Gender Stereotypes in Elementary School Textbooks in use in Montenegro

Artykuł przedstawia analizę współczesnych podręczników szkolnych używanych w Czarnogórze. Analiza dotycząca stereotypów płciowych została przeprowadzona metodami jakościowymi i ilościowymi. Kobiety występujące w badanych podręcznikach przypisane są przeważnie do roli matki lub nauczycielki. Mężczyźni również prezentowani są w stereotypowy sposób, mają jednak do dyspozycji większą różnorodność ról, chociaż w dużej mierze są to role historyczne i mityczne (rzemieślnicy, żołnierze). Rozbieżności w prezentowaniu dzieci są mniejsze niż w przypadku dorosłych, ale tu także dziewczynki są pasywne, troskliwe, starannie ubrane, podczas gdy chłopcy przedstawiani są jako zręczni, inteligentni, nie[1]grzeczni czy rządni przygód

2D Hybrid method:Case of VLF signal amplitude variations in the time vicinity of an earthquake

Extraction of information in the form of oscillations from noisy data of natural phenomena such as sounds, earthquakes, ionospheric and brain activity, and various emissions from cosmic objects is extremely difficult. As a method for finding periodicity in such challenging data sets, the 2D Hybrid approach, which employs wavelets, is presented. Our technique produces a wavelet transform correlation intensity contour map for two (or one) time series on a period plane defined by two independent period axes. Notably, by spreading peaks across the second dimension, our method improves apparent resolution of detected oscillations in the period plane and identifies the direction of signal changes using correlation coefficients. We demonstrate the performance of the 2D Hybrid technique on a very low frequency (VLF) signal emitted in Italy and recorded in Serbia in time vicinity of the occurrence of an earthquake on November 3, 2010, near Kraljevo, Serbia. We identified a distinct signal in the range 120-130 s that appears only in association with the considered earthquake. Other wavelets, such as Superlets, which may detect fast transient oscillations, will be employed in the future analysis.Comment: published in Mathematics MDP

Uklija (alburnus alburnus) kao potencijalni bioindikator zagađenja teškim metalima

Analize vode i/ili sedimenta mogu biti neefikasne u identifikovanju metala u fluvijalnim ekosistemima usled nerazdvojive varijabilnosti rečnog toka i koncentracije zagađivača. Monitoring zagađenja ribljih tkiva ima važnu ulogu ranog alarma koji ukazuje na probleme kvaliteta vode i sedimenta, a takođe omogućava detekciju toksičnih materija u ribama koje dalje mogu da imaju negativan efekat na konzumente. Reka Sava je tipična nizijska reka i najveća desna pritoka Dunava koja protiče kroz tri zemlje: Sloveniju, Hrvatsku i Srbiju. Do 1990-ih je bila izložena zagađenju iz metalurgije, hemijske, kožne, tekstilne, prehrambene i industrije celuloze i papira, ali i usled poljoprivrednih aktivnosti. Takođe je i glavni recipijent otpadnih voda mnogih gradova i zagađenih pritoka. Ciljevi ove studije su da se utvrde koncentracije Al, As, Cd, Co, Cr, Cu, Fe, Hg, Mn, Ni, Pb, Se, Sn i Zn u kompostu uklije (Alburnus alburnus) kao potencijalne bioindikatorske vrste zagađenja teškim metalima reke Save, kao i da se izračuna Indeks zagađenja metalima (MPI-Metal Pollution Index) kako bi se uporedio status zagađenja različitih lokaliteta reke Save. Terensko istraživanje je sprovedeno tokom septembra 2014. godine. Uklije su sakupljene iz reke Save na sledećim lokalitetima: Čatež u Sloveniji, Zagreb i Slavonski Brod u Hrvatskoj, Jarak i Umka u Srbiji. Koncentracije Al, As, Cd, Co, Cr, Cu, Fe, Hg, Mn, Ni, Pb, Se, Sn, i Zn su merene u kompozitnom uzorku uklije uz pomoć Thermo Scientific iCAP 6500 Duo ICP-OES (Thermo Fisher Scientific, Cambridge, United Kingdom). Prema dobijenim rezultatima, izdvaja se Zagreb sa najvećim brojem najviših koncentracija elemenata (Cd, Co, Cr, Fe, Pb, i Se). Takođe, najviši MPI je izračunat za Zagreb (0.23) u odnosu na Umku sa najnižim MPI (0.14). Na osnovu dobijenih rezultata, možemo označiti gornji tok reke Save kao znatno zagađeniji (posebno deo kod Zagreba u Hrvatskoj) od donjeg toka i ušća u Dunav kod Beograda (Umka)

Prisustvo cinka u mišićnom tkivu babuške i deverike u akumulacijama Gruža i Bovan

Zagađenje slatkovodnih ekosistema širokim spektrom zagađivača postalo je veoma važno pitanje u poslednjih nekoliko decenija, ne samo zbog uticaj na vodosnabdevanje, već i zbog štete koju nanosi vodenim organizmima. Smatra se da su metali najvažniji oblik zagađenja voda zbog toksičnosti, perzistentnosti i akumulacije u vodenim organizmima. Vodeni organizmi su u širokoj upotrebi biološkog monitoringa promena nivoa antropogenih zagađujućih materija. Poznavanje koncentracije metala u ribama je važno kako za pravilno planiranje upravljanjа vodama tako i u pogledu ljudske ishrane. Zn je esencijalni metal i kao takav igra važnu ulogu u biološkim sistemima, ali takođe prekomernim unosom može proizvesti toksičan efekat. Akumulacije Gruža i Bovan su formirane osamdesetih godina za vodosnabdevanje, ali su danas i značajne ribolovne vode. Antropogeni uticaj na ove akumulacije je vrlo izražen. Konstantno je direktno ispuštanje neprečišćenih otpadnih voda, okolno zemljište se intenzivno obrađuje uz primenu invazivnih agrotehničkih mera (prekomerna upotreba pesticida, herbicida i fungicida), ali i širenje vikend naselja koja uglavnom nemaju regulisano skladištenje i ispuštanje otpadnih voda. Babuška (Carassius gibelio) i deverika (Abramis brama) su prikupljene iz akumulacija Gruža i Bovan, a uzorci mišićnog tkiva su analizirani na prisustvo cinka (Zn) kako bismo utvrdili da li postoji razlika u akumulaciji ovog metala u mišićnom tkivu između ove dve vrste, kao i između iste vrste u dve različite akumulacije. Koncentracija Zn u mišićnom tkivu babuške je bila znatno veća nego u mićnom tkivu deverike u obe akumulacije, ali nije postojala bitna razlika u koncentracijama između dve akumulacije. Koncentracija cinka u mišićima obe vrste u obe akumulacije je na prihvatljivom nivou za ljudsku ishranu

Odnos autohtonih i alohtonih ribljih vrsta u nekim akumulacijama Srbije

Poslednjih godina u svetu je veoma aktuelno pitanje alohtonih ribljih vrsta. Bilo da su unete slučajno ili namerno, alohtone vrste najčešće uspevaju da opstanu u novom okruženju, u kojem zbog degradiranosti staništa i narušenih biocenoloških veza vremenom postaju dominantne. Alohtone vrste često imaju invazivan karakter jer se brzo i nekontrolisano šire u nove ekosisteme gde se ponašaju kao kompetitori za prostor i hranu autohtonim vrstama i polako ih potiskuju. Ovim radom prikazan je odnos u brojnosti i biomasi autohtonih i alohtonih ribljih vrsta u nekim akumulacijama u Srbiji. Tokom istraživanja obraćena je pažnja na veličinu i starost akumulacija u kojima je praćena ihtiocenoza. Istraživanje je obuhvatilo 15 akumulacija različite starosti, tipa postanka, morfometrijskih, fizičkih i hemijskih osobina. Konstatovano je prisustvo 20 vrsta riba iz 9 familija, sa izrazitom dominacijom porodice Cyprinidae. Od ovog broja 8 vrsta su alohtone i pripadaju familijama Salmonidae (Oncorhynchus mykiss), Cyprinidae (Carassius auratus, Arystichtys nobilis, Hypophthalmichthys molitrix, Ctenopharyngodon idella, Pseudorabora parva), Ictaluridae (Ictalurus nebulosus - cverglan) i Centrarchidae (Lepomis gibbosus - sunčica) (Simić i Simić, 2009). Cverglan i sunčica potiču iz Severne Amerike, dok su ostale azijske vrste. U najvećem broju akumulacija, po brojnosti i biomasi, zastupljenije su autohtone riblje vrste u odnosu na alohtone. Izuzetak je Oblačinsko jezero, koje pripada grupi malih i starih jezera, gde brojnošću dominiraju alohtone vrste sa 61,63%, kao i biomasom sa čak 80,18%. Velika zastupljenost biomase alohtonih ribljih vrsta je i u jezeru Buljanka, 53.43%, dok njihova brojnost iznosi 17.07%. Najveći udeo u biomasi ima sivi tolstolobik. Autohtona ihtiocenoza dominira u jezeru Ćelije i Zavojskom jezeru koja su u grupi starijih i većih jezera. U ovoj grupi su i akumulacije Gruža, Vlasina i Bovan, gde se zbog neplanskog poribljavanja brojnost alohtonih vrsta približava abundanci autohtonih. Sa druge strane, planskim poribljavanjem očuvana je autohtona ihtiofauna u Miloševom i Ribničkom jezeru, koja su male veličine i stara. Konstatovano je da u najvećem broju jezera i dalje dominiraju autohtone vrste u odnosu na alohtone. Uticaj alohtonih ribljih vrsta je uvek veći u manjim i starijim akumulacijama, upravo zbog većeg diverziteta autohtone zajednice u njima. Poznajući invazivni karakter i negativan efekat alohtonih vrsta na ekosisteme u koje su unete, kao i na faunu, neophodno je stalno pratiti stanje na terenu

Uzgoj linjaka (tinca tinca) u laboratorijskim uslovima

Istraživanja biodiverziteta kopnenih voda Srbije sa ciljem konzervacije u in situ i/ili ex situ uslovima sprovode se u proteklih 10 godina u okviru više istraživačkih projekata. Kao rezultat ovih istraživanja formirana je aplikaciono-informativna baza podataka pod nazivom: Biodiverzitet akvatičnih ekosistema Srbije-ex situ konzervacija „BAES ex situ”. Na osnovu podataka iz baze, „BAES ex situ”, sprovedena su istraživanja tokom 2008. godine sa ciljem izrade Programa za unapređenje ribarstva u slivu Velike, Zapadne i Južne Morave (i dela toka Dunava, Save, kanala hidrosistema DTD i voda Pančevačkog rita). Dobijeni podaci jasno ukazuju da je linjak (Tinca tinca) u odnosu na istraživanja od pre 10 i 20 godina znatno manje zastupljen u slivu Velike Morave. Svi nalazi linjaka južno od Save i Dunava tokom ovog istraživanja su iz hidroakumulacija Srbije (Vlasina, Ćelije) i uneseni su poribljavanjem iz uzgajališta ili prirodnih voda sa područja Vojvodine. Stanje populacija linjaka prema literaturnim podacima Kirchhofer & Hefti (1996), Kottelat & Freyhof (2007) ukazuju da bez obzira na njegovo široko geografsko rasprostranjenje svuda su u manjem ili većem opadanju, a kao osnovni uzrok se navodi degradacija i uništavanje vodenih staništa, pre svega onih koja su bogata makrovegetacijom. Konstatovano stanje populacija linjaka u vodenim ekosistemima Srbije nameće potrebu konzervacije, veštačkog mrešćenja i repopulacije ugroženih prirodnih populacija. Cilj rada jeste istražiti mogućnosti uzgoja linjaka u laboratorijskim uslovima, u pogledu različite ishrane, u cilju uspešne konzervacije. Istraživanje je sprovedeno u Akvarijumu ″Kragujevac″, koji je deo Instituta za biologiju i ekologiju Prirodno-matematičkog fakulteta u Kragujevcu. Eksperiment je trajao 11 meseci (januar-novembar 2010.). Nasadni materijal činile su jedinke donete iz ribnjaka ″Mošorin″, uzrasne kategorije 0+. Formirane su tri eksperimentalne grupe sa po tri akvarijuma, dimenzija 100 x 40 x 40 cm, zapremine 160 l. Ukupan broj nasađene riblje mlađi iznosio je 30 individua (≈160 g) po grupi, odnosno 10 jedinki po akvarijumu, prosečne telesne mase 5,52 g. Ishrana je vršena na sledeći način: prva grupa hranjena je kombinovanom hranom - peletirana i Tubifex, druga grupa animalnom hranom – Tubifex sp. i treća grupa peletiranom hranom. Peletirana hrana, korišćena u ishrani riba, proizvedena je u fabrici Royal optima 1P, uvoz iz Italije. Animalna hrana - Tubifex sp.donošena je iz toka reke Lepenice. Na početku eksperimenta po akvarijumu nasađeno je 10 riba prosečne mase 5,52 g, odnosno 30 jedinki po formiranoj odgovarajućoj grupi ishrane. Ishrana riba zasnivala se na količini hrane koja iznosi 1-3 % ukupne mase riba u formiranoj grupi. Premda je masa riba u akvarijumima svih formiranih grupa bila ista, bila je predviđena ishrana istom količinom hrane. Prema literaturnim saznanjima, ali i iz godišnjih statističkih pregleda gotovo je sigurno da je proizvodnja linjaka u potpunosti potisnuta. Najčešće se ističe da je razlog za napuštanje gajenja slaba konverzija hrane. Poređenje dužinskih i težinskih parametara na početku i na kraju eksperimenta pokazuje značajno povećanje mase riba, kao i njihove totalne dužine. Na osnovu dobijenih rezultata konstatovano je da je linjak riba koja se može uspešno gajiti u laboratorijskim uslovima, kao i da su najbolji prirast ostvarile jedinke hranjene kombinovanom hranom - peletiranom i animalnom

Economic Evaluation of Pharmacogenetic Tests in Patients Subjected to Renal Transplantation: A Review of Literature

Renal transplantation is the treatment of choice for the patients with end-stage renal failure. Genetic factors, among others, can influence variability in response to immunosuppressive drugs. Nowadays, due to restrictive health resources, the question arises whether routine pharmacogenetic analyses should be done in the renal transplant recipients or not. The aim of this literature review was to present the up-to-date information considering the economic feasibility of pharmacogenetic testing in patients subjected to renal transplantation. The organization United Network for Organ Sharing in the United States estimated that total costs per renal transplant concerning these analyses were $334,300 in 2014. Pharmacogenetic testing prior to treatment initiation could be helpful to predict and assess treatment response and the risks for adverse drug reactions. This kind of testing before treatment initiation seems to be one of the most promising applications of pharmacokinetics. Although pharmacogenetic tests were found to be a cost-effective or cost-saving strategy in many cases, some authors represent another opinion. However, if the real costs of renal transplantation are recognized, the application of these tests in the standard daily practice could be considered more realistic, which additionally emphasizes the importance of future studies assessing their cost-effectiveness