Ocena wiedzy studentów pielęgniarstwa, położnictwa i opiekunów medycznych na temat postępowania w omdleniach

Wstęp. Omdlenie określane jest jako stan krótkotrwałej utraty świadomości wraz z obniżeniem tonusu mięśniowego w wyniku niedostatecznego niedotlenienia mózgu. Charakteryzuje się gwałtownym początkiem i samoistnym, całkowitym ustąpieniem. Około 30–40% wszystkich omdleń niejasnego pochodzenia stanowią omdlenia wazowagalne i są najczęstszym typem omdleń wśród dzieci i młodzieży (75–85%) oraz u osób w wieku starszym. Omdlenie należy do częstych objawów, a każda utrata przytomności zawsze budzi niepokój pacjenta i jego bliskich. Silne poczucie choroby, a nawet zagrożenia życia, które towarzyszy omdleniom powoduje obniżenie komfortu i jakości życia. Wiodącą metodą leczenia omdleń wazowagalnych jest edukacja pacjenta i jego rodziny. Dobre wyedukowanie pacjenta pomaga uniknąć sytuacji, które doprowadzają do rozwinięcia się reakcji wazowagalnej, a także pomagają nauczyć się prawidłowego postępowania w momencie pojawienia się objawów prodromalnych. Ogromne znaczenie w edukacji odgrywa pielęgniarka, dlatego tak ważne jest aby znała podstawowe zasady profilaktyki omdleń.Cel. Celem pracy była ocena wiedzy osób uczących się zawodów medycznych na temat postępowania w omdleniach.Materiał i metody. Badaniami ankietowymi objęto 133 osoby, w tym 66 (49,6%) studentów pierwszego roku II stopnia na kierunku pielęgniarstwo: (12 studentów niestacjonarnych i 54 — stacjonarnych), 39 (29,3%) studentów pierwszego roku studiów II stopnia na kierunku położnictwo (21 studentów dziennych i 18 — zaocznych) oraz 28 (21,1%) osób uczących się zawodu opiekuna medycznego. Zastosowaną metodą badawczą był sondaż diagnostyczny przeprowadzony z użyciem anonimowego kwestionariusza ankiety.Wyniki. 75% badanej grupy było świadkiem omdlenia i zdecydowana większość (97,7%) deklaruje, że wie jak pomóc osobie, która zemdlała oraz u której występują objawy prodromalne (98,5%). Aby udzielić pomocy osobie, która zemdlała najwięcej respondentów wskazało odpowiedź: „otwarcie okna” (95,4%) oraz „uniesienie nóg do góry” (92,4%), natomiast wśród 29 osób uzyskano odpowiedź, że osobę, która zemdlała należy napoić szklanką z wodą (21,8%). W przypadku wystąpienia objawów zwiastujących omdlenie najwięcej respondentów poleciłoby opuszczenie dusznego powietrza (93,9%), zmianę pozycji ciała na leżącą lub siedzącą oraz uniesienie kończyn dolnych (75,93%). Najmniej uzyskano odpowiedzi dotyczących prowokowania kaszlu (18,0%), dreptania nogami (9,02%), zgięcie brzucha (9,77%) i zaciskanie pięści (5,26%).Wnioski. Badana grupa charakteryzowała się dobrą ogólną wiedzą na temat postępowania w omdleniach, przy czym lepszą wiedzą wykazały się osoby z wykształceniem wyższym. W badanej grupie rzadziej wykazywano się wiedzą zachowań w przypadku wystąpienia objawów prodromalnych takich jak stosowanie kaszlu, dreptanie w miejscu oraz napinanie ramion i nadgarstków. (PNN 2016;5(2):40–45)Introduction. Syncope is defined as a state of short-term loss of consciousness with reduction of muscle tone due to insufficient hypoxic brain. It is characterized by a sudden onset and spontaneous, complete subsiding. Approximately 30–40% of all syncopes of unclear origin represent vasovagal syncope which are the most common type among children, young people (75–85%) and in people in old age. Syncope is a common condition, and any loss of consciousness always causes concern the patient and his/her relatives. A strong sense of the disease and the risk of even life-threatening situations accompanying syncope reduces comfort and quality of life. The leading method of treatment of vasovagal syncope is to educate the patients and their families. Good education of the patient helps to avoid situations that lead to the development of a vasovagal reaction and also helps to learn the proper procedure when dealing with prodromal symptoms. A nurse has a great role in the education, therefore it is so important for her to know the basic rules of syncope prevention.Aim. The aim of the study was to assess the knowledge of learners of medical sciences on dealing with syncope.Material and Methods. The survey involved 133 patients, including 66 (49.6%) first-year students of the second degree in nursing (12 — part-time students and 54 — full-time students), 39 (29.3%) first-year students studying the second degree in midwifery (21 full-time students and 18 — part-time) and 28 (21.1%) trainees studing to be a medical caretaker. The applied research method was a diagnostic study conducted with the use of an anonymous survey questionnaire, which contained only closed questions.Results. 75% of the study group has witnessed syncope and a vast majority (97.7%) declare they know how to help the person who fainted, and who presents prodrome symptoms (98.5%). In order to assist the person who fainted most respondents indicated the answer: “opening a window” (95.4%) and “lifting the legs up” (92.4%), whereas 29 respondents said that the person who fainted should be given a glass of water (21.8%). In the event of syncope symptoms most respondents would recommend leaving the stuffy air (93.9%), change in body position to lying or sitting and lifting the lower limbs (75.93%). The smallest number of the answers obtained referred to cough provoking (18.0%), trotting (9.02%), abdominal flexion (9.77%) and clenching the fists (5.26%).Conclusions. The study group was characterized by a good general knowledge of the proceedings in syncope, with a better knowledge shown by people with higher education. More rarely the respondents demonstrated the knowledge on behavior in the case of prodromal symptoms, such as the use of cough, tripping and arms and wrists straining. (JNNN 2016;5(2):40–45

Wrodzony zespół wydłuzonego QT - aspekty diagnostyczne

Zespół wydłużonego QT charakteryzuje się zaburzeniami repolaryzacji z wydłużeniem czasu trwania odstępu QT w zapisie EKG i predyspozycją do groźnych komorowych arytmii (torsade de pointes) prowadzących do omdleń i nagłych zgonów. Na podstawie badań molekularnych za przyczynę zaburzeń elektrofizjologicznych występujących w tym zespole uznano defekty w białkach kanałów jonowych (potasowych i sodowych) błony komórkowej komórek mięśnia sercowego. Dziedziczony autosomalnie dominująco, bez wrodzonej głuchoty zespół Romano- -Warda jest zbiorem co najmniej 6 genotypów, z których najczęściej występują 3 pierwsze postacie LQTS1, LQTS2 i LQTS3. W zależności od położenia zmutowanego genu na chromosomie 11 (IKs), 7 (IKr) lub 3 (INa) te 3 genotypy różnią się między sobą zaburzeniami okresu repolaryzacji ze zmienną morfologią załamka T w zapisach elektrokardiograficznych oraz czynnikami wyzwalającymi objawową arytmię komorową. W obrazie klinicznym dominują nawracające utraty przytomności, które w LQTS1 i LQTS2 są najczęściej wywołane stymulacją układu adrenergicznego (wysiłek, emocje, przestrach, nagły bodziec dźwiękowy). W genotypie LQTS3 objawowa arytmia komorowa najczęściej występuje w spoczynku lub we śnie. U 40% pacjentów z wrodzonym zespołem wydłużonego QT przebieg kliniczny jest bezobjawowy. W postaciach LQTS klinicznie utajonych — wydłużenie odstępu QT, zmiany załamka T oraz komorowe zaburzenia rytmu serca — mogą występować napadowo, co można zaobserwować w zapisie Holtera lub w teście wysiłkowym. Często u pozornie zdrowych dzieci i młodzieży pierwszym objawem może być zatrzymanie krążenia lub nagły zgon. Młodzi pacjenci bez objawów powinni być objęci leczeniem profilaktycznym ze względu na możliwość występowania u nich epizodów nagłego zatrzymania krążenia, bez objawów poprzedzających. (Folia Cardiol. 2005; 12: 403–411

Assessment of the influence of selected developmental parameters in newborns on impoper daily blood pressure variability in hypertensive children

Wstęp Nadciśnienie tętnicze jest ważnym problemem zarówno u dzieci, jak i u dorosłych. Czynnikiem pogarszającym rokowanie i kliniczny przebieg choroby jest nieprawidłowa dobowa zmienność ciśnienia tętniczego. W świetle "płodowej teorii początku nadciśnienia tętniczego" ocena rozwojowych parametrów u noworodków może ułatwić identyfikację dzieci potencjalnie zagrożonych wysokim ryzykiem sercowo-naczyniowym, związanym z nieprawidłową zmiennością ciśnienia na wczesnym etapie choroby. Celem pracy była ocena wpływu wybranych parametrów biologicznych u noworodków związanych z występowaniem nieprawidłowej dobowej zmienności ciśnienia u dzieci z pierwotnym nadciśnieniem tętniczym. Materiał i metody W modelu epidemiologicznego badania kliniczno-kontrolnego retrospektywnej analizie poddano 106 historii chorób dzieci w średnim wieku 15,4 ± 2,0 roku z rozpoznanym pierwotnym nadciśnieniem tętniczym. Grupę badaną stanowiło 58 dzieci z nieprawidłową dobową zmiennością ciśnienia tętniczego (non-dippers), grupę kontrolną 48 dzieci z prawidłową dobową zmiennością ciśnienia (dippers). Analizę statystyczną przeprowadzono z wykorzystaniem procedur dostępnych w oprogramowaniu EpiInfo 6,0. Wyniki Nie zaobserwowano wpływu małej masy i długości urodzeniowej ciała, złego stanu noworodka według skali Apgar i wcześniactwa na występowanie nieprawidłowej dobowej zmienności ciśnienia tętniczego u dzieci z nadciśnieniem. Dzieci z grupy non-dippers charakteryzowały się znamiennie statystycznie większą średnią masą i długością urodzeniową ciała w porównaniu z dziećmi z grupy dippers, odpowiednio: 3343,5 ± 532,5 g i 3024,4 ± 611,4 g oraz 55,4 ± 3,0 cm i 52,1 ± 3,5 cm. Rodzinne nadciśnienie tętnicze nie zwiększało ryzyka występowania nieprawidłowej zmienności ciśnienia tętniczego: OR = 0,88 (95% CI: 0,35-2,23, p > 0,05). Wnioski Otrzymane wyniki sugerują brak wpływu noworodkowych wskaźników biologicznych, takich jak mała masa i długość urodzeniowa ciała, zły stan noworodka według skali Apgar i wcześniactwo na występowanie nieprawidłowej dobowej zmienności ciśnienia tętniczego u dzieci z pierwotnym nadciśnieniem. Bardziej precyzyjne określenie zależności między rozwojowymi parametrami noworodkowymi a zmiennością ciśnienia u dzieci z pierwotnym nadciśnieniem tętniczym wymaga dalszych obserwacji klinicznych.Background Hypertension is an important problem both in children and adults. Improper blood pressure (BP) variability deteriorates the clinical outcome and progress of hypertension. In the light of theory of "fetal origins of hypertension", the estimation of developmental neonatal parameters may identify the group of children with increased cardio-vascular risk related to improper BP variability in the early stage of hypertension. The aim of the study was to assess the infuence of selected neonatal biological parameters on improper daily blood pressure variability in hypertensive children. Material and methods The project was conducted retrospectively as a case-control study in 106 children (aged 15.4 ± 2.0) with primary hypertension. The study group included 58 children with improper BP variability ("non-dippers") and 48 "dippers" as the control group. The statistical analysis was performed with EpiInfo 6,0 procedures. Results No influence of low birth weight, low birth lenght, low Apgar score and prematurity on improper daily blood pressure variability in hypertensive children was observed. However, "non-dippers" had statistically significantly higher average birth weight and birth lenght than "dippers", adequately: 3343.5 ± 532.5 g vs. 3024.4 ± 611.4 g and 55.4 ± 3.0 cm vs. 52.1 ± 3.5 cm. Family history of hypertension did not increase the risk of "non-dipping": OR = 0.88 (95% CI: 0.35-2.23, p > 0.05)

Diagnostic value of the TpTe interval in children with ventricular arrhythmias

Background: The changes in the period of ventricular repolarization, i.e., QT interval, QTp (Q-Tpeak) and TpTe interval (Tpeak–Tend), make it possible to assess the electrical instability of the heart muscle, which may lead to the development of life-threatening ventricular arrhythmia. The aim of the study was to determine and evaluate the use of differences in T-wave morphology and durations of repolarization period parameters (QT, TpTe) in resting ECGs for children with ventricular arrhythmias. Methods: The retrospective analysis was made of the disease histories of 80 examined children with resting ECGs, which were admitted to the Children’s Cardiology Department. The study group consisted of 46 children aged 4 to 18 with ventricular arrhythmias and the control group consisted of 34 healthy children between 4 and 18 years of age, with no arrhythmias. Results: The duration of the TpTe interval was significantly (p < 0.001) longer in the group of children with ventricular arrhythmia with abnormal T-wave (bactrian/bifid, humid/biphasic) compared to the TpTe interval in children with ventricular arrhythmia with the normal repolarization period. The duration of the TpTe (p < 0.001), QTcB (p < 0.001) and QTcF (p < 0.001) intervals were significantly longer in the group of children with ventricular arrhythmias and with abnormal T-wave compared to the values of the TpTe, QTcB, and QTcF intervals of the control group with normal morphology of the repolarization period. Only the duration of the TpTe interval was significantly (p = 0.020) longer in the group of children with ventricular arrhythmia without clinical symptoms. Conclusions: Children with benign ventricular arrhythmias recorded on a standard ECG with prolonged TpTe and QT intervals and abnormal T-wave morphology require systematic and frequent cardiac check up with long term ECG recordings due to the possibility of future more severe ventricular arrhythmias. Further follow-up studies in even larger groups of patients are necessary to confirm the values of these repolarization parameters in clinical practice

Expression of genes KCNQ1 and HERG encoding potassium ion channels Ikr, Iks in long QT syndrome

Background: The KCNQ1 and HERG genes mutations are responsible for specific types of congenital long QT syndrome (LQT). Aim: To examine the expression of KCNQ1 and HERG genes that encode potassium channels (rapid and slow) responsible for the occurrence of particular types of LQT syndrome. The study also attempted to prove that beta-actin is a good endogenous control when determining the expression of the studied genes. Methods: The study enrolled six families whose members suffered from either LQT1 or LQT2, or were healthy. Examination of gene expression was achieved with quantitative PCR (QRT-PCR). Expression of the investigated genes was inferred from the analysis of the number of mRNA copies per 1 mg total RNA isolated from whole blood. On the basis of KCNQ1 gene expression profile, the presence of, or absence of, LQT1 could be confirmed. Results and conclusions: The study revealed a statistically significant difference (p = 0.031) between the number of KCNQ1 gene copies in patients and healthy controls. On the basis of HERG (KCNH2) gene expression profile, patients with LQT2 cannot be unequivocally differentiated from healthy subjects (p = 0.37). Kardiol Pol 2011; 69, 5: 423&#8211;429Wstęp i cel: Głównym celem pracy było zbadanie ekspresji genów HERG i KCNQ1, kodujących kanały potasowe (szybkie i wolne), odpowiadających za wystąpienie określonego rodzaju zespołu długiego QT (LQTS). Metody: Do badania włączono 6 rodzin, u członków których zdiagnozowano LQTS1 lub LQTS2, lub zdrowych. Badanie miało na celu udowodnienie, że beta-aktyna stanowi dobrą kontrolę endogenną przy ustalaniu ekspresji badanych genów. Do badania ekspresji genów wykorzystano ilościową analizę PCR w czasie rzeczywistym (QRT-PCR). Ekspresję badanych genów przedstawiono jako liczbę kopii mRNA w przeliczeniu na 1 mg całkowitego RNA izolowanego z krwi pełnej. Dane zostały wyeksportowane z arkusza Excel do programu analizy danych Statistica V.7.1. Wyniki i wnioski: Na podstawie profilu ekspresji genu KCNQ1 można potwierdzić występowanie zespołu LQTS1. Badania wykazały statystycznie istotną różnicę (p = 0,031) między liczbą KCNQ1 kopii genu u osób chorych i zdrowych. Na podstawie profilu ekspresji genu HERG (KCNH2) chorych z LQTS2 nie można jednoznacznie odróżnić od osób zdrowych (p = 0,37). Kardiol Pol 2011; 69, 5: 423&#8211;42

Przetrwały otwór owalny przyczyną udaru mózgu?

INTRODUCTION: Cardio-vascular anomalies, including patent foramen ovale, are the cause of 40% of cryptogenic strokes. Patent foramen ovale is a heart malformation which does not show clinical symptoms. It is recognisable in young patients with stroke (younger than 55 years old), if there is no other cause of stroke. AIM: The purpose of the study was to assess the incidence of patent foramen ovale in a group of young patients suffer-ing a stroke before 55 years of age with migraine headaches. METHODS: The research included 50 stroke patients younger than 55 (average age of 48, 21 females, 29 males). The patients were treated from 1 January 2012 to 31 December 2012 in the Stroke Unit of the Neurological Ward. The medical histories were analysed and the data including sex, age, the symptoms during admission to the ward, the results of the diagnostic tests that were performed and the applied therapy. RESULTS: In the study group of young, stroke patients before 55 years of age, patent foramen ovale was recognized in 16% of the patients. The PFO incidence was especially high (83%) in young stroke patients with migraine headaches, representing 12% of the whole study group. CONCLUSIONS: The frequent occurrence of patent foramen ovale should lead to taking appropriate prophylactic measures using diagnostic echocardiography, especially in patients with migraine headaches and for example in balance tests for the young.WSTĘP: Anomalie sercowo-naczyniowe, w tym przetrwały otwór owalny, są przyczyną 40% udarów kryptogennych. Przetrwały otwór owalny jest wadą serca, które zwykle nie daje objawów klinicznych. Jest rozpoznawalny u młodych udarowych pacjentów (przed 55 rokiem życia – r.ż.) przy braku innych przyczyn udaru mózgu. Celem pracy była ocena częstości występowania przetrwałego otworu owalnego w grupie młodych pacjentów z udarem przed 55 r.ż. z migrenowymi bólami głowy. MATERIAŁ I METODY: Badaniami objęto 50 młodych, udarowych pacjentów przed 55 r.ż. (średnia wieku 48, ♀: 21, ♂: 29). Pacjenci byli hospitalizowani w okresie od 1 stycznia 2012 do 31 grudnia 2012 roku w pododdziale udarowym na oddziale neurologicznym. Analizowano historie chorób, uzyskując dane odnośnie do płci, wieku, objawów przy przyjęciu, wyników przeprowadzonych badań diagnostycznych oraz zastosowanej terapii. WYNIKI: W badanej grupie młodych udarowych pacjentów (przed 55 r.ż.) przetrwały otwór owalny był stwierdzony u 16% pacjentów. Częstość występowania PFO była szczególnie wysoka (83%) w grupie młodych udarowych pacjentów z migrenowymi bólami głowy, stanowiącej 12% całej grupy badanej. WNIOSKI: Częste występowanie przetrwałego otworu owalnego, jako jedynej zidentyfikowanej przyczyny udaru mózgu u młodych pacjentów przed 55 r.ż., skłania do podjęcia odpowiednich działań profilaktycznych z diagnostyką echokardiograficzną, szczególnie u osób z migrenowymi bólami głowy i np. w czasie badań bilansowych u młodzieży

Zmiany elektrokardiograficzne u kobiet ciężarnych i w okresie połogu

Pregnancy and labor, though a physiological and natural time in a woman’s life, are associated with many changes to the woman’s body. The overall blood volume, cardiac output and heart rate of a pregnant woman differ significantly from pre-pregnancy time. This again has a significant effect on the electrical activity of the heart. Abnormal electric activity of the heart might be confused with an ongoing or commencing heart disease. Moreover, pregnancy, labour and especially the post partum period are also known to increase the risk of cardiac events including arrhythmia, myocardial infarction or even sudden cardiac death, especially in women with a present cardiac disease like LQTS (Long QT Syndrome). In order to reduce the occurrence of adverse cardiac events and enable their early detection and diagnosis, there is a need for a more thorough understanding of electrocardiographic changes occurring during pregnancy. Unfortunately, data regarding changes of the electric activity of the heart during pregnancy are scarce. The aim of this work is to give an outline on the electric activity changes of the heart of a pregnant woman. The available data confirm that intense changes in the cardiovascular system caused by pregnancy strongly affect the electrical activity of the heart.Ciąża i poród, choć należą do fizjologicznego i naturalnego czasu w życiu kobiety, wiążą się z wieloma zmianami w jej organizmie. Całkowita objętość krwi, rzut serca i tętno u kobiet w ciąży znacznie odbiegają od wartości przedciążowych. Zmiany te mają znaczący wpływ na aktywność elektryczną serca. Zmieniona aktywność elektryczna serca może być mylona z trwającą lub nowo powstałą chorobą serca. Ponadto w okresie ciąży, porodu, a również połogu w sposób istotny zwiększa się ryzyko zdarzeń sercowych, w tym zaburzeń rytmu, zawału serca lub nawet nagłej śmierci sercowej, zwłaszcza u kobiet z chorobą serca w wywiadzie, takich jak LQTS (zespół wydłużonego odcinka QT). W celu zmniejszenia występowania niepożądanych zdarzeń sercowych oraz umożliwienia ich wcześniejszego wykrywania i diagnostyki istnieje potrzeba bardziej dogłębnego zrozumienia zmian elektrokardiograficznych zachodzących w okresie ciąży. Niestety, dane dotyczące zmian elektrokardiograficznych w ciąży są nieliczne. Celem naszej pracy poglądowej jest przedstawienie zarysu zmian elektrycznej aktywności serca u kobiety ciężarnej. Dostępne wyniki badań dowodzą, że intensywne zmiany w układzie krążenia spowodowane ciążą silnie wpływają na aktywność elektryczną serca

Prolongation of Electrocardiographic T Wave Parameters Recorded during the Head-Up Tilt Table Test as Independent Markers of Syncope Severity in Children

The head-up tilt table test (HUTT) with the upright phase is used to help determine an imbalance of the sympathetic nervous system that is related to abnormal electrocardiographic repolarization in children with vasovagal syncope (VVS) and also in patients with the long QT syndrome (LQTS). The study attempted to evaluate T wave morphology and QT and TpTe (Tpeak&ndash;Tend) intervals recorded in ECG during the HUTT for a more accurate diagnosis of children with VVS. The group investigated 70 children with a negative HUTT result: 40 patients with VVS and 30 healthy volunteers without syncope. The RR interval as well as TpTe, and QTc intervals were measured in lead V5 of electrocardiogram (ECG) on admission to the hospital and during three phases of the HUTT. In syncopal children, which included 23 children with bifid or flat T waves and 17 patients with normal T waves in the upright phase, the QTc and TpTe were longer (p &lt; 0.001) compared to the other test phases and longer (p &lt; 0.001) than in the control group, respectively, with the risk of arrhythmias. Only in the control group, the TpTe was shorter (p &lt; 0.001) in the upright phase than in the other tilt phases. The TpTe in the upright phase (&gt;70 ms) was a good discriminator, and was better than the QTc (&gt;427 ms). Prolongation of electrocardiographic TpTe and QT intervals, in addition to the (abnormal T wave morphology recorded during the HUTT, are helpful for identifying VVS children more predisposed to ventricular arrhythmias with a latent risk of LQTS. Further studies are required to assess the value of these repolarization parameters in clinical practice

The Repolarization Period during the Head-Up Tilt Test in Children with Vasovagal Syncope

Background: Electrocardiography (ECG) and the head-up tilt test (HUTT) are vital in clinical work-up in children with vasovagal syncope (VVS). Ventricular repolarization parameters (QT) measured during the HUTT can be indicative of electrical instability; however, these parameters are not frequently assessed. This study aimed to investigate if ventricular repolarization parameters measured during the HUTT could be indicative of future ventricular arrhythmias in children with syncope. Methods: The shape and amplitude of the T-wave and parameters of the repolarization period (QT, QTpeak, Tpeak-Tend) were evaluated in a resting ECG performed on the first day of hospitalization and in ECGs performed during three phases of the HUTT. Results: In the after-tilt phase of the HUTT, 19/30 children displayed a change in T-wave morphology. QTc was significantly longer in VVS I compared to that in VVS II patients, but not in the controls (p = 0.092). Conclusions: We need further follow-up studies to establish the clinical importance of abnormal dynamics of the repolarization period in children with VVS and negative HUTT. Therefore, children with abnormal T-wave refraction and prolonged duration of the TpTe should remain under the care of a cardiological outpatient

Hipoterapia – skuteczna terapia wieloprofilowa?

INTRODUCTION: Hippotherapy is a form of psychomotor therapy aided by a horse. Aim of the paper: The aim of the paper is to characterize hippotherapy as an effective method supporting rehabilitation of disabled people in the bio-psycho-social area. The analysis is based on a review of the literature and previous studies of this form of therapy. MATERIAL AND METHODS: The material was gathered using the ALEPH integrated library system. The literature was obtained from different databases such as PubMed and Medline. RESULTS: The research carried out to date indicates the usefulness of hippotherapy in improving the condition of patients with Cerebral Palsy (CP). The obtained results show significantly better results of rehabilitation for children with CP treated with combination therapy using PNF techniques and hippotherapy. The efficacy of hippotherapy in achieving the correct center of gravity and correct posture in children with CP was demonstrated during just one session. It has been proven that hippotherapy helps to improve gait, balance and motor function, not only in patients with CP but also in children with developmental delay, Down's syndrome, in the elderly and patients recovering after a stroke. The series of studies showed a significant impact on the level of self-esteem, life satisfaction and, most importantly, the quality of life among disabled people. CONCLUSIONS: Hippotherapy has positive therapeutic effects in patients suffering from various disabilities both within the musculoskeletal system as well as in psychological and social areas. It is an attractive and effective method of adjunctive therapy.WSTĘP: Hipoterapia jest metodą rehabilitacji psychoruchowej, w której stosuje się konie. Jest jedną z form terapii naturalnych, wykorzystującą pozytywny wpływ kontaktu ze zwierzęciem na zdrowie i samopoczucie człowieka. Jest wieloprofilową formą rehabilitacji ruchowej opartą na neurofizjologii, wciąż bardziej popularną w innych krajach Europy i w USA niż w Polsce. CEL PRACY: Celem pracy jest przedstawienie hipoterapii jako skutecznej metody wspomagającej rehabilitację w sferze biopsychospołecznej osób niepełnosprawnych. Analiza opiera się na przeglądzie piśmiennictwa i dotychczasowych badań nad tą formą terapii. MATERIAŁ I METODY: Materiał zebrano za pomocą bibliotecznej wyszukiwarki ALEPH. Piśmiennictwo pozyskano z takich baz danych, jak PubMed i Medline. WYNIKI: Przeprowadzone dotąd badania wskazują na przydatność hipoterapii w usprawnianiu chorych na mózgowe porażenie dziecięce (MPDz). Prezentowane wyniki wskazują na istotnie lepsze efekty rehabilitacji u dzieci z MPDz poddanych skojarzonemu leczeniu metodą PNF i hipoterapii. Wykazano skuteczność hipoterapii w osiągnięciu prawidłowego środka ciężkości u dzieci z MPDz, już w trakcie jednego zabiegu, oraz prawidłowej postawy ciała. Udowodniono, że hipoterapia przyczynia się do poprawy chodu, siły motorycznej i równowagi nie tylko u chorych na MPDz, ale także u dzieci z opóźnieniem rozwojowym, z zespołem Downa oraz u osób w wieku podeszłym i po udarze. W wielu badaniach potwierdzono istotny wpływ na podniesienie poziomu poczucia własnej wartości oraz jakości i satysfakcji z życia wśród osób niepełnosprawnych. WNIOSKI: Hipoterapia przynosi pozytywne efekty terapeutyczne u osób dotkniętych różnymi schorzeniami zarówno w obrębie aparatu ruchu, jak i w sferze psychicznej oraz społecznej. Jest atrakcyjną oraz skuteczną metodą wspomagania rehabilitacji