Problemy pielęgnacyjne pacjenta z chorobą Huntingtona hospitalizowanego na oddziale psychiatrycznym — opis przypadku

Introduction. Huntington’s disease is a neurodegenerative disease, autosomal dominant inherited, characterised by a slow death of central nervous system cells. One of the most common causes of death is suicide.Aim. The aim of the paper is to present the problems and needs of a patient with Huntington’s disease, hospitalised psychiatrically because of organic mood disorders.Case Report. The case report concerns a 60-year-old patient with Huntington’s disease who, due to suicidal thoughts and tendencies, was admitted to the psychiatric ward. The paper presents selected care problems observed in the patient.Discussion. Almost every patient with Huntington’s disease experiences psychiatric symptoms. They appear at different stages of the disease. The described patient, hospitalised psychiatrically, experienced mental and somatic problems. The main objectives of nursing care were to reduce or eliminate the identified problems, mainly to ensure safety and improve functioning. Interventions included, in particular, close observation, assistance in self-care activities, motivating the patient to exercise and perform tasks independently, care in the event of fever, education on sleep hygiene.Conclusions. Patient care problems were related to mental and somatic disorders, in particular suicidal thoughts and tendencies and fever, difficulties in sleeping, moving and passing urine. The main nursing interventions included close observation and a holistic approach in collaboration with all members of the therapeutic team. The patient was discharged in a good general condition, in a balanced mood, without suicidal thoughts. He did not attempt suicide during hospitalisation. (JNNN 2020;9(1):33–38)Wstęp. Choroba Huntingtona to neurodegeneracyjna choroba, dziedziczona autosomalnie dominująco, która charakteryzuje się powolnym obumieraniem komórek ośrodkowego układu nerwowego. Jedną z częstszych przyczyn śmierci jest samobójstwo.Cel. Celem artykułu jest przedstawienie problemów i potrzeb pacjenta z chorobą Huntingtona hospitalizowanego psychiatrycznie z powodu organicznych zaburzeń nastroju.Opis przypadku. Opis przypadku odnosi się do sześćdziesięcioletniego pacjenta z chorobą Huntingtona, który z powodu myśli i tendencji samobójczych został przyjęty na oddział psychiatryczny. Praca przedstawia wybrane problemy pielęgnacyjne zaobserwowane u pacjenta.Dyskusja. Prawie każdy pacjent z chorobą Huntingtona doświadcza objawów psychiatrycznych. Pojawiają się one na różnym etapie chorowania. Opisany pacjent hospitalizowany psychiatrycznie doświadczał problemów natury psychicznej i somatycznej. Główne cele opieki pielęgniarskiej obejmowały dążenie do zmniejszenia lub niwelowania rozpoznanych problemów, w tym głównie zapewnienie bezpieczeństwa i poprawę funkcjonowania. Interwencje uwzględniały w szczególności ścisłą obserwację, pomoc w wykonywaniu czynności samoobsługowych, motywowanie pacjenta do ćwiczeń i samodzielnego wykonywania zadań, opiekę w momencie wystąpienia gorączki, edukowanie na temat higieny snu.Wnioski. Problemy pielęgnacyjne pacjenta dotyczyły zaburzeń psychicznych i somatycznych, w szczególności myśli i tendencji samobójczych oraz gorączki, trudności ze spaniem, poruszaniem i oddawaniem moczu. Główne interwencje pielęgniarskie obejmowały ścisłą obserwację i holistyczne podejście we współpracy ze wszystkimi członkami zespołu terapeutycznego. Pacjent został wypisany do domu w ogólnym stanie dobrym, bez gorączki i cech zapalenia układu moczowego, w wyrównanym nastroju, bez myśli samobójczych. W czasie hospitalizacji nie podjął próby samobójczej. (PNN 2020;9(1):33–38

Pozytywne doświadczenia pielęgniarek i pielęgniarzy pracujących w czasie pandemii Covid-19

Introduction. The Covid-19 pandemic was a crisis situation that strained the health system. It carried a high risk of negative consequences, but there are also chances that some positive aspects will emerge, known as the post-traumatic growth phenomenon. Aim. The main aim of the study was to document and analyse the positive work experience of nursing staff in Poland gained in the period of the Covid-19 pandemic. Material and Methods. A qualitative study was conducted using the empirical phenomenological approach. The study involved a group of 215 nurses from different regions of Poland, including 209 women and 6 men aged between 22 and 65 years. They worked in hospital wards and in primary care. The study was carried out using an online survey method with subjects allowed to add comments. The results were subjected to content analysis. Results. During the analysis of the material, 10 thematic categories emerged, i.e. remuneration, professional development, team integration, epidemiological principles, adaptation to new conditions, lack of visits, assistance, improvement of work organisation, staff shortages and telemedicine. Conclusions. Based on the results of this study, it was indicated that nurses observe some positive experiences in relation to working during the pandemic. The results of this study can provide a starting point for further analyses that may be used to organise the work of nursing staff. (JNNN 2022;11(3):99–104)Wstęp. Pandemia Covid-19 była sytuacją kryzysową która nadwyrężyła system ochrony zdrowia. Niosąc za sobą duże ryzyko negatywnych konsekwencji, ale istnieją również szanse, że pojawią się pewne pozytywne aspekty określane jako zjawisko potraumatycznego wzrostu. Cel. Głównym celem pracy było udokumentowanie oraz analiza pozytywnych doświadczeń pracy personelu pielęgniarskiego w Polsce z okresu trwania pandemii Covid-19. Materiał i metody. Przeprowadzono badanie jakościowe stosując empiryczne podejście fenomenologiczne. Badaniem objęto grupę 215 pielęgniarek z różnych regionów Polski, w tym 209 kobiet i 6 mężczyzn w wieku od 22 do 65 lat. Pracujących na oddziałach szpitalnych oraz w podstawowej opiece zdrowotnej. Badanie przeprowadzono stosując metodę ankiety internetowej z możliwością swobodnej wypowiedzi. Wyniki poddano analizie treści. Wyniki. W trakcie analizy materiału wyłoniono 10 kategorii tematycznych: wynagrodzenie, rozwój zawodowy, integracja w zespole, zasady epidemiologiczne, przystosowanie do nowych warunków, brak odwiedzin, pomoc, poprawa organizacji pracy, braki kadrowe oraz telemedycynę. Wnioski. Na podstawie wyników niniejszego badania wskazano, że pielęgniarki obserwują pewne pozytywne doświadczenia w związku z pracą w trakcie pandemii. Wyniki tego badania mogą być punktem wyjścia do dalszych analiz, które mogą zostać wykorzystane do organizacji pracy personelu pielęgniarskiego. (PNN 2022;11(3):99–104

Consequences of stroke in the light of objective and subjective indices: A review of recent literature

Despite a significant progress in prevention, treatment and management in the past decades, stroke remains the most common disabling chronic condition in adult population. It may be a source of serious temporary or permanent consequences. These consequences should be recognised and measured for defining and implementation of remedial interventions and for optimum utilisation of health care resources. The aim of this work was to present sequels of stroke, taking into account objective and subjective indices, as documented in the recent literature of the subject. Selected data on mortality and survival following stroke were presented, the up-to-date literature was reviewed and register-based prospective studies were presented on quality of life (QoL) in post-stroke patients. Systematic reviews and meta-analyses of randomised controlled trials (RCTs) were summed up, related to efficacy of interventions aimed at improving QoL of the patients. Moreover, the studies were reviewed on burden and QoL experienced by caregivers of post-stroke patients and results were summed up of RCT synthesis aimed at reducing the burden and at improving QoL in the caregivers. The analysed studies indicated that stroke exerts a long-term, negative effect on patients’ QoL, promoting a decrease in this measure and burdening a significant proportion of the family caregivers. The applied till now different interventions and programmes targeted at the patients and at their carers analysed in RCTs showed no or modest effects on improving of QoL or reducing the caregiver's burden

Jakość życia uwarunkowana stanem zdrowia według EQ-5D-3L u chorych w okresie 5 lat po udarze mózgu

Introduction. In recent decades prognoses for stroke survivors regarding the risk of death or serious disability have improved, primarily due to stroke units, thrombolytic therapy and mechanical thrombectomy. Long-term research concerning the course of recovery and the consequences of strokes, which apart from clinical and functional indices would also include the quality of life, is relatively scarce. For this reason it is necessary to constantly update our knowledge of various aspects of the long-term process of recovery of stroke survivors.Aim. The aim of the present study was to assess health-related quality of life in a prospective manner over a period of up to five years following a stroke.Material and Methods. The study sample consisted of 27 patients (18 men and 9 women) aged between 53 and 82, mean age of 68.77 years (SD 8.16), 3 months, 12 months and 5 years after suffering from an ischaemic stroke. Quality of life was assessed using the Euro-Quality of Life Questionnaire (EQ-5D-3L), which covers five quality of life dimensions, the summary quality of life index (EQ — index), and self-assessment of health using the VAS scale (EQ VAS).Results. Quality of life impairment in various dimensions and at various time points of the study concerned from 8% to 60% of patients. Problems occurred mainly in the “pain/discomfort” dimension, and applied to more than 40% of patients during the observation period. The lowest intensity of problems was found in the “self-care” dimension, these referred to from 7% to 14.8% of patients. Mean levels of the EQ index were rather high in all assessments (> 0.80), while those of EQ VAS were moderate (between 60 and 70 points). They did not changed significantly over the period of observation.Conclusions. The quality of life of the majority of stroke patients is relatively good, although it differs for various dimensions. The quality of life in the “non-physical” dimensions is lower than in the physical dimensions. Also the quality of life of patients 3 months after a stroke does not change significantly over the next few years. (JNNN 2019;8(2):62–68)Wstęp. W ostatnich dekadach rokowanie w udarze mózgu w znaczeniu ryzyka zgonu i ciężkiej niepełnosprawności uległo poprawie, głównie dzięki funkcjonowaniu oddziałów udarowych, stosowania leczenia trombolitycznego i trombektomii mechanicznej. Badań długoterminowych dotyczących przebiegu zdrowienia i następstw udaru, obejmujących obok wskaźników klinicznych i funkcjonalnych, również jakość życia jest stosunkowo mało. Dlatego istnieje potrzeba uaktualniania wiedzy na temat różnych aspektów długoterminowego procesu zdrowienia chorych po przebytym udarze mózgu.Cel. Celem niniejszego badania była prospektywna ocena jakości życia uwarunkowanej stanem zdrowia w okresie do pięciu lat po przebytym udarze mózgu.Materiał i metody. Badaniem objęto 27 chorych, (18 mężczyzn i 9 kobiet) w wieku od 53 do 82 lat, średnia wieku 68,77 lat (SD 8,16) po upływie 3 miesięcy, 12 miesięcy i 5 lat po udarze niedokrwiennym. Do oceny jakości życia wykorzystano Euro-Quality of Life Questionnaire (EQ-5D-3L) obejmujący pięć dziedzin jakości życia, sumaryczny wskaźnik jakości życia (EQ — index) oraz samoocenę zdrowia na skali VAS (EQ VAS).Wyniki. Ograniczenia jakości życia w różnych dziedzinach i różnych punktach czasowych badania dotyczyły od 8 do 60% chorych. Problemy występowały głównie w dziedzinie „ból/dyskomfort”, dotyczyło to ponad 40% chorych w okresie obserwacji. Najmniejsze nasilenie problemów odnotowano w dziedzinie „samoopieka”, dotyczyły one od 7 do 14,8% pacjentów. Średnie poziomy wskaźnika EQ index we wszystkich ocenach były dość wysokie (> 0,80), a EQ VAS — średnie (od 60–70 pkt). Nie uległy one istotnym zmianom w okresie obserwacji.Wnioski. Jakość życia większości chorych po udarze jest dość dobra, aczkolwiek różna w różnych dziedzinach. Jakość życia w dziedzinach „nie fizycznych” jest niższa aniżeli w dziedzinach fizycznych. Jakość życia chorych po upływie 3 miesięcy od udaru nie zmienia się istotnie w okresie kolejnych kilku lat. (PNN 2019;8(2):62–68

Quality of life after stroke. Part I - a prospective study

Wstęp. Celem badania była: 1. Ocena jakości życia chorych po udarze mózgu w porównaniu z grupą kontrolną; 2. Ocena zmian jakości życia oraz 3. Określenie czynników wpływających na przebieg zmian jakości życia po udarze mózgu. Materiał i metody. Badaniem objęto grupę 72 chorych po pierwszym niedokrwiennym udarze mózgu, spełniających kryteria włączenia do badań. Ocenę jakości życia wykonano w 3 i 6 miesiącu od zachorowania. Jakość życia badano za pomocą polskiej wersji Sickness Impact Profile (SIP). Ponadto udokumentowano dane dotyczące stanu neurologicznego, funkcjonalnego, emocjonalnego chorych oraz dane społeczno-demograficzne. Wyniki. Dane uzyskane za pomocą SIP były istotnie gorsze w grupie chorych niż w grupie porównawczej. Największe różnice dotyczyły Higieny ciała, Prowadzenia gospodarstwa domowego oraz Komunikowania się (wartości standardowe). Jakość życia chorych pomiędzy 3 i 6 miesiącem od udaru poprawiła się, mimo że stan neurologiczny większości z nich był już stabilny. Profil zmiany jakości życia zależał od nasilenia objawów udaru. Wnioski. Zmniejszenie zależności w czynnościach samoobsługowych i lokomocji, rehabilitacja mowy oraz wczesne rozpoznanie i leczenie zaburzeń nastroju może wpłynąć na długoterminową poprawę jakości życia chorych po udarze mózgu.Background. The purpose of this study was to: 1. Evaluate the quality of life after stroke in comparison with of a control group; 2. Examine changes in life quality over time; 3. Determine factors that influence the changes. Material and methods. A hospital-based sample of 72 first-ever ischemic stroke patients, fulfilling established criteria was followed-up at 3 and 6 months after stroke onset. Quality of life was assessed using the Polish version of Sickness Impact Profile (SIP). Stroke impairment, functional disability, emotional status and sociodemographic data were documented. Results. The scores of the stroke group on all the SIP subscales were significantly worse than in the comparison group. The differences were greatest for Body Care Movement, Home Management and Communication (standard scores). In spite of little changes in stroke impairment, the life quality improved between 3 and 6 months post-stroke. The profile of changes in the quality of life was related to the level of stroke impairment. Conclusions. Improvements in functional ability, locomotion, communication and mood are important factors for long-term enhancement in quality of life after stroke

Quality of life after stroke. Part II - clinical, functional and socio-demographic correlates

Wstęp. Celem badań była ocena zależności pomiędzy jakością życia a uwarunkowaniami klinicznymi, funkcjonalnymi i społeczno-demograficznymi oraz identyfikacja niezależnych czynników predykcyjnych jakości życia po udarze mózgu. Materiał i metody. Badaniem prospektywnym objęto grupę 72 chorych po pierwszym niedokrwiennym udarze mózgu, spełniających ustalone kryteria. Ocenę jakości życia wykonano po upływie 3 i 6 miesięcy od wystąpienia incydentu. Wyniki. Niesprawność funkcjonalna i depresja to główne niezależne czynniki związane z gorszą jakością życia w obu badaniach. Pozostawanie w związku małżeńskim oraz wsparcie społeczne korzystnie wpływało na jakość życia chorych. Wnioski. Kompleksowa opieka poszpitalna uwzględniająca leczenie depresji i wzmacnianie wsparcia społecznego może w istotny sposób zmniejszyć negatywny wpływ udaru mózgu na jakość życia chorych.Background. The purpose of this study was to examine the relationship between quality of life and socio-demographic, functional and clinical variables and to determine the best predictors of quality of life after stroke. Material and methods. A sample of 72 first-ever ischemic stroke patients, fulfilling established criteria was followed-up at 3 and 6 months after stroke onset. Quality of life was assessed using the Polish version of Sickness Impact Profile. Independent variables were: age, sex, education, living arrangement, marital status, comorbidity, stroke impairment, functional status, depression, and emotional support. Results. Physical disability and depression are the main independent factors associated with poorer quality of life at both follow-up periods. The presence of a spouse and emotional support was found to benefit quality of life post stroke. Conclusions. For improving quality of life a comprehensive care for patients aimed on ameliorating depressive symptoms and fostering social support could be recommended

Poznavanje činjenica o moždanom udaru među bolesnicima bez moždanog udara

The aim of the study was to evaluate the knowledge among patients at non-neurologic wards about the risk factors for stroke, warning signs, and initial actions that must be taken when a stroke occurs. Data were collected from 75 inpatients suffering from a range of diseases, mean age 49.57±14.87 years. Study subjects were asked to fill in a standardized questionnaire containing 46 questions subdivided into two sections. The answers concerning warning symptoms, risk factors, causes of stroke, and initial action were quasi-quantified according to an arbitrary scoring system. Of 75 patients, only 5.3% were not aware of any medical risk factor, and 12% were not aware of any warning signals. On the other hand, only 2.6% and 10.66% of subjects listed correctly all risk factors and warning signs, respectively. Anyhow, many patients gave wrong answers. Most respondents (89.54%) would choose a desirable action if stroke was suspected. The scores for knowledge about stroke were better among higher educated respondents and among women. The factors such as belonging to a high-risk group for stroke, age, and other characteristics did not influence the score. Family, friends, and mass media provided major sources of the patients’ knowledge. It is concluded that, despite the fact that the respondents knew a lot about stroke, the nature of stroke and the problems involved often caused confusion or misunderstanding. Further public education is needed to increase the awareness of the warning signals and risk factors, especially among patients who are at an increased risk of stroke.Cilj ispitivanja bio je procijeniti poznavanje činjenica o moždanom udaru, znakovima upozorenja i hitnim mjerama koje treba poduzeti u slučaju moždanog udara, među bolesnicima ne-neuroloških odjela. Prikupljeni su podaci za 75 bolnički liječenih osoba zbog različitih bolesti, srednje dobi 49,57±14,87 godina. Ispitanici su bili zamoljeni da ispune standardizirani upitnik koji je sadržavao 46 pitanja podijeljenih u dvije skupine. Odgovori su se odnosili na simptome upozorenja, rizične čimbenike, uzroke moždanog udara i prve mjere koje valja poduzeti u slučaju moždanog udara, a bili su polukvantificirani prema proizvoljnom bodovnom sustavu. Od 75 bolesnika, samo ih 5,3% nije bilo upoznato ni s kojim medicinskim rizičnim čimbenikom, dok ih 12% nije poznavalo bilo koji znak upozorenja. S druge strane, samo je 2,6% odnosno 10,66% ispitanika ispravno navelo sve rizične čimbenike i znakove upozorenja, dok su mnogi ispitanici naveli krive odgovore. Većina ispitanika(89,54%) odabrala bi prave mjere u slučaju sumnje na moždani udar. Osobe višeg obrazovanja i žene polučile su bolji bodovni rezultat glede znanja o moždanom udaru. Čimbenici kao što su pripadanje visoko rizičnoj skupini za moždani udar, starosna dob i druga obilježja nisu imala utjecaj na bodovni rezultat. Obitelj, prijatelji i sredstva javnog priopćavanja bili su glavni izvori znanja za ispitanike. Zaključujemo kako, usprkos činjenici da su ispitanici znali dosta o moždanom udaru, narav moždanog udara i s njim povezani problemi često izazivaju zbunjenost ili krivo tumačenje. Potrebna je daljnja izobrazba javnosti kako bi se poboljšalo raspoznavanje znakova upozorenja i rizičnih čimbenika, poglavito među bolesnicima s povećanim rizikom za moždani udar

The burden of caregivers of patients after stroke

Ponad połowa chorych, którzy przeżyli udar mózgu, wymaga częściowej lub całkowitej opieki ze strony innych osób. Sprawowanie opieki nad pacjentem pociąga za sobą następstwa w postaci poważnego obciążenia fizycznego i psychicznego ocenianego za pomocą wskaźników subiektywnych i obiektywnych. W niniejszej pracy przedstawiono różne koncepcje teoretyczne obciążenia oraz zaprezentowano metody pomiaru tego zjawiska. Ponadto dokonano przeglądu dotychczasowych badań dotyczących obciążenia, ze szczególnym zwróceniem uwagi na czynniki warunkujące poziom obciążenia zarówno ze strony chorego, jak i opiekuna.Over a half of stroke survivors require partial or full help from other people. Caregiving of stroke patients results in severe physical and psychological burden which is evaluated with the help of objective and subjective indicators. Various concepts of burden and methods of measuring this phenomenon have been presented in this paper. Moreover, an overview of empirical researches on the burden was presented, with a special consideration of factors determining a level of the burden both from the side of a caregiver and a patient

Skala Northwick Park Dependency Score — nowe narzędzie do wykorzystania w praktyce pielęgniarskiej

Introduction. Evaluation of functional limitations in patients with ischemic stroke is essential in planning suitable nursing care. The main aim of all nursing procedures taken is to ensure the safety of patients, to provide the best, individualized care fulfilling patients’ needs and to support recovery process, considering the necessary number of nursing staff and time needed for these procedures. A tool helpful in the process of diagnosis and planning care is the Northwick Park Dependency Score — NPDS.Aim. The aim of the present study is to describe the Polish version of this scale and to assess its usefulness by comparing the NPDS with the Barthel Index — considered the “golden standard” for assessing patient’s disability and dependency.Material and Methods. The study included 100 elderly ischemic stroke patients aged 60 to 99 years (mean 76.1, SD 9.07). To assess patient’s dependency and thus the need of nursing care, the NPDS Scale was used. Functional status of patients was assessed with the Barthel Index, and the neurological state using the NIHSS.Results. Most items in NPDS, are similar to the items of the BI. However, the NPDS includes additional important questions regarding cognitive functions, communication and behavioral dysfunctions. It allows to estimate the number of nursing staff and their scope of competences necessary for providing care as well as time needed for particular nursing activities. There is a strong correlation between individual modules in the NPSD and the BI sales (r ≈ 0.90). Nevertheless, these are not interchangeable. The high correlation coefficient confirms the validity of the Polish version of the NPDS.Conclusions. NPDS is a simple and useful tool in nursing care allowing to plan the activities based on objective indicators. Despite many similarities it is not a substitute for the popular Barthel Scale. Therefore, the NPDS should be promoted in the nursing environment as a possible work tool. (JNNN 2018;7(1):4–11)Wstęp. Ocena ograniczeń funkcjonalnych u pacjenta z udarem niedokrwiennym mózgu jest podstawą zaplanowania odpowiedniej opieki pielęgniarskiej.Cel. Celem podejmowanych działań pielęgnacyjnych jest zapewnienie bezpieczeństwa, zaspokojenie potrzeb chorego i pomoc w procesie zdrowienia z uwzględnieniem niezbędnej ilości personelu pielęgniarskiego oraz czasu koniecznego do realizacji tych działań. Narzędziem ułatwiającym zarówno proces rozpoznania pielęgniarskiego, jak i planowania opieki jest Skala Zależności Northwick Park (The Northwick Park Dependency Score — NPDS). Celem pracy była charakterystyka polskiej wersji tej skali oraz porównanie jej ze Skalą Barthel — tzw. „złotym standardem” do oceny niesprawności i zależności pacjenta.Materiał i metody. Badaniem objęto 100 osób starszych z udarem niedokrwiennym mózgu w wieku od 60 do 99 lat (śr. 76,1, SD 9,07). Do określenia stopnia zależności pacjenta a tym samym zapotrzebowania na opiekę pielęgniarską wykorzystano skalę NPDS. Stan funkcjonalny chorych oceniono za pomocą Indeksu Barthel (BI), a stan neurologiczny za pomocą skali NIHSS.Wyniki. Większość pytań w NPDS — BCN i BI jest tożsama. NPDS jest bogatsza o pytania dotyczące funkcjonowania poznawczego, komunikowania się i zaburzeń behawioralnych. Pozwala również określić liczbę personelu i zakres kompetencji niezbędnych do zapewnienia opieki oraz czas potrzebny na wykonanie określonych czynności przy chorym. Istnieje bardzo silna korelacja pomiędzy poszczególnymi modułami skali NPDS i BI (r ≈ 0.90) tym niemniej narzędzia te nie są całkowicie zamienne. Wysoki współczynnik korelacji, będący mirą trafności teoretycznej jest wskaźnikiem poprawności psychometrycznej polskiej wersji skali NPDS.Wnioski. Skala NPDS jest prostym i przydatnym w praktyce pielęgniarskiej narzędziem ułatwiającym planowanie opieki w oparciu o obiektywne wskaźniki. Pomimo zbliżonej zawartości, nie jest substytutem popularnej Skali Barthel. Zasadnym jest rozpropagowanie NPDS w środowisku pielęgniarskim, jako potencjalnego narzędzia pracy. (PNN 2018;7(1):4–11

Immunomodulacyjne leczenie stwardnienia rozsianego — zadania i rola pielęgniarki neurologicznej

Multiple Sclerosis (SM) is the most common chronic inflammatory autoimmune demyelinating disease affecting the central nervous system. It affects mainly young people, aged 20–40.The onset of the disease usually takes the form or bouts followed by periods of remission. Immunomodulating treatment is a long-term therapy whose aim is to inhibit the occurrence of relapses and, in the long term-delay development of disability in a patient. The effectiveness of this treatment depends, among others, on the degree of preparation of the patient and their following the rules of the therapy. Most of the medication applied is administered by the patient at home as an injection or in the form of oral therapy. Nowadays two drugs are administered in hospitals. Since the very beginning of the treatment the patient and their family is provided with nursing care whose scope depends on the drug administered and on the condition of a patient. The procedures undertaken by the nurse include: educating the patient and their family in the preparation and administration of a drug, coping with adverse effects, monitoring the neurological and emotional condition of a patient and providing support during all treatment period. (JNNN 2018;7(4):160–165)Stwardnienie rozsiane jest przewlekłą, demielinizacyjną chorobą ośrodkowego układu nerwowego o podłożu immunologicznym. Dotyczy głównie ludzi młodych, pomiędzy 20., a 40. rokiem życia. Początek choroby występuje najczęściej pod postacią rzutów i następujących po nich okresach remisji. Leczenie immunomodulacyjne jest terapią długotrwałą i ma na celu zahamowanie występowania rzutów choroby, a w dalszej perspektywie opóźnienie wystąpienia niesprawności u chorego. Skuteczność tego leczenia zależy m.in. od stopnia przygotowania pacjenta i przestrzegania przez niego zasad terapii. Większość stosowanych leków pacjent przyjmuje samodzielnie w warunkach domowych, pod postacią iniekcji lub doustnie. Obecnie dwa preparaty podawane są w warunkach szpitalnych. Od początku leczenia chory i jego rodzina zostają objęci opieką pielęgniarską, która jest zróżnicowana w zależności od zastosowanego preparatu oraz stanu klinicznego chorego. Działania podejmowane przez pielęgniarkę obejmują m.in.: edukację chorego i jego rodziny w zakresie umiejętności samodzielnego przygotowywania i podawania leku, radzenia sobie z działaniami niepożądanymi, monitorowanie stanu neurologicznego i emocjonalnego pacjenta oraz udzielanie wsparcia przez cały okres leczenia. (PNN 2018;7(4):160–165