Uważność i żarliwość lektury a „duch nowej humanistyki”

The article reflects on two aspects of the literature lessons, bringing back the dimension of the significance of functioning in the contemporary culture. The first aspect is the mindfulness interpreted as Derrida’s responsibility in reading and the secondo one is the fervency described by Sándor Márai as reading “with intensity bigger than that used to write the text”. The essential conditions of developing such way of reading, are the choice of literary works that speak of the important things for youths and the respect of the rules of the creative reading that allows young readers go out beyond the philological obligations.Artykuł rozważa dwa aspekty lekcji literatury, przywracające wymiar doniosłości funkcjonowaniu we współczesnej kulturze. Pierwszy aspekt to uważność, rozumiana jako etyczność i Derridiańska odpowiedzialność w czytaniu, a drugi – żarliwość określana przez Sándora Máraiego jako czytanie „z intensywnością większą od tej, z jaką pisano tekst”. Kluczowy dla wykształcenia u młodego czytelnika tego sposobu lektury jest dobór tekstów literackich, które mówią o sprawach ważnych, a także respektowanie zasad kreatywnego czytania, pozwalających czytelnikowi wyjść poza powinności filologiczne

Przestrzenie obojętności. Literatura i edukacja przeciw pogardzie

The article describes important aspects of life that are overlooked in Polish language education: obsolescence, intellectual disability, poverty, and pro-environmental activism. Each of these aspects becomes a reason for exclusion, a pretext for showing contempt. The literature for children and young adults opposes the signs of marginalization of these phenomena. The author reflects on the potential of literary works and the duties of Polish language education in creating an inclusive society and an inclusive school that supports each student and teaches dialogue and problem-solving.W artykule opisano ważne aspekty życia, które są pomijane w edukacji polonistycznej: starość, niepełnosprawność intelektualną, ubóstwo, aktywizm proekologiczny. Każdy z tych aspektów staje się powodem wykluczenia, pretekstem do okazywania pogardy. Przeciwko przejawom marginalizowania tych zjawisk występuje literatura dla dzieci i młodzieży. Autorka snuje refleksje nad potencjałem utworów literackich oraz obowiązkami edukacji polonistycznej w tworzeniu społeczeństwa inkluzyjnego i szkoły inkluzyjnej, wspierającej każdego ucznia oraz uczącej dialogu i rozwiązywania problemów

Dilemmas of Polish language education, or what the first years of reform teach us

The review article describes the effects of the hastily implemented reform of school education. Its effects were monitored by researchers whose observations appeared in the volume Dilemmas of Polish Studies in the reformed primary school edited by Zofia Budrewicz and Danuta Łazarska, published as part of the Annales Universitatis Paedagogicae Cracovienesis. Authors from many academic centres address the topics of overcrowded high schools (the socalled effect of the double year), students overloaded with learning, return of rote learning, as well as the process of full centralisation in education management (no teachers’ participation in preparing reforms), or politicised programme changes and haste. The volume contains many texts that critically analyse the new core curriculum in the field of Polish language education. Repeated allegations include: anachronism, lack of autonomy in the choice of texts, deprivation of references to modern times, dominance of theoretical terminology, marginalisation of communication practice, etc. In addition, some of the dissertations contained in the publication are based on empirical research and examples of so-called good educational practices

Dialogue and the teaching of literature in search of the lost reader

This article presents a significant problem in contemporary teaching of literature: the crisis in reading among young people. It examines the causes of non-reading against a background of transformations in civilization. Then, it reflects upon the chances of challenging, checking and even stopping unfavourable tendencies, and this is considered through the presentation of selected aspects of the philosophy of responsibility and of literary theory that can be applied in scholastic encounters with reading. These reflections accentuate the necessity of teaching joy in reading and respect for the voice of the Other in every cultural text. This is where the key issue of dialogue between the reader and the text as the voice of the Other becomes so significant in the teaching and learning of reading. Attention is drawn to those aspects of educational philosophy which demand changes in approach both to the student and to the literary work

Kali or Nabu? What kind of literature and what type of teacher will teach understanding the other human being?

Współczesna literatura dla dzieci i młodzieży zdecydowanie wypełnia swoją humanistyczną misję uczenia szacunku wobec Innego i zrozumienia meandrów związanych z powszechną dziś migracją i dylematami wielokulturowości. Jednak w Podstawie programowej nie ma miejsca na tę literaturę, co więcej, umocniła się klasyka, wobec której wciąż trwają spory, czy nie utrwala groźnych stereotypów narodowych. Kluczowe pytanie dla polskich badaczy brzmi: czy prace Henryka Sienkiewicza powinny być nadal czytane w szkołach, zwłaszcza w okresie narastania retoryki nacjonalistycznej? Głównym wyzwaniem dla nauczycieli literatury jest: jak rozmawiać w klasie na temat arcydzieł niepoprawnych politycznie? Próbując odpowiedzieć na te pytania, przedstawiam efekty badań własnych, dotyczących wpływu wybranej lektury literatury dziecięcej na zmianę w podejściu studentów do klasyki literackiej. Różnice w scenariuszach z powieści Sienkiewicza, pisanych przez przyszłych nauczycieli przed lekturą opowieści Jarosława Mikołajewskiego o małym imigrancie oraz tworzonych po takiej lekturze, przynoszą pewne rozwiązania dydaktyczne.The contemporary literature for children and adolescents definitely ful-fills its humanistic mission of teaching respect for the Other and understanding the meanders associated with the widespread migration and dilemmas of multiculturalism. Unfortunately the list of old literary works to be read obligatory by students gives no place for Polish teachers to choose all kinds of literature, from many cultures. Furthermore, the new school reading canon underlines the role of books that perpetuate harmful stereo-types. So the crucial question for the Polish researchers is: Should the works of Henryk Sienkiewicz be still read in schools, especially during the rise of nationalist rhetoric? The main challenge for the literature teachers is: How to talk in the classroom about politically incorrect masterpieces? Trying to answer these questions I am presenting the results of my own research on the impact of selected reading of children’s literature on the change in the students’ approach to literary classics. The differences in the scripts from Sienkiewicz’s novel, written by future teachers before reading the story of Jarosław Mikołajewski about a small immigrant and created after such a reading, bring some didac-tic solutions

Spaces of indifference : literature and education against contempt

W artykule opisano ważne aspekty życia, które są pomijane w edukacji polonistycznej: starość, niepełnosprawność intelektualną, ubóstwo, aktywizm proekologiczny. Każdy z tych aspektów staje się powodem wykluczenia, pretekstem do okazywania pogardy. Przeciwko przejawom marginalizowania tych zjawisk występuje literatura dla dzieci i młodzieży. Autorka snuje refleksje nad potencjałem utworów literackich oraz obowiązkami edukacji polonistycznej w tworzeniu społeczeństwa inkluzyjnego i szkoły inkluzyjnej, wspierającej każdego ucznia oraz uczącej dialogu i rozwiązywania problemów.The article describes important aspects of life that are overlooked in Polish language education: obsolescence, intellectual disability, poverty, and pro-environmental activism. Each of these aspects becomes a reason for exclusion, a pretext for showing contempt. The literature for children and young adults opposes the signs of marginalization of these phenomena. The author reflects on the potential of literary works and the duties of Polish language education in creating an inclusive society and an inclusive school that supports each student and teaches dialogue and problem-solving