INVESTİGATİON OF HELİCOBACTER SPP. İN MİCE, RAT AND GERBİLS İN LİCENSED EXPERİMENTAL ANİMAL FACİLİTİES İN AEGEAN REGİON

Amaç: Bu çalışmayla Ege Bölgesindeki fare, rat ve gerbillerde Helicobacter spp. ve H. hepaticus, H. bilis, H. muridarum, H. rodentium ve H. typhlonius türlerinin varlığının araştırılması amaçlanmıştır. Gereç ve Yöntem: Ruhsatlı 11 adet deney hayvanı tesisinin her birinden 15-22 haftalık yaşlar arasından rastgele seçilen ayrı kafeslerden 10 adet fare, 10 adet rat ve 10 adet de gerbil olmak üzere toplam 230 hayvandan kolon ve dışkı örnekleri toplanmıştır. Elde edilen DNA’lardan Helicobacter spp,16S ribozomal RNA geni kullanılarak PCR yöntemi ile pozitif örneklerin tür tayini ise multiplex PCR ile belirlenmiştir. Bulgular: Farelerde Helicobacter spp. prevalansı %90,91 olarak gerçekleşmiştir. Pozitif örneklerin tür bazındaki PCR sonuçlarına göre en yaygın tür %90,91 prevalansla H. rodentium olmuştur. H. bilis ve H. muridarum türlerinin hiçbir tesiste tespit edilmediği çalışmada H. typhlonius %72,73 prevalans oranıyla ikinci yaygın tür olurken onu %27,27’lik prevalansla H. hepaticus’un takip ettiği tespit edilmiştir. Ratlarda Helicobacter spp prevalansı %87,5 olarak gerçekleşmiştir. Pozitif örneklerin PCR sonuçlarına göre en yaygın tür %87,5 prevalansla H. rodentium olmuştur. H. bilis, H. hepaticus ve H. muridarum türlerinin hiçbir tesiste tespit edilmediği çalışmada H. typhlonius %12,5 prevalans oranıyla ikinci yaygın türdür. Gerbil bulunduran tek tesisten alınan kolon örneklerinde ise sadece H. rodentium ve H. typhlonius tespit edilmiştir. Sonuç: Çalışmaya konu olan bölgede, özellikle subklinik olmak üzere deney hayvanlarındaki enfeksiyonlara neden olan Helicobacter spp.'nin oldukça yaygın olduğu belirlenmiştir. Deney Hayvanı tesislerinin bu ajan yönünden takibinin yapılması önerilmektedir.KABUL VE ONAY …………...………………………..………………….………..… i TEŞEKKÜR …………………………………………………………….……..……… ii İÇİNDEKİLER ..…………………………………………….………...………...….…. iii SİMGELER VE KISALTMALAR DİZİNİ …..…………………….………..…….…. vi ŞEKİLLER DİZİNİ ….………….…………………………...………………...……… vii TABLOLAR DİZİNİ ….………….…………………………...……………..……….. viii ÖZET …………………………….…………………………………………………… ix ABSTRACT ……………………….………………………………………….………. x 1.GİRİŞ ........................................................................................................................... 1 2. GENEL BİLGİLER .................................................................................................... 6 2.1. Helicobacter spp………………………………………………………………… 6 2.1.1. Tarihçe .................................................................................................................. 6 2.1.2. Taksonomi ………………..................................................................................... 8 2.1.3. Mikrobiyolojik Özellikler...................................................................................... 10 2.1.3.1. Morfoloji ve Boyanma Özellikleri ..................................................................... 10 2.1.3.2. Kültür Özellikleri ............................................................................................... 10 2.1.3.3. Biyokimyasal Özellikleri.................................................................................... 12 2.1.4. Çalışmaya Konu Olan Helicobacter Türleri.......................................................... 13 2.1.4.1. Helicobacter typhlonius...................................................................................... 13 2.1.4.2. Helicobacter rodentium...................................................................................... 14 2.1.4.3. Helicobacter muridarum .................................................................................... 15 2.1.4.4. Helicobacter hepaticus ...................................................................................... 16 2.1.4.5. Helicobacter bilis ............................................................................................... 17 2.1.5. Patogenez............................................................................................................... 18 2.1.5.1. Gastrik Enfeksiyonlar ........................................................................................ 18 2.1.5.2. Enterohepatik Enfeksiyonlar .............................................................................. 19 2.1.6. Bulaşma………………………………………………………………………….. 25 2.1.7. Virülans………………………………………………………………………….. 26 2.1.8. Helicobacter ve İmmünite .................................................................................... 27 2.1.9. Tanı Yöntemleri..................................................................................................... 28 2.1.9.1.Serolojik Yöntemler............................................................................................. 28 2.1.9.2.Histopatolojik Yöntemler..................................................................................... 29 2.1.9.3.Kültür Yöntemi.................................................................................................... 30 2.1.9.4. Moleküler Yöntemler ......................................................................................... 31 2.1.10. Prevelans.............................................................................................................. 33 3. GEREÇ VE YÖNTEM................................................................................................ 40 3.1. Hayvan Materyali ..................................................................................................... 40 3.2. Yöntem ..................................................................................................................... 41 3.2.1. Numune Alımı ...................................................................................................... 41 3.2.2. DNA İzolasyonu ................................................................................................... 41 3.2.2.1. QIAamp Stool Mini Kit Prosedürü..................................................................... 42 3.2.3. PCR........................................................................................................................ 43 3.2.3.1. Kullanılan Cihazlar............................................................................................. 43 3.2.3.2. MgCl2, Taq DNA Polimeraz, 10xTaq Buffer, dNTP Set .................................. 43 3.2.3.3. Primerler ............................................................................................................ 43 3.2.3.4. PCR işlemi ve Protokol ...................................................................................... 43 3.2.3.5.Amplikonların Elektroforez Tankına Yüklenmesi .............................................. 44 3.2.3.6.Jelde Yürütme...................................................................................................... 45 3.2.3.7.Görüntüleme ve Değerlendirme .......................................................................... 45 3.2.4. İstatitistiki Yöntem ................................................................................................ 46 4. BULGULAR ............................................................................................................... 47 4.1. Tesis Hayvan ve Örnek Sayıları .............................................................................. 47 4.2.Fare Kolonilerinde Helicobacter spp. ....................................................................... 47 4.2.1.Fare Tesis Dışkı Örneklem Havuzu........................................................................ 50 4.3. Rat Kolonilerinde Helicobacter spp. ....................................................................... 50 4.3.1. Rat Tesis Dışkı Örneklem Havuzu ....................................................................... 53 4.4. Gerbil Kolonisinde Helicobacter spp. ..................................................................... 53 4.4.1. Gerbil Tesis Dışkı Örneklem Havuzu ................................................................... 54 4.5. Dışkı ve Kolon Örnek Sonuçları Karşılaştırmaları................................................... 54 5. TARTIŞMA ................................................................................................................ 57 5.1. Klinik Belirtiler ve Bulaşma Yolları......................................................................... 57 5.2. Prevalans................................................................................................................... 60 5.3. Dışkı ve Kolon Örnek Sonuçları Karşılaştırmaları................................................... 64 6. SONUÇ ve ÖNERİLER ........................................................................................... 66 KAYNAKLAR................................................................................................................ 69 BİLİMSEL ETİK BEYANI ............................................................................................ 79 ÖZGEÇMİŞ.................................................................................................................. 8

Theileria annulata’nın Kenelere Aktarımını Engelleyebilecek Antijen Adaylarının İn vivo İncelenmesi

Amaç: Bu çalışmada, daha önceden tanımlanmış antijen adaylarının (TA17050, TA20855, TA03640, TA10955) T. annulata'nın Hyalomma excavatum kenelerine bulaşmasını engelleme potansiyelinin araştırılması amaçlanmıştır. Gereç ve Yöntem: TA17050, TA20855, TA03640 ve TA10955 gen bölgeleri klonlanarak ilgili proteinler rekombinant olarak üretilmiştir. Takiben dört farklı deney grubu oluşturulmuş ve her bir deney grubundaki hayvanlara ayrı ayrı rekombinant proteinler ve adjuvan karışımı 21 gün arayla iki kez 500 µg dozlarda enjekte edilerek hayvanlar immunize edilmiştir. Kontrol grubundaki hayvanlara PBS + adjuvan karışımı enjekte edilmiştir. Rekombinant proteinlere karşı gelişen bağışık yanıt düzeyleri tüm hayvanlardan alınan serum örnekleri kullanılarak western blot yöntemi ile değerlendirilmiştir. İmmunizasyon sonrası deney ve kontrol grubundaki hayvanlar T. annulata Ankara 279 sporozoite stabilatı ile enfekte edilmiştir. İmmunizasyon ve enfeksiyon boyunca hayvanların tam kan analizleri ve parazitolojik muayeneleri gerçekleştirilmiştir. Antijen adaylarının parazitin kenelere aktarılmasını engelleyebilmedeki etkinliği, deneysel enfeksiyon sonrası hayvanlar üzerinde beslenen H. excavatum kenelerindeki enfekte tükürük bezi asini hücreleri sayılarak araştırılmıştır. Bulgular: Western blot analizleri, deney grubundaki buzağıların ilgili rekombinant proteinler ile başarıyla immunize edildiklerini göstermiştir. Kontrol gruplarında ise proteinlere karşı gelişmiş bir immun yanıt tespit edilmemiştir. İmmunizasyon sonrasında hayvanların beden ısılarında ve tam kan değerlerinde önemli değişiklikler tespit edilmemiş, ancak enjeksiyon yerlerinde lokal reaksiyonlar gelişmiş ve şişkinlikler oluşmuştur. Sporozoit enfeksiyonu sonrasında ise tüm hayvanlarda şiddetli klinik belirtiler gözlenmiştir. Tükrük bezi asini hücrelerinde tespit edilen ortalama enfeksiyon oranı Tams1 ile immunize edilen hayvanlarda %78,12, kontrol grubunda ise bu oran %82,72 olarak belirlenmiştir. TA03640_F1.3, TA10955_F1.2 ve TA20855 rekombinant proteinleri ile immunize edilen hayvanların tükürük bezlerindeki ortalama enfeksiyon oranları sırasıyla %59,44, %26,41 ve %26,24, kontrol gruplarında ise sırasıyla %51,87, %12,56 ve %36,63 olduğu tespit edilmiştir. Sonuç: Yapılan analizlerde kene tükürük bezi enfeksiyon oranlarının deney ve kontrol grubundaki hayvanlar arasında istatistiksel olarak anlamlı bir fark oluşturmadığı görülmüştür. TA17050, TA03640, TA10955, TA20855 gen bölgeleri tarafından kodlanan proteinlerin in vivo iletimi bloke etme etkinliğinin istenen düzeyde olmadığı belirlenmiştir.TUBİTAK - 217O399 no'lu projeİÇİNDEKİLER KABUL VE ONAY i TEŞEKKÜR ii İÇİNDEKİLER iii SİMGELER VE KISALTMALAR DİZİNİ vi ŞEKİLLER DİZİNİ viii RESİMLER DİZİNİ xi TABLOLAR DİZİNİ xii ÖZET… xiii ABSTRACT xvi GİRİŞ… 1 GENEL BİLGİLER 4 2.1. Önemli Theileria Türleri 4 2.2. Theileria annulata 5 2.2.1. Theileria annulata’da Vektör 7 2.2.2. Türkiye’de Tropikal Theileriosis’in Epidemiyolojisi 9 2.2.3. Theileria annulata’nın Yaşam Döngüsü 11 2.2.3.1. Omurgalı Konaktaki Yaşam Döngüsü 13 2.2.3.2. Omurgasız Ara Konaktaki (Kene) Yaşam Döngüsü 15 2.2.4. Tropikal Theileriosis’te Teşhis ve Tedavi 24 2.2.5. Tropikal Theileriosis’te Koruma ve Kontrol Yöntemleri 25 2.2.6. Bazı Protozoonlara Karşı Geliştirilen Aktarımı Engelleyici Antijenler 28 2.2.6.1. Plasmodium spp. için Kullanılan Aktarımı Engelleyici Antijenler 28 2.2.6.2. Leishmania spp. için Kullanılan Aktarımı Engelleyici Antijenler 32 2.2.6.3. Babesia spp. Aktarımı Engelleyici Antijenler 35 2.2.6.4. Theileria spp. Aktarımı Engelleyici Antijenler 37 3. GEREÇ VE YÖNTEM 39 3.1. Gereç 39 3.1.1. Hayvan Materyali 39 3.1.2. Parazit Materyali 40 3.1.3. Kene Kolonizasyonu 40 3.2. Yöntem 40 3.2.1. Parazitin Kenelere Aktarımını Engelleyebilme Potansiyeli Sahip Aday Genlerden Primer Tasarlanması 40 3.2.2. Aday Gen Bölgelerinden Tasarlanan Primerlerin Polimeraz Zincir Reaksiyonu ile Çoğaltılması 45 3.2.3. Proteinleri Kodlayan Aday Gen Bölgelerinden Çoğaltılan PZR Ürünlerinin Klonlanması 45 3.2.4. Klonlanan Gen Bölgelerinden Kodlanan Proteinlerin Saflaştırılması 51 3.2.5. In vivo Deneylerde Kullanılacak Saflaştırılmış Rekombinat Proteinlerin Miktarlarının Belirlenmesi 53 3.3. In vivo Deneyler 54 3.3.1. Protein ve Adjuvant Karışımının Hazırlanması 54 3.3.2. İmmunizasyon 55 3.3.3. İmmunizasyonun Western Blot ile Değelerlendirilmesi 56 3.3.4. İmmunizasyon Sonrası Hayvanların Enfekte Edilmesi 58 3.3.5. Enfekte Hayvanlardan Piroplazm Pürifikasyonu ve Protein Ekstraktı Hazırlanması 60 3.3.6. Kene Diseksiyonu ve Tükürük Bezlerinin Metil-Green Pyronin ile Boyanması 61 4. BULGULAR 63 4.1. Aday Proteinlerin Üretilmesi 63 4.1.1. PZR ile Aday Gen Bölgelerinin Çoğaltılması 63 4.1.2. Aday Gen Bölgelerinin Klonlanması 66 4.1.3. Aday Gen Bölgelerinin Dizilim Analizleri 70 4.1.4. Üretilen Rekombinant Proteinlerin Değerlendirilmesi 76 4.2. In vivo Deneyler 81 4.2.1. TA17050 Geni Tarafından Kodlanan Tams1 Proteinin In vivo Etkinliğinin 83 4.2.2. TA10955_F1.2 Gen Bölgesi Tarafından Kodlanan Hipotetikal Proteinin In vivo Etkinliğinin Değerlendirilmesi 95 4.2.3. TA03640_F1.3 Geni Tarafından Kodlanan Hipotetikal Proteinin In vivo Etkinliğinin Değerlendirilmesi 107 4.2.4. TA20855 Geni Tarafından Kodlanan Hipotetikal Proteinin In vivo Etkinliğinin Değerlendirilmesi 119 4.3. In vivo Deneyler Sonucunda Elde Edilen Kenelerin Tükürük Bezi Enfeksiyon Oranları 130 5. TARTIŞMA 136 6. SONUÇ VE ÖNERİLER 150 KAYNAKLAR 152 EKLER 17

SARKOPTİK UYUZLU KÖPEKLERDE DERMATOSKOPİK BULGULAR

Amaç: Sarkoptik uyuz uzun yıllardır bilinmekte ve araştırılmaktadır. Gelişen teknoloji ile tanı ve incelemelerde kullanılan cihazların sayısı da artmaktadır. Bu çalışmada sarkoptik uyuzlu köpeklerde dermatoskopik bulguların değerlendirilmesi amaçlanmaktadır. Gereç ve Yöntem: Çalışmanın hayvan materyalini, Aydın Adnan Menderes Üniversitesi Veteriner Fakültesi Hayvan Hastanesi İç Hastalıkları Kliniği’ne kaşıntı, alopesi, eritem, kepeklenme, hiperpigmentasyon ve kabuklanma gibi şikayetler ile getirilen 1-9 yaş arasındaki, farklı ırk ve cinsiyetten toplam 15 sarkoptik uyuzlu köpek oluşturdu. Sarkoptik uyuz tanısı, alınan deri kazıntılarının mikroskobik incelemesinde etkenlerin görülmesiyle konuldu. Sarkoptik uyuzlu köpeklerin dermatoskopik muayenesinde vasküler yapıların morfolojisi/düzeni, derideki pullanma paternleri, deride renk değişimleri, kıl folikülünde meydana gelen anormallikler ve diğer lezyonlar değerlendirildi. Çalışma kapsamında elde edilen dermatoskopik bulguların istatistiksel olarak popülasyon içindeki frekans (f) ve yüzde değerleri (%) bulundu. Bulgular: Yapılan dermatoskopik muayene sonucunda çalışmaya dahil edilen köpeklerin 10 (%66)’unda sarı-beyaz kabuklu alanlar, 7 (%46)’sinde zayıf ince kıllar, 7 (%46)’sinde ince sarmal kıllar, 5 (%33)’inde ağaçlaşan kırmızı çizgiler, 3 (%20)’ünde foliküler infundubulumun sarı-kahverengi materyal ile tıkanması, 3 (%20)’ünde kıl halkaları, 2 (%13)’sinde sarkoptik uyuz akarı görüldü. Sonuç: Bu çalışma köpeklerde sarkoptik uyuz tanısında, paraziter etkenin yoğunluğunun ve deri yüzeyindeki parazit sayısının dermatoskopi yönteminin duyarlılığını etkileyebildiğini ve dermatoskopinin doğruluğunu değerlendirecek prospektif çalışmalara ihtiyaç duyulduğunu gösterdi. Ayrıca dermatoloji vakalarında oynayabileceği rolün ortaya konulabilmesi için, dermatoskopinin daha geniş çalışmalar ile değerlendirilmesi gerektiği sonucuna varıldı.KABUL VE ONAY i TEŞEKKÜR ii İÇİNDEKİLER iii SİMGELER VE KISALTMALAR DİZİNİ v ŞEKİLLER DİZİNİ vi RESİMLER DİZİNİ vii TABLOLAR DİZİNİ ix ÖZET x ABSTRACT xi 1. GİRİŞ 1 2. GENEL BİLGİLER 2 2.1. Köpeklerde Sarkoptik Uyuz 2 2.2. Etiyoloji 2 2.3. Biyoloji 4 2.4. Epidemiyoloji 5 2.5. Patogenez 7 2.6. Klinik Bulgular 9 2.7. Tanı 10 2.8. Tedavi 12 2.9. Dermatoskopi 14 2.9.1. Tanım 14 2.9.2. Dermatoskopi Yöntemi 14 2.9.3. Dermatoskopide Kullanılan Temel Yapılar ve Kavramlar 16 2.9.4. Veteriner Hekimlikte Dermatoskopi 20 3. GEREÇ VE YÖNTEM 23 3.1. Gereç 23 3.1.1. Hayvan Materyali 23 3.2. Yöntem 23 3.2.1. Parazitolojik Muayene 23 3.2.2. Dermatoskopik Muayene 24 3.2.3. İstatistiksel Değerlendirme 24 4. BULGULAR 25 4.1. Klinik Muayene Bulguları 25 4.2. Dermatoskopik Bulgular 26 5. TARTIŞMA 30 6. SONUÇ VE ÖNERİLER 33 KAYNAKLAR 34 EKLER 44 Ek 1. Bilgi Onam Formu 44 Ek 2. Hasta Gözlem Formu 45 BİLİMSEL ETİK BEYANI 46 ÖZ GEÇMİŞ 4

DENEYSEL DİYABETİK NÖROPATİDE FİCUS CARİCA ÇEKİRDEĞİ YAĞI VE DÜŞÜK YOĞUNLUKLU ULTRASESİN OLASI KORUYUCU ETKİLERİ

DENEYSEL DİYABETİK NÖROPATİDE FİCUS CARİCA ÇEKİRDEĞİ YAĞI VE DÜŞÜK YOĞUNLUKLU ULTRASESİN, OLASI KORUYUCU ETKİLERİ Oktay S. Aydın Adnan Menderes Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü Biyofizik Programı, Doktora Tezi, Aydın, 2024. Amaç: Streptozotosin (STZ) ile indüklenen deneysel diyabetik nöropatide, Ficus carica çekirdeği yağı (FCÇY) ile düşük yoğunluklu ultrasesin (US) ve bunların kombine uygulamalarının, olası nöroprotektif etkilerinin araştırılmasıdır. Gereç ve Yöntem: Yetişkin erkek Wistar albino sıçanlar, kontrol (sağlıklı), diyabetik (tedavi edilmemiş diyabetik), diyabetik + FCÇY, diyabetik + US, diyabetik + FCÇY+US grubu olmak üzere beş gruba ayrılmıştır. STZ’nin tek doz (50 mg/kg) intraperitonal (i.p) uygulaması sonucu diyabet indüklenmiştir. FCÇY grubundaki sıçanlara, 5 hafta süreyle oral gavaj yoluyla 4 ml/kg/gün dozunda FCÇY verilmiştir. US uygulanan gruba 5 cm2 'lik cilt yüzeyine 1,5 W/cm2 güç yoğunluğunda 1 MHz frekansta 3 dak/gün, 5 hafta süreyle uygulanmıştır. Kombine grupta önce aynı dozlarda FCÇY verilmiş, ardından US uygulanmıştır. Sıçanlarda tedavinin başında ve sonunda kan şekeri ölçülmüştür, tedavi sonunda insülin ve HbA1C düzeyleri ölçülmüştür. Nöropati başlangıcında ve tedavi sonunda hot plate testi uygulanarak nosiseptif değişiklikler belirlenmiştir. Tedavi sonunda; siyatik sinir elektrofizyolojik ölçümleri gerçekleştirilmiş, oksidatif stres ve nöroinflamasyon biyobelirteçlerinin seviyeleri belirlenmiştir. Bulgular: STZ ile oluşturulan diyabetin; kan glikoz değerleri ve HgA1C değerlerinde artışa, insülin seviyesinde azalmaya, nosiseptif tepki sürelerinde artıma, sinir ileti hızında düşmeye, oksidatif stres parametreleri ve nöroinflamasyon biyobelirteç değerlerinde artışa neden olduğu ve ayrı ayrı ve kombine uygulanan FCÇY ve US tedavileriyle değerlerin sağlıklı kontrol değerlerine yaklaştığı gözlenmiştir. Sonuç: Ficus carica çekirdeği yağı (FCÇY) ve düşük yoğunluklu ultrases (US) ve kombine (FCÇY+US) tedavi diyabetik nöropatiye karşı nöroprotektif etkilidir. Anahtar kelimeler: Diyabetik nöropati, Ficus carica çekirdeği yağı, Düşük yoğunluklu ultrases, Oksidatif stres, İnflamasyon.Bu tez Aydın Adnan Menderes Üniversitesi Bilimsel Araştırma Projeleri Birimi tarafından TPF- 21056 proje numarası ile desteklenmiştir.İÇİNDEKİLER KABUL VE ONAY ..................................................................................................................... i TEŞEKKÜR ............................................................................................................................... ii İÇİNDEKİLER .......................................................................................................................... iii SİMGELER VE KISALTMALAR DİZİNİ .............................................................................. iv ŞEKİLLER DİZİNİ ................................................................................................................... vi RESİMLER DİZİNİ ................................................................................................................. vii TABLOLAR DİZİNİ ............................................................................................................... viii ÖZET ......................................................................................................................................... ix ABSTRACT ............................................................................................................................... x 1.GİRİŞ ....................................................................................................................................... 1 2.GENEL BİLGİLER ................................................................................................................. 5 2.1.Diabetes Mellitus .................................................................................................................. 5 2.2. Diyabet Komplikasyonları ................................................................................................... 7 2.2.1.Akut (Kısa Dönem) Komplikasyonlar ............................................................................... 8 2.2.2. Kronik Komplikasyonlar .................................................................................................. 9 2.3. Diyabetik Nöropati ............................................................................................................ 13 2.3.1.Diyabetik Nöropati sınıflandırılması ............................................................................... 15 2.3.2.Diyabetik Nöropatinin Risk Faktörleri ............................................................................ 17 2.3.3. Diyabetik Nöropatide Patogenez .................................................................................... 17 2.4. Ficus Carica Çekirdeği Yağı (FCÇY) ............................................................................... 24 2.5. Ultrases .............................................................................................................................. 29 3.GEREÇ VE YÖNTEM .......................................................................................................... 34 3.1. Denekler............................................................................................................................. 34 3.1.1. Deney Ortamı ................................................................................................................. 34 3.1.2. Diyabet oluşturma .......................................................................................................... 35 3.1.3. Deney grupları ................................................................................................................ 36 3.1.4. Deneyden Çıkarılma Kriterleri ....................................................................................... 37 3.2. Tedavi Grupları.................................................................................................................. 37 3.2.1. Ficus Carica Çekirdeği Yağının hazırlanması ve deneklere uygulanması ..................... 37 3.2.2. Ultrases Uygulaması ....................................................................................................... 39 iv 3.3. Deney sürecinde ölçülen parametreler .............................................................................. 40 3.4. Nosiseptif Hot Plate Testi .................................................................................................. 41 3.5. Elektrofizyolojik ölçümler: in vivo Elektronöromiyografi (EMG) ................................... 42 3.6. Biyokimyasal Analiz ......................................................................................................... 44 3.7. İstatistiksel Analiz ............................................................................................................. 46 4. BULGULAR ........................................................................................................................ 48 4.1. Canlı Ağırlık Değerleri ...................................................................................................... 48 4.2. Kan şekeri (glukoz) değerleri ............................................................................................ 49 4.3. HgA1C değerleri ............................................................................................................... 51 4.4. İnsulin Seviyeleri ............................................................................................................... 52 4.5. Nosiseptif Hot Plate Testi Latans (s) Değerleri İle Nöral Yanıtların Değerlendirilmesi .. 54 4.6. Elektrofizyolojik ölçümler ................................................................................................. 55 4.6.1. Sinir İleti Hızı( NCV) ..................................................................................................... 58 4.6.2. Peak to Peak AMP Distal ............................................................................................... 58 4.6.3. Peak to Peak AMP Proximal .......................................................................................... 59 4.8. Biyokimyasal İnceleme ..................................................................................................... 60 4.8.1. Oksidatif Stress Parametreleri ........................................................................................ 60 4.8.2. İnflamasyon Biyomarkerleri ........................................................................................... 63 4. TARTIŞMA .......................................................................................................................... 69 5. SONUÇ VE ÖNERİLER ...................................................................................................... 90 KAYNAKLAR ......................................................................................................................... 93 EKLER ................................................................................................................................... 113 BİLİMSEL ETİK BEYANI .................................................................................................... 114 ÖZ GEÇMİŞ ........................................................................................................................... 11

Elit Liglerde Oynayan Hentbolcuların Psikolojik Sağlamlık, Zihinsel Dayanıklılık, Kaygı Durumları Arasındaki İlişkinin İncelenmesi

Elit Liglerde Oynayan Hentbolcuların Psikolojik Sağlamlık, Zihinsel Dayanıklılık, Kaygı Durumları Arasındaki İlişkinin İncelenmesi amacıyla yapılan bu çalışmada veriler katılımcılara Google formlar aracılığıyla ulaştırılmış olup gönüllülük esas alınmıştır. Toplamda 387 kişiye ulaşılmış ve eksiklik ya da hata görülen 21 anket formu analizden çıkartılmış ve analiz için 366 anket formu değerlendirmeye alınmıştır. Veri toplama aracı olarak, Doğan (2015) tarafından Türkçe’ye uyarlanan Kısa Psikolojik Sağlamlık Ölçeği (KPSÖ), Smith ve diğerleri (1986) tarafından geliştirilen Akyol ve diğerleri (2016) tarafından Türkçe’ye uyarlanan Spor Kaygı Ölçeği, Sheard, Golby ve Van Wersch (2009) tarafından geliştirilen Altınbaş (2015) tarafından Türkçeye uyarlanan Sporda Zihinsel Dayanıklılık Envanteri ve kişisel bilgiler formundan oluşmaktadır. Verilerin analizi katılımcılardan elde edilen bilgiler doğrultusunda SPSS 25.0 paket programı ile %95 güven aralığına göre yapılmıştır. Katılımcıların kişisel bilgilerine yönelik tanımlayıcı istatistikler ve frekans dağılımları hesaplanmıştır. Veri setindeki aykırı-uç değerler Mahalanobis uzaklık değerleri yardımıyla incelenmiş aykırı uç değerler analizden çıkartılmıştır. Kolmogorov-Smirnova testine göre anlamlılık düzeyi p<0.05’den küçük olduğundan verilerin normal dağılıma sahip olmadığı ve analiz için parametrik olmayan testlerin uygulanmasına karar verilmiştir. İkili değişkenler için Mann Witney U testi, ikiden fazla değişkenler için ise Kruskal Wallis H testi yapılmıştır. Ayrıca katılımcıların ruh halleri ile egzersiz bağımlılığı arasındaki ilişki Spearman korelasyon analiziyle belirlenmiştir. Katılımcıların psikolojik sağlamlıkları ile sadece spor yapma sıklığı değişkeni arasında istatistiksel olarak anlamlı farklılık olduğu, kaygı durumları ile cinsiyet, yaş, lig kategorisi, spor geçmişi, hentbol geçmişi ve spor yapma sıklığı değişkenlerinde istatistiksel olarak anlamlı farklılık olduğu, zihinsel dayanıklılık ile cinsiyet, yaş, spor geçmişi, hentbol geçmişi ve spor yapma sıklığı değişkenlerinde istatistiksel olarak anlamlı farklılık olduğu sonucuna ulaşılmaktadır. Sonuç olarak hentbolcuların psikolojik sağlamlık ile kaygı düzeyleri arasında anlamlı negatif yönlü orta düzeyde ilişki olduğu, Hentbolcuların psikolojik sağlamlık ile zihinsel dayanıklılık arasında anlamlı bir ilişki olmadığı ve zihinsel dayanıklılıkları ile kaygı düzeyleri arasında anlamlı negatif yönlü orta düzeyde ilişki olduğu sonucuna ulaşılmıştır.KABUL VE ONAY i TEŞEKKÜR ii İÇİNDEKİLER iii SİMGELER VE KISALTMALAR DİZİNİ vii TABLOLAR DİZİNİ viii ÖZET ix ABSTRACT xi 1. GİRİŞ 1 1.2. Araştırmanın Amacı 4 1.3. Araştırmanın Soruları 4 2. GENEL BİLGİLER 6 2.1. Hentbol Oyununun Tanımı 6 2.1.1. Hentbolun Tarihi Gelişimi 6 2.1.2. Türkiye’de Hentbol 7 2.2. Psikolojik Sağlamlık Kavramı 9 2.2.1. Psikolojik Sağlamlığın Tanımı 9 2.2.3. Psikolojik Sağlamlığı Yüksek Bireylerin Özellikleri 10 2.2.4. Psikolojik Sağlamlığı Etkileyen Faktörler 10 2.2.4.1. Psikolojik Sağlamlıkla İlgili Risk Faktörleri 10 2.2.4.1.1. Kişisel Risk Faktörleri 11 2.2.4.1.2. Ailesel Risk Faktörleri 11 2.2.4.1.3. Çevresel Risk Faktörleri 11 2.2.4.2. Psikolojik Sağlamlıkla İlgili Koruyucu Faktörleri 12 2.2.4.2.1. Bireysel Koruyucu Faktörler 12 2.2.4.2.2. Ailesel Koruyucu Faktörleri 12 2.2.4.2.3. Çevresel Koruyucu Faktörler 13 2.2.5. Psikolojik Sağlamlığın Boyutları 13 2.2.5.1. Bağlanma (Commitment) 13 2.2.5.2. Kontrol 13 2.2.5.3. Meydan Okuma 14 2.3. Zihinsel Dayanıklılık Kavramı 14 2.3.1. Sporda Zihinsel Dayanıklılık 15 2.3.2. Zihinsel Dayanıklılığı Geliştirmede Etkili Olan Faktörler 17 2.3.3. Zihinsel Dayanıklılık Boyutları. 18 2.3.3.1. Güven 18 2.3.3.2. Kontrol 18 2.3.3.3. Devamlılık 18 2.3.3.4. Zihinsel Dayanıklılığın Sportif Performansa Etkisi 19 2.4. Kaygı Kavramı 20 2.4.1. Kaygı Çeşitleri 21 2.4.1.1. Durumluk Kaygı 21 2.4.1.2. Sürekli Kaygı 21 2.4.1.3. Bilişsel Kaygı 21 2.4.1.4. Fizyolojik Kaygı 22 2.4.1.5. Özel Durum Kaygısı 22 2.4.2. Kaygı Belirtileri 22 2.4.3. Kaygının Nedenleri 23 2.4.4. Spor ve Kaygı İlişkisi 23 2.4.5. Spor ve Kaygı İlişkili kuramlar 24 2.4.5.1. Ters Çevrilmiş U Kuramı 24 2.4.5.2. Drive (Dürtü) Kuramı 24 2.4.5.3. Tersine Çevirme Kuramı 25 2.4.5.4. Sporcu Performans Kaygısı Kavramsal Kuramı 25 2.4.6.5. Çok Boyutlu Kaygı Kuramı 25 2.4.7.6. Katastrof Kuramı 25 2.4.3.7. Optimal İşlev Bireysel Bölgesi Kuramı 26 3. GEREÇ VE YÖNTEM 27 3.1. Araştırmanın Modeli 27 3.2. Araştırmanın Everni 27 3.2.1. Örneklem: 27 3.3. Dahil Edilme ve Dışlanma Kriterleri 28 3.3.1. Dâhil Edilme Kriterleri 28 3.3.2. Dışlama Kriterleri 28 3.4. Veri toplama araçları 28 3.4.1. Kişisel Bilgi Formu 28 3.4.2. Kısa Psikolojik Sağlamlık Ölçeği (KPSÖ) 29 3.4.3. Spor Kaygı Ölçeği 2 (SAS-2) 29 3.4.4. Sporda Zihinsel Dayanıklılık Envanteri (Sport Mental Toughness Questionnaire-SMTQ-14) 29 3.5. Araştırmanın Etik Yönü 30 3.6. İstatistiksel Değerlendirme 30 4. BULGULAR 31 5. TARTIŞMA VE SONUÇ 49 6. ÖNERİLER 58 KAYNAKLAR 59 EKLER 73 Ek 1. Anket 73 Ek 2. Etik Kurul Onayı 76 BİLİMSEL ETİK BEYANI 78 ÖZ GEÇMİŞ 7

Spor Bilimleri Fakültesi Öğrencilerinin Duygusal Zekâ Düzeyleri ile Etkili İletişim Becerilerinin Bazı Değişkenlere Göre İncelenmesi

SPOR BİLİMLERİ FAKÜLTESİ ÖĞRENCİLERİNİN DUYGUSAL ZEKÂ DÜZEYLERİ İLE ETKİLİ İLETİŞİM BECERİLERİNİN BAZI DEĞİŞKENLERE GÖRE İNCELENMESİ Yılmaz S. Aydın Adnan Menderes Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Beden Eğitimi ve Spor Eğitimi Programı, Yüksek Lisans Tezi, Aydın, 2024. Amaç: Bu çalışma kapsamında spor bilimleri fakültesi öğrencilerinin duygusal zekâ düzeyleri ile etkili iletişim kurma becerilerinin bazı değişkenlere göre incelenmesi yapılmıştır. Materyal ve Method: Araştırmada nicel araştırma yaklaşımlarından biri olan ilişkisel tarama modeli kullanılmıştır. Çalışmanın örneklemi, evreni Aydın Adnan Menderes Üniversitesi Spor Bilimleri Fakültesinde olan 339 öğrenciden oluşmaktadır. Araştırmanın örneklemi Seçkisiz Örnekleme Yöntemlerinden Basit Seçkisiz Örnekleme Yöntemi ile belirlenmiştir. Veriler kişisel bilgi formu, Schutte duygusal zekâ ölçeği ve etkili iletişim becerileri ölçeği ile elde edilen verilerin analizinde uygun olan programdan faydalanılmıştır. Bulgular: Duygusal zekâ ve etkili iletişim becerileri arasında; yaşa, sınıfa, cinsiyete ve gelir durumuna göre anlamlı farklılıklar olduğu tespit edilmiştir. Schutte duygusal zekâ ölçeğinin, iyimserlik/ruh halinin düzenlenmesi ve duyguların değerlendirilmesi alt boyutları ile etkili iletişim becerileri ölçeğinin; egoyu geliştirici dil, etkin dinleme, kendini tanıma/açma, empati ve ben dilini kullanma alt boyutları arasında pozitif yönde anlamlı ilişki olduğu tespit edilmiştir. Duygusal zekânın; etkin dinleme, kendini tanıma/açma ve ben dilini kullanmada pozitif yönde anlamlı ilişki olduğu görülmüştür. Duyguların kullanımı ile etkin dinleme, kendini tanıma/açma ve ben dilini kullanma arasında pozitif yönde anlamlı ilişki olduğu görülmüştür. Sonuç: Spor faaliyetleri kapsamında sporcuların duygusal zekâ seviyeleri ile etkili iletişim becerilerinin ilişki düzeyleri; spor fakültesi öğrencilerinin akademik çalışmalarında, sosyal becerilerinde ve aynı zamanda katılacağı sporsal organizasyonlarda başarılı olmalarına büyük katkı sağlayacaktır. Yapılan pek çok çalışmada bahsi geçmekte olan iki niteliğin bireylerin başarısını pek çok açıdan etkilediği gözlemlenmektedir.İÇİNDEKİLER KABUL VE ONAY i TEŞEKKÜR ii İÇİNDEKİLER iii ŞEKİLLER DİZİNİ vii TABLOLAR DİZİNİ viii ÖZET x ABSTRACT xi 1. GİRİŞ 1 2. GENEL BİLGİLER 4 2.1. Zekâ ve Duygu Kavramları 4 2.1.1. Zekâ Kavramı 4 2.1.1.1. Zekâ Türleri 5 2.1.1.2. Zekâya Yönelik Kuramlar 5 2.1.2. Duygu Kavramı 11 2.1.2.1. Duygu Türleri 14 2.1.2.2. Duygulara Yönelik Kuramlar 15 2.1.2.2.1. Bilişsel Kuram 15 2.1.2.2.2. James- Lange Kuramı 18 2.1.2.2.3. Cannon- Bard Kuramı 19 2.1.2.2.4. Sosyo- Biyolojik Kuram 21 2.1.3. Duygu ve Zekâ İlişkisi 21 2.2. Duygusal Zekâ Kavramı 22 2.2.1. Duygusal Zekânın Tarihsel Gelişimi 25 2.2.2. Duygusal Zekâ Yetkinlikleri 27 2.2.2.1. Kişisel Yeterlilik 28 2.2.2.2. Sosyal Yeterlilik 29 2.2.3. Duygusal Zekânın Boyutları 30 2.2.3.1. Kendinin Farkında Olma 30 2.2.3.2. Sosyal Farkındalık 31 2.2.3.3. Strese Dayanıklılık 31 2.2.3.4. Sosyal Beceriler 31 2.2.3.5. Mutluluk 32 2.2.4. Duygusal Zekâya Yönelik Modeller 32 2.2.4.1. Mayer ve Salovey’ in Duygusal Zekâ Modeli 34 2.2.4.2. Bar- On’ un Duygusal Zekâ Modeli 36 2.2.4.3. Goleman’ ın Duygusal Zekâ Modeli 39 2.2.4.4. Cooper- Sahaf’ ın Duygusal Zekâ Modeli 41 2.2.5. Duygusal Zekâyı Etkileyen Faktörler 42 2.2.5.1. Toplumsal İlişki 42 2.2.5.2. Sosyal Uyum 45 2.2.5.3. Psikolojik Sağlamlık ve Kişilerarası İletişim 46 2.2.5.4. Duygusal ve Sosyal Zekâ 47 2.2.5.5. Diğer Değişkenler 49 2.2.6. Duygusal Zekânın Ölçümü 49 2.2.6.1. Mayer ve Salovey Çok Faktörlü Duygusal Zekâ Ölçeği (MEIS) ve Mayer, Salovey ve Caruso Duygusal Zekâ Testi (MSCEIT) 49 2.2.6.2. Goleman ve Boyatzis Duygusal Yeterlik Envanteri Testi (ECI) 50 2.2.6.3. Bar- On Duygusal Oran Envanteri (Bar- On EQ- I) 50 2.2.6.4. Weisinger İş’ te Duygusal Zekâ Ölçeği 51 2.2.7. Duygusal Zekâ İle İletişim İlişkisi 51 2.2.8. Duygusal Zekâ ve Spor İlişkisi 51 2.3. İletişim Kavramı 53 2.3.1. İletişim Türleri 54 2.3.1.1. Sözlü İletişim 54 2.3.1.2. Sözsüz İletişim 55 2.3.1.3. Yazılı İletişim 55 2.3.2. İletişim Süreci 56 2.3.3. İletişime Yönelik Kuramlar 56 2.3.3.1. Lasswell Modeli-Etki 57 2.3.3.2. Shannon ve Weawer Modeli- Mesaj Aktarım 57 2.3.3.3. Newcomb Modeli- X Nesnesi 58 2.3.3.4. Gerbner Modeli- Anlam 58 2.3.3.5. Riley ve Riley Modeli 58 2.3.3.6. Jakobson Modeli 59 2.3.3.7. Maletzke Modeli 59 2.3.4. İletişim Engelleri 60 2.3.4.1. Yapıcı Engeller 60 2.3.4.2. Bozucu Engeller 60 2.4. Etkili İletişim Kavramı 60 2.4.1. Etkili İletişim Becerileri 62 2.4.1.1. Kendini Tanıma/Açma 62 2.4.1.2. Empati 63 2.4.1.3. Ben Dili 63 2.4.1.4. Egoyu Geliştirici Dil 64 2.4.1.5. Etkin Dinleme 64 2.4.2. Etkili İletişim Becerileri ve Spor İlişkisi 65 2.5. İlgili Araştırmalar 65 3. GEREÇ VE YÖNTEM 67 3.1. Araştırmanın Modeli 67 3.2. Araştırmanın Evreni ve Örneklemi 67 3.3. Veri Toplama Araçları 68 3.4. Verilerin Toplanması ve Analizi 69 4. BULGULAR 72 5. TARTIŞMA 84 5.1. Araştırmanın Sınırlılıkları 90 6. SONUÇ VE ÖNERİLER 91 KAYNAKLAR 93 EKLER 108 Ek 1. Etik Kurul Onayı 108 Ek- 2. Ölçek Kullanım İzinleri 109 Ek-3. Kişisel Bilgi Formu 110 Ek-4. Duygusal Zekâ Ölçeği 111 Ek-5. İletişim Becerileri Ölçeği 114 BİLİMSEL ETİK BEYANI 115 ÖZ GEÇMİŞ 11

HEMŞİRELERİN VE ÖĞRENCİ HEMŞİRELERİN FİZİKSEL TESPİT UYGULAMALARINA YÖNELİK DENEYİMLERİ: NİTEL DESENLİ ÇALIŞMA

ÖZET HEMŞİRELERİN VE ÖĞRENCİ HEMŞİRELERİN FİZİKSEL TESPİT UYGULAMALARINA YÖNELİK DENEYİMLERİ: NİTEL DESENLİ ÇALIŞMA Ertaş E, Aydın Adnan Menderes Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü Cerrahi Hastalıkları Hemşireliği Programı Yüksek Lisans Tezi, Aydın, 2024. Amaç: Bu araştırmanın amacı, hemşirelerin ve öğrenci hemşirelerin fiziksel tespit uygulaması boyunca yaşadıkları deneyimleri ve hissettikleri duyguları belirlemektir. Gereç ve Yöntem: Araştırma nitel olarak tasarlanmıştır. Araştırma grubunu Aydın Adnan Menderes Üniversitesi Hemşirelik Fakültesi 4. Sınıf hemşirelik öğrencilerinden yoğun bakımda intörnlük yapan 10 öğrenci ve Aydın Devlet Hastanesi ile Aydın Adnan Menderes Üniversitesi Anestezi Reanimasyon Yoğun Bakım Ünitelerinde çalışan 10 hemşire olmak üzere toplam 20 kişi oluşturmuştur. Araştırma öncesi etik kurul izni alınmıştır. Katılımcılara çalışma açıklanarak yazılı onam alınmıştır. Verilerin toplanmasında kişisel tanıtım formu ve yarı-yapılandırılmış görüşme formu kullanılmıştır. Katılımcılarla yaklaşık 30-45 dakika yüz yüze görüşme yapılmış olup görüşmeler ses kayıt uygulamasıyla kayıt altına alınmıştır. Elde edilen veriler MAXQDA yazılım programıyla analiz edilmiştir. Bulgular: Fiziksel tespit deneyimi süresinde katılımcıların yaşadıkları deneyimlerle ilgili dört tema belirlenmiştir. Bunlar; duygular, düşünceler, deneyimler ve öneriler temasıdır. Duygular teması; fiziksel tespit sırasında hissedilen duygular, fiziksel tespit uygulayan kişiye yönelik duygular olarak 2 kategoriye ayrılmıştır. Düşünceler teması üç kategori ve iki kavrama ayrılmıştır. Kategoriler; karar verme süreci faktörleri, fiziksel tespite bağlı gelişebilecek sorunlar, fiziksel tespit uygulaması sırasında olan düşüncelerdir. Kavramlar; tespit sonrası görüşlerde değişiklik, fiziksel tespit gerekli görüldüğünde kullanılmalı kavramlarıdır. Deneyimler teması ise; kişisel deneyimler ve denenen iletişim yolları olarak iki kategoriye ayrılmıştır. Sonuç: Fiziksel tespit uygulaması sonrasında katılımcılar çoğunlukla çaresizlik, korku gibi negatif duygular hissetmişler, rahatsızlık verici deneyimler yaşamışlar ve olumsuz düşüncelere yenik düşmüşlerdir. Yine de gerekli görülmesi durumunda fiziksel tespitin kullanılması gerektiğini ancak koşulların daha iyi hale getirilebileceğini ifade etmişlerdir. Fiziksel tespite ilişkin farkındalık gelişmesi için ilgili kurumlarda eğitimler verilmelidir.İÇİNDEKİLER KABUL VE ONAY i TEŞEKKÜR ii İÇİNDEKİLER iii SİMGELER VE KISALTMALAR DİZİNİ vi ŞEKİLLER DİZİNİ vii TABLOLAR DİZİNİ viii ABSTRACT xii 1.GİRİŞ 1 1.1.Problemin Tanımı ve Önemi 1 1.2. Araştırmanın Amacı 3 1.3. Araştırmanın Soruları 3 2. GENEL BİLGİLER 4 2.1. Yoğun bakım kavramı 4 2.1.1. Yoğun bakım hastası 4 2.1.2. Yoğun bakım hemşireliği 5 2.2. Fiziksel Tespit Uygulaması 5 2.2.1. Fiziksel Tespit Uygulamasının Tarihi 6 2.2.2. Fiziksel Tespit Kullanmanın Nedenleri 7 2.2.3. Dünyada ve Türkiye’de Fiziksel Tespitin Kullanım Sıklığı 8 2.2.4.Fiziksel Tespitlerde Kullanılan Yöntemler ve Materyaller 9 2.2.5. Fiziksel Tespit Uygulamasının Komplikasyonları 10 2.2.6. Fiziksel Tespite Alternatif Yöntemler 11 2.2.7. Fiziksel Tespit Uygulamasında Hemşirenin Rolü 13 2.2.8. Fiziksel Tespit Uygulamasının Etik ve Yasal Boyutu 14 2.2.9. Fiziksel Tespit Uygulaması Altındaki Hastanın Hemşirelik Bakımı 15 3. GEREÇ VE YÖNTEM 18 3.1. Araştırmanın Tipi 18 3.2. Araştırmanın Yeri ve Özellikleri 18 3.3. Araştırmanın Zamanı 18 3.4. Araştırmanın Evreni ve Örneklemi 19 3.5. Araştırmaya Kabul Edilme ve Dışlanma Kriterleri 19 3.5.1. Araştırmaya Kabul Edilme Kriterleri 19 3.5.2. Araştırmadan Dışlanma Kriterleri 20 3.6. Veri Toplama Yöntemi 20 3.6.1. Kişisel Tanıtım Formu (EK 1) 20 3.6.2. Yarı Yapılandırılmış Görüşme Soruları 20 3.7. Verilerin Toplanması 22 3.8. Verilerin Değerlendirilmesi 23 3.9. Araştırmanın Sınırlılıkları ve Güçlükleri 23 3.10. Araştırmanın Etik Yönü 24 4. BULGULAR 25 4.1. Katılımcılara Ait Veriler 26 4.2.Duygular Teması 33 4.2.1.Fiziksel Tespit Sırasında Hissedilen Duygular 35 4.2.2.Fiziksel Tespit Uygulayan Kişiye Yönelik Duygular 45 4.3.Düşünceler Teması 47 4.3.1.Karar Verme Süreci Faktörleri 49 4.3.2.Fiziksel tespite bağlı gelişebilecek sorunlar 53 4.3.3.Fiziksel tespit uygulaması sırasında olan düşünceler 55 4.3.4. Fiziksel Tespit Uygulaması Öncesinde ve Uygulama Sonrasında Yapılan Görüşmeden Ortaya Çıkan Kavramlar 59 4.3.4.1. Fiziksel Tespit Gerekli Görüldüğünde Kullanılmalı 59 4.4. Deneyimler Teması 64 4.4.1. Kişisel deneyimler 64 4.4.2. Denenen İletişim Yolları 74 4.5.Öneriler Teması 78 5. TARTIŞMA 86 5.1. Duygular Teması 86 5.1.1. Fiziksel Tespit Uygulaması Sırasında Hissedilen Duygular 86 5.1.2. Fiziksel Tespit Uygulayan Kişiye Yönelik Duygular 87 5.1.3. Duygular Temasının Ön-Son Görüşme ve Hemşire-Öğrenci Hemşire Açısından Tartışılması 88 5.2. Düşünceler Teması 89 5.2.1. Karar Verme Süreci Faktörleri 89 5.2.2. Hastalarla İlgili Gözlemler 90 5.2.3. Fiziksel Tespite Bağlı Gelişebilecek Sorunlar 91 5.2.3.1. Fiziksel Tespite Bağlı Gelişebilecek Fiziksel Sorunlar 91 5.2.4. Fiziksel Tespit Uygulaması Sırasında Olan Düşünceler 92 5.2.5. Fiziksel Tespit Uygulaması Öncesinde ve Uygulama Sonrasında Yapılan Görüşmeden Ortaya Çıkan Kavramlar 93 5.2.5.1. Fiziksel Tespit Gerekli Görüldüğünde Kullanılmalı 93 5.2.5.2. Tespit Sonrası Görüşlerde Değişiklik 94 5.2.6. Düşünceler Temasının Ön-Son Görüşme ve Hemşire-Öğrenci Hemşire Açısından Tartışılması 95 5.3. Deneyimler Teması 96 5.3.1 Kişisel Deneyimler 96 5.3.2. Denenen İletişim Yolları 98 5.3.3. Deneyimler Temasının Ön-Son Görüşme ve Hemşire-Öğrenci Hemşire Açısından Tartışılması 98 5.4. Öneriler Teması 99 5.4.1. Öneriler Temasının Ön-Son Görüşme ve Hemşire-Öğrenci Hemşire Açısından Tartışılması 100 KAYNAKLAR 102 EKLER 110 Ek 1. Katılımcı bilgi formu ( öğrenci hemşireler için) 110 Ek 2. Katılımcı bilgi formu (hemşireler için) 111 Ek 3. Yarı-yapılandırılmış görüşme soruları 112 Ek 4. Bilgilendirilmiş Gönüllü Olur Formu 113 Ek 5. Aydın Adnan Menderes Üniversitesi Hemşirelik Fakültesi Girişimsel Olmayan Klinik Araştırmalar Etik Kurul İzin Yazısı 117 Ek 6.Aydın Adnan Menderes Üniversitesi Hemşirelik Fakültesi Simülasyon Laboratuvarı Kullanımı Talep Formu 118 Ek 7. Nitel Araştırma Yöntemlerine Giriş Eğitimi Katılım Belgesi…………………………119 BİLİMSEL ETİK BEYANI 120 ÖZ GEÇMİŞ 12

Kanin Distemper Virus ile Enfekte Köpeklerde Zonulin Seviyelerinin Araştırılması

KANİN DİSTEMPER VİRUS İLE ENFEKTE KÖPEKLERDE ZONULİN SEVİYELERİNİN ARAŞTIRILMASI Çöllü E.M. Aydın Adnan Menderes Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Veteriner Programı, Yüksek Lisans Tezi, Aydın, 2024. Amaç: Köpek Distemper Virusü’nün bağırsaklarda meydana getirdiği mukozal hasarın plazma zonulin seviyeleri üzerine nasıl bir etkinliğinin bulunduğu ve özellikle de sinirsel semptom gösteren hastalarda nasıl değişim gösterdiği ile ilişkili sınırlı düzeyde literatür veri bulunmasından dolayı planlanan araştırma ile köpek distemper hastalığı ile enfekte ve sinirsel tutulum gösteren hayvanlardaki plazma zonulin seviyelerindeki değişimlerin belirlenmesi amaçlandı. Gereç ve Yöntem: Aydın Adnan Menderes Üniversitesi Veteriner Fakültesi İç Hastalıkları Kliniklerine teşhis ve sağaltım amacı ile getirilen Distemper hastalığı şüphesi bulunan köpeklerden anamez ve klinik muayene bulguları elde edildikten sonra örnekleme işlemlerine geçildi. Bu kapsamda Kanin Distempler Virus’lü (KDV) olduğu tespit edilen 20 enfekte ve sağlıklı, aşılama veya kontrol amacıyla getirilen 10 sağlıklı köpek olmak üzere toplamda 30 köpek (1-8 yaş) çalışmaya dahil edilerek enfekte ve sağlıklı gruplara ayrılan hayvanların plazma zonulin seviyeleri belirlendi. Bulgular: Sinirsel semptomları olan distemper virus ile enfekte köpeklerde plazma zonulin seviyelerinin sağlıklı köpeklere göre anlamlı derecede yüksek olduğu belirlendi. Sağlıklı ve enfekte köpeklerde zonulin seviyeleri incelendiğinde, hastalıktan etkilenmiş köpeklerin zonulin seviyelerinin sağlıklı köpeklerle karşılaştırıldığında anlımlı düzeyde yüksek (p<0,001) olduğu tespit edildi. Sonuç: Kanin distemper virusüyle enfekte ve nörolojik semptomlar sergileyen köpeklerde, plazma zonulin seviyelerinin belirgin bir şekilde artma eğiliminde olduğu gözlemlendi. Bu bulgular, virusün sadece gastrointestinal bariyerde değil, aynı zamanda kan beyin bariyerine etki ettiğine işaret etmektedir. Bu değişimlerin, kan beyin bariyerinin geçirgenliğini artırıcı bir etki gösterebileceğini ortaya koymaktadır.İÇİNDEKİLER KABUL VE ONAY..................................................................................................................i TEŞEKKÜR............................................................................................................................ii İÇİNDEKİLER.......................................................................................................................iii SİMGELER VE KISALTMALAR DİZİNİ............................................................................ v ŞEKİLLER DİZİNİ ............................................................................................................... vii RESİMLER DİZİNİ ............................................................................................................. viii TABLOLAR DİZİNİ..............................................................................................................ix ÖZET....................................................................................................................................... x ABSTRACT.......................................................................................................................... xii 1. GİRİŞ................................................................................................................................... 1 2. GENEL BİLGİLER............................................................................................................. 3 2.1. Etiyoloji ............................................................................................................................ 3 2.2. Epidemiyoloji ................................................................................................................... 5 2.3. Viral Özellikler ve Patogenez ........................................................................................... 6 2.4. Gelişim Mekanizmaları ve Nörolojik Lezyonlar............................................................ 10 2.4.1. KDV’nin MSS’ye Girişi ve Yayılması........................................................................ 10 2.4.2. Demiyelizan Süreçlerin Nöropatolojisi ....................................................................... 12 2.5. Bağırsak Beyin Ekseni....................................................................................................17 2.6. Bağırsak Fizyolojisi ve Sıkı Bağlantılar ......................................................................... 24 2.7. Zonulin............................................................................................................................ 25 2.8. SARS CoV-2’nin Sinir Sistemi ve Zonulin ile İlişkisi................................................... 27 3. GEREÇ VE YÖNTEM...................................................................................................... 31 3.1. Gereç............................................................................................................................... 31 iv 3.1.1. Hayvan Materyali ........................................................................................................ 31 3.2. Yöntem ........................................................................................................................... 32 3.2.1. Örnekleme İşlemleri ....................................................................................................32 3.2.2. Laboratuvar Analizleri.................................................................................................33 3.2.3. Zonulin Analizi............................................................................................................ 33 3.2.3.1. Test Hazırlığı ............................................................................................................ 33 3.2.3.2. Testin Yapılışı........................................................................................................... 34 3.2.4. İstatistiksel Analiz........................................................................................................ 35 4. BULGULAR...................................................................................................................... 36 4.1. Klinik Bulgular ............................................................................................................... 36 4.1.1. Demografik Bulgular ...................................................................................................36 4.1.2. Olgulara Ait Klinik Bulgular ....................................................................................... 37 5. TARTIŞMA....................................................................................................................... 41 6. SONUÇ VE ÖNERİLER...................................................................................................47 KAYNAKLAR...................................................................................................................... 48 EKLER..................................................................................................................................70 EK 1. BİLGİ ONAM FORMU.............................................................................................. 70 EK 2. ADÜ-HADYEK.......................................................................................................... 71 BİLİMSEL ETİK BEYANI……………………………………………………………………………...72 ÖZ GEÇMİŞ.......................................................................................................................... 7

Fitness yapan bireylerin egzersiz bağımlılığı, yaşam kalitesi düzeyleri ve ilişkili faktörler

Çakır E. Aydın Adnan Menderes Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Hareket ve Antrenman Bilimleri Programı, Yüksek Lisans Tezi, Aydın, 2024. Amaç: Araştırmanın amacı, fitness yapan bireylerin egzersiz bağımlılığı, yaşam kalitesi düzeyleri ve ilişkili faktörleri incelemektir. Gereç ve Yöntem: Araştırmada nicel yöntem takip edilmiş ve ilişkisel tarama modeli kullanılmıştır. Araştırmanın örneklem grubunu Gt Sports Fitness ve Folkart Carrera Fitness & Spa’da spor yapmaya başlayalı bir yıl olan, haftanın en az dört günü spor yapan 18-60 yaş arası 368 birey oluşturmaktadır. Araştırmanın veri toplama araçları, Kişisel Bilgi Formu, Egzersiz Bağımlılığı Ölçeği, WHOQOL-BREF (Dünya Sağlık Örgütü Yaşam Kalitesi Ölçeği-Kısa Form) olarak belirlenmiştir. Verilerin analizinde önce verilerin normallik analizleri yapılmış ve normal dağılım göstermediği tespit edilmiştir. Dolayısıyla parametrik testler yerine non-parametrik testler kullanılmıştır. Bulgular: Araştırmada katılımcıların egzersiz bağımlılık düzeyi orta düzeyin üzerinde tespit edilmiştir. Egzersiz bağımlılık düzeyinde, haftalık antrenman süresi dışında diğer demografik özelliklerin (cinsiyet, yaş, eğitim durumu, medeni durum, gelir düzeyi) anlamlı bir farklılık oluşturmadığı bulgusu elde edilmiştir. Ayrıca, katılımcıların yaşam kalitesi düzeyi yüksek düzeyde bulgulanmıştır. Yaşam kalitesi düzeyinin yaş, gelir düzeyi ve haftalık antrenman süresine göre anlamlı düzeyde değiştiği tespit edilirken; cinsiyet, medeni durum, eğitim durumu değişkenlerine göre istatistiksel yönden bir farklılık oluşmadığı bulgusu elde edilmiştir. Araştırmada son olarak egzersiz bağımlılığı ile yaşam kalitesi arasında istatistiksel yönden anlamlı bir ilişki olmadığı belirlenmiştir. Sonuç: Yapılan araştırmanın sonucunda katılımcıların egzersiz bağımlısı olduğu, egzersiz bağımlılığının haftalık antrenman süresi ile anlamlı düzeyde değiştiği, yaşam kalitesi düzeyinin yüksek düzeyde tespit edildiği, katılımcıların yaşam kalitesinin yaş, gelir düzeyi ve haftalık antrenman süresine göre anlamlı düzeyde farklılaştığı, egzersiz bağımlılığı ile yaşam kalitesi arasında istatistiksel olarak anlamlı bir ilişkinin olmadığı yönünde sonuçlara ulaşılmıştır.KABUL VE ONAY i TEŞEKKÜR ii İÇİNDEKİLER iii SİMGELER VE KISALTMALAR DİZİNİ vi TABLOLAR DİZİNİ vii ÖZET ix ABSTRACT xi 1. GİRİŞ 1 1.1. Araştırmanın Amacı 1 1.2. Araştırmanın Problem Durumu 1 1.3. Araştırmanın Alt Problemleri 6 1.4. Araştırmanın Hipotezi/hipotezleri 6 1.5. Araştırmanın Varsayımları 6 1.6. Araştırmanın Sınırlılıkları 6 2. GENEL BİLGİLER 8 2.1. Fitness Sporu 8 2.1.1. Fitness Merkezi Tanımı 9 2.1.2. Fitnessin Birey İçin Yararları 9 2.2. Egzersiz Kavramının Tanımı ve Egzersizin Birey için Yararı 10 2.3. Bağımlılık ve Egzersiz Bağımlılığı Kavramlarının Tanımı 12 2.3.1. Egzersiz Bağımlılığının Tanı Kriterleri 13 2.3.2. Egzersiz Bağımlılığının Nedenleri 14 2.3.3. Egzersiz Bağımlılığı Ölçüm Yöntemleri 16 2.3.3.1. Tek Boyutlu Ölçümler 16 2.3.3.2. Çok Boyutlu Ölçümler 17 2.3.4. Egzersiz Bağımlılığının Tedavisi 17 2.4. Yaşam Kalitesi 18 2.4.1. Yaşam Kalitesi Boyutları 19 2.4.1.1. Öznel Boyut (Öznel Mutluluk-İyilik Hali ve Yaşam Doyumu) 20 2.4.1.2. Nesnel Boyut 21 2.4.2. Yaşam Kalitesini Arttıran ve Azaltan Faktörler 22 2.4.2.1. Yaşam Kalitesini Azaltan Faktörler 22 2.4.2.2. Yaşam Kalitesini Artıran Faktörler 23 2.5. İlgili Araştırmalar 23 3. GEREÇ VE YÖNTEM 26 3.1. Araştırmanın Yöntemi 26 3.1.1. Evren ve Örneklem 26 3.1.2. Dâhil Edilme ve Dışlama Kriterleri 27 3.1.3. Araştırmanın Uygulanacağı Yer ve Zaman 27 3.1.4. Veri Toplama Aracı 28 3.1.4.1. Kişisel Bilgi Formu 28 3.1.4.2. Egzersiz Bağımlılığı Ölçeği 28 3.1.4.3. WHOQOL-BREF (Dünya Sağlık Örgütü Yaşam Kalitesi Ölçeği-Kısa Form) 29 3.1.5. Verilerin Analizi 29 4. BULGULAR 33 5. TARTIŞMA 48 6. SONUÇ VE ÖNERİLER 55 KAYNAKLAR 58 EKLER 71 Ek 1. Etik Kurul Onayı 71 Ek 2. Spor Merkezi İzni 72 Ek 3. Kişisel Bilgi Formu 73 Ek 4. Egzersiz Bağımlılığı Ölçeği 74 Ek 5. WHOQOL-BREF (Dünya Sağlık Örgütü Yaşam Kalitesi Ölçeği-Kısa Form) 75 BİLİMSEL ETİK BEYANI 77 ÖZ GEÇMİŞ 7

Kedilerde Baş ve Boyun Bölgesinin Bilgisayarlı Tomografik Muayenesi

Amaç: Kedilerin baş ve boyun bölgesine ilişkin anatomik yapılarının bilgisayarlı tomografik görüntülerine ilgili bilgi, ulusal ve uluslararası kaynaklarda yok sayılabilecek kadar azdır. Konu ile ilgili temel alınan kitaplarda da kedilere dair bilginin yetersiz olduğu tespit edilmiştir. Tanısal görüntülemenin temeli, normal anatomik yapıların görüntülerinin bilinmesidir. Bu nedenle bu çalışmada, kedilerde baş ve boyun bölgesinin bilgisayarlı tomografik anatomisinin detaylı olarak ortaya konması amaçlanmıştır. Gereç ve Yöntem: Çalışmanın hayvan materyalini farklı şikayetler ile getirilen, ancak baş ve boyun bölgesine ilişkin herhangi bir sağlık problemi olmayan 10 adet kedi oluşturmuştur. Kediler melez ırk, 1 ila 5 yaş arasında, vücut ağırlıkları 4,22±0,96 kg’dır. Kedilerin baş ve boyun bölgesinin kontrastsız ve kontrastlı sagittal, transversal ve dorsal kesitlerdeki bilgisayarlı tomografi görüntülerinde, anatomik yapıların yerleşimleri belirtilmiş, boyutsal ölçümleri yapılmış ve bazı indeksler hesaplanmıştır. Kafatasının, nazal septumun, temporomandibular eklemin, horizontal kulak kanalı ve bulla tympanica’nın, bulbus oculi’nin, tiroid bezinin, trachea’nın, hipofiz bezinin ve servikal vertebraların ölçümleri yapılmıştır. İncelenen yapıların atenüasyon değerleri, kontrastsız ve kontrastlı görüntülerde ROI aracı ile ölçülmüş ve ölçümler arası istatistiksel anlamda farklılık olup olmadığı Wilcoxon Sıralı İşaret Testi aracılığıyla belirlenmiştir. SPSS paket programı ile ölçümlerin %95 güven aralıkları, ortalama, ortanca (medyan) ve standart sapma değerleri hesaplanmıştır. Elde edilen değerlerin birbiri ile korelasyonu ve tekrarlı ölçümlerin anlamlı farklılıkları analiz edilmiştir. Bulgular: Kraniometrik ölçümlerin ortanca değerleri, kranial uzunluk 66,75±4,03 mm, kafatası uzunluğu 85,60±5,44 mm, nazal kemik mesafesi 28,25±2,42 mm, viscerokranial uzunluk 18,80±2,31 mm, nörokraniumun yüksekliği 31,55±1,40 mm, nörokranimunun uzunluğu 60,65±2,97 mm, sagittal yay 73,60±5,45 mm, maksimum zigomatik genişlik değerleri 61,75±3,89 mm, nörokraniumun maksimum genişliği 41,05±1,50 mm ve biauricular yay 78,70±3,98 mm olarak bulunmuştur. Kraniometrik ölçümler ile hesaplanan kranial indeks 48,37±2,88, kafatası indeksi 71,34±3,90, fasiyal indeks 312,83±33,91, nörokranium indeksi 52,87±2,52 ve nörokranium ve kafatası indeksi 70,91±1,78 olarak bulunmuştur. Nazal septum deviasyon açısının ortanca değeri 1,65±6,93º ve mesafesinin 0,15±0,52 mm olduğu saptanmıştır. Temporomandibular eklemin aralığı üç farklı kesit üzerinde ölçülmüş ve aralarında anlamlı (p=0,200) farklılık olmadığı gözlenmiştir, değeri 0,60±0,11 mm’dir. Horizontal kulak kanalının (Hkk) yüksekliği transversal ve sagittal kesitlerde ölçülmüş ve anlamlı farklılık olmadığı görülmüştür (p=0,343). Hkk yüksekliği 4,80±0,30 mm, bulla tympanica’nın alanı 81,67±21,02 mm², bulla tympanica’nın kemik kalınlığı 0,90±0,03 mm bulunmuştur. Göz boşluklarının ve lensin AP ve ML mesafe ölçümleri gerçekleştirilmiş. Ön kamaranın, lensin, vitröz kamaranın, gözün AP mesafesini sırasıyla 5,05±0,29 mm, 7,70±0,63 mm, 8,20±0,36 mm, 20,95±0,81 mm olarak bulunmuştur. Lens ve gözün ML ölçümleri sagittal ve dorsal kesitlerde yapılmıştır. Lensin ML mesafesi sagittal kesitte 12,05±1,13 mm ve dorsal kesitte 11,70±0,83 mm’dir ve aralarında anlamlı bir farklılık gözlenmemiştir (p=0,058). Gözün ML mesafesinin sagittal kesitte 21,05±0,95 mm ve dorsal kesitte 21,05±1,11 mm olduğu görülmüş ve aralarında anlamlı bir farklılık gözlenmemiştir (p=0,480). Oblik sagittal kesitte optik sinirin çapı 2,40±0,39 mm’dir. Göz hacmi, tiroid hacmi ve hipofiz hacmi hesaplanmıştır ve sırasıyla 5078,26±495,63 mm³, 72,18±42,93 mm³, 16,03±5,38 mm³ bulunmuştur. Hipofiz bezi beyin oranı 0,33±0,06 bulunmuştur. Beyin dokusunun, glandula mandibularis’in, temporomandibular eklemin, optik sinirin, tiroid ve hipofiz bezinin, vertebral kanalın atenüasyon değerlerinin kontrastlı görüntülerde anlamlı olarak arttığı görülmüştür (p<0,05). Sonuç: Bu tez çalışmasında kedilerde baş ve boyun bölgesinin tomografik anatomisine ilgili önemli veriler elde edilmiştir ki bulguların bir bölümü kedilerde ilk kez bu çalışma ile ortaya konmuştur. Dolayısıyla bu çalışmanın literatüre büyük katkı sağlayacağı, kedi hekimliği ile uğraşan veteriner hekimler için önemli bir kılavuz olacağı ve yeni çalışmalara da rehberlik edeceği kanaatindeyiz.KABUL VE ONAY .................................................................................................................. i TEŞEKKÜR ............................................................................................................................ ii İÇİNDEKİLER ....................................................................................................................... iii SİMGELER VE KISALTMALAR DİZİNİ ............................................................................ v RESİMLER DİZİNİ ............................................................................................................... ix TABLOLAR DİZİNİ ............................................................................................................. xv ÖZET .................................................................................................................................. xvii ABSTRACT ......................................................................................................................... xix 1. GİRİŞ ................................................................................................................................... 1 2. GENEL BİLGİLER ............................................................................................................. 2 2.1. Bilgisayarlı Tomografinin Tarihçesi ve Dönüm Noktaları ............................................... 2 2.2. Bilgisayarlı Tomografinin Temel Prensibi ........................................................................ 5 2.3. Bilgisayarlı Tomografide Verilerin Toplanması ve Görüntü Oluşumu ............................. 6 2.4. Kedilerin Baş ve Boyun Bölgesi için Bilgisayarlı Tomografinin Önemi ......................... 7 2.5. Kedilerde Baş ve Boyun Bölgesindeki Organların Anatomisi ve Bilgisayarlı Tomografinin Kullanımı ............................................................................................... 11 2.5.1. Kafatası ........................................................................................................................ 11 2.5.2. Nazal Kavite ve Paranazal Sinuslar (Cavum nasi-Sinus paranasales) ........................ 18 2.5.3. Oral Kavite (Cavum oris) ve Tükürük Bezleri (Glandulae salivariae) ........................ 20 2.5.4. Temporomandibular Eklem ......................................................................................... 22 2.5.5. Denge ve İşitme Organı - Kulak (Organum vestibulocochleare-Auris) ...................... 23 2.5.6. Göz ve Optik Sinir ....................................................................................................... 25 2.5.7. Tiroid Bezi ................................................................................................................... 25 2.5.8. Beyin ve Hipofiz Bezi ................................................................................................. 26 2.5.9. Servikal Vertebralar (Vertebrae cervicales) ................................................................. 28 3. GEREÇ VE YÖNTEM ...................................................................................................... 30 3.1. Gereç ............................................................................................................................... 30 3.1.1. Çalışmanın Hayvan Materyali ..................................................................................... 30 3.1.2. Cihazlar ........................................................................................................................ 30 3.2. Yöntem ........................................................................................................................... 31 3.2.1. Bilgisayarlı Tomografi Görüntülerinin Elde Edilmesi ................................................ 31 3.2.2. Kedilerin Baş ve Boyun Bölgesinin BT Görüntülerinin İncelenmesi ......................... 34 3.2.3. İstatistiksel Değerlendirme .......................................................................................... 51 4. BULGULAR ..................................................................................................................... 53 5. TARTIŞMA ....................................................................................................................... 93 6. SONUÇ VE ÖNERİLER ................................................................................................. 103 KAYNAKLAR .................................................................................................................... 105 BİLİMSEL ETİK BEYANI ................................................................................................. 114 ÖZ GEÇMİŞ ........................................................................................................................ 11