Великая Отечественная война в воспоминаниях сельских жителей Витебщины (по материалам устной истории)

Полевые исследования показали, что в различных районах Витебщины, которые отличаются и разнообразием, и уровнем сохранности фольклорной традиции, особое место в коллективной и индивидуальной памяти старожилов занимает тема Великой Отечественной войны. Воспоминания о событиях Великой Отечественной войны прямо или косвенно присутствовали практически во всех рассказах сельчан, независимо от предмета разговора. Глобальная трагедия ХХ века разделила жизнь людей, переживших ее, на время «до» и «после войны», когда миропорядок изменился существенным образом

Noty biograficzne

 &nbsp

Wprowadzenie: o kulturze pamięci w Europie Środkowej i Wschodniej

Introduction: On culture of memory in Central and Eastern Europe This issue of the Acta Baltico-Slavica, entitled “Bałtyckie i słowiańskie konteksty (nie) pamięci” (The Baltic and Slavic contexts of (non-)memory, vol. 42/2018), is devoted to interdisciplinary research on culture of memory, which – after Christoph Cornelißen – we understand as a formal notion superior to all possible forms of conscious memory of past events. This volume presents the state of research on memory from the perspective of two turning points in European history: 1918 and 1989. The events immediately following the fall of empires and the communist regime (including the rise of new states, shifts and modifications of state borders, international and ethnic conflicts, transformation of political and economic systems) not only changed the geopolitical map, but also exerted enormous influence on shaping identity and memory of Europeans and their historical and biographical narrations.   Wprowadzenie: o kulturze pamięci w Europie Środkowej i Wschodniej Tegoroczny numer rocznika „Acta Baltico-Slavica” zatytułowany Bałtyckie i słowiańskie konteksty (nie)pamięci został poświęcony interdyscyplinarnym badaniom nad kulturą pamięci, którą rozumiemy zgodnie z definicją Ch. Cornelißena jako „formalne pojęcie nadrzędne dla wszelkich możliwych form świadomej pamięci człowieka o wydarzeniach historycznych, osobistościach i procesach, niezależnie od tego, czy są one natury estetycznej, politycznej czy poznawczej”. Celem niniejszego tomu jest przedstawienie stanu badań nad pamięcią z perspektywy dwóch szczególnie ważnych dla Europy cezur dziejowych: 1918 roku i 1989 roku. Wydarzenia, które nastąpiły bezpośrednio po upadku imperiów i reżimu komunistycznego (m.in. powstanie nowych państw, przesunięcia i zmiany granic, konflikty międzypaństwowe i narodowościowe, transformacja systemu politycznego i gospodarczego) nie tylko zmieniły mapę geopolityczną, ale także wywarły ogromny wpływ na kształtowanie się tożsamości i pamięci Europejczyków, ich narracji historycznych i biograficznych

"Z życia zostaje co?..." Prof. dr hab. Algis Kalėda (2.10.1952 – 11.05.2017)

“What remains of life?...” Prof. Dr hab. Algis Kalėda (2.10.1952 – 11.05.2017) This article is devoted to Professor Algis Kalėda, a renowned Lithuanian literary scholar, specialist in Polish literature and Lithuanian comparative literary studies, and a prominent translator of Polish literature. Over the years he worked at scholarly institutions in Lithuania (including the Institute of Lithuanian Literature and Folklore, Vilnius University Centre of Polish Studies, Vilnius Pedagogical Institute) and Poland (including Warsaw University, Jagiellonian University, Adam Mickiewicz University in Poznań). He collaborated with leading researchers from all over the world. Professor Kalėda left us the great legacy of his scholarly works and literary translations (from such authors as Czesław Miłosz, Wisława Szymborska and Stanisław Lem). The title of the article, “What remains of life?...”, is a quote from Czesław Miłosz’s poem “Notatnik: Bon nad Lemanem”, translated into English by George (György) Gömöri and Clive Wilmer: “From a notebook: Bon on Lake Geneva”, Poetry Nation Review 9, Vol. 6 No. 1, September–October 1979, https://www.pnreview.co.uk/cgi-bin/scribe?item_id=6270   Z życia zostaje co?... Prof. dr hab. Algis Kalėda (2.10.1952 – 11.05.2017) Artykuł został poświęcony pamięci Profesora Algisa Kalėdy – wybitnego litewskiego badacza: polonisty i lituanisty, komparatysty, tłumacza, w pierwszą rocznicę śmierci. Profesor Algis Kalėda przez długie lata był związany z litewskimi (m.in. wileńskim Instytutem Literatury Litewskiej i Folkloru, Centrum Polonistycznym Uniwersytetu Wileńskiego, Wileńskim Instytutem Pedagogicznym) i polskimi instytucjami naukowymi (Uniwersytetem Warszawskim i tamtejszą lituanistyką, Uniwersytetem Jagiellońskim, Uniwersytetem im. Adama Mickiewicza w Poznaniu). Współpracował z wybitnymi naukowcami z całego świata. Profesor Algis Kalėda pozostawił wybitną spuściznę badawczą oraz znakomite przekłady literatury polskiej na język litewski (m.in. Czesława Miłosza, Wisławy Szymborskiej, Stanisława Lema). Tytuł artykułu Z życia zostaje co?... jest cytatem z wiersza Czesława Miłosza Notatnik: Bon nad Lemanem (Brzegi Lemanu)

Mačiulis, D., & Staliūnas, D., "Vilnius – Lietuvos sostinė: problema tautinės valstybės projekte (XIX a. pabaiga – 1940 m.)", Vilnius: Lietuvos istorijos instituto leidykla, 2015. Santrauka angl. – Bibliogr., s. 297–315, ir išnašose. – Asmenvardžių rodyklė: s. 319–322. Tiražas: 400 egz. ISBN 978-9955-847-97-7

Mačiulis, D., & Staliūnas, D., Vilnius – Lietuvos sostinė: problema tautinės valstybės projekte (XIX a. pabaiga – 1940 m.) [Vilnius – The capital of Lithuania: A problem in the project of the national state (late 19th century – 1940)], Vilnius: Lietuvos istorijos instituto leidykla, 2015. Santrauka angl. – Bibliogr., s. 297–315, ir išnašose. – Asmenvardžių rodyklė: s. 319–322. Tiražas: 400 egz. ISBN 978-9955-847-97-7This paper is a review of the latest research work of two Lithuanian historians, Dangiras Mačiulis and Darius Staliūnas (Lithuanian Institute of History, Vilnius), entitled “Vilnius - the capital of Lithuania: A problem in the project of the national state (late 19th century – 1940)”. The authors in their work analyse the emergence, evolution and implementation of the idea of Vilnius as the capital of modern Lithuanian state at the turn of the 20th century until 1940. The monograph is based on valuable material from the archives, bibliographic sources and interesting iconography. With particular regard to the Lithuanian national project, describing and explaining the strategies of the symbolic appropriation of Vilnius and the question of Vilnius’ Lithuanisation, Mačiulis and Staliūnas first of all focus on the Lithuanian case in as much detail as possible. Here in the reviewed work we do not find such detailed analysis of Polish, Jewish, Belarusian or Russian attitudes towards the Vilnius question. Of course this does not detract from the importance of this inspiring book which is as a valuable academic publication and useful source for further research. Mačiulis, D., & Staliūnas, D., Vilnius – Lietuvos sostinė: problema tautinės valstybės projekte (XIX a. pabaiga – 1940 m.), Vilnius: Lietuvos istorijos instituto leidykla, 2015. Santrauka angl. – Bibliogr., s. 297–315, ir išnašose. – Asmenvardžių rodyklė: s. 319–322. Tiražas: 400 egz. ISBN 978-9955-847-97-7Poniższy artykuł jest recenzją najnowszej pracy autorstwa litewskich historyków z Instytutu Historii Litwy (Wilno): Dangirasa Mačiulisa i Dariusa Staliūnasa. Autorzy poddają w niej wnikliwej analizie ideę Wilna jako stolicy litewskiego państwa narodowego: jej narodziny, rozwój i masowe upowszechnienie w okresie od końca XIX w. do roku 1940. W monografii wykorzystano bogate materiały archiwalne, źródła bibliograficzne oraz interesującą ikonografię. D. Mačiulis i D. Staliūnas skoncentrowali się na jak najdokładniejszym opisie projektu litewskiego państwa narodowego, ze szczególnym uwzględnieniem kwestii symbolicznego zawłaszczenia Wilna oraz procesu jego lituanizacji. Właśnie z tego powodu nie znajdziemy w omawianej pracy równie szczegółowej analizy stanowiska polskiego, żydowskiego, białoruskiego czy rosyjskiego. Oczywiście nie umniejsza to wartości tej interesującej i inspirującej książki, która jest cenną publikacją akademicką oraz użytecznym źródłem do prowadzenia dalszych badań naukowych

Выжыванне пасля вызвалення: вёска Паўночнай Беларусі ў дыскурсе вуснай гісторыі 1944 – 1945 гг.

SURVIVAL AFTER RELEASE: THE VILLAGE IS NORTH OF BELARUS IN THE DISCOURSE OF ORAL HISTORY 1944–1945 A. SUMKOРазглядаецца спецыфіка жыццезабеспячэння беларускай вёскі ва ўмовах разбуранай эканомікі ў ваенны час на вызваленых ад нацыстаў тэрыторыях. У якасьці крыніц выступілі матэрыялы вуснай гісторыі, якія дазваляюць зразумець дынаміку разглядаемай праблемы і зафіксаваць пэўную карціну, створаную калектыўнай памяцьцю насельніцтва Паўночнай Беларусі. У тэксце прадстаўлены вынікі палявых экспедыцый 2000-х гадоў.= The specificity of life support of the Belarusian village in the conditions of the destroyed economy in wartime in the territories liberated from the Nazis is considered. The sources were the materials of oral history, allowing to understand the dynamics of the problem and to fix a certain picture created by the collective memory of the population of Northern Belarus. The text presents the results of field expeditions of the 2000s

Twórca w czasach przełomu: nowe formy wyrażania wiary i religijności w tekstach Vaidotasa Daunysa

An Artist in a Watershed Time: New Forms of Expressing Faith and Religiosity in Texts by Vaidotas Daunys This article discusses Christian themes in the works of the Lithuanian poet, essayist, publisher and editor Vaidotas Daunys (1958–1995). Daunys belonged to the generation of Lithuanian writers born between 1947 and 1995, whose most intense creative period were the 1980s and 1990s – the dusk of the Lithuanian Soviet Socialist Republic, the activity of Sąjūdis (Reform Movement of Lithuania), and the beginning of systemic transition in the independent Republic of Lithuania. Still within the confines of the Soviet system, the ideological demands of the Communist Party of the USSR and the omnipotent censorship, a careful process began in Lithuanian literature of reconstructing severed bonds with its own national (including émigré) and Western European culture. The political breakthrough of 1990 resulted in a completely new political situation and sped up the existing cultural processes. An important position within Lithuanian culture was reclaimed by religion (mostly Catholicism), Christian tradition, and the closely related national and patriotic themes. The author analyses Vaidotas Duanys’s most important works (poems as well as essays) against the backdrop of his biography but also as an expression of the Christian tradition and its shape at the turn of the 1990s. Vaidotas Daunys’s creative biography places him among those who throughout the Soviet period balanced between the conformism of the socio-political status quo and a (naїve?) faith in creative independence and the possibility to safeguard one’s own worldview. Daunys was the editorin-chief of the Pergalė [Victory] monthly (from 1987), the Veidai [Faces] almanac (1985–1988) and, starting from 1988, the Krantai [Shores] monthly. In 1985, he published his first book of poetry, entitled Metų laikai [The Four Seasons]; the next one, Kelio ženklai [Road Signs], appeared in 1999, after the poet’s death. In independent Lithuania, he established the Regnum Foundation (whose fields of activity include publishing, music and culture) and reactivated the tradition of the inter-war cultural criticism magazine Naujoji Romuva [The New Romuva]. Vaidotas Daunys died tragically in the summer of 1995, while preparing to take flight at a balloon race.   Twórca w czasach przełomu: nowe formy wyrażania wiary i religijności w tekstach Vaidotasa Daunysa Niniejszy artykuł został poświęcony tematyce chrześcijańskiej w twórczości litewskiego poety, eseisty, wydawcy i redaktora – Vaidotasa Daunysa (1958–1995). Należał on do pokolenia litewskich pisarzy urodzonych między rokiem 1947 a 1955, których najintensywniejszy okres twórczy przypadł na lata 80. i 90. XX wieku – schyłek Litewskiej Socjalistycznej Republiki Radzieckiej, okres Sąjūdisu (Litewski Ruch na Rzecz Przebudowy) i początek transformacji ustrojowej niepodległej Republiki Litewskiej. Jeszcze w czasach istnienia Związku Radzieckiego, wymogów ideologicznych partii komunistycznej (KPZR) i wszechwładnej cenzury w literaturze litewskiej końca lat 80. ubiegłego wieku rozpoczął się ostrożny proces rekonstrukcji zerwanych więzi z własną kulturą narodową (także emigracyjną) oraz z kulturą zachodnioeuropejską. Przełom polityczny roku 1990 stworzył zupełnie nową sytuację polityczną i przyśpieszył wcześniejsze procesy kulturowe. Swoją ważną pozycję w litewskiej kulturze zaczęła odzyskiwać religia (przede wszystkim katolicyzm) i tradycja chrześcijańska, a także blisko z nią związana tematyka narodowo-ojczyźniana. Autorka analizuje najważniejsze utwory V. Daunysa (lirykę i eseistykę) z jednej strony w kontekście wydarzeń biograficznych, z drugiej jako wyraz tradycji chrześcijańskiej na przełomie lat 80. i 90. XX wieku. Biografia twórcza sytuuje V. Daunysa w gronie tych, którzy w czasach sowieckich balansowali między konformizmem polityczno-społecznego status quo a (naiwną?) wiarą w samodzielność twórczą i możliwość ochrony własnego światopoglądu. Był redaktorem miesięcznika „Pergalė” [Zwycięstwo] (do 1987 roku), almanachu Veidai [Oblicza] (1985–1988), a od 1988 roku czasopisma „Krantai” [Brzegi]. W 1985 roku wydał debiutancki tomik poetycki Metų laikai [Pory roku], następny Kelio ženklai [Znaki drogowe] ukazał się już po jego śmierci (1999). Po przełomie niepodległościowym założyciel Fundacji „Regnum” (obejmującej działalność wydawniczą, muzyczną i kulturalną), odnowiciel tradycji międzywojennego katolickiego czasopisma kulturalnego „Naujoji Romuva” [Nowe Romowe]. Zginął tragicznie podczas przygotowań do lotu w zawodach baloniarskich latem 1995 roku