Когнитивните процеси на помнење и заборавање од семантички и синтаксички аспект.

Во трудот ќе ги анализираме когнитивните глаголи од семантичкото поле: памти (памети), се сети, (ми) текна, заборави и нивните полски еквиваленти: pamiętać, przypominiać sobie, zapomnieć како и изразите: przyszło mi na myśl, przyszło mi do głowy. Според полската школа на семантичка синтакса глаголите се предикативни изрази на предикати од втор ред, кои го одразуваат внатрешниот свет на човекот, неговите интелектуални, емотивни и волитивни процеси. Како прв аргумент на овие предикати се јавува човекот, а вториот аргумент е сегмент од внатрешниот живот на човекот. Глаголите ќе бидат анализирани од аспект на нивното значење и од аспект на нивните синтаксички можности. Семантичката анализа ќе ја поткрепиме и со сознанијата од когнитивната лингвистика (Lakoff and Johnson 2003; Kövecses 2002), особено со анализата на когнитивните механизми метафора и метонимија, кои имаат влијание и при развојот на полисемијата на лексемите. Концептуалната метафора и концептуалната метонимија ги отсликуваат когнитивните механизми по кои умот и искуството го структурираат јазикот. Сликата за светот станува јазична реалност. При анализата на синтаксичките можности на глаголите од ова семантичко поле ќе се послужиме со принципите на полската школа на семантичка синтакса (Тополинска 1995; Тополињска 1997; Grochowski, Karolak i Topolińska 1984)

Transpositional usage of forms of grammatical tenses.

Grammatical category tense is specific only for verbs. Grammatical tenses can be absolute and relative. Absolute tenses are determined on time axis in terms of the moment of speaking about the event, while for determining relative tenses, in addition to the moment of speaking about the event, some other moment or time segment of the time axis are relevant as well. In Macedonian, relative tenses are future perfect and past perfect tense. In a language, forms are associated with meanings. Elementary forms that have meanings are morphemes. Accordingly, the forms of the grammatical category of tense which are formed with appropriate morphemes, but with auxiliary verbs and particles or other forms of verbs (non-finite or tense related) as well, have their own meanings. Forms of grammatical tenses can be used in their essential meanings, but they can also be used in meanings that are not their essential meanings, which are primary for other grammatical forms. This usage of forms of grammatical tenses, in their non-essential meanings, a usage which is essential for other forms of grammatical tenses, is called transpositional usage of forms of grammatical tenses. It is a transposition of form, characteristic for a respective tense up to the meaning of another grammatical tense, which in turn has its basic form of expression. The paper will discuss transpositional usages of the forms of grammatical tenses of Macedonian verbs

Интердисциплинарноста во науката и лингвистиката.

Модерната наука, почнувајќи од 20 век, како една од важните карактеристики ја истакнува интердисциплинарноста. Лингвистиката, особено лингвистиката од 20 век па наваму, се поврзува со различни хуманистички, општествени, па дури и математички, информатички и медицински дисциплини. Ова поврзување, секако ги отвора прашањата за темите на заеднички интерес, методите на анализа, но и комптенциите – како верификација на резултатите што се добиваат, но и на специјализациите што се добиваат.Во трудот ќе се обидеме да ја согледаме лингвистиката како наука за јазикот во контекст на интердисциплинарноста на науката

PRIDE AND HUMILITY (semantic analysis of virtues and their antipodes)

The aim of our research is the semantic field of the virtue dignity, with lexemes that are related and opposed to it (pride, ugly, beautiful, calm, humility, modest). Since this is a virtue, the analysis will be performed in a philosophical-theological context. We will also take into account the etymological analysis of the lexemes and the implications of their etymology in terms of semantics and vocabulary enrichment. The analysis will be performed based on the use of the lexemes from this semantic field in contexts of contemporary Macedonian language and literature

МИНИЈАТУРИТЕ НА АЦО ШОПОВ

The focus of our study are the “Miniatures” of Aco Šopov, published in thecollection “Merge with Silence” in 1955. Chronologically and content-wise, these are songsthat belong to modernism as a literary movement. They are intimate, real records writtenlike brief impressions. According to A. Prokopiev, these songs are from Šopov’s intimistphase, exciting and sublime short poetic forms in which the poet is like a painter, or rather aphotographer of moments from reality (“Leaf”, “Stork”, “Peg”) through which he expresseshis deep, intimate feelings that are not are momentary, but more like state of the soul. AcoŠopov is gentle, nostalgic in them and reveals himself as a caring parent (“Deception”). In“Miniatures” the poet Aco Šopov does not show brutality as in other collections of poetry.Actually, in every poem and collection, a new dimension of the personality of Šopov isexposed. Formally and content-wise, “the Miniatures” of Sopov is different from his otherpoems of his opus. According to Sonja Stojmenska – Elzeser, “the Miniatures of Šopov”are poetic crocs - drawings, momentary cuts from a landscape that carry deep reflectivecontent. It is precisely on these miniature poetic flashes, on their intimate depth andreflexivity that they carry within themselves our perception on the verses will be shown

Сематичките компоненти на лексемата убав

Темата на статијата ќе биде семантиката на лексемата убав. Преку анализа на етимологијата на оваа лексема, анализа на дефинираните значења во толковните речници и анализа на примери на јазична употреба ќе се обидеме да дадеме објаснување на тоа што е убаво во нашиот јазик. Поаѓаме од хипотезата дека убавото е добро („Добротољубие“, Манастир Хиландар: 2002, стр. 5). Анализата треба да опфати што е добро и за што е добро во употребата на убав во македонскиот јазик. Во анализата се послуживме со корпусот на примери од литературата на Дигиталниот речник на македонскиот јазик. Анализирајќи примери и од употребата на современтиот македонски јазик на интернет (публицистика, формуми), ќе се обидеме да утврдиме дали постојат поместувања во значењето на убав во контексти од поблиското и подалечно минато (Р. Крле, С. Попов, К. П. Мисирков) и денес

Метафоризацијата во полисемијата воопшто и во поезијата.

Метафората е стилска фигура, тропа, фигура на значењето. Во основа на оваа фигура е сличноста на два поими и пренесување на значењето. Тоа е еден вид на дополнително, конотативно значење во зависност од контекстот. Во когнитивната лингвистика матафората не е само средство за поетска имагинација и реторички украс, туку се смета за карактеристика на човековото мислење и секојдневно функционирање. Според претставниците на оваа лингвистика, концептуалниот систем во рамките на кој мислиме и дејствуваме во основа е метафоричен. Во нашето излагање ќе се обидеме да сопоставиме метафорични процеси во секојдневниот говор (полисемични процеси) наспрема метафора во поетскиот говор. При тоа ќе покажеме дека метафората во секојдневниот говор и во поетскиот јазик се разликуваат. Имено, во секојдневниот говор метафората има правец од конкретен кон апстрактетн поим, додека во поезијата од апстрактно кон конкретно, што од своја страна го твори симболизмот, како една од карактеристиките на поетскиот говор

Народната лексика во „Стерна“ од Б. Конески

Во анализата поаѓаме од тезата дека основата на македонскиот литературен јазик е народна (Конески 1982: 59). Оттука произлегува дека во основа на речникот на литературниот македонски јазик е народната лексика, која истовремено е и еден од изворите за нејзино збогатување. Самиот Конески, како еден од кодификаторите на стандардниот македонски јазик, кога теориски ги разгледува принципите на создавањето на официјалниот македонскиот литературен јазик, вели: „Ние досега на повеќе места имавме можност да се увериме дека во составот на нашиот литературен јазик имаме такви белези што ја затврдуваат неговата широка основа во различните народни дијалекти... ...вистина е меѓутоа и дека ред особености на литературниот јазик се примаат повеќе или помалку спонтано во резултат на она сугестивно и авторитетно дејствување од страна на веќе изјавеното како одреден јазичен облик во творбите на литературата, за кое стануваше збор малце погоре“ (Конески 1982: 65). Конески е и теориски кодификатор на стандардниот македонски јазик, но истовремено тој спаѓа и во оние литературни дејци кои сугестивно и авторитетно дејствувале во создавањето и развитокот на литературниот јазик преку своите творби во литературата, како што самиот вели. Како пример за тоа дејствување ја земаме поемата „Стерна“. Она што можеме со сигурност да тврдиме е дека Конески има едно посебно инуитивно чувство за јазикот, особено за неговата лексика. Наша задача во овој труд е тоа да го покажеме со примери

Минијатурите на Ацо Шопов.

Предмет на нашето излагање ќе бидат „Минијатурите“ на Ацо Шопов, издадени во стихозбирката „Слеј се со тишината“ во 1955 година. Хронолошки и содржински тоа се песни што припаѓаат на модернизмот како правец. Тие се интимистички, реални записи како кратки импресии.Тоа се песни од, според А. Прокопиев, интимистичката фаза на Шопов, возбудливи и сублимни куси поетски форми во кои поетот е како сликар, поточно фотограф на моменти од реалноста („Лист“, „Штрк“, „Верглата“) преку кои ги изразува своите длабоки, интимни чувства кои не се моментни,туку се повеќе како состојба на душата. Во нив Ацо Шопов е нежен, носталгичен, се открива како грижлив родител („Залажување“). Во „Минијатурите“ поетот Ацо Шопов ја нема онаа жестокост што ја има во други песни и други збирки поезија („Раѓање на зборот“, „Небиднина“, „Гледач во пепелта“, „Црно сонце“). Всушност, во секоја песна, во секоја збирка, откриваме една нова димензија на личноста на Шопов. И содржински, и во формален поглед, „Минијатурите“ на Шопов се разликуваат од останатите песни од неговата поетска оставштина. За Соња Стојменска – Елзесер, „Минијатурите“ на Шопов се поетски кроки – цртежи, миговни исечоци од пејсаж кои носат длабока рефлексивна содржина. Токму на овие минијатурни поетски одблесоци, на нивната интимна длабочина и рефлексивност што ја носат во себе, ќе се обидеме да дадеме наше видување

ЈАЗИЧНА АРХЕОЛОГИЈА

In this paper we will focus on the question what is the language? Linkage language with people who speak it, leads language and the study of language on genetics. We will consider synchrony and diachrony in researches in linguistics. Synchrony and diachrony in the context of the science of living beings. We will turn our attention to the diachrony in synchrony. We will ask the question what the language reveals to us? How to read the language? These questions leads us to the metaphorical notion of linguistic archeology.Во трудот како многупати до сега ќе го поставиме прашањето што е јазикот? Врската на јазикот со народот, јазикот го доведува во врска со генетиката. Ќе се задржиме на синхронијата и дијахронијата во јазичните истражувања. Синхронијата и дијахронијата во контекст на науката за живите организми. Ќе се осврнеме на дијахронијата во синхронијата. Ќе го поставиме прашањето што ни открива јазикот? Како да го читаме? Така доаѓаме до поимот (метафоричен) јазична археологија