. Pečeni su u nijansama crvene boje (Munsell 2,5YR 5-6/8 5YR 7/6), neobrađene, delimično glačane, ili ređe, bojene površine. Visina posuda je od 13,6 do 22,3 cm, dok se zapremina kreće od 90 do 600 ml. Na osnovu oblika je izdvojeno devet grupa. Najbrojniji među njima su varijante balsamarija lukovičasto profilisanog recipijenta (sl. 1/1-8), zatim primerci izduženog vrećastog tela (sl. 2/1-5) i balsamariji loptastog recipijenta (sl. 3/1-2). Ostali oblici (sl. 4-9), se javljaju sa po jednim nalazom. Primerci nađeni na Viminacijumu pripadaju, uslovno rečeno, mlađoj fazi proizvodnje ove keramičke forme. Na osnovu publikovanih nalaza, može se zaključiti da su, u odnosu na starije balsamarije manjih dimenzija, u kasnijem periodu, od kraja I i tokom II veka, izrađivani u znatno manjem broju. Naime, među nalazima sa nekropola u Duklji, Singidunumu i Sirmijumu uopšte nije bilo keramičkih balsamarija, dok su na emonskoj i ptujskoj nekropoli, kao i u grobovima sa drugih nalazišta oni izuzetno retki. U bogatom keramičkom materijalu iz Viminacijuma, gde je izdvojeno 14 funkcionalno različitih tipova i preko 600 oblika posuda, keramičke boce su zastupljene u zanemarljivom broju. Međutim imajući u vidu ukupan broj do sada publikovanih nalaza ove vrste, one čine zavidan uzorak. Sudeći prema strukturi i boji gline, kao i načinu izrade potiču iz različitih, za sada nepotvrđenih, proizvodnih centara. Izuzetak predstavlja blago deformisan primerak (sl. 3/1), za koji, zbog tehnoloških karakteristika, možemo pretpostaviti da predstavlja viminacijumski proizvod. Na osnovu postojećih podataka o stratigrafiji, kao i priloga sa kojima su nađeni - uglavnom žižaka, keramičkih posuda i novca (tabele 1-3), primerci sa Viminacijuma mogu se datovati u period kraja I i prve polovine II veka. Pitanja vezana za osnovnu funkciju keramičkih balsamarija - boca, kao i ona o njihovom značenju i korišćenju u pogrebnim ritualima, ostaće nedovoljno razjašnjena. Najprihvatljivijom nam se čini pretpostavka da su ove posude u primarnoj upotrebi služile kao ambalaža za proizvode pakovane u manjim količinama, možda najpre za mirišljava ulja. Okolnosti nalaza na Viminacijumu dovode u pitanje pretpostavku da su prilikom sahrana balsamariji korišćeni za izlivanje tečnosti po grobu. Naime, u čak šest grobova, keramičke boce nađene su zajedno sa krčazima, i to najčešće sa tri krčaga. Ne može se sa sigurnošću reći ni da li su primerci većih dimenzija, izrađeni u kasnijem periodu, imali istu funkciju kao oni manji, iz helenističkog i ranorimskog razdoblja. Naime za razliku od manjih keramičkih balsamarija, kojih je, često, bilo više u jednom grobu, u grobovima datovanim u kraj I i prvu polovinu II veka uglavnom je nalažen po jedan primerak. Jedini grob sa dva balsamarija otkriven na Viminacijumu, je grob sa kremiranim ostacima pokojnika (G1-998) u kome su, pored ostalih nalaza (tabele 1-3), bila tri krčaga i bočica od stakla. U tom smislu ostaje i dilema da li keramičke boce, stakleni balsamarij i krčazi, nađeni u jednom grobu, ukazuju na promenu u običajima i nameni keramičkih balsamarija prilikom sahrana u kasnijem periodu. Izvesno je, da su, kako na južnoj nekropoli Viminacijuma, tako i na navedenim nekropolama, odnosno u pojedinač nim grobovima sa drugih nalazišta, keramičke boce najčešće nalažene u grobovima sa kremiranim ostacima pokojnika. Na Viminacijumu, gde je uzorak istraženih grobova daleko veći nego na ostalim nalazištima - od ukupno 7839 grobova sa inhumiranim pokojnicima, svega pet je imalo keramičke boce kao prilog, dok je u 2726 grobova sa kremiranim ostacima nađeno čak 16 ovih posuda. Podaci dobijeni analizom skeletnih ostataka iz tri groba, u kojima su sahranjene četiri individue, pokazali su da su dva pripadala deci (jedne do dve godine starosti), treći mlađoj osobi starosti između 15 i 19 godina, a najstarija je muškarac od oko 50 godina. Nažalost analiza kremiranih ostataka, do sada, nije urađena. Imajući u vidu pomenutu činjenicu da većina balsamarija potiče, upravo, iz grobova sa kremiranim ostacima, može se pretpostaviti da bi antropološka analiza pomenutih ostataka dala podatke koji bi omogućili donošenje određenijih zaključaka vezanih za namenu i značaj keramičkih balsamarija u pogrebnom ritualu.The earliest balsamaria to appear in the Hellenistic and Early Roman periods are ceramic and seldom over 10 cm in height. On the Southern Necropolis of Viminacium (sites Više grobalja and Pećine) 21 vessels of this type have been found. The features they have in common are a long slender neck and the absence of handles. Based on the shape of their bodies nine groups have been identified. Although they are similar to glass balsamaria, the term bottle seems more appropriate chiefly on account of their size. Of several proposed suggestions about their basic function, the most plausible seems to be that their primary use was as containers for products packed in small amounts. Although most published finds come from burials, the question of their significance and use in funerary rituals remains inadequately elucidated. It is impossible to say with certainty whether the larger-sized vessels of a later date had the same function as the smaller Hellenistic and Early Roman ones. What is certain is that they are usually found in cremation burials, as shown by both Viminacium's Southern Necropolis, the necropolises of Poetovio and Emona, and individual graves on other sites. To judge from the clay fabric and colour and the manner of manufacture, the ceramic bottles from Viminacium come from different and as yet unidentified production centres. From the stratigraphic data and the grave goods they were found in association with they can be dated to the end of the first and first half of the second century, tentatively regarded as a later phase in their production

Prosopomorphic vessels from Moesia Superior

Osnovna karakteristika prosopomorfnih posuda je prikazan lik, odnosno crte lica - oči sa obrvama, nos i usta, a ne retko, brada, kosa i uši. Tokom antike, prosopomorfne posude se javljaju u dugom rasponu, od I do početka V veka, u skoro svim provincijama Rimskog carstva, a nalažene su, kako u logorima, naseljima i na nekropolama, tako i u samim grobovima. Ova neuobičajena grupa posuda javlja se u različitim oblicima, tehnologijama izrade i veličinama, ali je, u odnosu na većinu rimskih formi, zastupljena znatno manjim brojem nalaza. Obimnu studiju o 'posudama sa licem' objavila je G. Braithwaite obradivši primerke iz Italije i zapadnih provincija Rimskog Carstva od pre rimskog perioda do IV veka. Zbog otežanih okolnosti prilikom prikupljanja građe sa naših prostora, slika o rasprostranjenosti i zastupljenosti ovih posuda na prostorima Gornje Mezije ne odražava pravu situaciju. Cilj ovog rada je da prikazanu sliku dopuni, uglavnom do sada nepublikovanim nalazima, ali i primercima kod kojih je bila potrebna izvesna korekcija. Na lokalitetima Gornje Mezije nađeno je oko 50 prosopomorfnih posuda. Najviše primeraka potiče sa istraženog prostora Viminacijuma (oko 40), a zatim Ulpijane, Dijane i Guberevca, dok je po jedan nalaz evidentiran u Singidunumu, Margumu, Talijati i Azanji (sl. 1). U zavisnosti od načina izrade, odnosno toga da li je korišćeno vitlo, kalup i vitlo ili samo kalup izdojene su tri osnovne grupe. Posude rađene na vitlu (kat. 1-30) predstavljene su najvećim brojem, sa preko 30 nalaza. Rađene su u formi pehara različitih oblika, ali sličnih dimenzija, a crte lica su najčešće aplicirane. Sa izuzetkom nekoliko nalaza, osnovni oblici uobičajeni su u keramičkoj produkciji II i III veka i javljaju se kako na Viminacijumu i u Singidunumu, tako i na drugim antičkim lokalitetima. Najbrojniji su pehari rađeni od dobro prečišćene gline pečene u crvenim tonovima, bojene ili firnisovane, ređe neobrađene površine. Crte lica su često nevešto izvedene, a u nekim slučajevima potpuno šematizovane. Potrebno je pomenuti nekoliko primeraka koji na delu posude suprotnom od lika imaju zanimljiv dodatak - na jednom je neposredno ispod oboda urezan natpis u dva reda (kat. 4), na drugom je plastično izveden falus (kat. 13), a na dvema posudama su tupom alatkom izvedeni ukrasi (kat. 11 i 18). Prosopomorfne posude rađene na vitlu javljaju se krajem I, odnosno početkom II veka i kontinuirano traju do sredine III veka. Posude rađene kombinacijom vitla i kalupa (kat. 31-33), zastupljene su sa svega tri primerka, sačuvanih u manjim delovima, te nije bilo moguće odrediti njihove oblike niti dimenzije. Rađene su od dobro prečišćene gline dve su crvene, a jedna sive boje pečenja. Imajući u vidu da do sada nisu registrovani identični primerci, izdvajaju se dve posude (kat. 31 i 32), za koje je evidentno da su izrađene u istom kalupu, a razlikuju se po boji pečenja i bojenja, kao i detaljima dorade lika i kose. Prema tehnološkim karakteristikama slične su nalazima proizvedenim u domaćoj radionici za izradu tera sigilate Viminacijum - Margum (glina 'mekše' fakture oranžcrvene, retko sive boje pečenja). Subjektivnim posmatranjem tehnoloških karakteristika - strukturom i bojom pečenja gline, kao i obradom površine među keramičkim materijalom II i III veka nađenim na Viminacijumu uobičajenom - možemo pretpostaviti da su sve tri posude izrađene u ovom centru. Posude rađene u dvodelnim kalupima (kat. 34-36), zbog svog oblika ljudske glave tzv. 'haed-pots', samo se uslovno mogu nazvati prosopomorfnim. Kao i prethodna grupa, zastupljene su sa tri nalaza, od kojih dva (kat. 33 i kat 34) potiču sa južne nekropole Viminacijuma, dok je treći, nađen u Singidunumu (kat. 36), predstavljao sadržaj završne faze zasipanja rova u Knez Mihailovoj ulici. Posude imaju formu pehara i napravljene su od dobro prečišćene gline pečene u crvenim tonovima, crveno bojene i glačane, ili firnisovane površine. Lice i kosa su precizno izvedeni mada je samo od posude iz Singidunuma sačuvana i druga strana, na kojoj je verovatno prikazana kosa. Poreklo posuda sa oblikom ljudske glave je istočnomediteransko, gde se javljaju još u bronzano doba, a tokom rimskog perioda proširile su se i na oblasti zapadnog Mediterana, severne Afrike i evropskih provincija. Na osnovu ovde prikazanih kao i ranije publikovanih prosopomorfnih posuda nađenih u Gornjoj Meziji može se videti da su sve posude imale forme pehara ili manjih lonaca, visine 9-12 cm, a slična situacija je u Donjoj Panoniji, Dakiji i Donjoj Meziji. Većina oblika uobičajena je u keramičkoj proizvodnji rimskog perioda. Kako se može videti na analiziranim nalazima sa našeg prostora, a i iz drugih provincija, ne mogu se naći identični primerci. Ta činjenica ukazuje da nije postojala serijska proizvodnja ovakve vrste posuda, već da su one pravljene za određene prilike, a njihov izgled je, pored namene, zavisio od inspiracije i veštine samih majstora. Nalazi ovih posuda na nekropolama, u samim grobovima, u logorima i civilnim naseljima, upućuju na njihovu višestruku namenu, mada ona još uvek nije dovoljno razjašnjena. Opšte je prihvaćeno da su likovi-maske posudi davali zaštitnu ulogu, bilo da se radi o zaštiti pokojnika ili porodice koja ih koristi, njihove kuće i imanja. Broj posuda nađenih na prostorima nekropola (najčešće je to oko 50% od ukupnog broja) potvrđuje njihovo korišćenje u pogrebnim ritualima. Slika nalaza iz Gornje Mezije ne razlikuju se u većoj meri od one u drugim provincijama. I ovde je oko 50% nađeno na prostorima nekropola (na žrtvenim površinama i u samim grobovima), a od deset posuda iz grobova, osam je iz grobova sa kremacijom. Imajući u vidu da je broj skeletnih sahrana na Viminacijumu, skoro tri puta veći od onih sa kremacijom, očigledno je da su prosopomorfne posude znatno češće korišćene prilikom obreda i sahrana spaljenih pokojnika. Uzrok ovakvoj pojavi za sada nam nije poznat i svakako predstavlja još jednu od nedoumica koju tek treba razjasniti. Posude rađene na vitlu, sa apliciranim detaljima crta lica, mogle su biti korišćene i u svakodnevnom životu (za konzumiranje tečnosti), ali to ne isključuje njihovu primenu prilikom religijskih obreda bilo da su se oni odvijali u javnim građevinama ili privatnim domovima. Kako u većini provincija gde su posude sa likom nalažene, uglavnom na lokalitetima smeštenim duž reka, i u Gornjoj Meziji potiču sa nalazišta lociranih pored Dunava. Izuzetke predstavljaju primerci iz Azanje i Ulpijane (karta). Najstariji primerci prosopomorfnih posuda nađenih u Gornjoj Meziji predstavljaju uvoz iz severne Italije, dospeo krajem I i početkom II veka, a najviše ih potiče iz kulturnih horizonata i grobova datovanih od druge polovine II do sredine III veka (jedna posuda nađena je u kasnoantičkom horizontu). Sudeći prema tehnološkim karakteristikama, u ovom periodu su izrađivane u nekoj od viminacijumskih radionica. Iako ne postaje konkretni dokazi, moralo je postojati više lokalnih radionica u kojima su, pored ostale grnčarije, pravljene i posude sa likom. U susednim provincijama pretpostavljeni centri bili su u Mursi (Donja Panonija), jedan od primera je i Mikasasa (Micasasa), u Dakiji, a kao mogući centar, smešten na severnoj obali Crnog mora, navodi se i Olbia. Ovi centri bili su aktivni tokom II i početkom III veka. Mišljenja smo da su u Viminacijumu, kao značajnom keramičkom centru - u kome je otkriven kompleks za izradu keramičkih posuda i opeka, potvrđena proizvodnja reljefno ukrašenih posuda rađenih u tehnici tera sigilate, kao i keramičkih svetiljki - pravljene i posude sa likom. Takvo mišljenje, pored pomenutih tehnoloških karakteristika posuda, potkrepljuje i činjenica da sa ovog lokaliteta potiče preko 80% prosopomorfnih posuda nađenih u Gornjoj Meziji. Za donošenje konkretnijih zaključaka koji se odnose na proizvodnju i druga pitanja vezana za prosopomorfne posude iz Gornje Mezije, neophodna je detaljna obrada keramičkog materijala sa svih istraženih nalazišta na našem prostoru. Poznato nam je da ih nema među do sada obrađenom keramikom iz Naisusa (iskopavanja u okviru Niške tvrđave), kao ni na Medijani (Niš), a na osnovu informacija dobijenih posle detaljne obrade keramike nije ih bilo ni na nalazištima Horeum Margi (Ćuprija), Castra Novae (Čezava) Smorna (Boljetin), Transdierna (Tekija) i Saldum. Međutim, bez obzira na to što ova vrsta posuda nije izrađivana u velikom broju, malo je verovatno da ih na drugim antičkim lokalitetima nije bilo.The prosopomorphic vessels from Moesia Superior had the form of beakers varying in outline but similar in size. They were wheel-thrown, mould-made or manufactured by using a combination of wheel-throwing and mould-made appliqués. Given that face vessels are considerably scarcer than other kinds of pottery, more than fifty finds from Moesia Superior make an enviable collection. In this and other provinces face vessels have been recovered from military camps, civilian settlements and necropolises, which suggests that they served more than one purpose. It is generally accepted that the faces-masks gave a protective role to the vessels, be it to protect the deceased or the family, their house and possessions. More than forty of all known finds from Moesia Superior come from Viminacium, a half of that number from necropolises. Although tangible evidence is lacking, there must have been several local workshops producing face vessels. The number and technological characteristics of the discovered vessels suggest that one of the workshops is likely to have been at Viminacium, an important pottery-making centre in the second and third centuries

Late Roman Pottery from Viminacium - Thermae : The excavation of 2004

Previous excavations in Viminacium took place inthe area of the necropolis and were mostly protective in theircharacter. Excavations of the thermae at Thermae, that werelocated some 200 m west of the castrum , were also carriedout on several occasions. At first, in the 1970s, a conha wasdiscovered, which helped to identify the building. On this oc-casion, parts of wall frescos were detected among the rubble,which indicated a luxurious furnishing of the building. Duringthe excavation, several phases of utilization were detected,from the late 2nd to the late 4 th century. These phases wereseparated by layers of burned remains, which were also vis-ible in the profile outside the wall of the conha. Excavationsat Thermae were continued after 30 years in 2004. We couldnot explore the building in all detail, but most of it couldbe uncovered: five conhas as well as several rooms

Seal boxes from the Viminacium site

Bronzane kutijice za čuvanje pečata (32 primerka) iz Viminacijuma - Gornja Mezija (Stari Kostolac, Srbija) uglavnom su sa prostora nekropola (deset primeraka iz grobova i deset između grobova), dok su šest iz objekta koji je verovatno imao funkciju skladišta, četiri iz objekta javnog karaktera - amfiteatra, a samo je jedan primerak iz vojnog logora legije VII Claudia. Kutijice za čuvanje pečata sastoje se iz dva dela: poklopca i baze. Poklopac je dekorisan figuralnim prikazom, koncentričnim kružnicama, posebno apliciranim ornamentom, a često su različiti motivi ispunjeni emajlom. Baza uvek ima kružne perforacije na dnu, od tri do četiri, bočne zidove visine od 4 do 6 mm, sa trapezastim urezom kroz koji prolazi žica ili kanap za vezivanje kutije za pošiljku ili dokument. Mehanizam za zatvaranje je funkcionisao po principu šarke. Pojedini primerci imaju kružno proširenje na poklopcu sa trnom na naličju kome odgovara identični deo na bazi za dodatno fiksiranje poklopca. Klasifikacija je izvršena na osnovu oblika i dekoracije na poklopcu kutije. Izdvojeno je pet tipova sa varijantama. Uglavnom odgovaraju analognim primercima iz Zapadne Evrope, a najbliže po analogijama su im kutijice iz Siska. Kutijice tipa I sa reljefnim figuralnim predstavama na poklopcu izuzetno su retke, poznati su neki primerci iz Londona i Siska. Na njima su uglavnom prikazivana božanstva i vojnici. Unikatna je kutijica elipsastog oblika sa predstavom orla s venčićem u kljunu. Može se dovesti u vezu sa Jupiterom, ili sa standardnim simbolom rimske legije - aquila. Evidentna je podudarnost u formi, dekoraciji i hronologiji, kutijica za čuvanje pečata tip III, IV i V i pločastih fibula sa emajlom ili bez njega. Može se očekivati da su u pitanju isti radionički centri koji su proizvodili delove vojne opreme, fibule i pečatne kutije. Treba ih locirati u provincijama Zapadne Evrope (Galija, Norik, Recija). Sa vojskom i putujućim trgovcima ova vrsta predmeta dospeva na prostore Viminacijuma. Deset kutijica iz Viminacijuma deo su grobnog inventara (šest iz grobova kremiranih pokojnika i četiri iz grobova inhumiranih pokojnika). Isti broj je sa prostora nekropola, između grobova. Na lokalitetima sa do sada poznatim nalazima kutijica za čuvanje pečata, to je prava retkost. U grobovima dominiraju emajlirane kutijice, pa smo mišljenja da su ovi luksuzni primerci imali sekundarnu primenu i da su možda, kao neka vrsta dragocenosti, korišćeni kao grobni prilozi. Možda takvu funkciju treba očekivati, nakon što je kutija izgubila svoj primarni značaj, ili kada je bila delimično oštećena. Kutijica za čuvanje pečata sa falusom na poklopcu u kremiranom grobu etažnog tipa možda je korišćena u sekundarne svrhe, pre svega kao amajlija. Fragmentovani poklopac kutijice sa nejasnim reljefnim ukrasom (žaba?) takođe bi mogao biti neka vrsta amajlije. Brojnija zastupljenost kutijica u grobovima i na prostoru viminacijumskih nekropola, u odnosu na nalaze iz drugih delova naselja, predstavlja izuzetan podatak, kome se treba posebno posvetiti, budući da je to za sada jedini lokalitet na kome kutijice za čuvanje pečata dominiraju u funerarnoj praksi (u grobovima različitih formi i na prostoru nekropola). Hronološki pripadaju 2. i 3. veku, dok su najmlađi primerci iz prve polovine 4. veka.Bronze seal boxes that had the function of holding the wax seal on the Viminacium site - Upper Moesia (Stari Kostolac, Serbia), mainly from the area of the necropolis (ten were found in the graves and ten at the cemetery between the graves). Six are from buildings that had a storage function, five are from public facilities - an amphitheatre, and only one find is from the military fort of the legion VII Claudia, which was stationed in Viminacium in the second half of the 1st century. Thirty-two seal boxes have been processed: nine whole, six with fragmented upper and lower parts, seven bases and ten covers. Seal boxes consist of two parts: the cover and the base. The cover is decorated with figural images, concentric rings and especially with applied ornaments. Some of the motifs are filled with enamel. The base always has three to five circular perforations at the bottom, the side walls are a height of 4 to 5 mm with two opposed notches or slots which are thought to have facilitated the tying of the seal box to a package or a document. The lock mechanism is operated using the hinges principle. Some specimens have a circular extension on the cover with a thorn on the bottom. This fits the hollow in the base, through which passes a thorn for the additional fixing of the cover. Based on shape and decoration, seal boxes were classified into five types: I - elliptical or oval shaped with a figural representation on the cover derived in relief; II/1 - leaf or heart-shaped with a special, riveted ornament; II/2 - leaf or heart-shaped with enamel on the cover; III/1 - circular showing a form in relief; III/2 - circular with cast concentric rings, with no enamel; III/3 - circular with concentric rings with enamel on the cover; IV - diamond shaped with enamel on the cover and V - square with enamel on the cover. The seal boxes dominate chronologically from the first half of the 2nd and throughout the 3rd century

Pottery from Viminacium - a craf product of multipurpose function

Overview of the part of pottery vessels discovered at Viminacium is given in the article. Techniques of making and decorating as well as their multipurpose use are presented. The most common working technique in the treatment of outer surface of vessels are colouring, engraving and stamping. Most of the vessels are dated to the period from the beginning of the second to the end of the third century. Certain forms had a short expiration date, while some underwent several production making changes. These are locally produced vessels intended for everyday use. Among them, according to their decoration, vessels made after the luxury imported models stand out. The research of Viminacium confirmed the role of its pottery-brick production center, which, with its production and distribution, met the needs of both the city itself and the surrounding provinces

Pottery from Viminacium - a craft product of multipurpose function [apstrakt]

The paper will present an overview of the shape, function and structure of cera mic vessels discovered during the decades-long archaeological excavations of Viminacium. These vessels are the product of a local pottery craft complex. The chemical and mineralogical characterization of the pottery production of this wor kshop suggests the presence of several groups of ceramic clays. Several basic clay masses are distinguished in relation to whether the final product was intended for preparing food, its consuming, or ritual laying in the grave of an inhumated or cremated deceased. Mineralogical and chemical examinations were conducted over the raw materials and it was determined that besides this pottery craft cen ter, there had to be another one in which was used the clay from the same loan. This conclusion follows the extensive analysis of the product range from this pottery complex, which is compared with the forms discovered on the necropo lis itself and in the settlement stratums. Forms that do not appear in the pottery range of this center, but are discovered at necropolises or in settlement stratums with the same chemical index in clay mass, must have been the product of another workshop at Viminacium whose production went parallel with the first one. The specificity of the material of this workshop complex is reflected in the fact that craftsmen who have responded to the needs of pottery use in funerary rituals at the necropolises have made these products in poor quality compared to those distribu ted to the living part of the populatio

Ceramic Vessels as Grave Goods in the Necropolises of Viminacium

During the decades-long research of the Viminacium necropolises, numerous ceramic vessels were discovered in graves of cremated and inhumated individuals. Their research helps to a better understanding of not only funeral rituals, but also the everyday life, customs and economy of the ancient population. The wide repertoire of discovered vessels indicates developed trade links with other parts of the Empire. The majority of these vessels represent local products, which indicates the inventiveness of domestic potters who supplied all of the Viminacium necropolises with their products. The paper presents an overview of the most common forms and types of vessels discovered in Viminacium graves and whose timeframe covers the period from the 1st to the 4th century AD

Gastronomic guide through Viminacium – how to eat like a Roman

Confirmation that good food and drink can be found at Viminacium is already in its prehistoric layers. With the development of the city, import increased and with it came real delicacies in the form of exotic animals, as well as in the form of various beverages. The remains of such vessels were found in large numbers throughout Viminacium’s settlement layers. Ceramic vessels along animal remains and traces on human remains, show us the tur bulent centuries of its existence until the collapse under the onslaught of the Huns. This paper is a short guide through the hedonistic image of Viminacium from the 1st to the 5th century shown through the prism of ceramic vessel

Pottery from Viminacium - a craft product of multipurpose function

Overview of the part of pottery vessels discovered at Viminacium is given in the article. Techniques of making and decorating as well as their multipurpose use are presented. The most common working technique in the treatment of outer surface of vessels are colouring, engraving and stamping. Most of the vessels are dated to the period from the beginning of the second to the end of the third century. Certain forms had a short expiration date, while some underwent several production making changes. These are locally produced vessels intended for everyday use. Among them, according to their decoration, vessels made after the luxury imported models stand out. The research of Viminacium confirmed the role of its pottery-brick production center, which, with its production and distribution, met the needs of both the city itself and the surrounding provinces.Zbornik Instituta za arheologiju. Serta instituti archaeologici ; knjiga / volume XVI

Keramičke posude iz grobova

Keramika kao najčešći arheološki nalaz brojno se nalazi i u grobovima viminacijumskih nekropola u vidu priloga ostavljenih pokojniku. Bilo da su u pitanju inhumirani ili kremirani ostaci pokojnika, prilozi koji se otkrivaju uz njih ukazuju nam na mnoge pravce istraživanja, kako od samog hronološkog datovanja pojedinih grobova, ako nema materijala koji bi to preciznije pružio, tako i do raznih uvida u njihov zagrobni, ali i svakodnevni život, verovanja i običaje