Wykrywanie makroprolaktyny za pomocą metody precypitacji i ultrafiltracji

Background: Prolactin (PRL) exists in human blood in several molecular forms. Macroprolactin (MaPRL), which most often consists of monomeric PRL and immunoglobulin G, has the highest molecular weight but no biological activity. Immunoassays do not distinguish MaPRL from monomeric PRL, what can lead to an incorrect diagnosis of hyperprolactinaemia. The most commonly used technique to separate the isoforms of PRL is precipitation with polyethylene glycol (PEG). Another technique — ultrafiltration — seems to be useful in MaPRL detection. The aim of this study was to evaluate the occurrence of MaPRL in hyperprolactinaemic patients and to compare the results obtained by precipitation and ultrafiltration. Material and methods: The study was conducted on 120 sera obtained from patients hospitalised in the Department of Clinical Endocrinology, Medical University of Lodz, in whom PRL concentration was above 30 ng/mL Of these 120 patients, 25 had pituitary adenoma, 52 had polycystic ovary syndrome (PCOS), and 43 had idiopathic hyperprolactinaemia (HPRL). Macroprolactin was detected using two methods: precipitation with PEG and ultrafiltration. Concentration of PRL was measured by Immulite 1000 immunoassay (Siemens). Results: We detected a predominance of MaPRL in ten patients (three with macroprolactinoma, three with PCOS and four with HPRL) using precipitation and ultrafiltration. Positive correlation and diagnostic concordance between the results of precipitation and ultrafiltration were noted, especially in the group with functional hyperprolactinaemia. In half of the patients with macroprolactinaemia, and in 12 of the 110 subjects without significant amounts of MaPRL, real PRL concentration was within the reference range. Conclusions: MaPRL is not a significant clinical problem in the studied population. However, in patients with hyperprolactinaemia, especially non-organic, screening for macroprolactinaemia should be performed. The effectiveness of the precipitation and ultrafiltration methods for detecting MaPRL is comparable in functional hyperprolactinaemia, but the usefulness of ultrafiltration in patients with pituitary adenoma requires further examination. (Pol J Endocrinol 2011; 62 (6): 529–536)Wstęp: We krwi ludzkiej występuje kilka izoform prolaktyny (PRL). Największą z nich, ale niewykazującą aktywności biologicznej jest makroprolaktyna (MaPRL). Stanowi ona połączenie monomerycznej PRL z immunoglobuliną G. Zestawy diagnostyczne do pomiaru stężenia PRL nie odróżniają MaPRL od postaci monomerycznej, co może prowadzić do błędnego rozpoznania hiperprolaktynemii. Najczęściej stosowaną techniką rozdziału izoform PRL jest precypitacja za pomocą glikolu polietylenowego (PEG). Przydatną w wykrywaniu MaPRL wydaje się też być technika ultrafiltracji. Celem pracy była ocena częstości występowania MaPRL u pacjentów z hiperprolaktynemią oraz porównanie wyników uzyskanych za pomocą metody precypitacji i ultrafiltracji. Materiał i metody: Surowice do badania uzyskano od 120 osób hospitalizowanych w Klinice Endokrynologii Uniwersytetu Medycznego w Łodzi, u których stężenie PRL było wyższe niż 30 ng/mL — 25 chorych z gruczolakiem przysadki, 52 kobiety z zespołem policystycznych jajników (PCOS) i 43 osoby z hiperprolaktynemią idiopatyczną (HPRL). Do wykrywania MaPRL zastosowano metodę precypitacji PEG-iem i technikę ultrafiltracji. Stężenie PRL oznaczano na analizatorze Immulite 1000 (Siemens). Wyniki: Za pomocą metod precypitacji i ultrafiltracji znaczące ilości MaPRL wykryto u 10 osób (3 z macroprolactinoma, 3 z PCOS i 4 z HPRL). Zaobserwowano dodatnią korelację oraz wysoką zgodność diagnostyczną pomiędzy wynikami obu metod, szczególnie w grupie osób z hiperprolaktynemią czynnościową. U połowy osób ze stwierdzoną makroprolaktynemią oraz u 12 spośród 110 osób bez znaczącej ilości MaPRL we krwi rzeczywiste (po usunięciu makroform hormonu) stężenie PRL mieściło się w zakresie wartości referencyjnych. Wnioski: Makroprolaktyna nie stanowi znaczącego problemu klinicznego w badanej populacji. Jednakże u osób z hiperprolaktynemią, szczególnie pochodzenia nieorganicznego, powinno się wykonywać badania przesiewowe w kierunku makroprolaktynemii. Skuteczność precypitacji i ultrafiltracji w wykrywaniu MaPRL jest porównywalna u osób z hiperprolaktynemią czynnościową, natomiast do określenia przydatności metody ultrafiltracji u pacjentów z gruczolakiem przysadki potrzebne są dalsze badania. (Endokrynol Pol 2011; 62 (6): 529–536

Assessment of pituitary hormonal function after somatotropinoma surgery

Introduction: Somatotropinoma is a pituitary adenoma that excessively secretes the growth hormone and gives the symptoms of acromegaly in adults. The laboratory diagnosis is based on the value of the growth hormone (GH) after the oral glucose tolerance test (OGTT) and on the concentration of insulin-like growth factor 1 (IGF-1). The first line treatment is the surgical removal of the tumour. Both adenoma growth within the sella turcica and the surgery can lead to the damage of the pituitary gland and to the disorders of its secretory function. For this reason, in each patient after the tumour removal laboratory tests evaluating the effectiveness of the treatment and also the hormonal function of the pituitary gland are performed. Therefore, the objective of our study was to evaluate the secretory function of the pituitary gland in patients after somatotropinoma surgery. Material and methods: The study group consisted of 40 patients (27 women and 13 men) after somatotropinoma surgery – four patients with reoperation and nine patients with radiotherapy as complementary treatment. The values of GH in OGTT test and IGF-1 level were analyzed as well as the concentrations of other pituitary and adequate peripheral glands hormones. Results: The successful surgical treatment of acromegaly – the normalization of concentrations of GH and IGF–1 was noted mainly with macroadenoma (15/20). Hypopituitarism was observed in 18 patients (mainly plurihormonal – 14/18) and concerned each person after the reoperation, and most patients after radiotherapy. Nearly all (17/18) patients with pituitary hormone deficiency had macroadenoma diagnosed. Conclusion: The surgical treatment of somatotropinoma leads to the cure of acromegaly not in all patients. After removing of adenoma, hypopituitarism is often observed, mainly plurihormonal, and the risk of its occurrence increases in patients re-operated and / or after radiotherapy.Wstęp: Somatotropinoma to gruczolak przysadki nadmiernie wydzielający hormon wzrostu, który u osób dorosłych prowadzi do rozwoju akromegalii. W diagnostyce laboratoryjnej kluczowe znaczenie mają wartości hormonu wzrostu (GH) w doustnym teście obciążenia glukozą (OGTT) oraz stężenie insulinopodobnego czynnika wzrostu 1 (IGF–1). Zasadniczą metodą leczenia akromegalii jest chirurgiczne usunięcie guza. Zarówno rozrost gruczolaka wewnątrz siodła tureckiego, jak i sam zabieg chirurgiczny może powodować uszkodzenie przysadki oraz zaburzenia jej funkcji wydzielniczej i dlatego u każdego pacjenta po usunięciu guza wykonuje się badania laboratoryjne oceniające nie tylko skuteczność leczenia akromegalii, ale także czynność hormonalną całej przysadki. W związku z tym, celem naszej pracy była ocena funkcji wydzielniczej przysadki u pacjentów operowanych z powodu somatotropinoma. Materiały i metody: Do badania zakwalifikowano 40 osób (27 kobiet i 13 mężczyzn) poddanych operacji guza somatotropowego przysadki, w tym u czterech z nich przeprowadzono reoperację, a u dziewięciu pacjentów zastosowano uzupełniającą radioterapię. Analizie poddano wyniki oznaczeń GH w OGTT oraz IGF–1, a także stężenia pozostałych hormonów przysadkowych i odpowiednich hormonów gruczołów obwodowych. Wyniki: Skuteczne leczenie operacyjne akromegalii – normalizację stężeń GH i IFG–1, odnotowano u połowy pacjentów, w większości z makrogruczolakiem (15/20). Pooperacyjną niedoczynność przysadki stwierdzono u 18 osób (głównie wielohormonalną – 14/18). Dotyczyła ona każdej osoby po reoperacji i większości chorych po radioterapii. U prawie wszystkich (17/18) pacjentów z niedoczynnością przysadki, w badaniu obrazowym zdiagnozowano makrogruczolaka. Wnioski: Leczenie operacyjne somatotropinoma nie u wszystkich chorych doprowadza do wyleczenia akromegalii. Po usunięciu gruczolaka dość często dochodzi do niedoczynności przysadki, przeważnie o charakterze wielo– hormonalnym, a ryzyko jej wystąpienia wzrasta u osób reoperowanych i/lub poddanych radioterapii

Wpływ agonistów receptorów aktywowanych proliferatorami peroksysomów typu gamma i fluorouracylu na wzrost komórek raka linii Colon 38 in vitro

Introduction: Colon cancer is a very serious medical problem in Europe and also in Poland. For many years fluorouracil has been used as a main agent in chemotherapy, but its effectiveness is not sufficient. Recently several modern drugs were introduced in the treatment of colon cancer and also various of therapeutic options have been tested but the survival time of patients with cancer has not been extended significantly. For that reason more efficient drugs have still been looked for. One of the potential anticancer drugs are thiazolidinediones (TZDs) – agonists of peroxisome proliferator-activated receptors gamma (PPARγ) which in the last years were used in diabetes treatment. Therefore, we decided to examine the effect of two TZDs – pioglitazone (PIO) and rosiglitazone (ROS) on the growth of murine colon cancer and to compare their action with the efficacy of routinely used fluorouracil (FU). Furthermore, we evaluated the PPARγ expression in colon cancer cells by using the immunocytochemical method. Material and methods: Cell line of murine cancer – Colon 38 was used in our experiment. The growth of cancer cells was assessed by using EZ4Y kit based on the modified colorimetric Mosmann method. In 24 and 48 h cell culture the effects of ROS and PIO at concentrations 10-4, 10-5, 10-6, 10-7 M and FU at concentrations 4 x 10-6 and 10-6 M were examined. Immunochistochemistry was performed with the use of murine specific polyclonal antibodies anti-PPARγ1,2 and the streptavidin-biotin-peroxidase method. Results: The immunopositive reaction for PPARγ was shown in the nuclei of Colon 38 cells. Both, the examined TZDs and fluorouracil significantly decreased the growth of colon cancer and their efficacy was dependent on the concentration of examined compounds and also the incubation time. Rosiglitazone, in all used concentrations, acted more strongly than PIO. Fluorouracil showed anti-cancer activity only in 48 h culture and its inhibitory effect was weaker than both TZDs at the highest concentration (10-4 M). Conclusions: Our data indicate that PPARγ agonists, especially rosiglitazone, inhibit the growth of Colon 38 cancer. However, the potential usefulness of rosiglitazone and pioglitazone for the chemoprevention and treatment of colon cancer requires further studies.Wstęp: Rak jelita grubego stanowi poważny problem medyczny zarówno w Polsce, jak i w całej Europie. Przez wiele lat jako główny chemioterapeutyk stosowano fluorouracyl, niestety jego skuteczność okazała się niewystarczająca. Zastosowanie w terapii raka jelita grubego nowych leków i różnych opcji terapeutycznych nie wydłużyło istotnie czasu przeżycia pacjentów. Z tego powodu nadal poszukiwane są bardziej skuteczne formy leczenia. Związkami o potencjalnym działaniu przeciwnowotworowym są tiazolidinediony (TZDs) – agoniści receptorów gamma aktywowanych proliferatorami peroksysomów (PPARγ), które w ostatnich latach wykorzystywano w leczeniu cukrzycy. W związku z tym, w pracy oceniono wpływ dwóch TZDs – pioglitazonu (PIO) i roziglitazonu (ROS) na wzrost mysiego raka jelita grubego, a ich działanie porównano ze skutecznością fluorouracylu (FU). Ponadto w komórkach raka jelita grubego metodą immunohistochemiczną oceniono ekspresję PPARγ. Materiał i metody: Badanie przeprowadzono na linii komórkowej mysiego raka jelita grubego – Colon 38. Wzrost komórek nowotworowych mierzono za pomocą zestawu EZ4Y opartego na metodzie kolorymetrycznej Mosmann’a. W hodowli 24- i 48-godzinnej oceniono wpływ ROS i PIO w stężeniach 10-4, 10-5, 10-6, 10-7 M, a działanie fluorouracylu w stężeniach 4 x 10-6 i 10-6 M. W badaniu immunohistochemicznym wykorzystano mysie poliklonalne przeciwciała anty-PPARγ1,2 i streptawidynowo-biotynowo-peroksydazową metodę wizualizacji. Wyniki: W komórkach raka Colon 38 wykazano immunopozytywny jądrowy odczyn dla PPARγ. Badane TZDs i fluorouracyl znacząco zahamowały wzrost raka jelita grubego, a ich skuteczność zależna była od stężenia i czasu inkubacji. Działanie ROS było silniejsze niż PIO we wszystkich użytych stężeniach. Przeciwnowotworowe działanie fluorouracylu stwierdzono po 48 godzinach inkubacji, jednakże jego efekt był słabszy niż wpływ TZDs w najwyższym badanym stężeniu (10-4 M). Wnioski: Uzyskane wyniki wskazują, że agoniści receptorów PPARγ, a w szczególności roziglitazon, hamują wzrost raka Colon 38. Jednakże wykorzystanie roziglitazonu i pioglitazonu w leczeniu raka jelita grubego wymaga dalszych badań

Macroprolactinoma – evaluation of surgical treatment

Introduction: The first–line treatment of prolactinoma is pharmacotherapy with dopamine agonists. Surgery is performed rarely – if pharmacological treatment is ineffective (lack of normalization of blood prolactin (PRL) level and/or tumor reduction) and/or the patient does not tolerate the medication. The aim of our study was to assess the hormonal function of the pituitary in patients operated for prolactinoma. We analyzed both the efficacy of the treatment and the occurrence of hypopituitarism after surgery. Material and methods: The study group consisted of 26 patients after macroprolactinoma surgery hospitalized in the Department of Endocrinology, Chair of Endocrinology, Medical University of Lodz. The biochemical criterion of cure was the normalization of serum PRL concentration, measured in the morning, in a fasting state. The hormonal function of the pituitary was assessed on the basis of the levels of tropic hormones and adequate peripheral glands hormones. Results: The normalization of PRL concentration was achieved in 19 patients – in two after the surgery and in 17 as a result of post–operative therapy with dopamine agonists. Moreover, in 13/19 patients the imaging study showed the incomplete removal of adenoma, and in 14 patients hypopituitarism occurred. In seven patients, despite continued treatment with dopamine agonists after the surgery, PRL concentration still exceeded the reference values. Four of them had hypopituitarism. Conclusions: Treatment of macroprolactinoma remains a serious therapeutic problem because surgery in many cases does not lead to the removal of the entire tumor mass and quite often causes hypopituitarism. However, the use of postoperative medication with dopamine agonists significantly increases the chance of the normalization of PRL blood concentration and is necessary in majority of patients with macroprolactinoma.Wstęp: Leczeniem z wyboru prolactinoma jest farmakoterapia z zastosowaniem agonistów receptorów dopaminergicznych. Zabieg chirurgiczny wykonuje się dość rzadko – w przypadku braku skuteczności leczenia farmakologicznego (normalizacji stężenia prolaktyny (ang. prolactin – PRL) i/lub zmniejszenia masy nowotworu) i/lub złej tolerancji leków. Celem naszej pracy była ocena czynności hormonalnej przysadki u chorych operowanych z powodu prolactinoma. Analizie poddano zarówno skuteczność leczenia, jak i wystąpienie po zabiegu niedoczynności przysadki. Materiał i metody: Grupę badaną stanowiło 26 pacjentów po operacji macroprolactinoma hospitalizowanych w Klinice Endokrynologii Katedry Endokrynologii Uniwersytetu Medycznego w Łodzi. Za biochemiczne kryterium wyleczenia przyjęto normalizację stężenia PRL w surowicy krwi oznaczonej na czczo w godzinach porannych. Czynność wydzielniczą przysadki oceniono na podstawie stężeń hormonów tropowych i odpowiednich hormonów gruczołów obwodowych. Wyniki: Normalizację stężenia PRL uzyskano u 19 pacjentów – w tym u dwóch po samej operacji, a u 17 dodatkowo w wyniku pooperacyjnej farmakoterapii agonistami dopaminy. Ponadto u 13/19 osób w badaniu obrazowym stwierdzono niecałkowite usunięcie gruczolaka, a u 14 chorych odnotowano niedoczynność przysadki. U siedmiu pacjentów, mimo kontynuacji leczenia agonistami dopaminy po operacji, stężenie PRL nadal przekraczało granice wartości referencyjnych. U czterech z nich stwierdzono niedoczynność przysadki. Wnioski: Leczenie makrogruczolaków prolaktynowych przysadki stanowi nadal poważny problem terapeutyczny, bowiem zabieg chirurgiczny w wielu przypadkach nie pozwala na usunięcie całej masy nowotworu i dość często powoduje niedoczynność przysadki. Jednakże, zastosowanie pooperacyjnej farmakoterapii agonistami dopaminy znacznie zwiększa szansę na normalizację stężenia PRL we krwi i jest niezbędne u większości pacjentów z macroprolactinoma

Plasma vs serum – does the type of biological material affects the results of parathyroid hormone determinations?

Introduction: The recommended biological material for the parathyroid hormone (PTH) assay is venous blood plasma. According to diagnostic kit manufacturers, the PTH concentration can also be determined in blood serum. The aim of the study was to determine whether differences exist between PTH measured in serum and in plasma. Material and methods: The study was conducted on venous blood samples (plasma and serum) obtained from 92 patients at the Clinic of Endocrinology, University Hospital WAM – CSW. The PTH concentration was measured with an Immulite 1000 analyzer (Siemens), and iPTH kit. Results: The PTH values in plasma and serum were the same only in 3 cases. In 46 samples (50%), a higher hormone level was observed in the plasma, and in 43 cases (47%), a higher concentration was obtained in serum. The absolute differences between the PTH values in the tested biological materials ranged from 0 to 38 pg/mL, and increased together with the hormone concentration. The relative differences (percentage ratio of absolute differences to plasma PTH concentration) ranged from 0 to 34.3%. However, neither the absolute nor the relative differences were statistically significant (p > 0.05). The classification of PTH concentrations according to the reference values for each biological material (i.e. normal, reduced or elevated) was found to be concordant in 83 tested samples (90%). Conclusion: The identified PTH concentrations in the plasma and serum were not identical but comparable and in most cases the differences did not affect the clinical interpretation of the results.WSTĘP: Materiałem biologicznym zalecanym do oznaczania parathormonu (parathyroid hormone – PTH) jest osocze krwi żylnej pobranej na wersenian sodowo-potasowy, jednak według producentów zestawów diagnostycznych do pomiaru PTH można stosować zarówno osocze, jak i surowicę krwi. Celem pracy było zbadanie, czy wartości PTH oznaczane w surowicy i w osoczu krwi żylnej są porównywalne. MATERIAŁ I METODY: W badaniu wykorzystano próbki krwi żylnej (osocze i surowica) uzyskane od 92 pacjentów Poradni Endokrynologicznej Uniwersyteckiego Szpitala Klinicznego im. Wojskowej Akademii Medycznej – Centralnego Szpitala Weteranów (USK im. WAM – CSW) w Łodzi. Oznaczenia hormonu wykonano na analizatorze Immulite 1000 (Siemens) zestawem iPTH. WYNIKI: Wartości PTH oznaczone w osoczu i w surowicy były jednakowe tylko w 3 przypadkach. W 46 próbkach (50%) wyższe wartości hormonu odnotowano w osoczu, a w 43 przypadkach (47%) w surowicy. Różnice bezwzględne między wartościami PTH w badanych materiałach wahały się od 0 do 38 pg/mL i zwiększały się wraz ze wzrostem stężenia hormonu. Różnice względne (procentowy stosunek różnic bezwzględnych do stężenia PTH w osoczu) wynosiły od 0 do 34,3%. Jednak zarówno różnice bezwzględne, jak i względne nie były znamienne statystycznie (p > 0,05). Po klasyfikacji stężeń – na prawidłowe, obniżone lub podwyższone – na podstawie wartości referencyjnych PTH dla danego materiału biologicznego uzyskano zgodność wyników w 83 badanych próbkach (90%). WNIOSKI: Stężenia PTH oznaczane w osoczu i w surowicy nie są identyczne, ale porównywalne, a różnice w większości przypadków nie wpływają na interpretację kliniczną wyników

Biochemical evaluation of the treatment effectiveness in patients with acromegaly

Introduction: The main treatment for acromegaly is the surgical removal of the tumour. Pharmacotherapy, usually with somatostatin analogues (SSA), is used as the preliminary and/or complementary therapy. In the diagnosis of acromegaly as well as in the evaluation of treatment effectiveness laboratory tests are essential – the serum level of growth hormone (GH) in the oral glucose tolerance test (OGTT) and the serum concentration of insulin-like growth factor 1 (IGF-1). The aim of our study was to evaluate the effectiveness of the treatment of patients with acromegaly based on biochemical criteria for cure. Material and methods: The study group consisted of 40 patients aged 25 - 83, hospitalized in the Department of Endocrinology, Medical University of Lodz in the years 2003-2010. The concentration of GH and IGF-1 were determined by enzyme-amplified chemiluminescent immunoassay (EACLIA) on the IMMULITE 1000 analyzer (Siemens). As the criteria of acromegaly cure we assumed the normalization of serum IGF-1 and GH levels after oral glucose administration of < 1 ng/mL. Results: The cure of acromegaly was achieved in 25 of 40 patients (63%). In 14 patients, the normalization of IGF-1 and GH was obtained as a result of surgery, 11 patients achieved normal laboratory parameters after complemantary treatment - five after the treatment with SSA, four after radiotherapy, and two after both pharmaco - and radiotherapy. Fifteen patients from the study group have not been cured - in 13 of them the complementary therapy with SSA was used. Most of them (75%) were operated due to the pituitary macroadenoma. In 11 persons both GH and IGF-1 concentrations exceeded the limits of the reference values. The effectiveness of the operation was higher in patients treated with SSA - among 21 patients treated with SSA before the surgery, only five did not achieve the normalization of GH and/or IGF-1. Conclusions: The evaluation of GH and IGF-1 concentrations with the connection of the magnetic resonance imaging of the pituitary allow to determine the effects of acromegaly treatment. In the majority of patients after the surgical removal of pituitary adenoma, complementary therapy, mainly pharmacological with somatostatin analogues is necessary, and some patients require reoperation and / or radiotherapy. In addition, the preoperative administration of somatostatin analogues greatly increases the effectiveness of the treatment of acromegaly.Wstęp: Głównym sposobem leczenia akromegalii jest operacyjne usunięcie guza. Farmakoterapię, głównie analogami somatostatyny (SSA), stosuje się jako postępowanie przygotowawcze do zabiegu oraz leczenie uzupełniające po operacji. W diagnostyce akromegalii, a także w ocenie efektywności leczenia kluczowe znaczenie mają badania laboratoryjne - stężenie hormonu wzrostu (GH) w teście obciążenia glukozą (OGTT) i stężenia we krwi insulinopodobnego czynnika wzrostu 1 (IGF-1). Celem naszej pracy była ocena skuteczności leczenia w ośrodku łódzkim pacjentów z akromegalią w oparciu o biochemiczne kryteria wyleczenia. Materiały i metody: Grupę badaną stanowiło 40 chorych w wieku 25 - 83 lat hospitalizowanych w Klinice Endokrynologii Uniwersytetu Medycznego w Łodzi w latach 2003 - 2010. Stężenie GH i IGF-1 oznaczono metodą chemiluminescencji wzmocnionej enzymatycznie (EACLIA) na analizatorze IMMULITE 1000 firmy Siemens. Jako kryteria wyleczenia przyjęto normalizację w surowicy stężenia IGF-1 i stężenie GH po doustnym podaniu glukozy < 1 ng/mL. Wyniki: Wyleczonych zostało 25 z 40 badanych (63%). U 14 pacjentów normalizację IGF-1 i GH uzyskano w wyniku zabiegu operacyjnego, 11 osób uzyskało prawidłowe parametry laboratoryjne dopiero po leczeniu uzupełniającym – pięciu po leczeniu SSA, czterech po radioterapii, a dwóch po farmakoi radioterapii łącznie. Piętnastu pacjentów z grupy badanej nie zostało wyleczonych - u 13 z nich zastosowano leczenie uzupełniające SSA. Większość z nich (75%) była operowana z powodu makrogruczolaka przysadki. U 11 osób zarówno stężenia GH, jak i IGF-1 przekraczały granice wartości referencyjnych. Skuteczność operacji była wyższa u chorych leczonych SSA, gdyż wśród 21 pacjentów leczonych przed zabiegiem SSA, tylko u pięciu nie odnotowano normalizacji GH i/lub IGF-1. Wnioski: Ocena stężenia GH i IGF-1 w połączeniu z wynikiem rezonansu magnetycznego okolicy przysadki pozwala ustalić efekty leczenia akromegalii. U większości chorych po chirurgicznym usunięciu gruczolaka przysadki niezbędna jest terapia uzupełniająca, przede wszystkim farmakologiczna analogami somatostatyny, a w niektórych przypadkach konieczna jest reoperacja i/lub radioterapia. Ponadto przedoperacyjne podawanie analogów somatostatyny zdecydowanie zwiększa skuteczność leczenia akromegalii