Towards the Modern Alternative Theatre in Poland – Selected Issues

The present book “Poland – History, Culture and Society. Selected Readings” is the third edition of a collection of academic texts written with the intention to accompany the module by providing incoming students with teaching materials that will assist them in their studies of the course module and encourage further search for relevant information and data. The papers collected in the book have been authored by academic teachers from the University of Łódź, specialists in such fields as history, geography, literature, sociology, ethnology, cultural studies, and political science. Each author presents one chapter related to a topic included in the module or extending its contents. The book contains the extensive bibliography

Kobiety z teatralnego „marginesu”

In Great Britain of the 1970s and 80s the lack of female representation in the traditional theatre, of suitable characters, good, big roles, and above all the lack of women’s experience as a part of the presented world resulted in the phenomenon of actresses leaving the existing environment and creating theatre groups functioning alongside the rigid structures of the subsidized and commercial theatre. Rejecting the usual principle of male domination in the theatre, entirely female or mixed groups chose a form of group work without delegating roles and functions (group creation), they preferred the principle of equal responsibility sharing. Alternative women’s collectives could defy the established order at the world view, organizational and aesthetic level. Theatres introduced subjects that had not been raised before into the sphere of social discussion. At the same time a variety of working methods transferred from the field of the feminist research methodology penetrated into theatre groups. They were under the impact of the idea of consciousness raising groups. The subject of their interest was women’s personal experience. The experimental analysis, based on the mutual cooperation between the researched and the researcher, underlay many creations realized within the English feminist fringe theatre. The characteristic way of text creation and the performance based on it was a counterpart of the well-known method of collaborative research based on the feminist reflection. This theatre first manifested the need to reveal the scale of oppression which women face in the patriarchal society; later it expressed a protest against the existing reality, and after the period of rebellion it pointed to the ultimate objective of changes in the society, which would be a vision of the woman-centred world, imbued with values of feminine culture. Radicalism of some statements evoked strong criticism among a part of the audience and some British journalists.Brak kobiecych reprezentacji w tradycyjnym teatrze, brak odpowiednich postaci, dobrych, dużych ról, a przede wszystkim brak kobiecego doświadczenia jako części prezentowanego świata zrodził w Wielkiej Brytanii lat siedemdziesiątych i osiemdziesiątych XX wieku zjawisko odchodzenia aktorek z dotychczasowego środowiska i tworzenia grup teatralnych, funkcjonujących obok skostniałych struktur teatru subsydiowanego i komercyjnego. Odrzucając zwyczajową zasadę męskiej dominacji w teatrze, całkowicie żeńskie czy też mieszane grupy wybierały formę pracy zespołowej bez wydzielania ról i funkcji (kreacja zbiorowa), preferowały zasady równego podziału obowiązków. Alternatywne kolektywy kobiece mogły przeciwstawiać się ustalonemu porządkowi na wielu poziomach: światopoglądowym, organizacyjnym, estetycznym. Teatry wprowadzały w obręb społecznej dyskusji tematy dotąd nie podejmowane. Równocześnie następowało przenikanie do grup teatralnych różnych metod pracy przeniesionych z obszaru metodologii badań feministycznych. Zespoły zapatrzone były w ideę grup „budzenia (poszerzania) świadomości” („consciousness raising”). Przedmiotem ich zainteresowania stało się osobiste doświadczenie kobiet. Analiza doświadczenia („experimental analysis”), oparta na wzajemnej współpracy między badanymi i badaczką, stała u podstaw wielu kreacji zrealizowanych w obrębie angielskiego feministycznego teatru marginesu. Charakterystyczny sposób powstawania tekstu i opartego na nim przedstawienia stanowił odpowiednik znanej z refleksji feministycznej metody badań opartych na współpracy („collaborative research”). Teatr ten najpierw manifestował potrzebę ujawniania skali opresji, jakiej podlegają kobiety w społeczeństwie patriarchalnym, później wyrażał sprzeciw wobec zastanej rzeczywistości, a po okresie buntu wskazywał na ostateczny cel zmian w społeczeństwie, jakim miała być wizja świata kobietocentrycznego, nasyconego wartościami kultury kobiecej. Radykalizm niektórych wypowiedzi wywoływał ostrą krytykę wśród części publiczności oraz u niektórych brytyjskich publicystów.Udostępnienie publikacji Wydawnictwa Uniwersytetu Łódzkiego finansowane w ramach projektu „Doskonałość naukowa kluczem do doskonałości kształcenia”. Projekt realizowany jest ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego w ramach Programu Operacyjnego Wiedza Edukacja Rozwój; nr umowy: POWER.03.05.00-00-Z092/17-00

Wielowymiarowy obraz opresji kobiet w angielskim dramacie i teatrze feministycznym „drugiej fali” na wybranych przykładach

Angielski teatr feministyczny „drugiej fali” od początku bardzo silnie akcentował potrzebę manifestowania skali opresji, jakiej podlegają kobiety w społeczeństwie patriarchalnym. W grupie tekstów i przedstawień teatralnych – szczególnie tych, które pozostawały pod wpływem idei radykalnego feminizmu – panorama podnoszonych problemów była bardzo szeroka i obejmowała między innymi zjawiska, takie jak: przemoc fizyczna, molestowanie seksualne, gwałt, prostytucja, pornografia, dręczenie psychiczne czy przymusowy heteroseksualizm. Punktem odniesienia dla wielu utworów literackich i scenicznych stało się założenie, że obszarem szczególnego „kolonizowania” kobiet na wielu płaszczyznach staje się przestrzeń gospodarstwa domowego. Kreacje niektórych grup teatralnych ukazywały obraz życia codziennego ograniczonego do nieustannie powtarzanych domowych rytuałów, inne zespoły kreśliły wizję piekła domowej egzystencji naznaczonej przemocą fizyczną i psychiczną. Skrajną formę alienacji stanowiła w wypowiedziach artystycznych fetyszyzacja kobiet – uprzedmiotowienie seksualne. Bohaterki tekstów i spektakli teatralnych podejmują walkę z tą formą opresji, zaczynając od terytorium życia domowego, rodzinnego, od obszaru życia małżeńskiego, a w małżeństwie – od łóżka. Istotne stają się dla nich także takie zagadnienia, jak kontrola urodzeń, aborcja i antykoncepcja. Modelową formą stosowania przemocy wobec kobiet w kreacjach brytyjskiego teatru feministycznego bywa gwałt. Teksty dramatyczne (choćby Sarah Daniels) korespondują z pracami radykalnych pisarek feministycznych, które postrzegają męską przemoc seksualną jako „spiritus movens” męskiej historii, a pornografię uważają za najjaskrawszy przejaw męskiej dominacji. Radykalne stanowisko dramatopisarek i aktorek wyraża się w poddaniu krytyce bardzo szerokiej listy praktyk: od opowiadania mizogynistycznych dowcipów, po kręcenie i kolportowanie filmów pornograficznych z grupy tzw. „snuff movies”. Warto podkreślić, że dla angielskiego teatru marginesu bardzo wcześnie znaczącą inspirację zaczęły stanowić konkretne przeżycia kobiet, w tym osobiste doświadczenia aktorek. Problemowe spektakle grup feministycznych brytyjskiej „drugiej fali” unikały jednak płytkiej agitacji i wyrażały treści ideowe ubrane w różnorodne, interesujące środki teatralne.From the very beginning the English “second wave” feminist theatre strongly emphasized the need to manifest the scale of oppression women were subject to in a patriarchal society. In a group of texts and theatre performances ‒ especially those influenced by the idea of radical feminism ‒ there was a vast array of issues which included phenomena such as: physical violence, sexual harassment, rape, prostitution, pornography, mental oppression or enforced heterosexuality. The point of reference for many literary and stage works was an assumption that the household space became an area of specific “colonizing” of women on many levels. Creations of some theatrical groups showed a picture of everyday life limited to the constantly repeated home rituals; other groups created a vision of the hell of domestic existence marked by physical and psychological violence. In the artistic expression the extreme form of alienation was fetishisation of women – sexual objectification. The characters from texts and theatre performances fight this form of oppression, starting from the territory of domestic and family life, from the area of marital life, and in marriage ‒ from the bed. The issues such as birth control, abortion and contraception also become important for them. Rape is often a model form of violence against women in the creations of British feminist theatre. Dramatic texts (for example written by Sarah Daniels) correspond with the works by radical feminist writers who perceive male sexual violence as “spiritus movens” of male history, and they regard pornography as the most visible manifestation of male domination. The radical stance of playwrights and actresses is expressed in criticizing a very wide range of practices: from telling misogynist jokes to shooting and distributing por¬nographic films from a group of the so-called snuff movies. It is worth noting that for English fringe theatre women’s specific experiences, including actresses’ personal experience, soon began to be a significant inspiration. However, the problem-orientated performances of the feminist groups of the British “second wave” avoided shallow agitation and featured the ideological content expressed in a variety of interesting theatrical means.Udostępnienie publikacji Wydawnictwa Uniwersytetu Łódzkiego finansowane w ramach projektu „Doskonałość naukowa kluczem do doskonałości kształcenia”. Projekt realizowany jest ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego w ramach Programu Operacyjnego Wiedza Edukacja Rozwój; nr umowy: POWER.03.05.00-00-Z092/17-00. Publikacja została sfinansowana z opłat konferencyjnych oraz dofinansowana przez Dziekanów Wydziału Ekonomiczno-Socjologicznego UŁ, Wydziału Filozoficzno-Historycznego UŁ, Dziekana Wydziału Zarządzania i Inżynierii Produkcji oraz Dyrektora Instytutu Nauk Społecznych i Zarządzania Technologiami Politechniki Łódzkiej

Nepaklusnusis provokatorius: alternatyvusis lenkų teatras lūžio laikotarpiu

In Poland after the World War II the increasing socio-political conflicts and pressure were accompanied by the apparent gradual process of changes in social awareness, especially as far as young people were concerned. It facilitated (especially after 1968) the formation of the social movement which noticed the unbearable discrepancy between official slogans and daily reality: duality of values in social, political and cultural life, evident bias against intellectuals (especially manifested towards the youngest educated generation), the general debasement of material standards and the increasing threat to life prospects.Aštuntajame dešimtmetyje Lenkijos studentų ir alternatyvusis teatras protestavo prieš visą pasaulį, ir jo moralinė laikysena aiškiai skyrėsi nuo oficialiosios kultūros pozicijų. Tačiau pirmiausia šis teatras buvo būdas suvokti moralinės krizės mastą ir į ją reaguoti. Devintajame dešimtmetyje Lenkijoje įvyko daug svarbių sistemos pokyčių. Alternatyvusis Lenkijos teatras, visada buvęs savotiškas socialinių ir politinių nuotaikų barometras ir pokyčių katalizatorius, atsidūrė naujoje situacijoje. Po 1989-ųjų metų daugelis žmonių atmetė šį teatrą teigdami, kad jis negali pasakyti nieko naujo. Nuo devintojo dešimtmečio pabaigos jaunosios kartos atstovai vėl ėmė neigiamai vertinti politinį savo šalies gyvenimą ir ideologiškai atmetė aiškias, paprastas, „juodai baltas“ schemas ir naivų tikėjimą, kad visos problemos bus išspręstos, kai tik blogąją politinę sistemą pakeis naujoji sistema. Politinių manifestacijų banga išreiškė nepritarimą naujoms socialinio ir politinio gyvenimo patologijoms. Straipsnyje analizuojama kaip keistėsi alternatyviojo teatro vaidmuo permainų laikais, parodoma kaip palaipsniui buvo atsisakytą anksčiau dominavusių simbolių ir teatrinės ekspresijos patoso o svarbiausia tema tapo ateities klausimas, nerimas dėl ateityje laukiančių permainų pobūdžio ir pasekmių