Hellen i Romajos w „Pochwale Trapezuntu” Bessariona. O helleńskości i rzymskości nadczarnomorskiego miasta

Kim jest Romajos? Materiały z konferencji studencko-doktoranckiej, 25-26 kwietnia 2014 r., ŁódźPublikacja sfinansowana ze środków przyznanych przez Prorektora UŁ ds. studenckich i toku studió

Myśl historiograficzna w Enkomion Trapezuntu kardynała Bessariona

Spośród wielu sławnych osobistości związanych z Trapezuntem Bessarion jest niewątpliwie postacią największą i najlepiej znaną. Dzieło tego wybitnego humanisty Enkomion Trapezuntu (XV w.), chociaż sławne i sławione zostało wydane drukiem dopiero na początku XX wieku (1916 r.). Pomimo dwóch wydań (1916 r. i 1984 r.) Pochwała nie cieszyła się zainteresowaniem uczonych. Drugi wydawca, O. Lampsides, jest autorem kilku artykułów dotyczących samego utworu, ale dzieło Bessariona samo w sobie nie stało się przedmiotem szerszych badań. Dopiero na początku XXI wieku można zaobserwować większe zainteresowanie owym opus. Dysertacja została podzielona na trzy rozdziały. Rozdział I ukazuje Bessariona jako trapezunckiego patriotę i przedstawia jego trapezuncką twórczość. Rozdział II poświęcony źródłom historycznym Enkomion Trapezuntu prezentuje sposób wykorzystywania ich przez Bessariona oraz koncentruje się na jego podejściu do historii. Przedmiotem badań III rozdziału jest przede wszystkim myśl historiograficzna zaprezentowana w Enkomion Trapezuntu. Bessarion odwołuje się do zestawu pewnych pojęć, patrzy na długą historię ojczystego miasta przez pryzmat kategorii: wolności, helleńskości i romajskości, które są składnikiem jego myśli historiograficznej. Dzieło to nie doczekało się jeszcze przekładu na żaden język nowożytny. Zamieszczone w Appendix tłumaczenie na język polski, jest zatem pierwszą próbą zmierzenia się Bessarionowym tekstem. W Appendix znalazło się również drugie, znacznie skromniejsze, Enkomion Trapezuntu Jana Eugenikosa

„FOREIGN” AND „OWN”. TWO IRENES, TWO WIVES OF ONE EMPEROR BASIL GRAND-COMNENOS

Basil Grand-Comnenos, Emperor of Trebizond, was famous for his bigamy. In 1339 he married Irene of Trebizond, although he had a wife – also Irene – a natural daughter of Andronikos III Palaiologos. After the sudden death of Basil, his first wife took over the thron of Trebizonde. Her reign soon came to the end. She was “foreign” to the Trapezuntine aristocracy. Definitively Irene of Trebizond, the second wife of Basil, triumphed when her son Alexius III had ascended the throne of Empire of Trebizond

Teodora Prodromosa „Przygody Rodante i Dosyklesa”

"Pewne trudności nastręcza określenie gatunku, do jakiego należałoby zaliczyć utwór Rodante i Dosykles. Różne języki współczesne używają zróżnicowanych nazw na skodyfikowanie tego gatunku. Literaturoznawstwo angielskie utwór typu Rodante i Dosykles określa mianem novel (polski odpowiednik: ‘powieść’). W języku niemieckim stosuje się nazwę Roman, tłumaczone na polski również jako ‘powieść’ i podobnie w języku francuskim roman (‘powieść’) oraz włoskim romanzo (po raz kolejny – ‘powieść’). W języku polskim przyjęło się określać tego rodzaju dzieło słowem romans, który w tym wypadku ma jednak, w powszechnym rozumieniu, jednoznaczne konotacje z przygodami miłosnymi, powieść natomiast jest kojarzona z epickimi utworami epoki nowożytnej; Tadeusz Sinko w Literaturze greckiej o znaczeniu pojęcia romans pisał: Nowożytną nazwę romansu […] nadajemy, z braku terminu starożytnego, pewnym opowiadaniom miłosnym (διηγήματα ἐρωτικά, fabulae amatoriae) […]. Są to zmyślone dłuższe opowiadania prozą retoryczną o kochającej się parze, którą po zaręczynach lub zaślubinach wrogi los rozdziela, pędzi na rozmaite awantury po całym świecie, a doświadczywszy jej wierności, pozwala jej się odnaleźć i zażywać zasłużonego szczęścia. Również Grecy i Bizantyńczycy nie wypracowali jednoznacznej terminologii. Focjusz w Bibliotece, pisząc o tzw. romansach, posługiwał się greckim terminem dramatikon (δραματικόν). Tak też nazywał dzieło Heliodora Aethiopika: ἔστι δὲ τὸ σύνταγμα δραματικόν (cod. 73, 50a. 7), o dziele Achillesa Tacjusza Opowieść o Leukippe i Klejtofoncie napisał: ἔστι δὲ δραματικόν (cod. 87, 66a. 16), o powieści (jak tłumaczy O. Jurewicz ) Historia babilońska o Synonidzie i Rodanesie w szesnastu księgach Jamblicha z Syrii Focjusz zanotował: ἀνεγνώσθη Ἰαμβλίχου δραματικόν (cod. 94, 73b. 23) i wreszcie o niezachowanym romansie niejakiego Antoniusza Diogenesa Cudowne przygody poza Tule podaje: δραματικὸν οἱ λόγοι (cod. 166, 109a. 7)." [...] (fragm