Reproduktivno zdravlje žena sa oštećenjem vida

Results of numerous studies emphasize insufficient system efficacy in the realization of reproductive rights of women with disabilities. These women usually claim that the services related to this area are often unreachable and inaccessible, that they lack the information on reproductive health in the necessary form, that they encounter stereotypes and prejudices related to their sexuality and their realization in the role of a partner in a relationship and marriage. Visually impaired women are especially sensitive to this topic. Therefore, it often happens that they ignore certain health problems, contact the gynecologist too late, which can lead to late diagnosis. One of the impressions is also that the level of their knowledge about reproductive health increases with the number of their interactions and informal education through mass media. The aim of this paper is to depict the existing international and national normative frame which regulates the reproductive health of women with disabilities and to emphasize the problems related to the reproductive health of visually impaired women. It will also provide recommendations for amendments of the national normative frame.U velikom broju zemalja još uvek postoje slabosti u obezbeđenju doslednog pristupa preventivnim programima i uslugama iz područja reproduktivnog zdravlja ženama sa invaliditetom. Iako i na međunarodnom i na nacionalnom nivou postoji pravni okvir za bolji pristup ovim uslugama, on uglavnom nije dovoljno pravno konkretizovan, a samim tim je i nedovoljno primenjen u praksi. Dodatna podrška ženama sa oštećenjem vida u sistemu zdravstvene zaštite, prevenciji i sistemu lečenja retko je prepoznata, te je njihovo odsustvo na ginekološkim klinikama u značajnoj meri podiglo interesovanje udruženja slepih i slabovidih, kao i teoretičara, oko toga kako one pristupaju informacijama i uslugama iz domena reproduktivnog zdravlja. Poznato je da se često susreću sa strukturalnim i komunikativnim barijerama, nespremnošću profesionalaca i često komplikovanom pristupu zdravstvenoj nezi i akcijama usmerenim na reproduktivno zdravlje. Sa druge strane, seksualni razvoj adolescenata sa oštećenjem vida pokazuje iste karakteristike razvoja kao kod adolescenata tipičnog razvoja. Slepe devojke, kao i devojke bez oštećenja vida, pokušavaju da definišu svoj identitet i mesto u društvu, da otkriju sopstvenu seksualnost i da je dožive. U tome ih često onemogućuju ili ograničavaju nedostajuće ili nedovoljne informacije o temi, pa samim tim i loše razumevanje onoga što im se dešava. Devojke sa oštećenjem vida takođe imaju potrebu za ostvarivanjem u partnerskoj ulozi, emocionalnom i seksualnom povezanošću, zainteresovane su da steknu znanje o svom telu, seksualnom i reproduktivnom zdravlju. U sprovedenim studijama istaknuta je potreba da se ženama sa oštećenjem vida kontinuirano obezbeđuju informacije o pristupu uslugama reproduktivnog zdravlja. Preporuka je i da se tokom poseta izabranim lekarima i drugim profesionalcima sa kojima su ove žene često u kontaktu ukazuje na značaj redovnih godišnjih poseta ginekologu. Osnaživanja multisektorskog pristupa ovom pitanju je takođe značajno i prepoznato kroz neprestano podučavanje svih pružalaca usluga u sistemu: zdravstvenih radnika, stručnih radnika u socijalnoj zaštiti, prosvetnih radnika, organizacija saveza slepih i slabovidih. Nadležna tela relevantna za ovo pitanje treba da se posvete pitanju zaštite reproduktivnog i seksualnog zdravlja žena sa invaliditetom, kao i borbi protiv diskriminacije ovih žena, te da osmisle i sprovode kampanju kroz medije, predavanja i na drugi način, na ovu temu. Pored toga, potrebno je u javnim budžetima obezbediti sredstva za poseban pristup uslugama zaštite reproduktivnog zdravlja ženama sa invaliditetom. I, na kraju, ali ne i manje bitno, ove mere bi trebalo prilagoditi svakoj grupi žena sa invaliditetom, s obzirom na vrstu invaliditeta, te informacije i olakšani pristup uslugama adaptirati na način kojim se prevazilaze konkretne prepreke na koje one nailaze

Nastavnici i inkluzivna nastava usmerena na učenika

Educational inclusion is a complex process that includes many aspects related to systemic and organizational activities. In implementing inclusion, the complex and demanding role of teachers is cited as one of the most important factors. Primarily, teachers are expected to understand inclusive values and inclusive education, to have positive attitude towards diversity, to support all students and encourage their education; to collaborate with other professionals and be a reflective practitioners ready for continuous improvement. Without qualified, competent and motivated teachers, it is not possible to develop inclusive culture and inclusive education. When it comes to the inclusion of children with developmental disabilities, study results indicate that a significant number of teachers do not feel ready to implement inclusive education and that school communities are slow in developing inclusive educational ethos. The aim of the paper is to present the results of research related to the basic values of teachers' professional development and teaching aimed at students with developmental disabilities

Nastavnici i inkluzivna nastava usmerena na učenika

Educational inclusion is a complex process that includes many aspects related to systemic and organizational activities. In implementing inclusion, the complex and demanding role of teachers is cited as one of the most important factors. Primarily, teachers are expected to understand inclusive values and inclusive education, to have positive attitude towards diversity, to support all students and encourage their education; to collaborate with other professionals and be a reflective practitioners ready for continuous improvement. Without qualified, competent and motivated teachers, it is not possible to develop inclusive culture and inclusive education. When it comes to the inclusion of children with developmental disabilities, study results indicate that a significant number of teachers do not feel ready to implement inclusive education and that school communities are slow in developing inclusive educational ethos. The aim of the paper is to present the results of research related to the basic values of teachers' professional development and teaching aimed at students with developmental disabilities

Social skills of visually impaired pupils in the mainstream schools

Socijalne veštine predstavljaju sposobnost ispoljavanja društveno prihvatljivog ponašanja koje u situacijama izvršavanja različitih socijalnih zadataka dovode do pozitivnih ishoda u socijalnom polju (Gresham, et al. 2001). Teškoće u prijemu i korišćenju vizuelnih informacija kod dece oštećenog vida utiču na razvoj, usvajanje i ispoljavanje socijalnih veština od najranijeg doba. Brojni teorijski i istraživački podaci pokazuju da sredina u kojoj dete živi i uslovi koje ona obezbeđuje imaju značajnu ulogu u razvoju deteta sa oštećenjem vida. Roditeljska podrška, adekvatna uklopljenost u vršnjačku grupu i odgovarajući obrazovni uslovi predstavljaju najznačajnije faktore razvoja socijalnih veština slepih i slabovidih učenika. Cilj rada je ispitivanje nivoa socijalnih veština slepih i slabovidih učenika redovnih škola u odnosu na stepen oštećenja vida i pol, kao i poređenje nivoa socijalnih veština učenika sa oštećenjem vida iz redovnih škola i vršnjaka tipičnog razvoja. Uzorak je činilo 29 slepih i slabovidih adolescenata i 151 vršnjak bez oštećenja vida. Obuhvaćeni su učenici sedmih i osmih razreda osnovnih škola i srednjih škola u četvorogodišnjem trajanju. Podaci o socijalnim veštinama, dobijeni su na osnovu procene socijalno kompetentnih i antisocijalnih ponašanja, korišćenjem Skale socijalnog ponašanja u školi - SSBS-2 (Merrell, 2002., School Social Behavior Scales, Second Edition). Rezultati istraživanja pokazuju, da učenici sa oštećenjem vida koji se školuju u redovnim školama, imaju visok nivo socijalnog ponašanja i ne razlikuju se od vršnjaka tipičnog razvoja. Slabovidi učenici u poređenju sa slepim, imaju viši nivo socijalne kompetencije, ali i antisocijalnih ponašanja, a socijalno ponašanje devojaka je na višem nivou u poređenju sa mlađim. Učenici sa oštećenjem vida imaju više skorove socijalno kompetentnog ponašanja u poređenju sa decom tipičnog razvoja, a statistički značajne razlike, utvrđene su u domenu antisocijalnih ponašanja (nivo 0,05), u čijoj osnovi stoji viši nivo Hostilno/Iritabilnih ponašanja u grupi učenika tipičnog razvoja.Social skills are the ability to perform socially significant behaviors exibited in specific situations that predict important social outcomes for children and youth (Gresham, et al. 2001). Difficulties in receiving and usage of visual information in children with visual impairments affect the development, acquisition and the demonstration of social skills from the earliest age. Numerous theoretical and research data show, that the environment in which the child lives, and the conditions that it provides, have important role in the development of each child, including a child with visual impairments. Parental support, adequate integration into the peer group and relevant training requirements are the most important factors of development of social skills of blind and visually impaired students. The aim of this paper was: 1) to examine the level of social skills of blind and low vision students in the mainstrean schools, with regard to level of visual impairment and gender, 2) compare sociall skills of children with visual impairments in the mainstream schools with their peers. The sample consists of 29 blind and low vision students, and 151 sighted peers Students were attending 7th or 8th grade of elementary schools, and four-year secondary schools. Social skills are assessed as social competence and antisocial behaviors. The instrument - School Social Behavior Scales (SSBS-2, Merrell, 2002), was used to obtain data. Statistical Program for Social Sciences was used for statistical data processing. The results show, that students with visual impairments who are educated in mainstream schools, have a high level of social behavior and do not differ from the sighted peers. Low vision students in comparison with the blind, have higher level of social competence, and antisocial behavior. In the same time, social behavior of girls is higher when compared with young men. Students with visual impairments have more socially competent behavior scores in comparison to sighted children, and significant differences were found in the antisocial behavior (level 0.05), which are based on a higher level of hostile / irritable behavior of the group of the typical development students

Attention disorders in visually impaired children with mild intellectual disability

Pažnja je bazična psihička funkcija i nalazi se u osnovi niza kognitivnih, motoričkih, adaptivnih sposobnosti i veština. Pažnja pomaže procesuiranje informacija i nastoji da se ono izvrši u određenom vremenskom intervalu. Svakodnevno životno funkcionisanje i učenje dece sa višestrukom ometenošću značajno je odredjeno i funkcijama pažnje. Ciljevi rada su: utvrditi učestalost poremećaja pažnje (nepažljivosti i hiperaktivnosti) kod slabovidih ispitanika sa lakom intelektualnom ometenošću (LIO); utvrditi razlike u ispoljavanju poremećaja pažnje kod slabovidih ispitanika sa LIO u odnosu na pol i utvrditi korelacije između poremećaja pažnje i adaptivnog ponašanja kod ispitanika sa LIO i slabovidih ispitanika sa LIO. Istraživanje je sprovedeno na uzorku od 221 ispitanika sa LIO, uzrasta 4 do 21 godine. Iz ovog uzorka je izdvojeno 12-oro dece koja pored intelektualne ometenosti (IO) imaju i oštećenje vida. U poduzorku je bilo šest ispitanika muškog i šest ispitanika ženskog pola. Poremećaji pažnje su procenjeni nastavničkom verzijom Ahenbahovog upitnika (Achenbach System of Empiricaly Based Assessment, Teacher’s Report Form; Achenbach, Rescorla, 2001). Skala Poremećaji pažnje je razdvojena na dve podskale – Nepažljivost i Hiperaktivnost-impulsivnost. Korišćen je i deo upitnika kojim se procenjuje adaptivno ponašanje ispitanika. Analiza rezultata je pokazala da su slabovidi ispitanici sa LIO skloniji ispoljavanju nepažljivosti u odnosu na hiperaktivnost, ali između ispoljavanja nepažljivosti (t=0,964, df=10, p=0,358) i ispoljavanja hiperaktivnosti (t=2,906, df=10, p=0,016) nisu dobijene statistički značajne razlike. Takođe, nisu uočene razlike u ispoljavanju problema ponašanja između dečaka i devojčica (t=1,609, df=10, p=0,139). Utvrđeno je da LIO ima veći uticaj na pojavu poremećaja pažnje nego oštećenje vida. Rezultati istraživanja pokazuju da poremećaje pažnje ispoljavaju ispitanici čije su adaptivne sposobnosti niže.Attention is basic psychical function and it is in the core of many cognitive, motoric, adaptive abilities and skills. Attention helps the processing of information and it aims at executing the processing in a limited time frame. Everyday life functioning and learning of children with multiple disabilities is significantly determined by also the functions of attention. The goals of this paper were: to determine the prevalence of attention disorders (inattention and hyperactivity) in visually impaired children with mild intellectual disability (MID); to identify differences in the expression of attention disorders in visually impaired respondents with MID in relation to gender and to determine the correlations between attention disorders and adaptive behavior in respondents with MID and visually impaired respondents with MID. The study was conducted on a sample of 221 respondents with MID, aged 4 to 21 year. From that sample, 12 children who, in addition to intellectual disability, also have visual impairment, was selected. In that subsample there were six male and six female respondents. Attention disorders were examined by applying teacher’s form of Achenbach questionnaire (Achenbach System of Empiricaly Based Assessment, Teacher’s Report Form; Achenbach, Rescorla, 2001). Attention disorders scale has been divided into two subscales – inattention and hyperactivity-impulsivity. Also, the part of the questionnaire that assesses adaptive behavior of respondents was used. Result analysis showed that subjects with low vision and MID were more inclined to express inattention in relation to hyperactivity, but between the manifestation of inattention (t=0,964, df=10, p=0,358) and the manifestation of hyperactivity (t=2,906, df=10, p=0,016) there were no statistically significant differences. Also, we have not detected differences in the expression of behavior problems among boys and girls (t=1,609, df=10, p=0,139). It was found that MID has a greater impact on the occurrence of attention disorders than visual impairment. The research results showed that attention disorders are manifested by respondents whose adaptive abilities are lower

Socijalna participacija i realizacija životnih navika kod odraslih osoba sa oštećenjem vida

Social participation, i.e. functioning in society is a broad concept which covers all situations or life domains in which a person can be involved, and it is operationalized through the concept of life habits. Life habits are activities and social roles which person realizes and that environment recognizes and acknowledges in the context of gender, age and socio-cultural identity. The ability to carry out acitivities of daily living is an important aspect of functional independence of the individual. However, visual impairment is associated with certain degree of limitations in the field of participation in everyday activities. The goal of this paper is to provide an overview of researches that examined social participation and realization of life habits in adults with visual impairment.Socijalna participacija, odnosno funkcionisanje u društvu predstavlja širok koncept koji pokriva sve situacije ili životne domene u koje osoba može biti uključena i operacionalizovana je preko koncepta životnih navika. Životne navike su aktivnosti i socijalne uloge koje osoba realizuje i koje njena okolina prepoznaje i priznaje u kontekstu pola, uzrasta, socio-kulturnog identiteta. Sposobnost da se realizuju aktivnosti svakodnevnog življenja predstavlja važan aspekt funkcionalne nezavisnosti pojedinca. Međutim, oštećenje vida je u vezi sa izvesnim stepenom ograničenja upravo u oblasti participacije u svakodnevnim aktivnostima. Cilj ovog rada je pregled istraživanja koja su se bavila ispitivanjem socijalne participacije i realizovanja životnih navika kod odraslih osoba sa oštećenjem vida

Intelektualna ometenost i oštećenje vida

Children with intellectual disability show different degrees of delay in the social field, in the field of communication and physical development. Very often they have additional auditory and visual impairment. These children learn more slowly than their peers without disabilities, because they have great difficulties in knowledge acquisition and transfer of knowledge from one area to another. The results show that the prevalence of visual impairment in people with IO is moving in different percentages, because it is difficult to diagnose, because these people do not complain of vision problems, while experts and families often attribute atypical patterns of behavior to intellectual disability and so present visually impaired is ignored. Also it is very difficult to examine the visual function at those children. It is a contemporary practice that researchers determine state of vision and visual functions in children with intellectual disability. In addition it is very clear their view that people with intellectual disability should be seen as people with serious visual impairments until proven opposite. Prevalence of visual impairment and intellectual disability is very seldomly studied in our country. This paper will present researches that had an aim to determine the relation between visual impairment and intellectual disability.Deca sa intelektualnom ometenošću (IO) ispoljavaju različite stepene kašnjenja u socijalnoj sferi, u oblasti komunikacije i fizičkom razvoju. Vrlo često imaju dodatna auditivna i vizuelna oštećenja. Ova deca uče sporije od svojih vršnjaka bez invaliditeta, jer imaju izuzetne teškoće u usvajanju i prenošenju znanja iz jedne oblasti u drugu. Rezultati istraživanja pokazuju da se prevalenca oštećenja vida kod osoba sa IO kreće u različitim procentima, jer je teško postavljanje dijagnoze, pošto se ove osobe ne žale na probleme sa vidom, dok stručnjaci i porodica atipične obrasce ponašanja uglavnom pripisuju intelektualnoj ometenosti i tako se zanemaruje prisutno oštećenje vida. Takođe, kod njih je teško ispitati vizuelne funkcije. Primetna je tendencija savremenih istraživača da kod dece sa IO utvrde stanje vida i vizuelnih funkcija. Pored toga vrlo je jasan njihov stav da osobe sa intelektualnom ometenošću treba posmatrati i kao osobe sa ozbiljnim vizuelnim oštećenjima sve dok se ne dokaže suprotno. Prevalenca oštećenja vida i intelektualne ometenosti je malo proučavana u našoj sredini. U ovom radu prikazaćemo istraživanja čiji cilj je bio utvrđivanje prevalence oštećenja vida i intelektualne ometenosti

Оblici komunikacije slepogluvih osoba

Slepogluvoća je kombinacija oštećenja vida i oštećenja sluha koja dovodi do teškoća u domenima komunikacije, mobilnosti i svakodnevnog funkcionisanja. Potpuno ili delimično ograničava osobu u aktivnostima i učešću u tolikoj meri da društvo treba da joj obezbedi posebne usluge, izmene u okruženju i asistivne tehnologije. Slepogluve osobe pripadaju izuzetno heterogenoj grupi osoba sa invaliditetom. Deca, mladi i odrasli se razlikuju prema vrsti, stepenu i vremenu nastanka oštećenja vida i oštećenja sluha, fizičkim i zdravstvenim problemima, kognitivnom funkcionisanju, oblicima komunikacije koje koriste, postojanju dodatnih smetnji u razvoju. Pristupi i intervencije u obrazovanju i rehabilitaciji slepogluvih osoba su proistekli iz područja koja čine obrazovanje i rehabilitacija osoba sa oštećenjem vida i obrazovanje i rehabilitacija osoba sa oštećenjem sluha. Međutim, slepogluve osobe zahtevaju podršku i sistem usluga koje se značajno razlikuju od onih namenjenih isključivo osobama sa oštećenjem vida ili osobama sa oštećenjem sluha. U cilju razvijanja i održavanja komunikacije slepogluvih osoba kreiran je širok spektar podrške, alternativnih komunikacionih sistema i tehnika i razvijen znatan broj oblika komunikacije. Oblici komunikacije koje slepogluve osobe mogu da koriste su: govor, znakovni jezik, locirani znakovni jezik, vođeni znakovni jezik, prstna azbuka/abeceda, ručna azbuka/abeceda, taktilni znakovni jezik, Lormova abeceda, pisanje na dlanu, Tadoma metod, pisani govor, uvećana štampa, Brajevo pismo. Cilj rada je opisati oblike komunikacije koje mogu da razviju i koriste slepogluve osobe

Quality of life of deafblind people

Slepogluvoća je dvostruko senzorno oštećenje koje ograničava osobu u brojnim područjima funkcionisanja, a posebno izražene mogu biti teškoće u komunikaciji, pristupu informacijama i mobilnosti. Oštećenje vida i oštećenje sluha su često prisutni u kasnijem životnom dobu i utiču na fi- zičko i psihičko stanje osobe, na njeno učešće u društvu i na kvalitet života. Rezultati studija ukazuju na to da se očekuje porast broja osoba sa dvostru- kom senzornom ometenošću i, s tim u vezi, ukazuju i na neophodnost razvijanja strategija za kvalitetnije obrazovanje i učešće slepogluvih osoba u društve- nim aktivnostima. Pored postojanja usluga koje pružaju tumači i asistenti, u literaturi je istaknut značaj posebno obučenih vodiča koji bi slepogluvim osobama pomagali da savladaju sredinske barijere, pružali bi im socijalnu pod- ršku i, eventualno, usluge prevoza. Cilj rada je da se predstave rezultati istraživanja u vezi s kvalitetom ži- vota osoba s dvostrukim senzornim oštećenjem.Deafblindness is a dual sensory impairment that limits a person in many areas, and especially severe can be difficulties in communication, access to information and mobility. Visual impairment and hearing impairment are often acquired later in life and affect a person’s physical and psychological condition, participation in society and quality of life. The results of the studies indicate that the number of people with dual sensory impairment is expected to increase in the future and, with that in mind, the necessity of developing strategies for the participation of deafblind people in social activities is also accentuated. In addition to the services provided by interpreters and assistants, the literature highlights the importance of specially trained guides who would help deafblind people overcome environmental barriers, provide them with social support and, possibly, transportation services. The aim of the paper is to present the results of research related to the quality of life of persons with double sensory impairment

Sexuality and sexual health of the population with disabilities, with special reference to people with visual impairments

Sexuality represents one of the basic dimensions of human existence, which is channelled through sexual and gender identification and role, sexual orientation, eroticism, emotional commitment, satisfaction, and reproduction. Sexuality is also linked to many significant health problems, especially in the area of reproductive and sexual health. Sexual health is the condition of physical, emotional, mental, and social wellbeing that is linked with sexuality. Knowledge about sexual health, contraception and selection of contraceptives, and the risk of sexually transmittable diseases is not only relevant for individuals’ sexuality; it’s also important for encouraging the use of health services and other forms of support that are necessary to protect youth from sexually transmittable diseases and the maintenance of sexual and reproductive health. When it comes to sexuality and care of reproductive and sexual health, some groups are especially vulnerable. Bearing in mind the specific conditions women with disabilities grow up in and their dependence on assistance and support from other people, satisfying their needs for partnership, sexuality, and parenthood becomes unattainable for many, or it takes place under the control of professionals or family members. In this context, people with visual impairments are part of a vulnerable group, acknowledging that visual impairment leads to limitations in everyday life, autonomy, and quality of life to its full potential. The purpose of this article is to describe the phenomena of sexuality and sexual health among people with visual impairments, and to point out the existing international and national normative frameworks relevant to the sexual health of people with disabilities. Existing legislative acts acknowledge the right to a normal sexual life, as well as to the care and maintenance of the sexual health of people with disabilities. However, there are many obstacles and limitations that hamper the practical application of these rights: health issues, communication problems, lack of privacy, people’s acceptance of the inhibition of their own sexuality, or their acceptance of the labelling and normalisation of their situation. Even considering the existence of the regulation, the system of support for maintaining and improving the sexual and reproductive health of women with disabilities is not developed enough. The lack of literature relating to this topic shows that its importance is not recognised enough among the relevant actors, including organisations that advocate for people with disabilities. Realising the existing general legal framework requires the will of policymakers, who could enact and implement specific bylaw regulations, as well as activating the societal actors relevant to this field.Seksualnost predstavlja osnovnu dimenziju ljudskog postojanja, ali i osetljivo područje ljudske intime. Može da bude povezana sa mnogim zdravstvenim problemima, posebno sa onim iz područja reproduktivnog i seksualnog zdravlja. Postoje grupe koje su posebno ranjive kada je u pitanju seksualnost i briga o reproduktivnom i seksualnom zdravlju. S obzirom na specifične uslove odrastanja i na zavisnost od pomoći i podrške drugih, zadovoljenje potrebe za partnerstvom i seksualnošću za mnoge osobe sa invaliditetom je nedostižno ili se odvija pod kontrolom profesionalaca ili članova porodice. Cilj ovog rada je opisati fenomene seksualnosti i seksualnog zdravlja kod osoba sa oštećenjem vida i ukazati na postojeći međunarodni i nacionalni normativni okvir relevantan za seksualno zdravlje osoba sa invaliditetom. Postojećim zakonima i strateškim aktima, osobama sa invaliditetom neosporno se priznaju pravo na seksualni život i pravo na brigu i očuvanje seksualnog zdravlja, ali, takođe, činjenica je da postoje razna ograničenja u praksi: zdravstvena, komunikativna, nedostatak privatnosti, prihvatanje inhibiranja sopstvene seksualnosti ili prihvatanja sredinskih etiketiranja i normiranja. I pored postojećeg strateškog i zakonskog okvira, sistem podrške za očuvanje i unapređenje seksualnog zdravlja osoba sa invaliditetom nije u dovoljnoj meri razvijen, a nedostatak literature o ovoj temi ukazuje da nije prepoznat ni njen značaj među relevantnim akterima, uključujući i organizacije osoba sa invaliditetom. Realizacija postojećeg, opšteg pravnog okvira zahteva političku volju koja bi se odrazila u donošenju konkretnih podzakonskih akta i njihovoj implementaciji, te aktiviranju subjekata relevantnih za ovu oblast