Grjótkrabbi (Cancer irroratus) við Ísland: uppruni og lirfuþroskun með samanburði við bogkrabba (Carcinus maenas) og trjónukrabba (Hyas araneus)

Með auknum skipaferðum hefur flutningur sjávarlífvera á milli hafsvæða aukist mikið og er nú orðinn að miklu umhverfis- og efnahagslegu vandamáli á heimsvísu. Við Ísland hafa nokkrar nýjar tegundir sem taldar eru hafa borist hingað af mannavöldum fundist á síðastliðnum áratugum. Ein þeirra er norður-ameríski grjótkrabbinn (Cancer irroratus). Grjótkrabbi er tiltölulega stórvaxinn tífætla (Decapoda) sem getur orðið allt að 15 cm á skjaldarbreidd. Tegundin fannst fyrst hér við land í Hvalfirði árið 2006, en fyrir þann tíma var útbreiðsla hans aðeins þekkt við austurströnd N-Ameríku, frá Labrador til Suður- Karólínu. Ísland er því nyrsti þekkti fundarstaður krabbans til þessa. Talið er líklegast að tegundin hafi borist hingað til lands á lirfustigi í kjölfestuvatni skipa. Rannsóknirnar hófust árið 2007 en þá voru svifsýni tekin á þremur svæðum við landið, þ.e. í Hvalfirði og Faxaflóa, í Álftafirði í Ísafjarðardjúpi og í Eyjafirði. Árið 2008 var sýnum frá Patreksfirði og Tálknafirði bætt við. Svifsýni voru tekin mánaðarlega með Bongóháfi á nokkrum stöðvum á hverju svæði, frá mars til nóvember. Samhliða greiningu á grjótkrabbalirfum í Hvalfirði og Faxaflóa voru bogkrabba- (Carcinus maenas) og trjónukrabbalirfur (Hyas spp.) greindar til lirfustiga. Árin 2007 og 2008 voru gildruveiðar einnig stundaðar á fullorðnum einstaklingum, á tímabilinu frá apríl til október, í Hvalfirði, Kollafirði, Skerjafirði og Faxaflóa. Fullorðnir grjótkrabbar reyndust algengir í Hvalfirði. Af þeim 1059 kröbbum sem alls veiddust voru aðeins 148 kvendýr (14%), en tíðni kvendýra var alltaf lág í afla. Kvendýr með egg veiddust á tímabilinu frá júní til ágúst. Lirfur grjótkrabbans hafa nú fundist í töluverðu magni í Hvalfirði og innanverðum Faxaflóa. Þéttleiki lirfa var lágur framan af sumri, náði hámarki í júlí en eftir það minnkaði hann er leið á haustið. Lirfur fundust einnig í svifsýnum frá Patreksfirði og því virðist krabbinn vera að breiðast út til Vestfjarða, þó enn sé á huldu hvort lirfum þar takist að þroskast í fullorðna einstaklinga. Sýnum frá Íslandi og þremur stöðum í N-Ameríku (Nýfundnalandi, Halifax og New Brunswick) var safnað til að athuga uppruna íslenska stofnsins og til að meta hvort hann hafi gengið í gegnum flöskuháls í landnáminu. Niðurstöðurnar sýna að um þónokkurn breytileika er að ræða í hvatbera-DNA meðal íslensku landnemanna, hann virðist þó vera minni (þó ómarktækt) en í N-Ameríku. Tíðni hvatberaarfgerða íslensku krabbanna er frábrugðin tíðni gerða í New Brunswick en ómarktækt frábrugðin stofnunum við bæði Halifax og Nýfundnaland. Vísbendingar eru um að íslenski stofninn hafi gengið í gegnum flöskuháls en stofnarnir í N-Ameríku virðast frekar vera í jafnvægi, eða gengið í gegnum flöskuháls fyrir þónokkru síðan. Hár breytileiki og vaxtarhraði íslenska stofnsins gefa til kynna að hann sé lífvænlegur og geti þrifist vel við Ísland.Verkefnasjóðir sjávarútvegs- og landbúnaðarráðuneytis, deild um sjávarrannsóknir á samkeppnissvið

Feasibility of using growth band counts in age determination of four crustacean species in the northern atlantic

The age information of commercially important species is crucial in fisheries management. Age of various fish and molluscan species has routinely been determined by counting annual growth bands deposited within the hard structures. In crustaceans such structures were previously believed to be lost and replaced due to molting. However, a technique was recently developed to use growth bands deposited in hard structure retained through molting as an age indicator. In the present study, the applicability of the novel technique is investigated for four crustacean species collected from Northern Atlantic for the first time: European lobster, Homarus gammarus (Linnaeus, 1758); Norway lobster, Nephrops norvegieus (Linnaeus, 1758); Atlantic rock crab, Cancer irroratus Say, 1817; and northern shrimp, Pandalus borealis (Kroyer, 1838). The gastric mill ossicles in the first three species were processed to show the growth bands while the eyestalk was used in the shrimp species. Four growth bands were visible in European lobster hatched in a Norwegian hatchery and maintained alive for four years before prior processing. Band counts in the other three species were identical to size-at-age interpretation determined from length-frequency analysis. Validation of the periodicity of annual deposition of growth bands is essential before applying the technique on a wider scale

Feasibility of using growth band counts in age determination of four crustacean species in the northern atlantic

The age information of commercially important species is crucial in fisheries management. Age of various fish and molluscan species has routinely been determined by counting annual growth bands deposited within the hard structures. In crustaceans such structures were previously believed to be lost and replaced due to molting. However, a technique was recently developed to use growth bands deposited in hard structure retained through molting as an age indicator. In the present study, the applicability of the novel technique is investigated for four crustacean species collected from Northern Atlantic for the first time: European lobster, Homarus gammarus (Linnaeus, 1758); Norway lobster, Nephrops norvegieus (Linnaeus, 1758); Atlantic rock crab, Cancer irroratus Say, 1817; and northern shrimp, Pandalus borealis (Kroyer, 1838). The gastric mill ossicles in the first three species were processed to show the growth bands while the eyestalk was used in the shrimp species. Four growth bands were visible in European lobster hatched in a Norwegian hatchery and maintained alive for four years before prior processing. Band counts in the other three species were identical to size-at-age interpretation determined from length-frequency analysis. Validation of the periodicity of annual deposition of growth bands is essential before applying the technique on a wider scale