Mowa mieszkańców Spisza : spostrzeżenia socjolingwistyczne na temat zaniku wybranych cech gwarowych

W niniejszej pracy badamy, w jakim stopniu wiek, płeć i wykształcenie wpływają na użycie gwary spiskiej. Powszechnie zakłada się, że tylko starsi mówcy używają czystej gwary bez wpływu kodu ogólnego, podczas gdy w mowie młodszych pokoleń notuje się domieszkę tego ostatniego. Dane pochodzą z Korpusu Spiskiego. Wybrano osiem cech, z których sześć dotyczyło fleksji, pozostałe dwie składni. Chociaż z każdym kolejnym pokoleniem udział form ogólnopolskich wzrasta, to jednak ich liczba pozostaje dość ograniczona. Nie dotyczy to jednak cech syntaktycznych (pozycji aglutynantu i zaimka w funkcji jedynego wykładnika osoby), które są niemal zupełnie nieobecne w mowie młodszych pokoleń. Ponadto kobiety, bardziej niż mężczyźni, są skłonne do używania z form dialektalnych. Wreszcie, im wyższe wykształcenie respondenta, tym większa liczba form niegwarowych, ponownie, z godnym uwagi wyjątkiem osób z wykształceniem wyższym, które lepiej opanowały tzw. przełączanie kodów. Generalnie jednak można mówić o dość dobrym zachowaniu większości badanych cechIn the present paper we examine the extent to which age, gender, and education affect the use of the Spisz regional dialect. It is widely assumed that only elderly speakers use pure dialect with no influences of the standard variety of Polish, whereas other generations mix the dialectal with the standard grammar. The data are drawn from the Spisz Corpus. Eight features were chosen, six of them pertaining to inflection, two others to syntax. Though the number of non-dialectal features increases with each generation, it remains, however, quite limited. Still, this is not true in the case of the syntactic idiosyncrasies of the regional dialect, which are almost entirely abandoned by younger generations. Also, women are more prone to use dialectal forms compared to men. Finally, the higher the education of the speaker, the higher the amount of non- dialectal forms, again with the notable exception of academic degree holders, who master code- switching better. In general, however, the Spisz regional dialect is well-preserved by its speaker

Główne typy strukturalno-semantyczne rzeczowników złożonych w dialektach polskich

The description of the compound nouns shows that the composition is very valid phenomenon in Polish dialects. It is observed trend fo r creation of the numerous derivative structures from words known in standard Polish. It shows that the composition is very alive process and has long tradition in dialects. Many types of combinations appear only in dialects, they are not present in standard language, e.g. types like: chwalipyta, dwaśpiący, kuroślep, półkozła, samojeden. In dialects there are more concretions than in standard language. The characteristic group among the compound words in dialects are the personal expressive names.V članku so najpomembnejše informacije o zgradbi in semantiki zloženih samostalnikov v poljskih narečjih. Pri opisu tipov zloženk so bili upoštevani naslednji kriteriji: 1) slovnične lastnosti členov zloženk, 2) razdelitev na prave zloženke in zrastke, 3) vrsta formantov, 4) razdelitev na priredne in nadrejeno-podredne strukture, 5) razdelitev na endocentrične in egzocentrične zloženke

Grzecznościowe zachowania językowe w środowisku wiejskim na przykładzie gwary spiskiej w Polsce

This article presents a model of linguistic politeness in the Polish Spiš dialect. The author discusses forms of address, greetings, and farewells, and also draws attention to deviations from the accepted conventions and new polite forms in rural areas.V prispevku je predstavljen model jezikovne vljudnosti v spiškem narečju na ozemlju Poljske. Obravnavani so ogovarjanje ter obrazci ob pozdravu in slovesu. Opozorjeno je tudi na odstopanja od sprejetih norm in na pojavljanje novih vljudnostnih oblik v vaškem okolju

Vaško besedje ter demografski in družbeni dejavniki: poljsko narečje pokrajine Spisz

This article presents the findings of a questionnaire administered to third-year secondary-school students in Poland’s Spisz region. The survey sought to establish the level of knowledge and use of dialect and standard vocabulary. The analysis took into consideration the influence of the following demographic and social factors on language: age, gender, intergenerational differences, and various places of residence.V prispevku so predstavljeni izsledki ankete, opravljene med dijaki tretjega letnika gimnazij na območju poljskega Spisza. Z raziskavo naj bi ugotovili stopnjo poznavanja in rabe narečnega in standardnega besedja. Pri razčlembi izsledkov so bili upoštevani demografski in družbeni dejavniki, ki vplivajo na besedni zaklad vaškega prebivalstva: starost, spol, medgeneracijske razlike in kraj bivanja

Język potomków polskich Osadników z derenku na węgrzech-Jezik potomcev poljskih kolonistov v Derenku na Madžarskem

This article presents the main features of the language of descendants of Polish colonists in Hungary. The author analyzes grammatical and lexical phenomenon to determine similarity with Polish dialects. Interviews with respondents from the Polish community in Hungary form the basis of the analysis. They were recorded in 2013 and 2014.V prispevku so predstavljene glavne značilnosti jezika potomcev poljskih kolonistov na Madžarskem. Avtorica analizira, koliko slovniški in slovarski pojavi ustrezajo poljskim narečjem. Podlaga za analizo so intervjuji z govorci poljske skupnosti na Madžarskem, posneti v letih 2013–2014

Characteristic Features of the Past Form of the Spisz Dialect Verb ‘to be’ Based on Corpus Data

Značilnosti preteklika spiškega narečnega glagola być ‘biti’ na osnovi korpusnih podatkovPrispevek obravnava kategorijo preteklega časa glagola być ‘biti’ v spiškem narečju. Izsledki izhajajo iz gradiva za Spiški narečni korpus. Glagolska spregatev je v narečju drugačna kot v splošni poljščini. Ohranile so se arhaične oblike tipa byłech, jech był, my byli. Navedeni so podatki o številu pojavitev vseh oblik v korpusu. Izbrani primeri so prikazani v širšem kontekstu, skupaj z metapodatki. Predstavljene so tudi možnosti uporabe elektronskega korpusa za morfološke in sociolingvistične raziskave.This article discusses the past form of the verb ‘to be’ in the Spisz dialect. The material is derived from the Spisz Dialect Corpus. Verb inflection in the dialect differs from standard Polish. Archaic forms such as byłech, jech był, and my byli are still used in the dialect. The number of occurrences of all the forms in the corpus is provided. Selected examples are presented in a broader context along with metadata. The author also presents the possibilities of using the electronic corpus for morphological and sociolinguistic research

Normy moralne w obronie naszego biologicznego istnienia : polemika z Marią Ossowska na temat zabójstwa

Maria Ossowska jest najbardziej znaną i cenioną autorką publikacji z zakresu norm moralnych. Autorka jest wyznacznikiem kierunku, w jakim powinna zmierzać interpretacja tego zagadnienia. Nie wszystkie jej poglądy powinny jednak spotkać się z powszechną aprobatą zważywszy, że porusza ona kwestię często bardzo delikatną m.in. aborcję, karę śmierci czy samobójstwo. Norma moralna "nie zabijaj", norma stanowiąca V Przykazanie Boże w życiu realnym znajduje wiele odstępstw od restrykcyjnego jej przestrzegania. Norma moralna, "nie zabijaj" jest jedną z najważniejszych norm, ponieważ zmierza do ochrony szczególnej wartości, jaką jest życie. Zabójstwo jest głównym zagadnieniem poruszonym w artykule. Podstawą jest rozróżnienie zabójstwa od sytuacji, kiedy mimo śmierci człowieka nie została naruszona norma moralna "nie zabijaj". Oprócz analizy samego zagadnienia, nie brakuje w tekście krytycznych komentarzy w stosunku do teorii zaprezentowanych przez Marię Ossowską.Maria Ossowska is the most well-known and recognized author of publications in the field of moral norms. The author is a determinant of the direction in which should seek the interpretation of this issue. Not all her views should meet with general approval, because she raises a very sensitive area like abortion, the death penalty or suicide. "You shall not murder" like a moral norm witch is God's Fifth Commandment is one of the most important norm because of protecting the special value which is life.The basic problem of this paper is to distinguish the murder from a situation where despite the man's death has not been breach moral norm "You shall not murder". In addition to the analysis of the same issue, there is no shortage of critical comments in relation to the theories presented by Maria Ossowska

Excited electronic states of Sr2_2: ab initio predictions and experimental observation of the 21Σu+2^1\Sigma^{+}_{u} state

Despite its apparently simple nature with four valence electrons, the strontium dimer constitutes a challenge for modern electronic structure theory. Here we focus on excited electronic states of Sr$_2$, which we investigate theoretically up to 25000 cm$^{-1}$ above the ground state, to guide and explain new spectroscopic measurements. In particular, we focus on potential energy curves for the $1^1\Sigma^{+}_{u}$, $2^1\Sigma^{+}_{u}$, $1^1\Pi_{u}$, $2^1\Pi_{u}$, and $1^1\Delta_{u}$ states computed using several variants of advanced \textit{ab initio} methods to benchmark them. In addition, a new experimental study of the excited $2^1\Sigma^{+}_{u}$ state using polarisation labelling spectroscopy is presented, which extends knowledge of this state to high vibrational levels, where perturbation by higher electronic states is observed. The available experimental observations are compared with the theoretical predictions and help to assess the accuracy and limitations of employed theoretical models. The present results pave the way for future more accurate theoretical and experimental spectroscopic studies.Comment: 11 pages, 5 figure