Wykorzystanie dyrektywy jako „tarczy”, a nie jako „miecza” w relacjach horyzontalnych. Czy w świetle wyroku Trybunału Sprawiedliwości z dnia 18 stycznia 2022 r. w sprawie C-261/20 Thelen Technopark Berlin GmbH v MN ta koncepcja w ogóle ma sens?

This study of a scientific and research nature concerns one of the general principles of EU law, namely the principle of direct applicability. The publication contributes to a long-standing discussion on the direct effect of directives as secondary EU legislation. The main objective of the paper is to present the application of directives in the context of horizontal relations. This problem is of fundamental importance for explaining the mechanisms of direct application of the directives that have not been properly implemented in the national legal orders. Although in previous case law the Court of Justice had essentially opted against the concept of direct horizontal effect of directives, the issue in question, for its complexity, was again examined in one of the most recent preliminary rulings, case C-261/20 Thelen Technopark. Referring to that judgment, the author analyses the possibility of using a directive as a “shield” in the judicial application of law with an aim to eliminate a national law provision inconsistent with the directive from the rationale of the judicial decision. In particular, it concerns the possibility for directives to act in horizontal relations in such a manner that boils down to excluding the application of a provision of national law which is incompatible with it. The question of the possible use of directives as a “shield” is also examined from a slightly different perspective, namely from the point of view of the individual and the possibility to invoke a directive by the individual in the main proceedings where another individual wishes to cause an obligation be imposed on the former under the national law inconsistent with the directive. This problem, as can be argued, is ultimately resolved by the Court of Justice in case C-261/20 Thelen Technopark, which states that a national court hearing a dispute between individuals over a claim based on a national provision contrary to a directive is not required to disapply that provision solely on the basis of EU law.Niniejsze opracowanie o charakterze naukowo-badawczym dotyczy jednej z ogólnych zasad prawa Unii Europejskiej, jaką jest reguła bezpośredniego skutku. Publikacja stanowi wkład do trwającej od dawna dyskusji na temat bezpośredniego skutku dyrektyw jako aktów prawa wtórnego Unii Europejskiej. Głównym celem artykułu jest przybliżenie problematyki stosowania przepisów dyrektyw w kontekście stosunków horyzontalnych. Problematyka ta ma fundamentalne znaczenie dla wyjaśnienienia mechanizmów bezpośredniego stosowania dyrektyw, które nie zostały prawidłowo implmentowane do krajowego porządku prawnego. Mimo że we wcześniejszym orzecznictwie Trybunał Sprawiedliwości zasadniczo opowiedział się za odrzuceniem koncepcji bezpośredniego skutku dyrektyw w płaszczyźnie horyzontalnej, przedmiotowe zagadnienie – ze względu na jego złożoność – ponownie było rozpatrywane w jednym z najnowszych postępowań toczących się w trybie prejudycjalnym – sprawie C‑261/20 Thelen Technopark. Odnosząc się do tego wyroku, autorka poddaje analizie możliwość wykorzystania dyrektywy jako „tarczy” w procesie sądowego stosowania prawa w celu eliminacji z podstawy rozstrzygnięcia przepisu prawa krajowego sprzecznego z dyrektywą. W szczególności chodzi o możliwość takiego działania dyrektywy w relacjach horyzontalnych, które sprowadza się do wyłączenia stosowania niezgodnego z nią przepisu prawa krajowego. Problematyka ewentualnego wykorzystania dyrektywy jako „tarczy” jest rozpatrywana również z nieco innej perspektywy, mianowicie z punktu widzenia jednostki i możliwości powołania się przez nią na dyrektywę w postępowaniu krajowym w sytuacji, gdy inna jednostka chce doprowadzić do nałożenia na nią obowiązku przewidzianego przepisami prawa krajowego sprzecznymi z dyrektywą. Problem ten, jak można argumentować, ostatecznie rozstrzyga Trybunał Sprawiedliwości w sprawie C‑261/20 Thelen Technopark, orzekając, że sąd krajowy rozpoznający spór między jednostkami o roszczenie wywiedzione z przepisu krajowego sprzecznego z dyrektywą nie jest zobowiązany odstąpić od stosowania tego przepisu wyłącznie na podstawie prawa Unii Europejskiej

Zasada pierwszeństwa w prawie Unii Europejskiej. Wybrane problemy

The principle of priority (primacy) means priority of the applicability of EU law over national law of the Member States. From the point of view of the European Union, this principle applies to all national rules of the Member States, regardless of their place in the hierarchy of legal sources, including constitutional provisions. Such an approach, which essentially means unconditional primacy of EU law over national law, was not confirmed in the judgments of the majority of the constitutional courts of the Member States. Thereby, the Court of Justice of the EU, recognizing the need for “constructive dialogue” with the courts of the Member States, introduced some techniques which allow the coexistence of the EU and national legal rules. In particular, in its recent case law, the Court considered the protection of national identities of the Member States as a justification of the limitation of the scope of the applicability of the principle of priority. Thus the Court allowed the requirement of the protection of national identities made the hitherto absolute principle of primacy relative principle, which allows in certain circumstances the possibility of invoking by the Member States their constitutional values in order to withdraw from the priority of the applicability of EU law.Zasada pierwszeństwa (prymatu) oznacza pierwszeństwo stosowania prawa unijnego przed prawem krajowym państw członkowskich. Zasada ta w tzw. ujęciu unijnym dotyczy wszystkich przepisów krajowych państw członkowskich, niezależnie od ich miejsca w hierarchii źródeł prawa, w tym przepisów konstytucyjnych. Takie ujęcie, oznaczające w istocie bezwarunkowy prymat prawa europejskiego nad prawem krajowym, nie znalazło potwierdzenia w orzecznictwie większości trybunałów konstytucyjnych państw członkowskich. Wobec tego Trybunał Sprawiedliwości UE, dostrzegając konieczność podjęcia „konstruktywnego dialogu” z sądami państw członkowskich, wypracował pewne techniki pozwalające na współistnienie unijnych i krajowych rozwiązań prawnych. W szczególności w swoim najnowszym orzecznictwie Trybunał uznał ochronę tożsamości narodowej państw członkowskich za przesłankę uzasadniającą ograniczenie zakresu stosowania zasady pierwszeństwa. Tym samym Trybunał pozwolił, by wymóg ochrony tożsamości narodowej uczynił z dotychczas absolutnej zasady prymatu zasadę względną, która dopuszcza w pewnych sytuacjach możliwość powołania się przez państwa członkowskie na ich wartości konstytucyjne w celu odstąpienia od pierwszeństwa stosowania prawa UE