Ancient DNA of narrow-headed vole reveal common features of the Late Pleistocene population dynamics in cold-adapted small mammals

The narrow-headed vole, collared lemming and common vole were the most abundant small mammal species across the Eurasian Late Pleistocene steppe-tundra environment. Previous ancient DNA studies of the collared lemming and common vole have revealed dynamic population histories shaped by climatic fluctuations. To investigate the extent to which species with similar adaptations share common evolutionary histories, we generated a dataset comprised the mitochondrial genomes of 139 ancient and 6 modern narrow-headed voles from several sites across Europe and northwestern Asia covering approximately the last 100 thousand years (kyr). We inferred Bayesian time-aware phylogenies using 11 radiocarbon-dated samples to calibrate the molecular clock. Divergence of the main mtDNA lineages across the three species occurred during marine isotope stages (MIS) 7 and MIS 5, suggesting a common response of species adapted to open habitat during interglacials. We identified several time-structured mtDNA lineages in European narrow-headed vole, suggesting lineage turnover. The timing of some of these turnovers was synchronous across the three species, allowing us to identify the main drivers of the Late Pleistocene dynamics of steppe- and cold-adapted species.NWOVI.C.191.070Human Origin

Water transport by shaft lines in air-cooling installations in underground mine excavations

Zwalczanie zagrożenia cieplnego w kopalniach podziemnych wiąże się coraz częściej z wykorzystaniem urządzeń chłodniczych. Ciepło odebrane chłodzonemu powietrzu w wyrobiskach może być wykorzystane na powierzchni. Artykuł dotyczy zagadnienia transportu ciepłej wody z dołu kopalni na powierzchnię, ze szczególnym uwzględnieniem jej ciśnienia i temperatury. Przedstawiono algebraiczne równania rozkładu ciśnienia oraz wyprowadzono różniczkowe równania rozkładu temperatury w rurociągach wodnych. Rozwiązano dwa przykłady liczbowe, obrazujące omawiane zagadnienia - ich wyniki przedstawiono w formie wykresów na dwóch rysunkach.A control of thermal hazard in underground mines is connected with cooling equipment utilization, Heat received from cooled air in excavations can be used on a surface. This article applies to problem of warm water transport from mine, with special consideration its pressure and temperature. The algebric equations of pressure distribution were shown and differential equations of temperature distribution in water lines were derived. Two numerical examples, which represented discussed problem, were solved - their results were presented in form of diagrams in two pictures

Mathematical description of the mining compression refrigerator – evaporating water cooler operating system

Bazując na swoich wcześniejszych pracach autorzy artykułu podają układy równań opisujące rzeczywiste procesy fizyczne zachodzące w stanie ustalonym w pracujących górniczych sprężarkowych chłodziarkach powietrza o działaniu bezpośrednim lub pośrednim połączonych z wyparną chłodnicą wody. W opisach matematycznych rozróżniono pracę: wodnej chłodnicy powietrza, parownika, skraplacza, sprężarki, zaworu rozprężnego i wyparnej chłodnicy wody, uwzględniono także ewentualną pracę dochładzacza. Rozwiązanie podanych układów równań, ze względu na ich stopień skomplikowania i występujące w nich nieliniowości, jest możliwe tylko na drodze numerycznej. Korzystając z utworzonego programu komputerowego wykonano przykładowe obliczenia parametrów fizycznych mediów biorących udział w wymianie ciepła przy chłodzeniu bezpośrednim z dochładzaczem oraz chłodzeniu pośrednim bez dochładzacza. Obliczono także moce cieplne poszczególnych elementów tworzących rozważane systemy chłodnicze. Każdy z nich współpracuje z chłodnicą wyparną.Basing of the papers previously written by the authors, this paper presents a system of equations of the real physical processes occurring in the steady state of operating mining compression refrigerators with evaporating water cooler acting directly or indirectly. Mathematical description of the following operating components was distinguished: water air-cooler, evaporator, condenser, compressor, expansion valve, evaporating water cooler, and potential subcooler. Only a numerical solution is presented due to the complexity and nonlinearity of the given equations. This paper also shows an example of numerical calculations of the physical parameters of the media taking part in the heat exchange process under direct cooling with the use of the subcooler and under indirect cooling without the subcooler. Thermal power of each component of the system under consideration was estimated. Each system cooperates with the evaporating water cooler

Applying of balance equation to selected physical issues which occur in heading in a mine

W artykule przedstawiono ogólne równanie bilansu analizowanych wielkości fizycznych, które po nadaniu im odpowiedniej interpretacji prowadzi do równań opisujących takie procesy, jak przewodzenie ciepła, filtracja czy dyfuzja gazów. Procesy te występują w zagadnieniach przewietrzania kopalń, wobec tego zamieszczono również przykłady obliczeniowe dotyczące procesów, jakie mogą wystąpić w wyrobiskach górniczych.In this article the general balance equation has been shown for analysing physical items. After having these physical items interpreted, it is possible to receive equation for such processes like: heat conduction, filtration or gas diffusion. Those processes take place in issues of mining ventilation, in that case there has been placed some examples of other calculations of processes which can appear in case of heading in a mine

Thermal power of exchangers in mine compression refrigerator of air

Artykuł dotyczy górniczej sprężarkowej chłodziarki powietrza. Rozważono jej pracę zarówno z wewnętrznym regeneracyjnym wymiennikiem ciepła (dochładzaczem), jak i bez tego wymiennika. Podano równania, z których wyznaczyć można moce cieplne parownika, skraplacza i dochładzacza chłodziarki. Założono skupiony charakter wszystkich elementów chłodziarki (oprócz wymienionych, także sprężarki i zaworu rozprężnego). W przypadku chłodziarki z dochładzaczem otrzymano układ złożony z 12 równań algebraicznych, w którym niewiadomymi, oprócz mocy cieplnych trzech wspomnianych wymienników, są temperatura i wilgotność powietrza schłodzonego, temperatura wody za skraplaczem i temperatura czynnika chłodniczego w pięciu charakterystycznych punktach jego obiegu oraz stopień suchości czynnika na wlocie parownika. W przypadku chłodziarki bez dochładzacza układ składa się z dziewięciu równań o tych samych, co poprzednio, niewiadomych, z wyjątkiem trzech dotyczących dochładzacza.This article applies to mine compression refrigerator of air. In this article, work of refrigerator with or without inner regenerative heat exchanger (subcooler) is considered. The equations are given, from which thermal powers of evaporator, condenser and subcooler of refrigerator are determined. Focused character of all elements of refrigerator is assumed (expect specified, compressor and expansion valve also). For refrigerator with subcooler, system compound with 12 algebraic equations is received, in which unknowns are: temperature and humidity of cooled air, temperature of water after the condenser and temperature of refrigerant in five characteristic points of its circulation and ariolity degree of refrigerant of evaporator's inlet. For refrigerator without subcooler, the system is composed of 9 equations with the same as before unknowns, with the exception of 3 equations refer to subcooler

Pośrednie chłodzenie powietrza kopalnianego chłodnicą wodną

Indirect cooling of mine air via a membrane cooler, fed by cold water passed through an evaporator cooled by refrigerant, has been presented in this work. On the basis of the results of air, water and refrigerant enthalpy and mass of vapour in the air, mathematical equations have been determined. Sudden and concentrated changes in parameters were also introduced and heat exchanger cooling times taken into consideration. Based on the model, the exemplary calculations of temperature and humidity changes in cooled air in the water cooler and the temperature of cooled water in the evaporator were established; the results obtained have also been summarized in a table. The heat power of air cooler - from the air side (with divided into sensible capacity of cooling and latent capacity of drying) and from the water and evaporator side - from the water side and from the refrigerant side was calculated.Artykuł dotyczy zagadnienia pośredniego chłodzenia powietrza kopalnianego chłodnicą przeponową zasilaną zimną wodą chłodzoną w parowniku chłodziarki sprężarkowej. Na podstawie bilansów entalpii powietrza, wody i czynnika chłodniczego, a także masy pary wodnej w powietrzu, wyprowadzono równania matematycznego opisu ustalonego w czasie działania tych wymienników, traktowanych jako elementy o charakterze skupionym, w których parametry wymienionych mediów podlegają zmianom skokowym. Opierając się na utworzonym modelu, dla chłodziarki z czynnikiem chłodniczym R507 wykonano przykładowe obliczenia zmian temperatury i wilgotności powietrza chłodzonego w chłodnicy wodnej oraz temperatury wody chłodzonej w parowniku. Wyliczono też moce cieplne chłodnicy powietrza - od strony powietrza (z podziałem na jawną moc ochładzania i utajoną moc osuszania) i od strony wody oraz parownika - od strony wody i od strony czynnika chłodniczego