Słownik mówionej polszczyzny północnokresowej

"Słownik mówionej polszczyzny północnokresowej" gromadzi leksykę funkcjonującą w polszczyźnie północnokresowej w okresie 1925–2013 na obszarze Białorusi, Litwy i Łotwy, czyli dawnego Wielkiego Księstwa Litewskiego i Inflant Polskich. Całość liczy 1446 stron (12 500 haseł). Podstawę materiałową stanowi słownictwo wyekscerpowane z tekstów mówionych pozyskanych przez autorów Słownika w trakcie ich własnych wieloletnich badań terenowych oraz ze wszystkich dostępnych publikacji badaczy tej odmiany języka pochodzących z różnych krajów i reprezentujących różne dyscypliny naukowe. Został opracowany własny, autorski sposób zapisu hasła obejmujący: wyraz hasłowy i jego warianty, oznaczenia gramatyczne, kwalifikatory stylistyczne i chronologiczne, znaczenia, przykłady użycia leksemu hasłowego, synonimy, frazeologię, dokumentację form gramatycznych i ich wariantów. Słownik ukazuje zatem nie tylko leksemy, ale również wszystkie poziomy struktury tamtejszej polszczyzny (fonetykę, morfologię, składnię i frazeologię)

Czym jest i co zawiera „Słownik mówionej polszczyzny pónocnokresowej”

What is ”A Dictionary of oral Polish language of the north-eastern borderland” and what does it include?A regional variety of the Polish language of the north-eastern borderland in both oral and written forms has been functioning in Belarus, Lithuania and Latvia (former Polish Livonia) for several centuries. In 2000, The Team for Research on the Polish Language of the North-Eastern Borderland of the Institute of Slavic Studies of PAS came up with an idea of creating A Dictionary of oral Polish language of the north-eastern borderland. First, publications containing patterns of the Polish language, credibly recorded, were collected. There were more and more new studies, and the material was enriched with many new lexemes as well as their new variants or better exemplifications. Therefore, the lexical collection continued and was completed in 2012. At the same time the team researchers carried out excerpting from earlier texts, choosing examples, searching for parallel forms of lexemes, blending the material in dictionary units, i.e. establishing the form of a dictionary entry. In this way the corpus of the dictionary was written, following a formula created by the team.The article presents methodology of creating the Dictionary, its material basis, short description of lexical items included and the content of an entry. Czym jest i co zawiera „Słownik mówionej polszczyzny pónocnokresowej”Regionalna odmiana polszczyzny północnokresowej w postaci języka mówionego i pisanego funkcjonowała na obszarze Białorusi, Litwy i Łotwy (dawne Inflanty Polskie) od kilku wieków.W roku 2000 w Zespole Badań Polszczyzny Północnokresowej IS PAN powstał pomysł opracowania Słownika mówionej polszczyzny północnokresowej. Przez pierwsze lata wyszukiwano i gromadzono publikacje zawierające zarejestrowane w sposób wiarygodny wzorce mowy polskiej na interesującym nas terenie. Nowych opracowań stale przybywało, materiał powiększał się o nowe leksemy lub ich nowe postaci czy lepszą egzemplifikację. Dlatego też uzupełnianie zbioru leksykalnego zamknięto datą publikacji wydanych w roku 2012. Równolegle z uzupełnieniami pochodzącymi z nowo pojawiających się prac prowadzono ekscerpcję z tekstów wcześniejszych, dobór przykładów, wyszukiwanie paralelnych postaci leksemów i scalanie materiałów w jednostki słownikowe, czyli ustalanie postaci hasła. W ten sposób powstał korpus Słownika, który opracowywano według ułożonej przez zespół formuły. Artykuł przedstawia metodologię tworzenia Słownika, jego podstawę materiałową, krótką charakterystykę leksyki, którą zawiera oraz zawartość artykułu hasłowego

System Analysis Method of Dialectal Lexicon Research (Example: a Study of the Vocabulary of the Russian Orthodox Church Dialect in Poland)

The paper presents a system analysis and computer aided research of the lexicon of a Russian dialectal packet (in Poland). The vocabulary referring to a chosen discipline (covering over 6000 words) was indexed with respect to various indispensable features like lexical geography, etymology, chronology,phonetics, word-formation, inflection, stability of the surface fore etc. The participation of words in a given cluster of synonyms, their stylistic and other features were also indexed.Zadanie pt. „Digitalizacja i udostępnienie w Cyfrowym Repozytorium Uniwersytetu Łódzkiego kolekcji czasopism naukowych wydawanych przez Uniwersytet Łódzki” nr 885/P-DUN/2014 zostało dofinansowane ze środków MNiSW w ramach działalności upowszechniającej nauk

Terminologia religijna w rosyjskiej gwarze staroobrzędowców w Polsce i Bułgarii. Zapisy z lat 1969–1973

Religious terminology in Russian dialect of Old Believers in Poland and Bulgaria (records from the years 1969–1973)Records of religious terminology in Bulgaria were conducted by the author, records in Poland were done by people from the community of Old Believers as well. The material was collected in three centres of Old Believers in Poland – in Augustów, Suwałki and Mrągowo counties (the Masurian district). The basis for gathering the material was a special questionnaire formulated by the author which contained peculiarities of religion and culture of Old Believers. The questionnaire consists of 220 questions concerning the following topics: sacred buildings, belfry, monastery, cemetary, icons, religious books, Old Believer­ rosary, thurible, candles, a so called podrucznik (i.e. a small cushion used for kneeling and putting hands during bowing), christening, marriage, funeral, ritual food, lent, holidays, names of confessions, clergy, ritual clothes and other names (clergymen and other). The sound of names provided by informants was preserved. The records were done using simplified phonetic transcription. A small dictionary attached to the questionnaire explains less known terms and phrases.  Религиозная терминология в старообрядческих островных говорах в Польше и в Болгарии (записи 1969–1973 годов)Записи были проведены автором в старообрядческих деревнях в авгус­товском и мронговском районе (Мазурия) в Польше и в варненском и силистерском районе в Болгарии. Материал собирался по особому вопроснику, разработанному с учетом характерных черт старообрядческой религиозной культуры. Учтены следующие темы: церковные постройки, колокольня, мо­настырь, кладбище, иконы, кресты, книги, лестовка, кадильница, свечи, под­ручник, крещение, венчание, похороны, обрядовые блюда, посты, праздни­ки, названия вероисповеданий, духовенство, обрядовая одежда – церковные ризы; другие названия – божественные и духовные особы и другие.Вопросник насчитывает 220 вопросов. Для записей применена фонети­ческая транскрипция. Автором не вводились корректуры ответов – они даны в форме высказанной респондентами. Пояснение менее известных терминов и определений приводится в приложенном к материалу словарике

Polish dialect islands in Belarus at the turn of the 20th century. Dialects of late settlers in Polesie, and the Vitebsk and Mogilev regions, With a lexicographic listing of vocabulary

Przedmiotem książki jest scharakteryzowanie systemu fonetycznego, gramatycznego i słownictwa gwar polskich osiedleńców z przełomu XIX i XX w. na terenach współczesnej Białorusi. Praca składa się z trzech części. Pierwsza z nich zawiera opis kolejnych fal polskiego osadnictwa na Polesiu, Witebszczyźnie i Mohylewszczyźnie, zmiany sytuacji socjolingwistycznej miejscowości zamieszkanych przez Polaków oraz cechy charakterystyczne polszczyzny przez nich używanej. Drugą część stanowi wykaz słownictwa używanego na Polesiu i na Białorusi Wschodniej, ze szczególnym uwzględnieniem leksyki śląskiej przeniesionej przez określone grupy osadników z ich rodzinnych stron. Ostatnia część to podsumowanie poszczególnych podregionów i przypisanych do nich słowników.The book is devoted to characterizing the phonetic and grammatical systems as well as vocabulary of the dialects spoken by Polish settlers of the turn of the 20th century on the territory of today’s Belarus. The work consists of three parts. The first part describes the consecutive waves of Polish settlement in Polesie and the Vitebsk and Mogilev regions, changes in the sociolinguistic situation of places inhabited by Poles, and the characteristic features of the Polish language they used. The second part is a listing of vocabulary used in Polesie and Eastern Belarus, including especially the Silesian lexis, brought by particular groups of settlers from their native lands. The final part offers a summary of information on individual subregions and the vocabularies ascribed to them

Mniej znana odmiana języka polskiego na białoruskim Polesiu i na Witebszczyźnie

A less known variety of Polish in Pripyat River basin and Vitebsk regionIn Belorussian Polesia in the basin of the Pripyat River as well as in Vitebsk and Mogilev regions, there are numerous villages inhabited by Polish people displaced from Mazovia and northern Little Poland. What is characteristic for this community is that they have preserved many features of the Mazovian variety of Polish, especially phonetic ones. In spite of the long-lasting and close contacts with East-Slavonic people of Polesia, and since 1939 with Russian and Belorussian languages (official languages, administration, education), features of their dialects have not been eliminated completely. The greatest changes took place in the lexis. Names for new objects and phenomena have appeared, some old names have co-existed with borrowings from Belorussian and Russian; a number old names have disappeared altogether. Apart from the lexical changes, some new borrowed syntactic constructions have emerged. Compared to the Polish language of the Northern Borderland, the Polesia variety of Polish is substantially different. In Polesia, Polish exhibits a number of Ukrainian features taken from the local East-Slavonic dialects, where the features of the Ukrai310 Iryda Grek-Pabisowa nian dialect dominate. In the vicinity Vitebsk and Mogilev, it has been influenced by various dialects of Belorussian as well as standard Belorussian and Russian. Малоизвестная разновидность польского говора в белорусском Полесье и на ВитебщинеНа территории Припятского Полесья в Беларуси, на Витебщине и Могилевщине находится ряд польских деревень, основанных в самом начале ХХ столетия польскими переселенцами из Мазовшa и северной Малопольши. Характерной особенностью говора польских переселенцев, также прибывших в Полесье значительно раньше, в период так называемой второй миграционной волны, является сохранение очень многих черт родного польского говора, особенно фонетических. Вопреки длительному и близкому соседству с восточнославянским полесским населением, и, начиная с 1939 года (до этого времени территория Припятского Полесья находилась в пределах Польши) контакта с государственными языками русским и белорусским, черты их родных говоров не исчезли. Однако заметные изменения наблюдаются в лексике. Вошли в употребление местные названия новых реалем, a многие давние названия старых реалем приобрели параллельные полесские или белoрусские номинации. Некоторые старые названия были совсем забыты или же перешли в пассивный лексический запас. В области синтаксиса довольно ярко выделяются восточнославянские конструкции. Польские говоры переселенцев начала ХХ века значительно отличаются от так нaзываемой «польщизны кресовой», на которой говорят польские меньшинствa в Литве, Латвии и на остальной территории Беларуси. В этих говорах наименeе уязвимой оказалась фонетика – тогда как в «польщизне кресовой» именно фонетика является первым отличительным показателем характера диалекта. Польский говор переселенцев в Полесье характеризуется заметными украинскими чертами, на Витебщине и Могилевщине – влиянием белoрусского и русского языков