Defying the Avant-Garde Logic:Architecture, Populism, and Mass Culture

As an introduction to this issue of Footprint, which is dedicated to questions pertaining to the role, perception and valuation of mass culture and populism within the twentieth century, avant-garde discourse, this text presents a tentative framework that contextualizes and elaborates the questions at hand. It argues that the specific negotiation in the late twentieth century between the architecture discipline and the phenomenon of the consumer society, and especially mass media technologies, introduced a new, hybrid, and at times contradictory disciplinary discourse and practice, which defies the historic avant-garde logic as described by Peter Bürger. The editors argue that the re-investigations of the late twentieth century avant-garde vis-à-vis mass culture lead to a better understanding of the challenges contemporary architecture faces

‘Obama, Please Tax Me!’: Architecture and the Politics of Redistribution

This issue of Footprint is based on the conference session ‘The European Welfare State Project – Ideals, Politics, Cities and Buildings’ as organized by the editors at the first EAHN Conference in Guimarães, Portugal in 2010, and as elaborated in the second EAHN Conference in Brussels, Belgium in 2012 (together with Mark Swenarton). These sessions were proposed as part of the research programme ‘Changing Ideals – Shifting Realities’ at the TU Delft, which aims to further disclose, map and question the architectural culture of the second half of the twentieth century.It focuses on how the welfare state in Western Europe represents a unique time frame in which manifold shifts within the modernist discourse in architecture and planning were paired with societal changes that established new assemblages between producers, designers, governments, clients, builders and users. It is part of the editors’ assumption that the current crisis of capitalism puts the politics of redistribution back on the agenda. In re-investigating the vast legacy of the welfare state, it seems only natural to look for new models for collectivity, not to dwell in nostalgia, but indeed to find alternatives to suit the new situation. At the intersections of building practice, architectural viewpoints, national and local cultural contexts, a nuanced image of welfare state architecture emerges

De huiselijke superstructuren van Piet Blom

During the history of modern architecture the large-scale urban project has been declared dead quite a few times, and not by its least thinkers. Peter Smithson, for instance, would state as early as 1962 that the ‘whole city as big building metaphor’ was a mistake,1 and in 1976 Reyner Banham published his famous history of the megastructure writing that the megastructure concept was ‘autodestructive’, and had ‘proven to be a self-canceling concept’.2 Nevertheless, with the ‘noughties’ of the twenty-first century behind us, we are not only witnessing the ongoing revival of the 1960s, we actually see such projects being built again. Steven Holl’s Horizontal Skyscraper ‘floating’ over the Shenzhen landscape, for instance, could easily be mistaken for a late version of the ‘random aesthetics’ proposed by Alison and Peter Smithson to accommodate the new ‘patterns of growth and change’, of which their 1953 version of the Golden Lane project is the best-known example. Yet it is not just in the booming economies of the East where we find that the large-scale project is the way forward. Also in European cities smaller and bigger offspring from those superstructures, megastructures, Grossformen, clusters, mat-buildings and Kasbahs are being built, despite the populist call for neo-traditionalist cityscapes. Think of OMA’s design for the Rotterdam town hall, Jürgen Mayer’s Metropol Parasol for Seville, SANAA’s labyrinthine interiors, or any project by MVRDV. Even in a historic city like Amsterdam there are a bunch of large-scale projects, which seem to be nothing but superstructures in disguise. These are mostly urban redevelopment schemes such as Frits van Dongen’s Funenpark, or, an early example, Kees Christiaanse’s design for the GWL-terrein. Also the Java-island development by Sjoerd Soeters, dressed up as a contemporary version of canal housing, is typologically speaking a modernist superblock with endless underground parking garages and built in one go by one building consortium, albeit of course in a language much more fit to Dutch bourgeois taste than say the monumental Bijlmer housing estate of the 1970s.Gedurende de geschiedenis van de moderne architectuur is het grootschalige stedelijke project meerdere malen dood verklaard, en niet door de minste denkers. Peter Smithson beweerde bijvoorbeeld al in 1962 dat het ‘grote gebouw als metafoor voor de gehele stad’ een vergissing was.1 Reyner Banham schreef in 1976 in zijn beroemde boek Megastructure dat het concept van de megastructuur ‘zelfdestructief’ was en dat het had ‘bewezen een zichzelf opheffend concept te zijn’.2 Toch zijn we, met de jaren nul van de eenentwintigste eeuw achter de rug, niet alleen getuige van de voortdurende herleving van de jaren 1960, maar zien we dat dergelijke projecten zowaar weer worden gebouwd. De over het landschap van Shenzhen ‘zwevende’ Horizontal Skyscraper van Steven Holl kan bijvoorbeeld gemakkelijk worden aangezien voor een late variant op de ‘willekeurige esthetiek’ die Alison en Peter Smithson lanceerden in antwoord op de nieuwe ‘patronen van groei en verandering’, en waarvan hun Golden Lane-project uit 1953 het bekendste voorbeeld vormt. Toch blijkt het grootschalige project niet alleen in de bloeiende Aziatische economieën als de weg vooruit te worden beschouwd. Ook in Europese steden worden kleinere en grotere nakomelingen van die superstructuren, megastructuren, Grossformen, clusters, mat-buildings en kashba’s gebouwd, ondanks de populistische vraag naar neotraditionalistische stadsgezichten. Denk aan het ontwerp van OMA voor het stadskantoor van Rotterdam, Jürgen Mayer’s Metropol Parasol voor Sevilla, de labyrintische interieurs van SANAA of om het even welk project van MVRDV. Zelfs in een historische stad als Amsterdam is een reeks aan grootschalige projecten te vinden die niets anders dan vermomde superstructuren lijken te zijn. Dit zijn meestal binnenstedelijke projecten, zoals het Funenpark van Frits van Dongen of, als een vroeg voorbeeld, het ontwerp van Kees Christiaanse voor het GWL-terrein. Ook het stedenbouwkundig plan van Sjoerd Soeters voor het Java-eiland, uitgedost met hedendaagse grachtenpanden, is typologisch gezien een modernistisch superblok op eindeloze ondergrondse parkeergarages, in één keer door één bouwconsortium neergezet – zij het in een taal die veel beter past bij de smaak van de Nederlandse middenklasse dan bijvoorbeeld de monumentale woningbouw van de Bijlmer uit de jaren 1970

Baumhäuser Berlijn

On the edge of Berlin’s Tiergarten, hidden among stylish embassies and the postmodern architecture of the late 1980s, are three variegated clusters of stacked owner-built homes. They are the result of an intensive building and planning process that began in 1981, when Josef Paul Kleihues invited Frei Otto, surprisingly enough, to take part in the Berlin IBA in 1987. Surprisingly, because there was hardly any housing in Otto’s portfolio and because he was not part of the postmodern avant-garde of the time, which dominated the Berlin IBA. Otto was primarily known for his phenomenal tent structures, such as that of the Olympic Stadium in Munich of 1972. The first proposal was for a site in Kreuzberg, near the Wall (still in place at the time) and featured two towers that provided radical accommodation for about 50 owner-built homes within a concrete load-bearing structure with a core of stairwells, something Otto had previously conceived for New York in 1959. Because of the layout of a core with branching plateaus and a strong connection to nature by means of hanging gardens, Otto dubbed this concept a Baumhaus, or tree house. This initial design met with strong resistance, and the Berlin Senate banished the experimental project to the smaller, less prominent site of the former Vatican embassy, where construction did not begin until 1988. Building height had to be curtailed, and the volumes had to be positioned between the existing trees, which resulted in three Baumhäuser of six storeys each, which seem to have landed where they are by coincidence and of which two were ultimately realized as collective ownerconstruction projects. The supports for the owner-built homes consist of oversized concrete table structures that provide open ‘plots’ for maisonettes. A collective participation process between the future owner-residents (18) and their individual architects (nine in all) determined how to fill this in. This social process was part of the ecological philosophy behind the project, but it also had an impact on relations among the participants and a smooth execution. Otto himself stepped out of the building process at an early stage. The government’s strict, restrictive financing regulations, along with a lack of modular harmonization and zoning within the support system, led to a chaotic construction process involving various foreign contractors.Aan de rand van de Berlijnse Tiergarten, verstopt tussen sjieke ambassades en de postmoderne architectuur van de late jaren 1980 bevinden zich drie bonte clusters gestapelde zelfbouwhuizen. Ze zijn het resultaat van een intensief bouw- en planningsproces dat in 1981 begon, toen Josef Paul Kleihues verrassend genoeg Frei Otto (1925) uitnodigde om mee te doen aan de Berlijnse IBA van 1987. Verrassend, omdat Otto nauwelijks woningbouw in zijn portfolio had en omdat hij niet hoorde tot de postmoderne voorhoede van die tijd, die de Berlijnse IBA domineerde. Otto was vooral bekend om zijn fenomenale tentconstructies voor onder meer het Olympisch stadion in München uit 1972. Het eerste voorstel betrof een locatie in Kreuzberg vlakbij de toenmalige muur en omvatte twee torens die op radicale wijze ruimte boden voor gestapelde zelfbouw van ongeveer 50 woningen binnen een betonnen draagstructuur met een kern van trappen, iets wat Otto al in 1959 had bedacht voor New York. Vanwege de opzet van een kern met vertakkende plateaus en een sterke relatie met de natuur door middel van hangende tuinen, noemde Otto dit concept een Baumhaus. Dit eerste ontwerp riep de nodige weerstand op en de Berlijnse Senaat verbande het experimentele project naar de kleinere, minder prominente kavel van de voormalige ambassade van het Vaticaan, waar pas in 1988 met de bouw kon worden begonnen. De bouwhoogte moest beperkt en de volumes moesten tussen de aanwezige bomen gepositioneerd worden, wat resulteerde in drie Baumhäuser van zes verdiepingen, die ogenschijnlijk vrij toevallig op hun plek zijn beland, waarvan uiteindelijk twee als collectieve zelfbouw zijn gerealiseerd. De dragers van de zelfbouwhuizen bestaan uit overgedimensioneerde betonnen tafelconstructies die vrije ‘kavels’ bieden voor maisonnettes. Door middel van een collectief inspraakproces tussen de toekomstige eigenaar-bewoners (18) en hun eigen architecten (negen in totaal) werd de invulling bepaald. Dit sociale proces was onderdeel van de ecologische gedachte achter het project, maar bleek ook een wissel te trekken op de onderlinge verhoudingen en een soepele uitvoering. Otto zelf was al vroeg uit het bouwproces gestapt. De strenge, beperkende financieringsregels van de overheid leidde, samen met een tekort aan modulaire afstemming en zonering binnen het dragersysteem, tot een chaotische realisering met diverse buitenlandse aannemers

Kruisbestuiving in de Doshi-habitat

Students of Delft University of Technology have been taking part in the Habitat Design Studio in Ahmedabad since 2010. The design studio is organized annually by Balkrishna Doshi and his firm Vastu Shilpa.1 For two months, the students work on a task related to the explosive growth of the city together with other European students and students from India. This may involve slum improvement, urban densification challenges or design research with regard to self-build practices. For the 2015 edition, the construction of a new subway line was reason to investigate its possible effects on the existing urban tissue. All studio editions centred on local neighbourhood communities and how these can be best enabled to reshape their own living environment. The students live in Ahmedabad for two months and their work at Doshi’s firm immerses them in the culture of India, the context of rapid urbanization and the conflicts arising between twenty-first-century modernity, growing new middle classes that embrace a materialistic lifestyle, and the influx of migrants who try their luck in the city while still holding on to a much more traditional lifestyle.Sinds 2010 nemen studenten van de TU Delft deel aan de Habitat Design Studio in Ahmedabad. Deze wordt elk jaar door Balkrishna Doshi en diens bureau Vastu Shilpa georganiseerd.1 Samen met andere Europese studenten en studenten uit India wordt twee maanden lang aan een opgave gewerkt, die verband houdt met de explosieve groei van de stad. Het kan gaan om sloppenverbetering, een verdichtingsopgave of een studie naar zelfbouw. Voor de editie van 2015 was de komst van een nieuwe metrolijn aanleiding om de mogelijke effecten hiervan op het stedelijk weefsel te onderzoeken. In alle opgaven staat een lokale buurtgemeenschap centraal en hoe deze het beste in staat gesteld kan worden om de eigen woonomgeving zelf vorm te geven. Twee maanden lang verblijven de studenten in Ahmedabad op het bureau van Doshi en worden ze ondergedompeld in de Indiase cultuur, de context van razendsnelle verstedelijking en de conflicten tussen een eenentwintigste-eeuwse moderniteit, een groeiende nieuwe middenklasse die een materialistische leefstijl omarmt, en de toevloed van migranten die in de stad hun geluk komen beproeven en er vaak nog een traditionele leefwijze op na houden

In beton gegoten

Jaap Bakema’s work and position were marked by an unshakeable belief in society’s engineerability. In his many lectures and publications he also noted a number of reservations about decision-making processes and life itself as the greater reality outside architecture’s; his optimism nevertheless seemed to know no bounds. Not only when he formulated answers to the questions of the housing shortage and the major planning issues of his own era, but also when he explained his vision of a possible future beyond the year 2000, in the twenty-first century. When Bakema wrote down his ideas for the presentation of the Netherlands at the World Expo in Osaka in 1970, he unreservedly stated about his own small country bordering the North Sea: ‘A country is planning its own change’, after which a series of catchwords painted an image picture of a hypermodern country that fearlessly embraces the future, even moulds it to its will, from water management to energy policy, from knowledge economy to open society. Visual elements in Bakema’s narrative were ‘the water, the skies, the light’ and ‘grass, corn, flowers and houses’, such as these were to be found in the work of Rembrandt, Mondrian, Van Gogh and even Provo. Bakema jotted down everything this on a single sheet of paper, including the characteristic proposition: Wat we zijn en wat we graag zouden willen zijn! – ‘What we are and what we should like to be!’ The idea Bakema posited was that change is plannable. Planning the future and creating room for future developments was one of the key issues in his work. But how did that turn out in his work for large-scale residential development projects, all realized in the context of the post-war welfare state? A major of contention with that welfare state and its bureaucracy was the lack of free space, that everything was hemmed in by rules in advance. If you read the articles of that time, one encounters a mishmash of well-nigh endless discussions about all manner of regulations to maintain as much control as possible over future developments. In particular, the most efficient deployment of scarce resources was a thorny issue in the new egalitarian society, and how to translate this economy into rapidly buildable standard floor plans that would still allow some flexibility in use and a very modest form of comfort.Jaap Bakema’s werk en houding werd gekenmerkt door een rotsvast geloof in de maakbaarheid van de samenleving. In zijn vele lezingen en publicaties noteerde hij ook een aantal mitsen en maren over besluitvormingsprocessen en het leven zelf als de grotere werkelijkheid buiten die van de architectuur; desalniettemin leek zijn optimisme geen grenzen te kennen. Niet alleen als hij antwoorden formuleerde op de vragen van de woningnood en de grote planningsvraagstukken van zijn eigen tijd, maar ook als hij vergezichten ontvouwde van een mogelijke toekomst voorbij het jaar 2000 in de eenentwintigste eeuw. Wanneer Bakema zijn ideeën opschreef voor de presentatie van Nederland op de wereldtentoonstelling in Osaka in 1970, stelde hij zonder enig voorbehoud over het eigen kleine land aan de Noordzee: ‘Een land plant zijn eigen verandering’ (A country is planning its own change), waarna in een reeks steekwoorden een totaalbeeld werd neergezet van een hypermodern land dat de toekomst onbevreesd omarmt, ja zelfs naar de eigen hand zet, van watermanagement tot energiebeleid, van kenniseconomie tot open samenleving. Beeldende elementen in Bakema’s verhaal waren ‘’t water, de luchten, het licht’, ‘gras, koren, bloemen en huizen’ zoals deze worden teruggevonden in het werk van Rembrandt, Mondriaan, Van Gogh en zelfs Provo. Bakema heeft het allemaal op één velletje opgepend, waaronder ook nog de kenmerkende stelling: ‘Wat we zijn en wat we graag zouden willen zijn!’ (What we are and what we should like to be!) Verandering, dat kun je plannen is de stelling die Bakema poneerde. Het plannen van de toekomst en het scheppen van ruimte voor toekomstige ontwikkelingen was een van de sleutelvraagstukken in zijn oeuvre. Maar hoe pakte dat uit in zijn werk voor grootschalige woningbouwprojecten, allemaal gerealiseerd in de context van de naoorlogse verzorgingsstaat? Groot kritiekpunt op die verzorgingsstaat en zijn bureaucratie was juist het gebrek aan vrije ruimte, dat alles van tevoren dichtgeregeld was. Wie de artikelen van die tijd leest, komt een rijstebrij aan welhaast eindeloze discussies tegen over allerlei regelgeving om de toekomstige ontwikkelingen zo veel mogelijk in de hand te houden. Met name de meest efficiënte inzet van de schaarse middelen was een heikel punt in de nieuwe egalitaire samenleving, en hoe deze zuinigheid te vertalen naar snel te bouwen standaardplattegronden, die toch enige flexibiliteit in gebruik en een zeer bescheiden vorm van comfort mogelijk zouden maken

Nabeelden van een avant-garde

Twentieth-century housing and modern mass culture were characterized by standardization, industrialization and repetition. These were not simply the consequences of production logistics, which, influenced by early management concepts such as Fordism and Taylorism, demanded optimized and efficient resource deployment, but also elements in political and aesthetic programmes. The new egalitarian society, whether a socialist model society or one of the many versions of the welfare state, sought to redistribute property and income, particularly through housing. Modern architecture drew up an aesthetic programme that manifested this society through the large-scale use of new organizational models and industrial building techniques. Le Corbusier’s Ville Contemporaine and Ville Radieuse are still some of the most radical expressions of this programme, together with a number of other plans such as those proposed by the Russian constructivists or Hilberseimer’s Hochhausstadt and his later regional urbanization models for the USA. In all these schemes uniformity and unity in typology and architectural expression are the logical consequences of incorporating both new production methods and a range of politico-ideological requirements. Accommodating differences was certainly not an important issue for the first generation of modern architects. Although there are varying interpretations of this generation, which also recognize a tolerant approach to differences in early modern models, the extent to which such interpretations are simply a projection of late twentieth-century ideas remains unresolved. Thus structuralists see a superstructure in Le Corbusier’s visionary Obus plan, in which dwellings of diverse styles could be allocated their own place, despite the evidence that Obus should largely be regarded as an ultimate effort to enable the Algiers Kasbah and its residents to become part of the great project to modernize Europe and its former colonies. City designs by architects such as Josep- Lluís Sert and Jaap Bakema do reveal a more nuanced approach, with space for difference and the accommodation of a range of household forms and lifestyles, but these differences are only deemed possible within all-embracing social arrangements, such as provided for by democratic welfare states, and are given form accordingly, as modulations of the aesthetic of the large number.Standaardisatie, industrialisatie en repetitie zijn de kenmerken van de woningbouw en de moderne massacultuur van de twintigste eeuw. Ze waren niet enkel de uitkomsten van de logica van de productie, die onder invloed van vroege managementconcepten als het fordisme en taylorisme optimalisatie en efficiëntie van inzet van middelen afdwong, maar ze waren ook onderdeel van politieke en esthetische programma’s. De nieuwe egalitaire samenleving, of het nu een socialistische modelmaatschappij betrof of een van de vele varianten op de verzorgingsstaat, streefde een herverdeling van bezit en inkomen na, vooral via de woningbouw. Als bekend, formuleerde de moderne architectuur een esthetisch programma, waarin deze samenleving tot beelding werd gebracht via de grootschalige toepassing van de nieuwe organisatiemodellen en industriële bouwtechnieken. Le Corbusier’s Ville Contemporaine en Ville Radieuse behoren nog altijd tot de meest radicale uitdrukkingen hiervan, naast andere voorstellen als die van de Russisch constructivisten of Hilberseimer’s Hochhausstadt en zijn latere regionale verstedelijkingsmodellen voor de Verenigde Staten. Gelijkheid en eenheid wat betreft typologie en architectonische uitdrukking zijn in deze voorstellen de logische uitkomsten van het incorporeren van nieuwe productiemethoden en diverse politiek-ideologische condities. De omgang met verschillen was niet bepaald een kwestie van belang voor de eerste generatie moderne architecten. Weliswaar zijn er verschillende interpretaties die in vroegmoderne modellen ook een tolerante omgang met verschillen herkennen, maar de kanttekening blijft in hoeverre dergelijke interpretaties niet een projectie van laat-twintigste eeuwse ideeën betreft. Zo zien structuralisten in het visionaire plan Obus van Le Corbusier een superstructuur, waarin woonhuizen van uiteenlopende stijlen een eigen plek kunnen krijgen, maar het plan Obus lijkt toch vooral gezien te moeten worden als een ultieme poging om de kasba van Algiers en zijn bewoners onderdeel te laten zijn van het grotere moderniseringsproject van Europa en haar voormalige koloniën. Bij de stadsontwerpen van onder andere Josep-Lluís Sert en Jaap Bakema zien we een meer genuanceerde benadering verschijnen, waarbij ruimte wordt gemaakt voor verschil en het accommoderen van diverse huishoudvormen en levenswijzen. Maar deze verschillen worden enkel mogelijk geacht binnen allesomvattende sociale arrangementen, zoals voorzien door de democratische verzorgingsstaat. Ze worden ook als zodanig vormgegeven, als modulaties van de esthetiek van het grote aantal

Happy Senior Living: 65+ Best Living Concepts

In developed countries, the share of the elderly (65+) is growing quickly. In the Netherlands it might reach 25 to 30% of the population by 2040 (see Figure 1). We design best living concepts for the elderly, based on a research in their residential preferences. Our novel methodology combines insights from social sciences and architecture. A stated choice experiment retrieves the willingness-to-pay of the elderly for a set of relevant attributes of the dwelling, building and location. The attributes with the highest valuation are used as an input for a flexible architectural design. &nbsp