Seasonal changes in selected physical and physiological variables in male handball players

© 2018 Ljubomir Pavlović et al., published by Sciendo 2018. Literature search shows that there is a shortage of studies that have investigated the relationships between the physical conditioning markers monitored over the course of a season and the quantitative assessments of training and competition in elite handball players. Thus, the aim of our work was to follow changes in speed, strength, power and endurance of elite male handball players during an entire season. The study was performed within a group of 14 elite male senior handball players who were tested four times during season (T1, T2, T3, T4). The testing consisted of the following procedures: 1) measuring anthropometric characteristics (body height, body weight, body fat, % of fatty tissue), 2) measuring motorical (physical) capabilities (maximal muscle force and power, speed, explosive strength), 3) measuring physiological characteristics (anaerobic capacity, cardiorespiratory endurance). Explosive strength decreased at the end of season compared to the first part of season (T1 vs T4: p = 0.00, T2 vs T4: p = 0.00), as well as the total work done on modified Wingate test (T1 vs T4: p = 0.01). In contrast, blood lactate levels after the third (T1 vs T2: p = 0.00, T1 vs T3: p = 0.02; T1 vs T4:p = 0.00) and fourth (T1 vs T3: p = 0.02) stage of endurance test were the highest at the beginning of the season. Our results suggest that anaerobic capabilities of players were the ones mostly affected by long season and inadequate training program, while on the other side, aerobic capabilities improved by the end of season. Explanation for such results may be found in insufficient strength training or interference of endurance training with strength development

USE OF BISPECTRAL INDEX (BIS) FOR MONITORING OF SEDATION AND TOTAL INTRAVENOUS ANESTHESIA (TIVA) IN PEDIATRIC PATIENTS UNDERGOING COLONOSCOPY

The objectives of this study were to determine whether there was a correlation between bispectral index (BIS) and Ramsey Sedation Scale (RSS) in regard to the type of sedation and total intravenous anesthesia (TIVA) during colonoscopy procedures in children, and to assess the utility of ketamine and propofol combination (ketofol) for this kind of procedures at children’s age. In our prospective study, 40 ASA I-II patients, 3 to 17 years of age, were randomly divided into two groups of 20 patients each.   After premedication with atropine and midazolam, sedation was induced with propofol and fentanyl in Group PF, whereas in Group PK propofol and ketamine were used for induction. Both groups were further divided into two subgroups depending on whether anesthesia was maintained with intermittent doses or continuous infusion of propofol. Ketamine and/or fentanyl were administered as bolus doses. Heart rate (HR), peripheral oxygen saturation (SpO2), RSS and BIS values of all patients were recorded every 5 minutes throughout the colonoscopy procedures.  The strongest degree of correlation between RSS and BIS existed when sedation or TIVA was maintained by the boluses of propofol and fentanyl. The use of ketamine significantly reduced the doses of propofol and fentanyl. BIS can be monitored in all pediatric patients in whom sedation and TIVA are administered during colonoscopy, but the effect of different anesthetics on the EEG signal should be considered in order to adequately assess the depth of sedation and anesthesia.Key words: awareness, monitoring, child, anesthetics, endoscop

Kvalitet vode u reci Raškoj na osnovu organizama zoobentosa i zooplanktona kao bioindikatora

U cilju ispitivnja kvaliteta vode reke Raške, organizmi zoobentosa i zooplanktona korišćeni su kao bioindikatori. Istraživanje je sprovedeno od aprila 2011. godine do maja 2012. godine, u vremenskim intervalima od dva meseca. Odabrano je ukupno pet lokaliteta na dužinini toka od 2.5 km. Između drugog i trećeg lokaliteta lociran je pastrmski ribnjak, čiji je uticaj na zajednice organizama praćen. Na lokalitetima koji su obuhvaćeni istraživanjima konstatovano je 57 taksona makrozoobentosa (34 vrste, 21 roda, 1 familija i 1 klasa) i 75 taksona zooplanktona (58 vrsta, 15 rodova, 1 red i 1 klasa). Srednje vrednosti indeksa saprobnosti ukazivale su na manje razlike u dobijenim vrednostima korišćenjem zoobentosa i zooplanktona. Na osnovu saprobioloških analiza, kada su kao bioindikatori korišćeni organizmi bentosa, kvalitet vode u reci Raškoj je druge klase kvaliteta, ili na prelazu između prve i druge klase, uglavnom na lokalitetima iznad ribnjaka. Organizmi zooplanktona su pokazali da voda celom dužinom toka pripada prvoj klasi kvaliteta. Najmanje vrednosti indeksa saprobnosti zabeležene su na prvom, referentnom lokalitetu 1.453±0.098 (zooplankton), a najviše na četvrtom lokalitetu 1.88±0.021 (zoobentos). Na lokalitetu ispod ribnjka, gde je zabeležen pad u koncentraciji kiseonika, dominiraju organizmi bentosa koji tolerišu veći stepen organskog zagađenja (Chironomidae, Oligochaeta, Simuliidae). Iako su koncentracije ukupnog fosfora i ortofosfata rasle od trećeg ka petom lokalitetu, njihove koncentracije nisu premašivale dozvoljene vrednosti za salmonidne vode. Međutim, srednje vrednosti koncentracije nejonizovanog amonijaka (NH4+) su iznad referentnih vrednosti na trećem i četvrtom lokalitetu. Razlog nepodudaranja vrednosti indekasa saprobnosti za dve istraživane grupe, može biti usled nestabilnih zooplanktonskih zajednica zbog izraženog efekta drifta, kao i usled činjenice da će zbog procesa sedimentacije dospelih organskih materija, organizmi dna biti izloženiji njihovom uticaju. Zajednice bentosa, kao znatno stabilnije i u vremenu i u prostoru, pogodnije su za procenu kvaliteta tekućih voda

Sezonska varijabilnost i diverzitet cladocera (crustacea) u lagunama za prirodno prečišćavanje otpadnih voda iz domaćinstava

Cladocera predstavljaju najznačajniju komponentu zajednice zooplanktona u većini stajaćih slatkovodnih ekosistema. Kao filtratori, hrane se algama, bakterijama, protozoama i organskim česticama, koje obiluju u netretiranim otpadnim vodama iz domaćinstava. Krupne Cladocera se proteklih decenija uveliko primenjuju u biomanipulaciji kao biološko sredstvo za prečišćavanje organski opterećenih otpadnih voda i smanjenje primarne produkcije u vodenim ekosistemima. Istraživanje predstavljeno u ovom radu realizovano je na istraživačkom poligonu “Mali Dunav” Centra za ribarstvo i primenjenu hidrobiologiju, Poljoprivrednog fakulteta Univerziteta u Beogradu. U tri lagune, namenski napravljene na potoku Šugavac za prirodno prečišćavanje kanalizacionih voda poreklom iz uzvodno lociranog naselja, obavljeno je ispitivanje sastava i brojnosti zajednice zooplanktona. Pored bioloških ispitivanja, praćeni su hemijski parametri kvaliteta vode u trajanju od godinu dana, posmatranih kroz 4 perioda od po tri meseca. Istraživanje je sprovedeno sa ciljem ispitivanja dinamike populacije Cladocera u organski visoko zagađenim, plitkim, stajaćim vodenim ekosistemima i mogućnosti opstanka vrste Daphnia obtusa u datim uslovima sredine. Prema parametrima kvaliteta vode, lagune su se značajno razlikovale samo u pogledu prosečnih vrednosti pH i rastvorenog kiseonika. Diverzitet Cladocera tokom jednogodišnjeg perioda istraživanja bio je relativno visok obzirom na smanjen kvalitet vode, sa ukupno 9 identifikovanih vrsta. Kruskal-Wallis test pokazao je da između laguna ne postoji statistički značajna razlika u ukupnoj brojnosti vrsta tokom perioda ispitivanja. Međutim, ukupna brojnost i diverzitet značajno su se razlikovali u svakoj laguni u zavisnosti od perioda posmatranja, što ukazuje na izražena sezonalna variranja u pogledu kvalitativnog i kvantitativnog sastava zajednice. Ova sezonska varijabilnost ogleda se u maloj brojnosti i potpunoj dominaciji sitne vrste Chydorus sphaericus tokom prvog perioda posmatranja (od kraja februara do sredine maja 2012.), praćenoj povećanjem brojnosti i diverziteta vrsta u drugom periodu (od sredine maja do sredine avgusta 2012) i dominaciji krupne vrste Daphnia obtusa u trećem periodu (od sredine avgusta do kraja novembra 2012.), čija je brojnost ponovo opala nakon dostizanja letnjeg maksimuma, uz ponovno pojavljivanje C. sphaericus u četvrtom periodu (od decembra 2012. do kraja februara 2013. godine). Vrsta koja je na svim tačkama na kojima je obavljeno ispitivanje dostigla najveću brojnost bila je Daphnia obtusa. Njeno prisustvo tipično je za vodene ekosisteme u kojima odsustvuju ribe kao predatori (Vadstein, 1993). Kruskal-Wallis test nije pokazao statistički značajne razlike u brojnosti ove vrste između laguna tokom jednogodišnjeg perioda istraživanja, dok su u svim lagunama utvrđene statistički značajne razlike u brojnosti posmatrane u različitim periodima. Rezultati pokazuju da je D. obtusa bila dominantna vrsta zooplanktona u lagunama (dostižući prosečnu maksimalnu brojnost od 1083 - 1444 ind/l tokom perioda ispitivanja), veoma tolerantna na niske vrednosti rastvorenog kiseonika (u proseku 0.32 – 6.90 mg/l) i visoko organsko opterećenje (BOD 26.65 – 33.09 mg/l)

Dinamika zajednica ukupnih koliformnih i fekalnih koliformnih bakterija u novoizgrađenim lagunama za prečišćavanje vode

Konstruisani vetlandi se koriste za prečišćavanje otpadnih voda zbog svoje efikasnosti, isplativosti izrade sistema i pozitivnog uticaja na životnu sredinu. Fekalne koliformne bakterije predstavljaju indikatore zagađenja voda jer ukazuju na potencijalno prisustvo patogenih mikrooganizama kao i drugih zagađujućih materija, a dospevaju u vodene ekosisteme direktno iz kanalizacionih sistema, ali i difuznih humanih i životinjskih otpadnih materija. Zbog toga je ovo istraživanje usmereno na praćenje dinamike preživljavanja ukupnih koliformnih i fekalnih bakterija u otvorenom površinskom konstruisanom vetlandu sa emerznom vegetacijom. Preživljavanje mikroorganizama, kao i njihova distribucija u vetlandima, zavisi od tipa vetlanda, ali i drugih ekoloških pojava koje utiču na njihov razvoj, gubitke i uništenje. U pogledu prečišćavanja otpadnih voda, vetlandi imaju učinak kao biofilteri, jer se u njima kombinovanjem fizičkih, hemijskih i bioloških procesa vrši uklanjanje kontaminanata. Fekalne koliformne bakterije se vezuju za suspendovane čestice, koje se zadržavaju na biljkama iz vetlanda i po njihovoj žetvi se zajedno sa biljkama uklanjaju iz sistema. U ovoj studiji je ispitivana efikasnost novoizgrađenog vetlanda, koji se nalazi na istraživačkom poligonu “Mali Dunav” u Centru za ribarstvo i primenjenu hidrobiologiju (CEFAH) Poljoprivrednog fakulteta, Univerziteta u Beogradu, fakultetskog dobra “Radmilovac”. U tu svrhu je konstruisan vetland koji se sastoji iz jedne ulazne lagune, namenjene za predtretman vode i još dva bazena, u kojima se prirodno tretira površinska otpadna voda i otpadna voda iz domaćinstava. U ovom radu ispitivane su vrednosti ukupnih i fekalnih koliformnih bakterija, petodnevna biohemijska potrošnja kiseonika (BPK5), i ukupne suspendovane materije. Istraživanje je započeto u martu 2012.godine i završilo se u februaru 2013.godine. Za praćenje indikatorskih organizama, kao što su ukupne i fekalne koliformne bakterije korišćene su standardne mikrobiološke metode uzorkovanja i tretiranja uzoraka u laboratoriji. Tokom jednogodišnjeg perioda praćenja parametara na mesečnoj bazi, vrednosti BPK5 su varirale od 15 mg/L do 52 mg/l, a vrednosti TSS od 2.0 mg/L do 89.6 mg/L. Na godišnjem nivou prosečne vrednosti ovih parametara nisu prelazile propisani limit. Mesečno opterećenje sistema sa ukupnim koliformnim bakterijama se kretalo od 5.0×102 CFU/ml do 5.19×105 CFU/ml, a opterećenje fekalnim koliformnim bakterijama je variralo od 5.0×101 CFU/ml do 1.4×103 CFU/ml. Prosečna godišnja vrednost opterećenja sistema ukupnim koliformnim bakterijama je iznosila 9.93×103 CFU/ml, a fekalnim koliformnim 4.05×103 CFU/ml. Na kraju perioda ispitivanja prosečna vrednost ukupnih koliformnih bakterija u efluentu je umanjena za 50%, a prosečna vrednost fekalnih koliformnih bakterija za isti period je redukovana za 97%. Smanjenje brojnosti fekalnih koliformnih bakterija ukazuje da je primena konstruisanih vetlanda opravdana za korišćenje u svrhe obuhvaćene ovim istraživanjem. Radi dodatnog poboljšanja efikasnosti rada vetlanda potrebno je primeniti neke od sledećih mera: povećati raznovrsnost emerzne vegetacije, formirati dodatne ćelije kojima će se poboljšati hidraulički proticaj u vetlandu, da bi se dostigle još niže vrednosti fekalnih koliformnih bakterija u efluentu

Demographic and socioeconomic factors associated with cervical cancer screening among women in Serbia

ObjectivesEffective reduction of cervical cancer incidence and mortality requires strategic measures encompassing the implementation of a cost-effective screening technology. Serbia has made significant strides, introducing organized cervical cancer screening in 2012. However, various impediments to screening implementation persist. The aim of the study was to estimate the socioeconomic factors associated with cervical cancer screening among women in Serbia.MethodsData from 2019 National Health Survey of the population of Serbia were used in this study. The study is cross sectional survey on a representative sample of the population of Serbia. Present total number of participants analyzed in survey 6,747.ResultsIn Serbia, 67.2% of women have done a Pap test at any time during their lives, of which 46.1% of women have undergone cervical cancer screening in the past 3 years. About a quarter of women have never undergone a Pap test in their life (24.3%). The probability of never having a Pap test have: the youngest age group (15–24 years) is 1.3 times more likely than the oldest age group (OR = 1.31), unmarried women 0.3 times more often than married women (OR = 0.37), respondents with basic education 0.9 times more often than married women (OR = 0.98), the women of lower socioeconomic status 0.5 times more often than respondents of high socioeconomic status (OR = 0.56).ConclusionEnhancement of the existing CCS would be the appropriate public health approach to decrease the incidence and mortality of cervical cancer in the Republic of Serbia

Pomološke i proizvodne osobine nekih novijih sorti šljive

Plum assortment in Serbia is dominated by old autochthonous cultivars, well-known cultivar ‘Stanley’ and cultivars named and released in Fruit Research Institute, Čačak such as: ‘Čačanska lepotica’, ‘Čačanska rodna’, ‘Čačanska rana’ and ‘Čačanska najbolja’. In order to fulfill different demands of fresh fruit market and achieve better results in modern plum production, it is necessary, among other things, to introduce new cultivars. Before introduction of new cultivars in orchards, significant evaluation of these cultivars in environmental conditions of region they are being introduced is required. The main objective of this study was to evaluate the most importand pomological and productive traits of six introduced plum cultivars: ‘Hanita’, ‘Jojo’, ‘Jubileum’, ‘Presenta’, ‘Tegera’ and ‘Valor’. The most important phenological (flowering and ripening time), and morphometric traits (fruit and stone weight, fruit dimensions and flash percentage), as well as tree vigour (trunk cross section area) and cropping potential (yield per tree and yield efficiency) were evaluated. Flowering phenofase in all examined cultivars lasted during the second decade of april, whereby flowering abundance was estimated as very good. The largest fruit weight, and fruit dimensions (height, width and thickness) were determined in ‘Valor’, whereas the largest stone weight and tree vigour were determined in ‘Jubileum’. The largest flesh percentage was found in cultivars ‘Jojo’, ‘Tegera’ and ‘Valor’. Cultivars ‘Presenta’ and ‘Jojo’ had largest yield per tree, while ‘Jojo’ had the highest yield efficiency.U sortimentu šljive u Srbiji dominiraju stare, authtone sorte, dobro poznata sorta ‘Stanley’ i sorte stvorene u Institutu za voćarstvo, Čačak, pre svih ‘Čačanska lepotica’, ‘Čačanska rodna’, ‘Čačanska rana’ i ‘Čačanska najbolja’. Da bi se zadovoljili različiti zahtevi tržišta i postigli što bolji rezultati u savremenoj proizvodnji šljive, neophodno je, između ostalog, introdukovati nove sorte. Pre uvođenja u proizvodnju, ove sorte zahtevaju značajno ispitivanje u ekološkim uslovima regiona u koji se introdukuju. Cilj ovog rada je bio da se ispitaju najznačajnije pomološke i proizvodne osobine šest introdukovanih sorti šljive: ‘Hanita’, ‘Jojo’, ‘Jubileum’, ‘Presenta’, ‘Tegera’ i ‘Valor’. Ispitivane su najznačajnije fenološke (fenofaza cvetanja i sazrevanja plodova) i morfometrijske osobine (masa i dimenzije ploda, masa koštice i randman mezokarpa ploda), kao i bujnost (površina poprečnog preseka debla) i rodnost (prinos po stablu i koeficijent rodnosti). Fenofaza cvetanja je kod svih ispitivanih sorti trajala tokom druge dekade aprila u obe ispitivane godine, pri čemu je obilnost cvetanja ocenjena kao veoma dobra. Najveća masa, visina, širina i debljina ploda su utvrđeni kod sorte ‘Valor’, dok su najveća masa koštice i bujnost stabla utvrđeni kod sorte ‘Jubileum’. Najveći randman ploda imale su sorte ‘Jojo’, ‘Tegera’ i ‘Valor’. Sorte ‘Presenta’ i ‘Jojo’ su imale najveći prinos po stablu, dok je sorta ‘Jojo’ imala i najveći koeficijent rodnosti

Biološko-pomološke osobine autohtonih sorti šljive u agroekološkim uslovima Čačka

This study was carried out to determine basic biological and pomological traits of eight ex situ autochthonous plum cultivars (‘Belošljiva Ljubić’, ‘Bugarka’, ‘Cerovački piskavac’, ‘Crnošljiva’, ‘Crvena ranka’, ‘Dragačevka’, ‘Papračanka’ and ‘Petrovača’) during two consecutive years (2015 and 2016). Examination included investigation of the main phenological properties (flowering and ripening time), morphometrical (fruit and stone weight and flesh percentage) and sensorial properties of fruit (fruit scin and flesh colour, flesh firmness and stone adherence), as well as vigour (trunk cross sectional area) and cropping potential (yield per tree and yield efficiency). Studied plum cultivars flowered from the end of the first to the mid of the third decade of April and ripened during the third decade of July and the first and the second decade of August. The highest vigour and yield per tree was found in cultivar ‘Dragačevka’, while the highest yield efficiency was observed in cultivar ‘Cerovački piskavac’. Cultivar ‘Belošljiva Ljubić’ had the highest values of fruit and stone weight. The highest velue of flesh percentage was observed in cultivar ‘Dragačevka’. Dark-blue fruit skin colour was dominant, while flesh colour varied from yellowish green to yellow. Flesh was medium firm to firm and non adherent, semi adherent or adherent to the stone.Ispitivanja obuhvaćena ovim radom su sprovedena sa ciljem determinacije najvažnijih biološko-pomoloških osobina osam autohtonih sorti šljive (Belošljiva Ljubić, Bugarka, Cerovački piskavac, Crnošljiva, Crvena ranka, Dragačevka, Papračanka i Petrovača) u ex situ uslovima tokom 2015. i 2016. godine. Proučavane su najznačajnije fenološke osobine (fenofaze cvetanja i sazrevanja plodova), morfometrijske (masa ploda i koštice, randman mezokarpa ploda) i senzorne osobine ploda (boja pokožice i mezokarpa ploda, čvrstina mezokarpa i stepen prijanjanja koštice), kao i bujnost (površina poprečnog preseka debla) i rodnost (prinos po stablu i koeficijent rodnosti). Proučavani genotipovi šljive su cvetali od kraja prve do sredine treće dekade aprila, a sazrevali tokom treće dekade jula i prve i druge dekade avgusta. Najvećom bujnošću i najvišim prinosom po stablu se odlikovala sorta Dragačevka, dok je najviši indeks rodnosti utvrđen kod sorte Cerovački piskavac. Najveća masa ploda i koštice su utvrđene kod sorte Belošljiva Ljubić, a najveći randman mezokarpa ploda kod sorte Dragačevka. Dominirala je tamno plava boja pokožice ploda. Mezokarp ploda je bio žute ili žuto-zelene boje, srednje čvrst do čvrst, dok je koštica bila slobodna, delimično slobodna ili je u potpunosti prijanjala za mezokarp ploda

Socioeconomic inequalities in the use of dental health care among the adult population in Serbia

ObjectivesThe aim of this paper is to assess the association of demografic and socioeconomic determinants with utilization of dental services among Serbian adults.Materials and methodsThe study is a part of the population health research of Serbia, conducted in the period from October to December 2019 by the Institute of Statistics of the Republic of Serbia in cooperation with the Institute of Public Health of Serbia “Dr. Milan JovanovićBatut” and the Ministry of Health of the Republic of Serbia. The research was conducted as a descriptive, cross-sectional analytical study on a representative sample of the population of Serbia. For the purposes of this study, data on the adult population aged 20 years and older were used.ResultsMen were approximately 1.8 times more likely than women to not utilize dental healthcare services (OR = 1.81). The likelihood of not utilizing dental healthcare protection rises with increasing age, reaching its peak within the 65–74 age range (OR = 0.441), after which it declines. Individuals who have experienced marital dissolution due to divorce or the death of a spouse exhibit a higher probability of not utilizing health protection (OR = 1.868). As the level of education and wealth diminishes, the probability of abstaining from health protection increases by 5.8 times among respondents with an elementary school education (OR = 5.852) and 1.7 times among the most economically disadvantaged respondents (OR = 1.745). Regarding inactivity, respondents who are not employed have a 2.6-fold higher likelihood of not utilizing oral health care compared to employed respondents (OR = 2.610).ConclusionThe results suggest that individual sociodemographic factors influence utilization of dental services by Serbian adults and confirmed the existence of socioeconomic disparities

Sex dimorphism of postural parameters of the human acetabulum

The aim of this investigation was to examine normal acetabular morphometry, its sex dimorphism and the acetabular dysplasia rate in Serbian adults. For each hip, the centre-edge angle of Wiberg, the acetabular angle of Sharp, acetabular depth and acetabular roof obliquity were measured. The center-edge angle of Wiberg correlated negatively with the acetabular angle of Sharp and acetabular roof obliquity, but positively correlated with acetabular depth. Our results suggest that the prevalence of acetabular dysplasia in the Serbian population is lower than in Western countries. We confirmed the existence of significant gender differences in acetabular morphology among the subjects of our study. These sex-related differences in acetabular morphology were the cause for more dysplastic female acetabula compared with male acetabula