TÜRKİYE’DE YÜKSEKÖĞRETİM KAVRAMI VE YÜKSEKÖĞRETİMİN İSTİHDAM VE EKONOMİYE ETKİSİNİN ANALİZİ

Bu çalışmada eğitimin ve dolayısıyla beşeri sermayenin önemi üzerine durulmuş, yükseköğretim kavramı incelenmiş, bireylerin eğitim seviyesinin artışıyla istihdam edilebilirliklerinin analizi yapılmıştır. Şimdiye kadar beşeri sermaye ile ilgili yapılan çalışmalarda beşeri sermayenin eğitim düzeyinin artışıyla ekonomik etkinliğinin arttığı yönünde sonuçlara ulaşılmıştır. Konunun önemine istinaden çalışmamızda eğitim sisteminin önemli bir yapı taşı olan yükseköğretim sistemi incelenmiştir. Bilimsel bilginin üretildiği ve bilgi maliyetinin yüksek olduğu yerlerden birinin üniversiteler olduğu göz önüne alınırsa üniversitelerin bilimsel bilginin önemi ve toplum dinamikleri için vazgeçilmez bir unsur olduğu gerçeği de daha iyi anlaşılacaktır. Eğitim sektörünün geliştirilmesi, kalitesinin arttırılması insan sermayesinin kalitesinin de yükseltilmesini gerektirecektir. İnsan sermayesinin kalitesinin arttırılması için bir takım yatırımların yapılması ve maliyetlere katlanılması gerekmektedir. Bu yatırımlarla toplum bir sonraki aşamaya ilerleyebilecek, ekonomik ve sosyal alanlarda birçok yeni ve iyi gelişmeler ortaya çıkabilecektir. Eğitim yatırımlarının topluma olan faydaları yanında bireylere olan faydaları da önemlidir. Bu faydaların başında bireyin aldığı eğitim düzeyi arttıkça istihdam edilebilirliği ve elde ettiği gelirin de artması gelmektedir. Kişinin eğitim düzeyini arttırabilmesi için katlanacağı maliyetle, gelecekte elde edeceği gelir karşılaştırılması yapılmaktadır. Lise mezunu bireyle üniversite mezunu bireyin gelecekte yakalayacağı iş imkânları, çalışacağı kurumlar ve elde edeceği gelirler farklı olmaktadır. Eğitimin bireysel faydalarının başında maddi ve manevi ömür boyu kazancın artması gelmektedir. Bu amaçlarla çalışmamızda yükseköğretimin gerekliliği, oluşturulma dinamikleri ve gelişim aşamaları, yükseköğretimin küresel gelişmeleri ifade edilmeye çalışılmış, ardından kısaca eğitimin işlevselliği ve üniversite mezunu olmanın bireysel ve sosyal kazançlara etkisi üzerinde durulmuştur. Son bölümde ise 1994-2014 yıllık verileri kullanılarak genel lise mezunu, meslek lisesi mezunu ve üniversite mezunu bireylerin istihdam üzerine etkisi Türkiye ekonomisi çerçevesinde incelenmeye çalışılmıştır. Veriler Türkiye İstatistik Kurumu, Yüksek Öğretim Kurumu ve Milli Eğitim Bakanlığı istatistikler veri tabanlarından elde edilmiş ve Eviews 8 programıyla modelleme yapılmıştır. Çalışmada öncelikle veri setleri için Augmented Dickey Fuller birim kök testi uygulanmış, En Küçük Kareler Yöntemine göre modelleme yapılmış ve Granger nedensellik testiyle değişkenlerin istihdam üzerine etkisi belirlenmeye çalışılmıştır

A benefit-cost directional approach in higher education: Turkey example (2002-2006-2010)

Yetişmiş insan gücü bir diğer adıyla beşeri sermaye ülkelerin ekonomik ve sosyal refahının arttırılmasında çok önemli bir yere sahiptir. Bireylerin yeterli bilgi ve becerilerle donatılarak topluma kazandırılmasında eğitim özellikle yükseköğretim en önemli araçlardan biridir. Yükseköğretim yetişmiş insan gücünü topluma kazandırmanın ve sosyal refahı arttırmanın yanında bireylerin elde ettiği gelir düzeyini iyileştirmesiyle de bireysel refaha katkıda bulunmaktadır. Yükseköğretimin topluma ve bireylere olan bu faydaları bireylerin yükseköğretim talebini her geçen gün arttırmaktadır. Yükseköğretimin faydalarının yanında devletin ve bireylerin katlanmak zorunda olduğu belli maliyetleri de vardır. Eğitim maliyetleri, eğitim uzmanları ve politikacılar bakımından son derece önemlidir. Eğitim programlarını yapan eğitimcilere ve bireylere yol gösterecek analiz yöntemlerinden biri fayda-maliyet analizidir. Yükseköğretime devam etmenin olası kar ve faydalarını ölçmeye yönelik fayda-maliyet analizi; bir eğitim projesinin ekonomik karlılığını değerlendirmek için katlanılan maliyetler ve ekonomik faydaları karşılaştıran yatırım değerlendirme ölçütüdür. Bu çalışmada; fayda-maliyet analizinden yararlanılarak yükseköğretimin bireylere ve devlete olan fayda ve maliyetleri incelenmeye çalışılmıştır. Çalışmada 2002-2006-2010 yıllarına ait verilerden yararlanılarak o yıllara ait analizlere yer verilmiştir. Çalışma üç bölümden oluşmaktadır. İlk bölümde kurumsallaşma yaklaşımları ve refah ilişkileri teorik olarak ele alınmaktadır. İkinci bölümde Türkiye'de yükseköğretimin yapısı ve tarihsel gelişimi incelenmiştir. Son bölümde öncelikle eğitim yatırımlarının sosyal maliyet ve fayda analizi ve analizin refah temeli incelenmekte ve çalışmanın amacı doğrultursunda ilgili yıllara ait veriler yardımıyla analiz sonuçlarına ulaşılmış ve gerekli değerlendirmeler yapılmıştır. Qualified man power and human capital has very important place for enhancing the economical and the social welfare of countries. Education, especially higher education is one of the most important means of reintroducing the individuals to society by entrusting them with sufficient knowledge and skills. Higher education also contributes to personal welfare thanks to enhancing the level of income individuals earn besides reintroducing the qualified man power to society and enhancing the social welfare. These benefits of higher education for the society and the individuals increase the higher education demand of the individuals day by day. Besides its benefits, the higher education also has specific costs with which the state and the individuals have to abide. Education costs are extremely important for education specialists and politicians. One of the methods of analysis to guide the educators and the individuals who perform education programs is benefit-cost analysis. Benefit-cost analysis, which is to measure the possible profits and benefits of continuing the higher education, is a criterion that compares the costs and the economical benefits abided to evaluate the economic profitability of an education project. In this study, it was tried to investigate the benefits and the costs for the individuals and the state by benefitting from the benefit-cost analysis. In the study, by benefitting from the data belonging to 2002-2006-2010 years, analyses of those years were also included. The study consists of three parts. In the first part, institutionalization approaches and welfare relations are discussed theoretically. In the second part, the structure and the historical development of higher education in Turkey were examined. In the last part, primarily social cost and benefit analysis of education investments and the welfare basis of the analysis are examined, and the analysis results were reached by the help of the data belonging to the relevant years in line with the purpose of the study, and the essential assessments were done