Inteligencja między formacją i misją a funkcją społeczną

"Wyzwania, jakie niosą inteligencji nowe czasy, wiążą się z kwestią jej tożsamości, roli społecznej i wreszcie samego istnienia jako odrębnej, rozpoznawalnej, niezbędnej, niezastąpionej i społecznie akceptowanej kategorii. Jest zrozumiałe, że te żywotne dla inteligencji kwestie pozostają w centrum jej zainteresowania, co od czasu do czasu przynajmniej znajduje wyraz w środowiskowych dyskusjach i polemikach podejmowanych na łamach periodyków kulturalno-społecznych czy w węższych kręgach akademickich. W Polsce wewnątrzinteligencki w gruncie rzeczy dyskurs toczy się przy tym w ramach określonej i historycznie zakorzenionej a wpływowej tradycji interpretacyjnej. Historyczna geneza oraz kulturotwórcza i społeczno-narodowa rola inteligenckiej formacji, opisana dobrze w pracach Józefa Chałasińskiego, Stefana Kieniewicza, Aleksandra Gelli czy Adama Podgóreckiego narzuca temu dyskursowi (w zupełnie zmienionych warunkach powojennych i najnowszych) określony punkt odniesienia, który przynależy do polskiego dziedzictwa kulturowego i w tym sensie na ogół trudno go generalnie kwestionować, gdyż byłoby to równoznaczne z postawieniem znaku zapytania nad tożsamością dzisiejszej i przyszłej polskiej inteligencji, a nawet nad samym jej istnieniem w warunkach zerwanej ciągłości z klasyczną, tradycyjną jej formacją."(...

Idea społeczeństwa europejskiego w koncepcjach integracji

"Punktem wyjścia każdego dążenia zjednoczeniowego jest sytuacja mniej lub bardziej zróżnicowanej wielości. Proces zjednoczeniowy, o ile nie jest wynikiem skrajnie hegemonicznej pozycji integrującego ośrodka władzy (jak to miało np. miejsce w przypadku budowania Europy rzymskiej czy karolińskiej), wymaga zazwyczaj założenia, że różnice, dystanse, rozbieżność interesów równoważone są przez podobieństwa, poczucie bliskości i wspólnotę celów, nadrzędnych idei bądź interesów i że istnieje szansa oraz motywacja podporządkowania tych pierwszych drugim. Kolejne historyczne dzieło jednoczenia Europy, jakim jest współczesny proces integracji europejskiej, ewokuje, podobnie jak wcześniejsze próby, pytanie o sposób istnienia i charakter postulowanego, możliwego czy rzeczywistego tworu, do którego powstania integracja taka miałaby się przyczyniać a który skądinąd uznać można za przesłankę tej integracji. Również w tym przypadku pojawia się pytanie, czy na obszarze odwiecznych i konfliktogennych podziałów, różnic i antagonizmów istnieje dostateczny potencjał więziotwórczy zdolny te podziały przezwyciężyć w zinstytucjonalizowanych ramach europejskiej tożsamości. Dochodzimy tu do kwestii, w jakim sensie można mówić i mówi się o Europie."(...

Tożsamość w przestrzeni wielokulturowej

"W próbach rekonstrukcji i zrozumienia miejsca człowieka w przestrzeni psychicznej, społecznej i kulturowej współczesna teoria często odwołuje się do koncepcji tożsamości. Analizy: psychologiczna, socjologiczna czy antropologiczna nieco inaczej rozkładają akcenty w ujęciu tego zjawiska. O ile psychologia koncentruje się na procesie samookreślania się jednostki w relacji do samej siebie, na konstruowaniu konfiguracji wyobrażeń i przeświadczeń dotyczących samej osoby, zwłaszcza w związku z jej psychofizyczną i moralną kondycją, o tyle w refleksji socjologicznej i antropologicznej przedmiotem szczególnej uwagi jest kształtowanie się poczucia przynależności do zbiorowości społecznych i uległości wobec określonych imperatywów kulturowych. W tym drugim przypadku, na którym autor chce się skoncentrować, pojęcie tożsamości wskazuje na szczególny typ związku ze zbiorowym „innym”, opierającym się na mniej lub bardziej świadomych postawach wobec wyróżnionych wartości."(...

Dyskurs antropologiczny w procesie dekonstrukcji

"Spośród wszystkich nauk o człowieku antropologia kulturowa przeżywa dzisiaj największy rozkwit i równocześnie przeżywa najgłębszy kryzys poznawczy. Jej rozkwit znajduje wyraz w gwałtownej ekspansji swoistej antropologicznej perspektywy poznawczej ugruntowującej pozycję tej nauki w szeregu innych dyscyplin, które uprawiają refleksję nad człowiekiem w kulturze. Z drugiej strony jednak antropologia traci wyraźnie dawny impet teoretyczny, dotknięta chorobą zwątpienia w zdolność wypowiedzenia o kulturze ludzkiej słowa, które mógłby wziąć do siebie każdy z nas, bez względu na oddalenie w czasie i przestrzeni."(...