Evaluation of endothelial function and arterial stiffness in HIV-infected patients: a pilot study

Wstęp: Dzięki stosowaniu kompleksowej terapii antyretrowirusowej (cART, combined antiretroviral therapy) długość życia pacjentów zakażonych HIV nie różni się istotnie od populacji ogólnej. Oznacza to, że wśród tych osób wzrasta częstość występowania chorób towarzyszących. W prewencji oraz monitorowaniu chorób układu sercowo-naczyniowego istotne może się okazać wykrywanie subklinicznych zmian w układzie krążenia, w tym dysfunkcji śródbłonka i nadmiernej sztywności tętnic. Cel: Celem badania była ocena częstości występowania dysfunkcji śródbłonka wśród pacjentów zakażonych HIV oraz znalezienie czynników wpływających na pojawienie się dysfunkcji śródbłonka i wpływających na sztywność tętnic. Metody: Do badania włączono 37 dorosłych chorych z rozpoznanym zakażeniem HIV, bez względu na fakt i rodzaj prowadzonej cART. Kryteria wyłączenia obejmowały: kobiety w ciąży lub karmiące piersią, cART przerwaną krócej niż 6 miesięcy przed włączeniem do badania oraz pacjentów z nowotworami niezwiązanymi z zakażeniem HIV. U każdego chorego wykonano badanie oceniające obwodową tonometrię tętniczą reaktywnej hiperemii przy użyciu urządzenia Endo-PAT2000 firmy ITAMAR®. Metoda ta pozwalała na czynnościową ocenę funkcji śródbłonka i sztywności tętnic. Wyniki: Do końcowej analizy włączono 37 osób. Mediana wieku chorych wynosiła 38 lat (32–45 lat), 89,2% całej badanej grupy stanowili mężczyźni. Dysfunkcję śródbłonka stwierdzono u 13 (35,1%) osób zakażonych HIV. Uwzględniając dane demograficzne, kliniczne, wyniki badań laboratoryjnych oraz terapię lekami kardiologicznymi, nie wykazano istotnych różnic między osobami z dysfunkcją śródbłonka i bez niej. Wyjątek stanowiła jedynie liczba płytek krwi, która była istotnie statystycznie niższa u pacjentów z dysfunkcją śródbłonka w porównaniu z pozostałymi chorymi (174 [119–193] vs. 222 [168–266]; p = 0,03). Żaden z parametrów demograficznych i klinicznych nie okazał się niezależnym predyktorem wystąpienia dysfunkcji śródbłonka w grupie chorych zakażonych HIV. Podobnie nie wykazano korelacji między czynnikami związanymi z zakażeniem HIV oraz stosowaną przewlekle farmakoterapią a ryzykiem wystąpienia dysfunkcji śródbłonka. Zaobserwowano istotny statystycznie związek między sztywnością tętnic a wiekiem pacjenta (rs = 0,53; p < 0,001), liczbą czerwonych krwinek (rs = –0,39; p = 0,018) i liczbą płytek krwi (rs = 0,42; p = 0,009). Biorąc pod uwagę sztywność tętnic, wykazano, że jest ona odwrotnie proporcjonalna do liczby kopii wirusa identyfikowanej u poszczególnych chorych (rs = –0,39; p = 0,0018). W porównaniu z chorymi bez cART, chorzy poddani cART charakteryzowali się wyższą sztywnością naczyń (10 [0–15] vs. –5 [–10–3]; p = 0,014). Wnioski: Niniejsze badanie pokazało, że dysfunkcja śródbłonka jest częstym zjawiskiem występującym wśród chorych zakażonych HIV. Brakuje czynników wpływających bezpośrednio na zaburzenie funkcji śródbłonka w tej grupie osób. Kompleksowa terapia antyretrowirusowa może mieć działanie negatywne, zwiększające sztywność tętnic. W związku z pilotażowym charakterem badania, będzie prowadzona dalsza obserwacja już włączonych pacjentów i rekrutacja nowych. Może to pomóc w ustalenia parametrów, które mogą wskazać osoby o podwyższonym ryzyku sercowo-naczyniowym.  Background: In the era of combination antiretroviral therapy (cART), life expectancy of HIV-infected patients is the same as that of the general population, resulting in increasing prevalence of cardiovascular disease in this patient group. Aim: To assess the prevalence of endothelial dysfunction in HIV-infected patients and to identify factors which affect endothelial function and arterial stiffness. Methods: Thirty-seven adult HIV-infected patients, regardless of the fact and the type of cART, were enrolled into the study. In patient, reactive hyperaemia peripheral arterial tonometry assessment was performed using the Endo-PAT2000 device (ITAMAR®). This method allows evaluation of endothelial function ant arterial stiffness. Results: Final analysis included 37 patients (median age 38 years, range 32–45 years), including 89.2% men. Endothelial dysfunction was found in 13 (35.1%) HIV-infected patients. We found no differences in demographic and clinical characteristics, laboratory data, and cardiovascular drug therapy between patients with or without endothelial dysfunction, except for platelet count which was higher in patients with endothelial dysfunction (174 [119–193] × 103/mm3 vs. 222 [168–266] × 103/mm3, p = 0.03). No demographic or clinical variables were identified as predictors of endothelial dysfunction in HIV-infected patients. In addition, no association was found between factors related to HIV infection, chronic drug therapy and the risk of endothelial dysfunction. Statistically significant correlations were found between arterial stiffness and age (rs = 0.53, p < 0.001), red blood cell count (rs = –0.39, p = 0.018), and platelet count (rs = 0.42, p = 0.009). CD4+ and CD8+ lymphocyte count and viral load were similar in patients with or without endothelial dysfunction. Arterial stiffness was significantly higher in patients with higher viral load (rs = –0.39, p = 0.0018) and in those with established AIDS (9.5 [1.0–16.0] vs. –5 [–10–5], p = 0.009). cART had no effect on endothelial dysfunction, while arterial stiffness was higher in patients treated with cART (10 [0–15] vs. –5 [–10–3], p = 0.014). Conclusions: Endothelial dysfunction is common in HIV-infected patients. In general, none of the analysed factors had an effect on endothelial function but cART had a negative effect on arterial stiffness.