Globalizm a personalizm wobec administracji publicznej : studium prawno-administracyjne

Wydanie książki dofinansowane ze środków Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach. Książka udostępniona w otwartym dostępie na podstawie umowy między Uniwersytetem Śląskim a wydawcą. Książkę możesz pobierać z Repozytorium Uniwersytetu Śląskiego i korzystać z niej w ramach dozwolonego użytku. Aby móc umieścić pliki książki na innym serwerze, musisz uzyskać zgodę wydawcy (możesz jednak zamieszczać linki do książki na serwerze Repozytorium Uniwersytetu Śląskiego).Analiza opracowań naukowych poświęconych zagadnieniu globalizmu i personalizmu wobec administracji publicznej jest przedmiotem studiów wielu dyscyplin naukowych. Jest to dziedzina wybitnie kompleksowa; składa się na nią szereg nauk, a zwłaszcza nauki prawne, ekonomiczne, socjologiczne, filozoficzne oraz te, które można by określić mianem nauk o zarządzaniu (teoria organizacji i zarządzania, nauka administracji, prakseologia). Nie podejmując oceny stopnia zaangażowania poszczególnych dyscyplin w rozwiązywaniu problemów dotyczących cywilizacji technicznej, można w każdym razie uznać duży udział nauk prawnych, które nabierają nowego i szerszego znaczenia w kontekście zrównoważonego rozwoju społeczeństw czy sprawności w realizacji usług publicznych. Ukazanie nowych, podstawowych instytucji kształtujących organizację i system zarządzania administracją publiczną w dobie globalizacji, a także wartości personalistycznych w jej rozwoju jest właśnie celem niniejszej książki. Całość zagadnień ujęta jest w dwóch podstawowych częściach. Pierwsza ma za zadanie przedstawienie złożoności procesów globalizacji, które implikują tworzenie globalnego rynku dóbr, kapitału i usług, a także istotne zmiany w modelu stosowania metod i technik zarządzania w administracji publicznej. Myśl ta była także punktem wyjścia do ukazania konieczności dostosowania działań administracji do potrzeb i zjawisk będących konsekwencją europeizacji prawa administracyjnego i globalizacji, które nakładają się na procesy globalizacyjne. Część druga książki dotyczy zagadnień związanych z rozwojem administracji publicznej, który powinien iść w parze z cywilizacją etyczną; jej zadaniem jest więc przedstawienie działalności administracji publicznej w kontekście założeń filozofii personalistycznej, której fundament stanowi człowiek-osoba. Ważność tego przekonania zasadza się na uznaniu dbałości o dobro człowieka oraz jego godności. Jednocześnie istnienie demokracji partycypacyjnej opartej na zasadach dialogu i partnerstwie zarówno decyduje o poczuciu współuczestnictwa obywateli (ich organizacji) w sferze życia publicznego, jak też sprzyja zwiększeniu spójności społecznej w zakresie włączenia społecznego. Pragniemy wyrazić wdzięczność tym wszystkim, którzy przyczynili się do publikacji niniejszej książki. Dziękujemy bardzo serdecznie pani prof. Aleksandrze Monarsze-Matlak za trud włożony w przygotowanie recenzji wydawniczej. Wyrazy szczerych podziękowań przekazujemy też pani mgr Aleksandrze Dorywale i pani dr Magdalenie Wojcieszak za troskliwą pieczę nad techniczną stroną przygotowywania książki do druku

An atypical course of pancreatic neuroendocrine tumour manifesting as cardiac metastasis — a clinical case

W pracy przedstawiono 10-letni przebieg choroby u pacjenta z nowotworem neuroendokrynnym trzustki NEN G1, u którego stwierdzono pojedynczy, bezobjawowy przerzut do lewej komory serca. Przerzut do serca widoczny był początkowo jedynie w badaniu pozytronowej tomografii emisyjnej z użyciem analogu somatostatyny znakowanej galem-68 , czułość badania echokardiograficznego była mniejsza. Pomimo zaawansowanej choroby wykonano operacyjne usunięcie przerzutu z serca. W sumie chory był 8-krotnie operowany, otrzymywał chemioterapię, radioterapię oraz analogii somatostatyny, a obecnie prowadzona jest terapia celowana everolimusem. W wyniku zastosowanego leczenia chory pozostaje w dobrym stanie ogólnym. Jest to drugi opisany przypadek z przerzutem PNEN do serca. Stosowanie różnych metod leczenia w przypadku uogólnionego nowotworu neuroendokrynnego trzustki o niskim potencjale proliferacyjnym daje szansę na wydłużenie przeżycia przy zachowaniu dobrej jakości życia.This paper presents a ten-year course of the disease in a patient with pancreatic neuroendocrine tumour NEN G1, and with confirmed single, asymptomatic metastasis to the left cardiac ventricle. Initially, the cardiac metastasis was visible only on a positron emission tomography (PET) scan using gallium-68-labelled somatostatin analogue; the sensitivity of an echocardiography scan was lower. Despite the advanced stage of the disease, surgical excision of the cardiac metastasis was performed. The patient underwent a total of eight operations, and received chemotherapy, radiotherapy and somatostatin analogues. Currently, he is on a targeted therapy with everolimus. As a result of the treatment, the patient remains in a good general condition. This is the second described case of cardiac metastasis of PNEN. Using different methods of treatment in the case of generalised pancreatic neuroendocrine tumour with low proliferative potential, patients are offered the chance to prolong their survival and maintain a good quality of life

Stężenia wybranych markerów nowotworów neuroendokrynnych, czynników wzrostu i ich receptorów w rakowiakach typowych i atypowych płuc

Introduction: Bronchopulmonary neuroendocrine tumours (BP NET) cause many diagnostic and therapeutic problems. There is an ongoing search for biochemical markers of activity of these tumours. The use of polypeptide growth factors seems potentially feasible in establishing the diagnosis, prognosis and treatment of these tumours. Material and methods: We included 41 patients aged 25 to 78 years with histopathologically confirmed typical and atypical bronchopulmonary carcinoid tumours and 20 healthy volunteers. We assessed the levels of specific and non-specific markers of these tumours and of selected growth factors relative to TNM classification. Results: The levels of specific markers (serotonin and its metabolite, 5-hydroxyindoleacetic acid [5HIAA]) and non-specific markers (chromogranin A [CgA]) were significantly higher in patients with atypical carcinoid tumours. The serum levels of hepatocyte growth factor (HGF), vascular endothelial growth factor (VEGF) and VEGF receptor-1 (VEGFR-1) were significantly higher in patients with carcinoid tumours versus the control group. The levels of VEGFR-1 closely correlated with TNM classification. No such correlation could, however, be confirmed for the levels of HGF, VEGF or VEGFR-2. Conclusions: Determination of CgA, serotonin and 5HIAA may be useful in the diagnosis of BP NET, particularly in atypical carcinoid tumours, and their levels depend on the presence of distant metastases. Determination of growth factors (VEGF and its receptor, VEGFR‑1, and HGF) may prove useful in the clinical diagnosis of these tumours, while the assessment of VEGFR‑1 expression may be helpful in tumour staging. (Endokrynol Pol 2012; 63 (6): 477–482)Wstęp: Nowotwory neuroendokrynne płuc sprawiają wiele trudności diagnostycznych i leczniczych. Trwają więc poszukiwania biochemicznych wskaźników aktywności tych nowotworów. Wykorzystanie polipeptydowych czynników wzrostu wydaje się potencjalnie możliwe w diagnostyce, rokowaniu i leczeniu. Materiał i metody: Badaniem objęto 41 chorych w wieku 25–78 lat z potwierdzonymi histopatologicznie rakowiakami typowymi i atypowymi płuc oraz 20 zdrowych woluntariuszy, u których oceniono zależność stężeń specyficznych i niespecyficznych markerów tych nowotworów oraz wybranych czynników wzrostu w zależności od stopnia zaawansowania w skali TNM. Wyniki: Stężenia badanych markerów specyficznych (serotonina oraz jej metabolit — kwas 5-hydroksyindolooctowy [5HIAA]) i niespecyficznych (chromogranina A [CgA]) były istotnie wyższe u chorych z rakowiakiem atypowym. Stężenia czynnika wzrostu hepatocytów (HGF), czynnika wzrostu śródbłonka naczyniowego (VEGF) i jego receptorów R1 (VEGFR-1) było istotnie większe u chorych z rakowiakami w porównaniu z grupą kontrolną. Stężenia VEGFR-1 korelowały ściśle ze stopniem zaawansowania w skali TNM, czego nie udało się potwierdzić badając stężenia HGF oraz VEGF i VEGFR-2. Wnioski: Oznaczanie stężeń CgA, serotoniny i 5HIAA może być przydatne w diagnostyce rakowiaków atypowych płuc a wielkość tych stężeń zależy od istnienia przerzutów odległych. Potencjalną rolę oznaczeń czynników wzrostu (VEGF i jego receptorów VEGFR-1 oraz HGF) upatrujemy w diagnostyce klinicznej tych nowotworów, natomiast ocena ekspresji receptorów VEGFR-1 może być użyteczna w ocenie stopnia zaawansowania procesu nowotworowego. (Endokrynol Pol 2012; 63 (6): 477–482

Spatio-temporal image correlation (STIC) in evaluation of advanced neuroendocrine tumours

Introduction: 4D Ultrasound technology merging the Power Doppler option called High-Definition Flow (HDF) with Spatio-Temporal Image Correlation (STIC) is used in gynaecology and obstetrics. It seems to be a promising tool in assessing tissue vascularisation. The aim of the paper was to assess whether HDF STIC technique could be a useful tool for the evaluation of gastro-entero-pancreatic neuroendocrine neoplasm (GEP-NEN) advancement. Material and methods: Forty-eight patients [mean age 57.7 ± 10.3 years; male 40.9% (n = 18)] diagnosed with metastatic GEP-NENs were included in the analysis. All subjects were enrolled in the Department of Endocrinology and Neuroendocrine Tumours, Medical University of Silesia, Katowice. We analysed liver metastases. Patients with G3 grading or faintly vascularised lesions were excluded. HDF STIC volumes were acquired during USG examination. 4D indices [volumetric pulsatility index (vPI) and volumetric systolic/diastolic index (vS/D)] were calculated using dedicated software. Results: There were no correlations between vS/D and Ki-67 [p = 0.67; r = –0.19; (–0.28–0.19)], CgA [p = 0.47; r = –0.11; (–0.38–0,19)], 5-HIAA [p = 0.52; r = –0.09 (–0.37–0.2)], serotonin [p = 0.83; r = –0.03 (–0.32–0.26)], and VCAM-1 (p = 0.62; r = 0.09 (–03–0.47)]. The were no correlations between vPI and Ki-67 [p = 0.29; r = –0.16 (–0.45–0.14)], CgA (p = 0.46; r = –0.11 (–0.39–0.19)], 5-HIAA [p = 0.52; r = –0.09 (–0.37–0.2)], serotonin [p = 0.82; r = –0.03 (–0.32–0.26)], and VCAM-1 (p = 0.62; r = –0.09 (–03–0.47)]. There was no significant difference between carcinoid versus non-carcinoid patients if compared by vS/D and vPI (p = 0.62, p = 0.61, respectively). Conclusions: HDF STIC seems not to be an efficient marker to assess advancement of NENs, due to lack of correlation with widely used and approved markers of progression.

Czy ocena stężeń metaloproteinaz i ich tkankowych inhibitorów może być przydatna u chorych z nowotworami neuroendokrynnymi układu pokarmowego i płuc?

Introduction: Gastroenteropancreatic (GEP) and bronchopulmonary (BP) neurendocrine neoplasms (NENs) are rare and slowly growing tumours. Matrix metalloproteinases (MMPs) degrade extracellular matrix and are responsible for invasion and metastasis. Tissue inhibitors of matrix metalloproteinases (TIMPs) affect the invasiveness of tumour cells and the formation of distant metastases. The aim of this study was to evaluate selected MMPs (MMP2 and MMP9) and their tissue inhibitors (TIMP1 and TIMP2) depending on the pTNM classification, grading, and the occurrence of metastases. Material and methods: The study group consisted of 86 patients with GEP NENs. The control group consisted of 31 healthy volunteers. Serum levels of TIMP1, TIMP2, MMP2 and MMP9 were determined by ELISA (R&amp;D Systems) in all the study subjects. The statistical calculations were performed using MedCalc. Results: We observed significant differences in MMP2 and TIMP1 levels between the study group with NENs and the control group. TIMP1 levels were significantly higher in patients with high-grade NEN (NEC, neuroendocrine carcinoma) compared to patients with low-grade tumour (NET G1, neuroendocrine tumours G1) (p < 0.017). We also observed a significant correlation between TIMP1 levels and the presence of metastases in the group of patients with GEP NENs, and also higher TIMP1 levels than those in the patients without metastases (p < 0.05). We also found a higher likelihood of metastases in patients with GEP NENs with TIMP1 levels exceeding 206.4 ng/mL. Conclusions: Patients with NENs secreted larger quantities of MMP2 and TIMP1. TIMP1 may be considered a marker of metastases in patients with GEP NENs. (Endokrynol Pol 2012; 63 (6): 470&#8211;476)Wstęp: Nowotwory neuroendokrynne (NEN) układu pokarmowego (GEP) i płuc (BP) należą do rzadkich i wolno rosnących nowotworów. Metaloproteinazy macierzy zewnątrzkomórkowej (MMPs) mają zdolność degradacji macierzy zewnątrzkomórkowej oraz są odpowiedzialne za inwazje i powstawanie przerzutów. Tkankowe inhibitory metaloproteinaz (TIMPs) wpływają na inwazyjność komórek nowotworowych, redukcję wzrostu guza i tworzenia przerzutów odległych. Celem pracy była ocena stężeń wybranych metaloproteinaz (MMP2 i MMP9) i ich tkankowych inhibitorów (TIMP1 i TIMP2) w zależności od klasyfikacji pTNM, stopnia zróżnicowania nowotworu oraz występowania przerzutów. Materiał i metody: Grupę badaną stanowiło 86 chorych z GEP NEN, a grupę kontrolną 31 zdrowych ochotników. U wszystkich badanych wykonano oznaczenia stężeń TIMP1, TIMP2, MMP2, MMP9 w surowicy krwi metodą ELISA (R&D System). Obliczeń statystycznych dokonano za pomocą programu MedCalc. Wyniki: W grupie badanej z NEN zaobserwowano znamienne różnice w stężeniu MMP2 i TIMP1 w porównaniu z grupą kontrolną. Stężenie TIMP 1 było znamiennie wyższe u chorych z rakiem neuroendokrynnym (NEC) w porównaniu z grupą z NET G1 (p < 0,017). Zaobserwowano również istotną korelacje pomiędzy stężeniem TIMP 1 a obecnością przerzutów w grupie chorych z GEP NEN oraz wyższe stężenie TIMP1 w surowicy krwi w porównaniu z chorymi bez obecności przerzutów (p < 0,05). Stwierdzono również większe prawdopodobieństwo wystąpienia przerzutów u chorych z GEP NEN, gdy stężenie TIMP1 wynosiło powyżej 206,4 ng/ml. Wnioski: U chorych z NEN występuje zwiększone wydzielanie MMP2 i TIMP1. TIMP 1 może być rozpatrywany jako wskaźnik świadczący o wystąpieniu przerzutów u chorych z GEP NEN. (Endokrynol Pol 2012; 63 (6): 470&#8211;476

Polypeptide growth factors in gastroenteropancreatic neuroendocrine tumours

Polypeptide growth factors form a potent class of extracellular signal molecules in the regulation of cellular differentiation and proliferation. Disturbances in the expression of growth factors influence the normal pathway of differentiation and lead to cellular transformation and tumour progression. Contemporary medical studies report that various growth factors such as those for platelet-derived growth factor, vascular endothelial growth factor, epidermal growth factor, hepatocyte growth factor and insulin-like growth factor are expressed in gastroenteropancreatic neuroendocrine tumours (GEP/NET). Polypeptide growth factors have great significance in the growth, progression and development of metastases by various tumours. We describe the role of growth factors in GEP/NET on the basis of the available reports of medical research.Czynniki wzrostu tworzą liczną klasę cząsteczek biorących udział w przekazywaniu sygnału zewnątrzkomórkowego, regulując różnicowanie i wzrost komórek. Zaburzenia w ekspresji czynników wzrostu wpływają na zakłócenie prawidłowej drogi różnicowania komórkowego, prowadząc do komórkowej transformacji i progresji guza. W najnowszych badaniach wykazano, że różne czynniki wzrostu, takie jak: płytkopochodny czynnik wzrostu, czynnik wzrostu śródbłonka naczyń, nabłonkowy czynnik wzrostu, czynnik wzrostu hepatocytów i insulinopodobny czynnik wzrostu (IGF, insulin-like growth factor) wykazują ekspresję w guzach neuroendokrynnych układu pokarmowego (GEP/NET). Polipeptydowe czynniki wzrostu odgrywają istotne znaczenie w rozwoju i wzroście przerzutów w różnych typach nowotworów. W niniejszej pracy opisujemy ich rolę w GEP/NET na podstawie dostępnej literatury medycznej

Terapia radioizotopowa 131-MIBG złośliwych guzów chromochłonnych i przyzwojaków — badanie jednoośrodkowe

Introduction: Pheochromocytomas and paragangliomas are rare tumors deriving from chromaffin cells of adrenal medulla or paraganglia. They are usually benign but 10-35% of them present malignant behavior. The aim of the study was to evaluate the efficacy and safety of 131-I MIBG therapy in malignant pheochromocytoma /paraganglioma patients (MPPGL). Material and methods: 18 patients (7 women and 11 men) were included in this study. Between 2002 and 2016 they underwent 131-I MIBG therapy because of MPPGL and their medical data were analyzed retrospectively. Clinical indications for the treatment included progressive disease or massive tissue involvement independently from disease progression. Tumor response for the first time was assessed 3 months after the last treatment according to Response Evaluation Criteria in Solid Tumors criteria and by 131-I MIBG scans. Results: The mean single dose used was 7.25 GBq (196 mCi) and mean cumulative dose 33.08 GBq ( 894 mCi). In 2 (11%) patients complete tumor response was achieved. In 1 (6%) patient partial response was obtained. In 13 (72%) patients stable disease was observed. In 2 (11%) patients progression was diagnosed three months after treatment discontinuation. In the whole studied group the progression free survival time was 85 months and overall 5-year survival was 87%. Conclusions: Radionuclide treatment with use of 131-I MIBG may be effective form of palliative treatment for patients with inoperative neoplasm spread, progressive disease or patients requiring alleviation of symptoms. Wstęp: Guzy chromochłonne i przyzwojaki są rzadkimi guzami wywodzącymi się z tkanki chromochłonnej rdzenia nadnerczy i ciałek przyzwojowych. Zwykle są to nowotwory łagodne, jednak w 10–35% mogą prezentować potencjał złośliwy. Celem pracy była ocena skuteczności i bezpieczeństwa leczenia radioizotopowego 131-I MIBG w złośliwych guzach chromochłonnych i przyzwojakach poddawanych terapii w pojedynczym ośrodku onkologicznym. Materiał i metody: Do badania włączono 18 pacjentów (7 kobiet, 11 mężczyzn). Dokumentacja medyczna pacjentów ze złośliwymi guzami chromochłonnymi i przyzwojakami, którzy zostali poddani leczeniu radioizotopowemu 131-I MIBG w latach 2002–2016 została przeanalizowana retrospektywnie. Kliniczne wskazania do terapii obejmowały progresję choroby (5 pacjentów), dużą masę nowotworu niezależnie od dynamiki choroby (13 pacjentów). Odpowiedź na leczenie oceniano po raz pierwszy po 3 miesiącach przy użyciu tomografii komputerowej według kryteriów Response Evaluation Criteria in Solid Tumors oraz scyntygrafii 131-MIBG. Wyniki: Średnia pojedyncza dawka radiofarmaceutyku zastosowana podczas leczenia wynosiła 7,25 GBq (196 mCi), średnia skumulowana 33,08 GBq (894 mCi). Średni czas obserwacji pacjentów po leczeniu wynosił 78 miesięcy (zakres: 7–197 mies.). U 2 pacjentów (11%) uzyskano całkowitą remisję, u 1 pacjenta (6%) częściową remisję, a u 13 pacjentów (72%) obserwowano stabilną chorobę. U 2 pacjentów (11%) 3 miesiące po zakończeniu leczenia potwierdzono progresję choroby. W całej analizowanej grupie czas wolny do progresji wyniósł 85 miesięcy, a 5-letnie przeżycie 87%. Wnioski: Leczenie radioizotopowe z użyciem 131-I MIBG może być efektywną metodą leczenia paliatywnego złośliwych guzów chromochłonnych lub przyzwojaków w przypadku choroby nieoperacyjnej, rozsianej, z potwierdzoną progresją, czy też u pacjentów wymagających leczenia objawowego

Determinants of medicines consumption in Poland

The aim of the paper is to present the most important factors of medicines consumption in Poland. The paper is based on primary research conducted on a sample of 428 respondents in March and April 2020 in Poland using an online questionnaire survey. An algorithm of classification trees was applied to identify classes of respondents who consumed prescription medicines and non-prescription medicines (over-the-counter - OTC). In addition, a logistic regression was proposed to assess relationship between medicines consumption and health status, pro-health behaviors, selected preferences in dietary choices, and demographic characteristics. In the paper lifestyle-related factors that determine the level of medicines consumption were identified. The authors argue that women aged 55 and over significantly increase consumption of both prescription and OTC medicines to maintain health and active lifestyle. What’s more they perform regularly preventive laboratory tests and read carefully information on the food labels before buying food products. In this cross-sectional survey we argue that women take more medications, are more critical of their health and take more care about active ageing. Even if they don't indicate health problems, 50% of them still consume medicines. Among men, 68% do not indicate health complaints and in this group more than 30% consume medicines. It seems that men in less extent combine medicines consumption with active ageing. The survey identifies classes of respondents who consume prescription medicines. These are patients who have health problems and use preventive health care, performing regular medical examinations. The more often medical examinations are performed, the more medicines are consumed. A group of people who often consume non-prescription medicines carefully read information on food labels before purchase, and perform systematically preventive laboratory tests. In general, consumption of both prescription medicines and OTC medicines in Poland increases with age of respondents. Health problems determine consumption of prescription medicines while gender is the most significant factor of non-prescription medicines consumption

Zalecenia ogólne dotyczące postępowania w nowotworach neuroendokrynnych układu pokarmowego (rekomendowane przez Polską Sieć Guzów Neuroendokrynnych)

W ostatnim czasie obserwuje się większe zainteresowanie rzadkimi nowotworami neuroendokrynnymi żołądkowo-jelitowo-trzustkowymi (GEP NEN). Wykrywalność nowotworów neuroendokrynnych w ostatnich latach wzrosła. Ponad 50% GEP NEN stanowią rakowiaki, które najczęściej są znajdowane przypadkowo podczas zabiegu operacyjnego w jelicie cienkim i w wyrostku robaczkowym oraz w momencie rozpoznania przerzutów odległych, głównie do wątroby. Istnieje konieczność współdziałania specjalistów różnych dziedzin medycyny w celu opracowania właściwych zasad postępowania diagnostyczno-leczniczego w tej grupie chorych. W niniejszej publikacji przedstawiono ogólne zalecenia Polskiej Sieci Guzów Neuroendokrynnych dotyczące postępowania u chorych z GEP NEN, opracowane podczas Konferencji, która odbyła się w Kamieniu Śląskim w kwietniu w 2013 roku. Członkowie grup roboczych zaktualizowali rekomendacje z 2008 roku. W kolejnych częściach tego opracowania przedstawiono zasady postępowania w: — nowotworach neuroendokrynnych żołądka i dwunastnicy (z uwzględnieniem gastrinoma); — nowotworach neuroendokrynnych trzustki; — nowotworach neuroendokrynnych jelita cienkiego i wyrostka robaczkowego; — nowotworach neuroendokrynnych jelita grubego. Zaproponowane rekomendacje przez ekspertów polskich i zagranicznych reprezentujących różne dziedziny medycyny (endokrynologię, gastroenterologię, chirurgię, onkologię, medycynę nuklearną i patomorfologię) powinny być pomocne w diagnostyce i leczeniu tych chorych

Neuroendocrine neoplasms of the small intestine and the appendix — management guidelines (recommended by the Polish Network of Neuroendocrine Tumours)

W pracy przedstawiono uaktualnione polskie zalecenia postępowania z chorymi na nowotwory neuroendokrynne (NEN) jelita cienkiego i wyrostka robaczkowego. Jelito cienkie, a przede wszystkim jelito kręte jest miejscem najczęstszego występowania tych nowotworów. Większość z nich to nowotwory wysokozróżnicowane i wolno rosnące. Rzadko są to nowotwory niskozróżnicowane, szybko rosnące o niekorzystnym rokowaniu. Ich objawy mogą być nietypowe, a rozpoznanie przypadkowe. Typowe objawy zespołu rakowiaka występują w mniej niż 10% przypadków. W diagnostyce laboratoryjnej najbardziej przydatne jest oznaczenie stężenia chromograniny A, badanie stężenia kwasu 5-hydroksyindolooctowego jest pomocne w monitorowaniu zespołu rakowiaka. W obrazowaniu stosuje się ultrasonografię, tomografię komputerową, rezonans magnetyczny, kolonoskopię, wideoendoskopię kapsułkową, enteroskopię dwubalonową, scyntygrafię receptorów somatostatynowych. Szczegółowe badanie histologiczne jest kluczowym dla właściwego rozpoznania i leczenia chorych z NEN jelita cienkiego i wyrostka robaczkowego. Leczeniem z wyboru jest postępowanie chirurgiczne, radykalne lub paliatywne. W leczeniu farmakologicznym czynnych i nieczynnych hormonalnie NEN jelita cienkiego i wyrostka robaczkowego podstawowe znaczenie mają analogi somatostatyny. Terapia radioizotopowa u chorych z dobrą ekspresją receptorów somatostatynowych stanowi kolejną opcję terapeutyczną. Chemioterapia jest na ogół nieskuteczna. U pacjentów z rozsianym NEN jelita cienkiego i progresją choroby oraz nieskutecznością innych metod terapii można zastosować ewerolimus. Przedstawiono także zalecenia odnośnie monitorowania chorych z NEN jelita cienkiego i wyrostka robaczkowego. (Endokrynol Pol 2013; 64 (6): 444–493)We present revised Polish guidelines regarding the management of patients harbouring neuroendocrine neoplasms (NENs) of the small intestine and appendix. The small intestine, especially the ileum, is the most common origin of these neoplasms. Most of them are well differentiated with slow growth. Rarely, they are less differentiated, growing fast with a poor prognosis. Since symptoms can be atypical, the diagnosis is often accidental. Typical symptoms of carcinoid syndrome occur in less than 10% of patients. The most useful laboratory marker is chromogranin A; 5-hydroxyindoleacetic acid is helpful in the monitoring of carcinoid syndrome. Ultrasound, computed tomography, magnetic resonance imaging, colonoscopy, video capsule endoscopy, balloon enteroscopy and somatostatin receptors scintigraphy are used in the visualisation. A histological report is crucial for the proper diagnostics and therapy of NENs, and it has been extensively described. The treatment of choice is surgery, either radical or palliative. Somatostatin analogues are crucial in the pharmacological treatment of the hormonally active and non-active small intestine NENs and NENs of the appendix. Radioisotope therapy is possible in patients with a good expression of somatostatin receptors. Chemotherapy is not effective in general. Everolimus therapy can be applied in patients with generalised NENs of the small intestine in progression and where there has been a failure or an inability to use other treatment options. Finally, we make recommendations regarding the monitoring of patients with NENs of the small intestine and appendix. (Endokrynol Pol 2013; 64 (6): 480–493