Беларуска-нямецкія паралелі ў сферы ўяўленняў пра залатнік/Gebärmutter: рытуалы і замоўныя матывы

BELARUSIAN-GERMAN PARALLELS IN THE SPHERE OF PERCEPTION OF ZALATNIK/ GEBÄRMUTTER: RITUALS AND CHARM MOTIFS T. VALODZINAЕўрапейскія заклінанні пры хваробах органаў жаночага нізу выяўляюць непасрэдную сувязь з грэчаскімі заклінаннямі ад істэры/мітры і старажытнаславянскімі апакрыфічнымі малітвамі ад дъны. У той жа час беларуская этнамедыцынская традыцыя мае шэраг паралеляў з заходнеславянскай. Прадстаўлены асноўныя пазіцыі нямецкіх уяўленняў і заклінанняў пры захворваннях маткі і іх беларускія паралелі, асаблівая ўвага надаецца вобразу жабы і яе сімвалізацыі ў сферы чалавечай саматыкі. Падкрэслiваецца, што у вобразным плане ад беларускіх замоў немецкую традыцыю адрознівае выразна акрэслены агрэсіўны ў дачыненні да чалавека характар хваробы. Агульным месцам ёсць “усаджванне” хворага органа на сваім месцы. Несумненна, маючы агульныя індаеўрапейскія вытокі, і славянскія, і Германскія традыцыі сфарміравалі тым не менш комплексы ў рэчышчы сваіх уласных замоўных фондаў, што пацвярджаецца супастаўленнямі з іншымі функцыянальнымі групамі.= European incantations connected with the diseases of the organs of the female bottom reveal a direct link between Greek incantations against «істэры» (‘hystera’)/«мітры» and old Slavic apocryphal prayers against «дъны». At the same time Belarusian ethnomedical tradition has a number of parallels with the West Slavic one. In this article the main points of German perception and incantations connected with the diseases of the Uterus and their Belarusian parallels are presented, special attention is paid to the image of toad and its symbolization in the sphere of human somatics. In the figurative plan from Belarusian charms a German tradition differs in the distinctly outlined aggressive towards a person nature of the disease. Commonplace is the “returning” of the injured organ on its place. Undoubtedly having common Indo-European origin, both Slavic and German traditions nevertheless formed complexes in the sphere of their own funds of charms, which is confirmed by comparisons with other functional groups

Матывы жорсткага раманса ў паэзіі Ніла Гілевіча

У артыкуле аналізуюцца матывы жорсткага раманса ў паэтычных творах народнага паэта Беларусі Ніла Гілевіча

Мора як элемент касмалагічнага кода беларускага фальклору

На матэрыяле жанраў беларускага фальклору з выкарыстаннем гісторыка-генетычнага і функцыянальна-семантычнага метадаў вызначаюцца семантыка і сімволіка вобраза мора як чынніка касмалагічнага кода, характарызуецца яго функцыянальнасць у сувязі з элементамі іншых кодаў. Паказана, што мора як чыннік касмалагічнага кода мае амбівалентную сімволіку і карэлюе з элементамі жывёльнага, расліннага, персанажнага, прадметнага, колеравага, акцыянальнага і некаторых іншых кодаў. Бібліягр. – 23 назвы

Метафора угощения в языковых единицах со значением военных действий: когнитивный и культурный аспекты

В восточнославянских языках с давних времен функционирует большое количество образных номинаций, прежде всего идиом, основанных на базовой метафоре угощения, употребления или приготовления пищи или, иначе говоря, на так называемом "кулинарном" коде

Рытуал-дыялог у традыцыйным лекаванні беларусаў Віцебшчыны

ЭТНАКУЛЬТУРНАЯ СПЕЦЫФІКА БЕЛАРУСКАГА ПАДЗВІННЯ Ў ДЫЯХРОННЫМ І СІНХРОННЫМ ВЫМЯРЭННЯ

“Зацінанне” ў знахарскай практыцы Беларускага Палесся ў другой палове ХІХ – пачатку ХХІ стагоддзя

THE RITUAL OF "ZATCINANNE" (“PREVENTING”) IN WITCHERY OF BELARUSIAN POLESIA IN THE SECOND HALF OF THE XIX – THE BEGINNING OF THE XXI CENTURY U. HANCHARРазглядаецца рытуал "зацінання" ў знахарстве Беларускага Палесся ў другой палове ХІХ – пачатку ХХІ ст., якому надавалася недастатковая ўвага ў беларускай этналагічнай навуцы. На аснове апублікаваных этнаграфічных матэрыялаў, а таксама ўласных палявых даследаванняў аўтара разглядаюцца асноўныя віды дадзенага рытуалу і іх адметныя рысы, прасочваецца яго паступовая трансфармацыя і знікненне. Выяўляецца існаванне аналагічных практык у суседніх з Беларускім Палессем гісторыка-культурных рэгiёнах, напрыклад, Украінскім Палессі, Беларускім Падняпроўі. Праводзіцца параўнанне "зацінання" з тыповым для традыцыйнай культуры Рускай Поўначы рытуалам "адпачынак". Робіцца выснова аб архаічнасці рытуалу "зацінання" і неабходнасці аднясення яго да найстаражытных пластоў традыцыйнай культуры беларусаў.= In the article is considered the ritual of "zatcinanne" (“preventing”) in witchery of Belarusian Polesia in the second half of the XIX – the beginning of the XXIst century, which wasn't previously received proper attention within the Belarusian ethnological science. On the basis of published ethnographical data and his own field researches, the author examines the main types of that ritual and its distinguishing features, traces its gradual transformation and extinction during the period under review. On the large amount of sources are revealed the similar practices in adjacent historico-cultural regions, for instance, in Ukrainian Polesia, Belarusian Dnieper region. Additionally, the comparison of “zatcinanne” and of typical in Russian North region culture ritual of "otpusk" (“release”) is conducted. The author makes the conclusion about the archaic origin of ritual "zatcinanne" (“preventing”), and neccessity regarding it as one of the most ancient layers of traditional Belarusian culture

Беларускія і польскія замовы: ад паралеляў да агульнай сюжэтна-матыўнай прасторы

Spells from the western territories are an organic part of the folk magic compendium of Belarus, which are included in the general ethnic piggy bank with the main and frequent plots, motifs and images, but at the level of priorities and development of individual elements they make up a slightly different and at the same time complete picture. There are a lot of formulas, images, and motifs that continue the Polish spell tradition and then „dissipate”, point-by-point fixed in places of compact residence of the Catholic population. At the same time, several motifs and even complexes associated with individual functional spell groups fall out of the border zone. The Polish folk magic tradition has become a kind of conductor of Western European influences for Belarusian ones, while direct borrowings from Polish texts are rare. In general, comparative studies give grounds to express the idea of the existence of a common Western Belarusian-Polish plot and motif spell space.Krótkie słowne zaklęcia zwane zamowami stanowią integralną część folkloru zachodniej Białorusi. Cechuje je bogactwo linii fabularnych, motywów i wątków obecnych od dawna w białoruskiej kulturze ludowej. Jednak hierarchia poszczególnych składowych oraz ich zbadanie wykazują obraz nieco niejednorodny, mimo że stanowią pewną całość. W niniejszym artykule poddano analizie pochodzące z folkloru polskiego formuły, postacie, motywy ludowe, które są rozrzucone w otoczeniu białoruskim i które nadal notujemy w osobnych punktach w regionach zamieszkanych przez ludność wyznania katolickiego. Jednocześnie niektóre motywy oraz ich zespoły funkcjonujące w zamowach na pograniczu nie występują. Poprzez polską tradycję zaklęć słownych do białoruskiej przedostały się elementy zachodnioeuropejskie, tymczasem bezpośrednie zapożyczenia z folkloru polskiego należą do rzadkości. Przeprowadzone studium porównawcze dowodzi tezy o istnieniu wspólnej polsko-białoruskiej przestrzeni fabularnej zamów i zaklęć ludowych.Замовы з заходніх тэрыторый – арганічная частка замоўна-заклінальнага кампендыума Беларусі, асноўнымі і частотнымі сюжэтамі, матывамі і вобразамі ўваходзяць у агульнаэтнічную скарбонку, аднак на ўзроўні прыярытэтаў і распрацаванасці асобных элементаў складаюць некалькі адрозную і ў той жа час цэласную карціну. Выяўляецца шэраг формулаў, вобразаў, матываў, якія працягваюць польскую замоўную традыцыю і далей „рассейваюцца”, кропкава фіксуюцца ў месцах кампактнага пражывання каталіцкага насельніцтва. У той жа час некалькі матываў і нават комплексаў, звязаных з асобнымі функцыянальнымі замоўнымі групамі, выпадае з зоны памежжа. Польская замоўная традыцыя стала для беларускай своеасаблівым правадніком заходнееўрапейскіх уплываў, у той час як прамыя запазычанні з польскіх тэкстаў рэдкія. У цэлым параўнальныя штудыі даюць падставы выказваць думку аб існаванні агульнай заходнебеларуска-польскай сюжэтна-матыўнай замоўнай прасторы