Development of the benthic macrofauna community after tidal restoration at Rammegors : Progress report 1

The managed realignment project Rammegors aims at re-establishing estuarine nature in a formerly freshwater wetland. For this purpose, a tidal inlet was constructed in the Krabbekreekdam to generate a reduced tidal influence that should allow the development of salt marsh area, tidal flat area and low energetic shallow sub-tidal. A central question of the Rammegors tidal restoration project is how the flora and fauna will develop in the area. To understand the biotic and abiotic processes related to the tidal restoration in Rammegors, a monitoring programme is being executed by the Centre of Expertise Delta Technology. The monitoring focuses on the main biotic and abiotic developments in the area. This progress report only focuses on the early colonization of macrobenthic invertebrates in Rammegors. Benthic macrofauna and sediment sampling took place in spring and autumn 2017 at twenty stations along 4 transects with varying distances to the outlet. A fast colonization of the benthic macrofauna was observed in Rammegors. Twenty and twenty-eight taxa were observed in the area in spring and autumn 2017 respectively. The communities significantly differed between spring and autumn. In spring densities reached high values, especially for the brackish mud shrimp Manocorophium insidiosum and mosquito larvae Chironomidae. In autumn these brackish species almost disappeared from the area. Their presence in autumn, even in low numbers, as well as the observation of the brackish cockle Cerastoderma glaucum indicate that, after the tidal restoration, parts of Rammegors are still under influence of brackish water. A relation was found between elevation and the benthic macrofauna development. Species richness showed an optimum around +0.4m NAP with lower values at both lower and higher elevations. Total density significantly increased with elevation, with highest total density at the higher elevations and a gradient in ecological richness was observed with higher richness further from the inlet. As the spring community significantly differs from the autumn community, we will continue sampling in both seasons in 201

Bodemdiergemeenschap in de vooroever en op het natte strand van de Zandmotor in het najaar 2017 : datarapport

Van 25 september tot en met 12 oktober 2017 zijn er bemonsteringen uitgevoerd van de bodemdiergemeenschap en sedimentkarakteristieken op en rond de Zandmotor. In totaal zijn er 120 stations in de vooroever bemonsterd met zowel een Van Veen happer als een bodemschaaf. Tevens zijn er 70 stations bemonsterd op het strand tussen de hoog- en laagwater lijn. Aanvullend zijn er 330 sedimentmonsters genomen, deels op de stations waar ook bodemdieren zijn bemonsterd (190 stations), en deels op tussenliggende transecten (140 stations). De bemonsterde stations liggen op 12 parallelle transecten loodrecht op de voormalige kustlijn met een onderlinge afstand van 800 tot 1000 meter. In voorliggende rapportage worden de resultaten van de resultaten van de analyses op sedimentsamenstelling (korrelgrootteverdeling en organisch stofgehalte) en bodemdiergemeenschap gepresenteerd en vergeleken met voorgaande jaren (2010, 2012, 2013 en 2015)

Development of the benthic macrofauna community after tidal restoration at Rammegors: final report

The managed realignment project Rammegors aims at re-establishing estuarine nature in a formerly freshwater wetland. For this purpose, a tidal inlet was constructed in the Krabbekreekdam to generate a reduced tidal influence that should allow the development of salt marsh area, tidal flat area and low energetic shallow sub-tidal area. A central question of the Rammegors tidal restoration project is how the flora and fauna will develop in the area. To understand the biotic and abiotic processes related to the tidal restoration in Rammegors, a monitoring programme is being executed by the Centre of Expertise Delta Technology. The monitoring focuses on the main biotic and abiotic developments in the area. This report only focuses on the early colonization of macrobenthic invertebrates in Rammegors. Benthic macrofauna and sediment sampling took place in spring and autumn 2017 and 2018 at twenty-four stations along 5 transects with varying distances from the inlet. A fast colonization of the benthic macrofauna was observed in Rammegors. Twenty-two taxa were observed in the area in spring 2017. The communities significantly differed between spring and autumn 2017. In spring densities reached high values, especially for the brackish mud shrimp Manocorophium insidiosum and mosquito larvae Chironomidae. In autumn these brackish species almost disappeared from the area. Their presence in autumn 2017 and spring 2018, even in low numbers, as well as the observation of the brackish cockle Cerastoderma glaucum indicate that a year after the tidal restoration, parts of Rammegors are still under influence of brackish water. In 2018 these species declined, indicating the transition to a marine environment. A significant relation was found between elevation and the benthic macrofauna. Total density, biomass and species richness showed a significant relation along the elevation gradient with an optimum around +0.4m NAP and lower values at both lower and higher elevations. Total density significant increases with an increase in chlorophyll-a, silt content and organic matter. A significant decrease in total density and species richness was observed with increasing bulk density, indicating that more compact sediments contain less species in lower abundances. Total density, biomass and species richness increased with increasing distance from the inlet. After two years, it is unknown if the community within the Rammegors area reached stability or develops at a slow pace. Future monitoring and a comparison to a community found in a comparable natural habitat is needed to study this

Development of the benthic macrofauna community after tidal restoration at Rammegors: final report

The managed realignment project Rammegors aims at re-establishing estuarine nature in a formerly freshwater wetland. For this purpose, a tidal inlet was constructed in the Krabbekreekdam to generate a reduced tidal influence that should allow the development of salt marsh area, tidal flat area and low energetic shallow sub-tidal area. A central question of the Rammegors tidal restoration project is how the flora and fauna will develop in the area. To understand the biotic and abiotic processes related to the tidal restoration in Rammegors, a monitoring programme is being executed by the Centre of Expertise Delta Technology. The monitoring focuses on the main biotic and abiotic developments in the area. This report only focuses on the early colonization of macrobenthic invertebrates in Rammegors. Benthic macrofauna and sediment sampling took place in spring and autumn 2017 and 2018 at twenty-four stations along 5 transects with varying distances from the inlet. A fast colonization of the benthic macrofauna was observed in Rammegors. Twenty-two taxa were observed in the area in spring 2017. The communities significantly differed between spring and autumn 2017. In spring densities reached high values, especially for the brackish mud shrimp Manocorophium insidiosum and mosquito larvae Chironomidae. In autumn these brackish species almost disappeared from the area. Their presence in autumn 2017 and spring 2018, even in low numbers, as well as the observation of the brackish cockle Cerastoderma glaucum indicate that a year after the tidal restoration, parts of Rammegors are still under influence of brackish water. In 2018 these species declined, indicating the transition to a marine environment. A significant relation was found between elevation and the benthic macrofauna. Total density, biomass and species richness showed a significant relation along the elevation gradient with an optimum around +0.4m NAP and lower values at both lower and higher elevations. Total density significant increases with an increase in chlorophyll-a, silt content and organic matter. A significant decrease in total density and species richness was observed with increasing bulk density, indicating that more compact sediments contain less species in lower abundances. Total density, biomass and species richness increased with increasing distance from the inlet. After two years, it is unknown if the community within the Rammegors area reached stability or develops at a slow pace. Future monitoring and a comparison to a community found in a comparable natural habitat is needed to study this

Evaluatie Nieuwe Mosselpercelen - T0 benthos : Technische rapportage van de bemonstering van bodemdiergemeenschappen in de situatie voor aanleg van nieuwe percelen (2018 en 2019)

In het kader van het Mosselconvenant zijn afspraken gemaakt over de optimalisatie van de kweekpercelen in de westelijke Waddenzee. Dit houdt in dat er nieuwe kweekpercelen voor mosselen uitgegeven worden op locaties waarvan men verwacht dat goede rendementen gerealiseerd kunnen worden en er op andere locaties percelen, waar laag rendement gehaald wordt, worden opgegeven. Dit resulteert in de aanleg van 840 ha nieuw kweekareaal waar momenteel geen schelpdierbanken aanwezig zijn. Als gevolg van het introduceren van hard substraat (in de vorm van kweekpercelen) kunnen er mogelijk verschuivingen optreden in de bodemdiergemeenschap en andere aan de mossel geassocieerde soorten. Gezien de schaalgrootte van de maatregel is het relevant om hiernaar onderzoek te doen. In 2018 en 2019 zijn T0 bodemmonsters genomen om daaruit de bodemdiergemeenschappen voor aanleg van nieuwe percelen in kaart te brengen. Dit is van belang om in de toekomst vast te kunnen stellen of er mogelijk een verandering in de bodemdiergemeenschap opgetreden is door aanleg van percelen. De voorliggende technische rapportage beschrijft de methode en de voorlopige resultaten van de T0 bemonstering. Nadere analyse en discussie zullen plaatsvinden wanneer de bemonsteringen uitgevoerd zijn nadat percelen in gebruik genomen zijn. In Juni 2018 zijn er negen perceellocaties bemonsterd: Oosterom, Kabelgat, Wolfshoek (noord en zuid) en Gat van Pietje in de Vliestroom komberging, en Westkom (west en oost), Scheer en Texel in de Marsdiep komberging. In totaal betrof dit 356 ha van het areaal aan geplande nieuwe percelen. In Juni 2019 zijn de locaties Texel, Westkom oost en Gat van Pietje komen te vervallen. De bodemmonsters zijn genomen met een Boxcorer. De monsters zijn vervolgens gespoeld over een zeef van 1.0 mm en ten slotte gepreserveerd met formaline. In totaal zijn er respectievelijk 163 en 174 bodemmonsters verzameld in 2018 en 2019. Alleen de monsters uit 2018 zijn gedetermineerd en worden beschreven in de huidige rapportage. Hierbij zijn de drie locaties die zijn komen te vervallen ook nog niet geanalyseerd. In totaal resulteerde dat in 109 monsters verdeeld over zes locaties. Het aantal monsterpunten per locatie varieerde van 14 tot 21. Tijdens de T0 bemonstering in 2018 zijn er in totaal 136 soorten aangetroffen. De hoogste dichtheden (80766 indiv m-2) en biomassa (1478 g m-2) aan soorten wordt waargenomen op locatie Kabelgat. De soortensamenstelling wordt hier echter slechts door een beperkt aantal soorten (n=49) gedomineerd in vergelijking met de andere locaties. De laagste dichtheden (5703 indiv m-2) en biomassa (337 g m-2) van de bodemdiergemeenschap was waargenomen op het Oosterom, waar daarentegen de soortenrijkdom met 83 soorten hoog was. Het meeste aantal soorten (n=85) zijn waargenomen op locatie Scheer, en het meeste aantal soorten per monsterpunt was het hoogste in de Westkom. De bodemiergemeenschap op de locaties in het Marsdiep kombergingsgebied (Scheer, Westkom) konden op basis van indirecte gradiëntanalyse (DCA en RDA) duidelijk onderscheiden worden van de locaties in de Vliestroom komberging (Oosterom, Kabelgat, Wolfshoek). De soortensamenstelling op alle locaties werd gedomineerd door Annelida (wormen) en Mollusca (weekdieren). Op vrijwel alle locaties waren Ensis leei (mesheften) en/of Marenzelleria viridis (gewone groenworm) dominant. Deze soorten zijn beide exoten in de Waddenzee. In totaal zijn er in deze studie negen exoten aangetroffen, welke allen reeds bekend zijn voor de Waddenzee en Nederlandse kustwateren. Er zijn ook zeven typische H1110 soorten aangetroffen, welke slechts in beperkte mate de dichtheden en soorten aantallen op de locaties vertegenwoordigden