Ochrona i zarządzanie ekspozycją zamków i ruin zamkowych

Castles and historical ruins of castles are undoubted evidence of the interaction between man and nature. Their historic value is emphasized by their picturesqueness, which at the same time indicates the great attractiveness of the cultural landscape. Old spatial relations built local and regional identity - old communication routes connecting markers in the form of castle and church towers gave a sense of security to travelers of that time and were distinguishing features of a unified landscape. At the same time, long-distance viewing openings from the castle, several or several kilometers long, extending far into the surrounding landscape, beyond the boundaries of the hill/area where the castle itself was located, were of a regional nature, ensured security and control, giving insight into long-range spatial relations resulting from historical political dependencies, economic, social and communication relations. The article indicates the possibilities and necessary analyzes to protect the view, panoramas and long-distance exposure of historic castles, castle ruins and their surroundings.Zamki i ruiny historyczne zamków są niewątpliwym świadectwem współdziałania człowieka z przyrodą. Wartość zabytkową podkreśla ich malowniczość, która jednocześnie wskazuje na dużą atrakcyjność krajobrazu kulturowego. Dawne relacje przestrzenne budowały tożsamość lokalną i regionalną - stare trakty komunikacyjne łączące znaczniki w postaci wież zamków i kościołów dawały poczucie bezpieczeństwa ówczesnym podróżnym, były wyróżnikami zunifikowanego krajobrazu. Jednocześnie dalekie kilku- i kilkunastokilometrowe otwarcia widokowe z zamku wychodzące daleko w krajobraz otaczający, poza granice wzniesienia/obszaru, na którym zlokalizowano sam zamek, miały charakter regionalny, zapewniały bezpieczeństwo i kontrolę, dając wgląd w dalekie relacje przestrzenne, wynikające z historycznych zależności politycznych, relacji gospodarczych, społecznych i komunikacyjnych. W artykule wskazano możliwości i konieczne analizy w celu ochrony widoku, panoram czy dalekiej ekspozycji zabytkowych zamków, ruin zamkowych i ich otoczenia

Selected problems of protecting and managing historical ruins in Poland

Historical ruins have long been the object of interest for the research –workers of various disciplines as well as the conservators of historical monuments. The main problem is the form of protection. The standard of protecting ruins in the so-called permanent ruin form was elaborated two centuries ago, however, it is still the subject of numerous discussions, conferences, scientific-research works. The main source of doubts as to the permanent ruin is its incompleteness,(deficiency) illegibility and the highly restricted possibilities of making any use of it, whereas the contemporary protection of monuments assumes their accessibility and the widest possible use for contemporary functions. That is why the main issue in contemporary maintenance of historical ruins is to ensure them a proper management system. The problem of protecting historical ruins has universal character. In Poland it concerns the resources of about 200 historical ruins, first and foremost of the mediaeval castles. That is why the Polish conservator circles have intensified the works aiming at the solution of the problem through the organization of programs, projects and conferences. A highly estimated result of those efforts is a programmatic document entitled “The Protection Charter of Historical Ruins”. It comprises a set of rules that determine the form of maintenance of historical ruins. However, the issues of management, development and use of the historical ruins still await a solution.Historical ruins have long been the object of interest for the research –workers of various disciplines as well as the conservators of historical monuments. The main problem is the form of protection. The standard of protecting ruins in the so-called permanent ruin form was elaborated two centuries ago, however, it is still the subject of numerous discussions, conferences, scientific-research works. The main source of doubts as to the permanent ruin is its incompleteness,(deficiency) illegibility and the highly restricted possibilities of making any use of it, whereas the contemporary protection of monuments assumes their accessibility and the widest possible use for contemporary functions. That is why the main issue in contemporary maintenance of historical ruins is to ensure them a proper management system. The problem of protecting historical ruins has universal character. In Poland it concerns the resources of about 200 historical ruins, first and foremost of the mediaeval castles. That is why the Polish conservator circles have intensified the works aiming at the solution of the problem through the organization of programs, projects and conferences. A highly estimated result of those efforts is a programmatic document entitled “The Protection Charter of Historical Ruins”. It comprises a set of rules that determine the form of maintenance of historical ruins. However, the issues of management, development and use of the historical ruins still await a solution

KARTA OCHRONY HISTORYCZNYCH RUIN - TEORIA A PRAKTYKA. PRZYKŁADY Z MAŁOPOLSKI

The Charter on the Protection of Historic Ruins, adopted as the Resolution of the General Assembly of the Polish National Committee of ICOMOS on December 4th, 2012, has become a significant doctrinal document, supporting the conservation service in setting up recommendations for the owners of castle ruins and subsequently in the process of project documentation review.In Lesser Poland, there are several examples of ongoing works in this type of historic monuments. The present research examines the results of previous works in three castles: Tenczyn, Rabsztyn and Rożnów. Experience gained from these actions allows to review the utility of the Charter in practice.Karta ochrony historycznych ruin, przyjęta Uchwałą Walnego Zgromadzenia Członków Polskiego Komitetu Narodowego ICOMOS w dniu 4 grudnia 2012 r., stała się istotnym dokumentem doktrynalnym, pomocnym dla służb konserwatorskich w opracowywaniu zaleceń dla właścicieli ruin zamków, a następnie w ocenie uzgadnianych projektów.W Małopolsce trwają obecnie prace w wielu takich zabytkach. W artykule analizowane są efekty dotychczasowych prac w trzech zamkach. W zamku Tenczyn dla stabilizacji zagrożonych wysokich ścian wprowadzono - jak w 1912 r. - łuki ceglane, wykonano też dwa żelbetowe sklepienia dokładnie w formie sklepień niezachowanych. W Rabsztynie z uwagi na wartość odkrytych reliktów archeologicznych wybudowano nowe pawilony pozwalające na ich zabezpieczenie i ekspozycję. Zachowany szczątkowo, prywatny zamek w Rożnowie po zakończonych badaniach ma zyskać muzeum oraz mieszkanie właściciela… Doświadczenia z tych działań pozwalają ocenić przydatność Karty w praktyce

Management of castles in Poland in the early 21st century /

PhD ThesisThis thesis represents a multidisciplinary approach to the analysis of heritage management, using the example of castles in Poland. Heritage professionals have recently admitted to the inadequacy of the system of castle protection and management in Poland in the context of modern challenges and opportunities. This thesis investigates the feasibility of creating a new model of management of castles in Poland, built upon suitable economic premises. The hypothesis assumes that to realize the full potential of castles in Poland, the new model needs to encompass the conservation, social, and economic aspects of heritage management, and to treat heritage as a form of capital. The study is carried out in two stages. First, in order to design a new Castle Management Model, the thesis critically analyses, from an economic standpoint, current theory at the intersection of heritage, tourism and economics, and it reviews the institutional arrangements for heritage protection, conservation and management in Poland. Second, the thesis explores the viability of the theoretical premises and the practical applicability of the Model in the context of empirical data. The purposefully collected data-set consists of the first known extensive postal survey of over two hundred castles in Poland, and a series of recorded interviews with selected castle administrators. The critical appraisal of current theory at the intersection of heritage, tourism and economics indicates that built heritage represents socio-economic potential which has not yet been fully explored, but which requires that the conventional perspective on heritage values be replaced by a new, subjective approach. The original, theoretical contribution of this thesis lies in enhancing the concept of the ‘use value’ of heritage with new economic insights, and in exploring the importance of entrepreneurship in heritage management. The thesis also demonstrates coherence between commodification of heritage and its sustainable management, once heritage is treated as capital. The findings of the theoretical part of the thesis lead to the creation of a Castle Management Model. The subsequent exploration of this Model establishes its potential for implementation in Poland.International Centre for Cultural and Heritage Studies (ICCHS): The School of Arts and Cultures, Newcastle University

HAMMERSHUS - DOBRE PRAKTYKI I ZARZĄDZANIE TRWAŁĄ RUINĄ

Hammershus is a medieval Danish castle on the Bornholm island. In 1743 Hammershus was finally abandoned as a stronghold. The fortress was partially demolished around 1750. The ruins were put on the national historic register in 1822. From 1885, until his death in 1928, P. C. Hauberg was in charge of the extensive restoration work. After that, the castle remained a picturesque ruin. The conservation policy, which was taken from 1907, includes the purchase of land around the castle and systematic removal of the surrounding buildings. In 1969 Jørn Utzon created the concept of the information center hidden in the landscape. In 2013, his concept was implemented. The project was developed by the Danish team Arkitema, in cooperation with Buro Happold, and Ch. Harlang. The modern information center put into use in 2018. Building is removed from the ruins and hidden in the nearby slope. The protection of Hammershus Castle is subordinated to preserving its historical form - a permanent ruin. It is also conducted in the landscape sphere. The new reception center was located and designed so as to not compete with the historical ruin and landscape. The Hammershus castle management model is an example of good practice in protecting cultural heritage and historic ruins. The main point is to use the attractiveness of the historical ruins, as an object that attracts visitors.The remoteness of modern commercial functions from the monument create new possibilities for contemplating the castle ruins and contributes to strict landscape protection.Zamek Hammershus, to średniowieczna, duńska warownia na wyspie Bornholm. W ruinie od połowy XVIII w. Dewastację powstrzymano w 1822, gdy ruinę zamku uznano za zabytek. Zamek, dominujący w widokach północnego wybrzeża wyspy stał się celem wędrówek romantycznych turystów. Decydujące prace konserwatorskie przeprowadził Peter Hauberg w latach 1885 – 1928, programowo powstrzymując się od rekonstrukcji. Funkcje recepcyjne pomieszczono w zabudowaniach opodal ruin. Polityka ochronna prowadzona od 1907 r. wiązała się z wykupem terenów wokół zamku i systematycznym usuwaniem okolicznych budowli. W 1969r. koncepcję centrum informacyjnego, ukrytego w krajobrazie stworzył Jørn Utzon. W 2013 podjęto realizację jego koncepcji. Projekt opracował duński zespół Arkitema, we współpracy z Buro Happold, i Ch. Harlangiem. Nowoczesne centrum interpretacji zabytku oddane do użytku w 2018 r. jest odsunięte od ruin i ukryte w formach terenu. Ochrona zamku Hammershus jest podporządkowana zachowaniu jego historycznej formy – trwałej ruiny. Jest również prowadzona w sferze krajobrazowej. Nowe centrum recepcyjne zlokalizowano i zaprojektowano tak, by nie konkurowało z formą historyczną i krajobrazem. Model zarządzania zamku Hammershus to przykład dobrej praktyki w ochronie dziedzictwa kulturowego i zabytkowych ruin. Istotą jest wykorzystanie atrakcyjności ruiny historycznej, jako obiektu przyciągającego odwiedzających oraz oddalenie współczesnych funkcji komercyjnych od zabytku wraz ze stworzeniem nowych możliwości kontemplacji zabytku oraz rygorystyczną ochroną krajobrazu

ATRAKCYJNOŚĆ WSPÓŁCZESNEJ RUINY WSPÓŁCZESNE FUNKCJONOWANIE HISTORYCZNYCH RUIN ZAMKÓW W MAŁOPOLSCE

There have been presented examples of four historic castle ruins. These monuments have been thoroughly preserved lately. At the same time, measures have been taken to conduct their revitalization - development and adaptation to the tourist function. These objects are now eagerly visited. This proves that "permanent ruins" can be a great attraction without (necessary) restoration and full reconstruction.The basic elements of the program of adaptation of those ruins to the new function include:- conservation of the monument - an indispensable condition- possible "slight" addition, i.e. the shape of the building- delimiting tourist routes, including the introduction of stairs, porches (platforms), especially viewing platforms on towers, etc.- use of existing volumes (building interiors) for exhibition purposes,- accompanying infrastructure (cash registers, sanitary facilities).A great opportunity for these excesses is their use as a scenery of mass events combining fun and education: historical staging, shows and tournaments, etc. Such popularization of the past and cultural heritage is simultaneously a promotion of the monument. The use of historical ruins for tourism purposes is a great occasion for these monuments, however it also carries some risks. The danger here is "overloading" with additional - commercial attractions and making the monument seem rather kitschy.Praca przedstawia przykłady czterech historycznych ruin zamku. Zabytki te pozostają dobrze zachowane. Podjęto jednak działania rewitalizacyjne mające na celu ich rozwój, a także dostosowanie do funkcji turystycznej. Obiekty te są chętnie odwiedzane. Dowodzi to, że "trwałe ruiny" mogą być atrakcją bez (koniecznej) odbudowy i pełnej rekonstrukcji.Podstawowymi elementami programów adaptacji omawianych ruin do nowej funkcji są:- konserwacja zabytku - warunek niezbędny,- możliwe "lekkie" przekształcenia, tj. kształt budynku,- ogaraniczanie szlaków turystycznych, w tym wprowadzania schodów, ganków (tarasów), w szczególności tarasów widokowych na wieżach itp.,- wykorzystanie istniejących przestrzeni (wnętrz budynku) do celów wystawowych,- tworzenie infrastruktury towarzyszącej (kasy fiskalne, urządzenia sanitarne).Możliwym jest wkorzystanie powyższych elementów jako scenerii masowych imprez łączących zabawę i edukację: inscenizacje historyczne, pokazy, turnieje itp. Ten sposób popularyzacji przeszłości i dziedzictwa kulturowego jest jednocześnie promocją zabytku. Wykorzystanie historycznych ruin w celach turystycznych jest doskonałą okazją dla zabytków, jednak wiąże się z pewnym ryzykiem. Niebezpieczeństwo to "przeciążenie" dodatkowymi - komercyjnymi atrakcjami i sprawienie, że pomnik wydawać się może kiczowaty