Przyjaciele, koledzy, wrogowie? Relacje pomiędzy polskimi, żydowskimi i ukraińskimi studentami Uniwersytetu Jana Kazimierza we Lwowie w okresie międzywojennym (1918-1939)

Nagroda Polityki w kategorii Debiuty w 2020 roku.Zamieszczenie monografii w otwartym dostępie przez sieć Internet-zadanie finansowane w ramach umowy nr 564/P-DUNdem/2019 ze środków Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego przeznaczonych na działalność upowszechniającą naukę.Ewa Kuczyńsk

Papieskie pielgrzymki w PRL

16 października 1978 roku na placu św. Piotra zabrzmiały słowa: "Habemus papam!" Papieżem został Polak – kardynał Karol Wojtyła. Pierwsza pielgrzymka Jana Pawła II do ojczyzny w 1979 roku miała szczególne znaczenie. Przyczyniła się do odzyskania tożsamości, odbudowania poczucia narodowej wspólnoty, umocnienia wiary, niosła nadzieję całemu społeczeństwu. Słowa papieża wypowiedziane podczas tej wizyty: „Niech zstąpi duch Twój i odnowi oblicze ziemi, tej ziemi” umocniły zarówno ludzi wierzących, jak i tych, dla których Kościół stanowił ostoję w walce z komunizmem, w przekonaniu, że tylko wspólne, solidarne działania mogą poszerzyć granice wolności.SPIS TREŚCI: PIERWSZA PIELGRZYMKA PAPIEŻA JANA PAWŁA II DO OJCZYZNY / 1979 | ks. Michał Damazyn: Namaszczenie narodu „do mężnego wyznawania wiary i postępowania według jej zasad”. Pierwsza pielgrzymka Jana Pawła II do ojczyzny / Marzena Grosicka: Pielgrzymki Jana Pawła II do Polski w materiałach kieleckiej Służby Bezpieczeństwa / Marcin Kasprzycki: Społeczno-polityczne i ekonomiczne aspekty pielgrzymki Jana Pawła II do Nowego Targu w czerwcu 1979 r. / Natalia Jakubowska: Pielgrzymki Jana Pawła II do Polski z lat 1979, 1983, 1987 w audycjach Sekcji Polskiej Radia Watykańskiego z uwzględnieniem korespondencji od słuchaczy / Filip Gańczak: Pierwsza i druga pielgrzymka Jana Pawła II do Polski w dokumentach władz NRD / Wojciech Polak: Trzy pierwsze pielgrzymki Jana Pawła II do Polski – fakty, refleksje i wspomnienia / Elżbieta Wojcieszyk: Władze komunistyczne województwa poznańskiego wobec pierwszej pielgrzymki Ojca Świętego do grobu św. Wojciecha w Gnieźnie (3 czerwca 1979 r.) / Jakub Kufel: Opozycja demokratyczna wobec wyboru Jana Pawła II i jego pierwszej pielgrzymki do Polski / Przemysław Ruchlewski: Działania władz państwowych wobec pielgrzymów diecezji chełmińskiej w czasie pierwszej pielgrzymki Jana Pawła II do Polski || DRUGA PIELGRZYMKA PAPIEŻA JANA PAWŁA II DO OJCZYZNY / 1983 | Joanna Pyczel: Władze państwowe wobec wizyty w 1983 r. Jana Pawła II we Wrocławiu / Krzysztof Łabędź: Opozycja polityczna wobec drugiej pielgrzymki Jana Pawła II do Polski / Patryk Pleskot: Papież – Zachód – Polska. Pielgrzymki papieskie z 1983 i 1987 r. w optyce postaw politycznych Zachodu wobec PRL i Solidarności / Rafał Łatka: Oceny przebiegu i efektów dwóch pierwszych pielgrzymek Jana Pawła II do ojczyzny dokonana przez prymasów Stefana Wyszyńskiego i Józefa Glempa – próba porównania / Małgorzata Świder: Pielgrzymka Jana Pawła II w 1983 r. i korekta polityki Zachodu wobec PRL || TRZECIA PIELGRZYMKA PAPIEŻA JANA PAWŁA II DO OJCZYZNY / 1987 | Andrzej Kopiczko: Jan Paweł II w Olsztynie w 1991 r. – przygotowania do papieskiej pielgrzymki, przebieg, przesłanie oraz relacje lokalnych mediów / Grzegorz Baziur: Biała Służba ’87 w Szczecinie i na Wybrzeżu podczas trzeciej pielgrzymki papieża Jana Pawła II do ojczyzny / Grzegorz Majchrzak: Pielgrzymka obaw i nadziei. Solidarność wobec trzeciej pielgrzymki Jana Pawła II do Polski / Marta Cywińska: Impuls do umacniania polskości i wiary. Polacy z sowieckiej Litwy i Białorusi podczas pielgrzymki Jana Pawła II do Białegostoku 5 czerwca 1991 r. / Paweł Machalski: Święty Jan Paweł II wobec idei jedności i integracji europejskiej. Analiza porównawcza przesłania pielgrzymek do PRL i wolnej Polski / Daniel Przastek, Paweł Mrowiński: Scenografia liturgii. Kontekst społeczno-polityczny ołtarzy papieskich / Sławomir Formella: Przygotowania do wizyty Jana Pawła II w Trójmieście w 1987 r. oraz jej przebieg w świetle akt sprawy obiektowej o kryptonimie „Zorza II” / Anna Maria Mydlarska: Papieskie pielgrzymki w obrazie filmowym.Magdalena Jedlick

Raport - Europejskie Centrum Solidarności

Niniejszy zbiór poświęcony jest przede wszystkim analizie przyczyn i charakteru kobiecego buntu przeciwko zaostrzeniu prawa do aborcji, a także próbom oceny potencjalnych skutków tego zrywu dla ruchu kobiecego, dla polityki i społeczeństwa, nie tylko w Polsce. Analizujemy największą społeczną mobilizację w Polsce ostatnich lat za pomocą narzędzi i koncepcji wypracowanych w obrębie nauk społecznych, w tym przede wszystkim w badaniach nad ruchami społecznymi. Teksty są oparte na badaniach własnych autorek i autorów, a książka ma charakter interdyscyplinarny, zawiera bowiem zarówno analizy i diagnozy socjologiczne, jak i antropologiczne oraz kulturoznawcze.Celem serii RAPORT jest interpretacja współczesnych problemów społeczeństwa obywatelskiego, a także diagnoza przeobrażeń kultury politycznej i współpracy międzynarodowej w Polsce i Europie. Pragniemy przemyśleć zmiany, które zachodzą właśnie na naszych oczach, i poddać interpretacji procesy przemian ostatnich dziesięcioleci, które wpłynęły na ukształtowanie się demokracji w regionie. Seria prezentuje efekty debat publicznych i projektów badawczych zainicjowanych i realizowanych przez Europejskie Centrum Solidarności we współpracy z instytucjami partnerskimi. Naszą intencją jest, by wydawane na wolnych licencjach Raporty służyły szerokiemu kręgowi czytelniczek i czytelników oraz inspirowały do kształtowania nowej solidarnej kultury w społeczeństwach EuropySPIS TREŚCI: KALENDARIUM || WSTĘP: Mobilizacja kobiet w latach 2016–2018: przyczyny, konteksty i perspektywy badawcze || Beata Kowalska, Radosław Nawojski : ROZDZIAŁ 1 - Uwaga, uwaga, tu obywatelki! Obywatelstwo jako praktyka w Czarnych Protestach i Strajkach Kobiet || Jennifer Ramme, Claudia Snochowska-Gonzalez: ROZDZIAŁ 2 - Nie/zwykłe kobiety. Populizm prawicy, wola ludu a kobiecy suweren || Elżbieta Korolczuk: ROZDZIAŁ 3 Odzyskiwanie języka, czyli jak zmieniła się debata o aborcji w kontekście Czarnych Protestów i Strajków Kobiet || Jenny Gunnarsson Payne: ROZDZIAŁ 4 - Kobiety jako „lud”. Czarne Protesty jako sprzeciw wobec autorytarnego populizmu w perspektywie międzynarodowej|| DODATEK: Przemówienia ||Archiwum społeczne || O SERII RAPORT || BIOGRAMY.Magdalena Jedlick

Kościół reformatów w Węgrowie fundacji wojewody płockiego, starosty opinogórskiego i przasnyskiego, Jana Dobrogosta Krasińskiego herbu Ślepowron

Church of the Franciscan reformers in Węgrów Foundation of the Province of Płock, starost of Przasnysz, Jan Dobrogost of Krasinski coat of arms Ślepowron. Reformed team to Wegrow, Foundation of Jan Dobrogost Krasiński, made up of the church and quadrangle monastic building with arcades and an inner courtyard or patio was built between 1693-1706.Wojciech Jerzy Górczy

Throwing Artillery from Apsaros Roman Fortress. Analyze and Interpretation of Stone Projectiles for Ballista

Stone balls are commonly found at archaeological sites associated with the Roman army. They represent a great variety of sizes and were used for siege engines, as projectiles for slingshots and large metal arrowheads. During the archaeological research conducted in the Roman fort of Apsaros 115 stone balls of a variety of sizes and weights were found. This collection has been analyzed and organized according to their diameter and weight. The results were compared with the published research of stone balls from other places where the Roman army had been stationed. The stone balls from Apsaros were compared to the information about the ballista and their projectiles contained in Vitruvius’s text (Vit. De Arch. X,11.3). All the stone balls found in Apsaros have been arranged in a chart. The coordinate system shows the relation between the mass and the diameter of the individual bullets. By using this method, we have established a better distribution of the collection of stone balls, dividing them into fi ve groups as opposed to the three groups previously introduced. In all cases for which it was possible, the place where the projectiles in the fortress were found has also been provided. The localization of the fi ndings was compared with the probable localization of the Roman fort of Apsaros from the fi rst centuries of our era. The research of stone balls from the Roman fort Apsaros was possible thanks to the cooperation between Polish and Georgians archaeologists during the Gonio-Apsaros expedition. The joint expedition consists of researchers from the Institute of Archaeology of the University of Warsaw, the Polish Center of Mediterranean Archaeology of the University of Warsaw and the Cultural Heritage Preservation Agency of Adjara.Oskar Kubra

Ceramic building material from the Roman forts on the Colchis coast: archaeology and archaeoceramological analysis

The article collects the modest information on the use (and possible production) of ceramic building material by the Roman army in Colchis, using it as a backdrop for presenting the exceptional richness, in quantity as much as diversity, of finds from Gonio/Apsaros. They are made even more exceptional by the signatures found on these products. The article presents documented examples of stamps on bricks, roof tiles and ceramic pipes from the fort and links them with construction project of specific Roman army units in the Cappadocia province. The results of laboratory tests conducted on samples of ceramic products and raw clay from Gonio, presented in Part 2, are an important element of the presented analysis. Based on these results, it has been possible to distinguish two reference groups for the production of which clay from near the fort was used. However, it has not been possible to indicate the specific deposits of such raw material used by the Roman army.Oskar Kubra

Historia Stoczni Gdańskiej

Przedstawiamy obszerny zbiór tekstów poświęconych dziejom miejsca, w którym narodziła się Solidarność. Książka prezentuje polityczne, społeczne, gospodarcze, kulturowe i architektoniczne losy Stoczni Gdańskiej. Czytelnik znajdzie tu informacje o wykorzystaniu zakładu przez Kriegsmarine, o działających na jego terenie klubach sportowych. Pozna codzienność pracujących kobiet oraz kulisy walki politycznej, która rozgrywała się po roku 1945. Publikacja omawia też współczesne znaczenie terenów postoczniowych i kreśli perspektywy na przyszłość.SPIS TREŚCI: Europejskie miejsce pamięci. Wstęp. | I. HISTORIA POLITYCZNA STOCZNI GDAŃSKIEJ / Marcin Westphal: Produkcja U-Bootów w Stoczni Schichaua i w Stoczni Gdańskiej w latach 1939–1945 / Marcin Owsiński: Filie obozu koncentracyjnego Stutthof przy gdańskich stoczniach w latach 1944–1945 / Andrzej Trzeciak: „Wybijanie nitów”. Walka polityczna w Stoczni Gdańskiej (Stoczni nr 1 i Stoczni nr 2) w latach 1945–1948 / Renata Knyspel-Kopeć: Dzieje Stoczni Gdańskiej w latach sześćdziesiątych XX wieku w świetle „Dziennika Bałtyckiego” / Przemysław Ruchlewski: Zapomniany strajk w Stoczni Gdańskiej z 20 maja 1971 roku / Wojciech Polak: Wpływ strajku w Stoczni Gdańskiej w sierpniu 1980 roku na rozwój akcji strajkowej w Polsce / Andrzej W. Kaczorowski: Rolnicy i ich postulaty podczas strajku sierpniowego w 1980 roku / Jakub Kufel: Strajk sierpniowy w Stoczni Gdańskiej w świetle prasy oficjalnej / Barbara Rogowska: Symboliczne formy oporu i walki stoczniowców gdańskich z władzą komunistyczną w latach osiemdziesiątych XX wieku / Michał Przeperski: Mieczysław Rakowski w Stoczni Gdańskiej – 25 sierpnia 1983 roku / Zbigniew Szczypiński: Powstanie, rozwój i upadek Stoczni Gdańskiej || II. HISTORIA SPOŁECZNA STOCZNI GDAŃSKIEJ / Anna Miler: Życie kulturalne Stoczni Gdańskiej – wybrane aspekty / Łukasz Kowalewski: Życie sportowe w Stoczni Gdańskiej w latach 1945–1956 / Magdalena Staręga: Stocznia Gdańska jako atrakcja turystyczna przedwojennego Gdańska / Romuald Śmiech: Robotnicze pokolenia stoczniowe / Barbara Borowiak: Ścieżki karier kobiet w Stoczni Gdańskiej / Anna Maria Krasucka: Jagoda od Sierpnia do Grudnia – maszynistka MKS / Natalia Marcinkowska: Aksjologia Solidarności (1980–1981) we wspomnieniach opozycjonistów / Agnieszka Kornacka: Stocznia według Miroty. Chwytanie ostrości / Anna Maria Mydlarska: Filmowy obraz stoczni || III. „SOŁDEK” / Marek Dzida: Profesorowie Politechniki Gdańskiej uczestniczący w procesie projektowania, budowy i eksploatacji „Sołdka” / Andrzej Truszkowski: Jerzy Pacześniak (1909–1990) – projektant polskich statków handlowych typu B-31, B-54 i B-70 / Ryszard Fryska: Siostrzane statki „Sołdka” / Krzysztof Gogol: S/s „Sołdek” i jego otoczenie społeczno-polityczne / Witold Kuszewski: Wybrane porty, do których zawijał „Sołdek” / Maciej Maksymowicz: Zdarzenia na „Sołdku” na podstawie zachowanych materiałów źródłowych / Jerzy Litwin: Gdzie ma cumować „Sołdek”? / Przemysław Węgrzyn: Wybrane przykłady wykorzystania walorów edukacyjnych statku muzeum „Sołdek” / Elżbieta Wróblewska: Setna rocznica urodzin Stanisława Sołdka (1916–2016) || IV. STOCZNIA DZIŚ / Piotr Filipkowski, Peter Wegenschimmel: Kontrnarracja perspektywy oddolnej. Program badań transformacji przemysłu stoczniowego / Waldemar J. Affelt: Zaniechane lub nieznane milieu historii Stoczni Gdańskiej / Marcin Gawlicki: Wartości kulturowe terenów dawnej Stoczni Gdańskiej – szansa czy hamulec zrównoważonego rozwoju miasta? / Grzegorz Klaman: Praktyki adaptacyjne – współczesna sztuka krytyczna w dawnej Stoczni Gdańskiej / Mateusz Targowski: Fasady Europejskiego Centrum Solidarności – architektoniczny obraz tożsamości miejsca / Wojciech Targowski: Gmach Europejskiego Centrum Solidarności – geneza przestrzeni, w poszukiwaniu tożsamości miejsca / Jacek Dominiczak: Kod Tożsamości Lokalnej jako zaawansowane narzędzie dla kontynuacji dziedzictwa niematerialnego / John Mullen: Finding Histories in the Gdańsk Shipyard / Katarzyna Kosmala: Gendering cultural heritage of the Gdańsk Shipyard: Diving into histories, imagining futures.Magdalena Jedlick

Seria RAPORT - Europejskie Centrum Solidarności

Niniejszy raport jest pierwszą próbą eksploracji w języku polskim mało zbadanego terytorium badawczego: skłotingu1 w Europie Środkowej i Rosji. Ten raport pierwotnie został opublikowany w języku angielskim w czasopiśmie „Baltic Worlds”, uznaliśmy jednak, że ciekawe byłoby przedstawienie go polskiemu czytelnikowi. Impuls, który zainicjował pracę nad tym raportem, pojawił się podczas konferencji na temat skłotingu i nieformalnych rozwiązań mieszkaniowych, zorganizowanej na Södertörn University w Szwecji. [ZE WSTĘPU]Skłoting – czyli zajmowanie pustostanów bez zgody ich właścicieli – jest od dawna przedmiotem akademickiej dyskusji. Jednak ten fenomen nie doczekał się jeszcze kompleksowego ujęcia z perspektywy Europy Środkowej. Niniejszy raport jest pierwszą tego rodzaju próbą w języku polskim. Autorzy tekstów nie tylko przedstawiają genealogie tego zjawiska w Budapeszcie, Wilnie, Pradze, Poznaniu, Warszawie czy Petersburgu, ale także podejmują debatę z aktualną literaturą przedmiotu, analizując to zjawisko z różnych perspektyw.Celem serii RAPORT jest interpretacja współczesnych problemów społeczeństwa obywatelskiego, a także diagnoza przeobrażeń kultury politycznej i współpracy międzynarodowej w Polsce i Europie. Pragniemy przemyśleć zmiany, które zachodzą właśnie na naszych oczach, i poddać interpretacji procesy przemian ostatnich dziesięcioleci, które wpłynęły na ukształtowanie się demokracji w regionie. Seria prezentuje efekty debat publicznych i projektów badawczych zainicjowanych i realizowanych przez Europejskie Centrum Solidarności we współpracy z instytucjami partnerskimi. Naszą intencją jest, by wydawane na wolnych licencjach Raporty służyły szerokiemu kręgowi czytelniczek i czytelników oraz inspirowały do kształtowania nowej solidarnej kultury w społeczeństwach EuropySPIS TREŚCI: Dominika V. Polanska, Miguel A. Martinez, Grzegorz Piotrowski: WSTĘP || Michaela Pixová, Arnošt Novák: Skłoting w Pradze po 1989 roku: rozwój, upadek i odrodzenie / Dominika V. Polanska, Grzegorz Piotrowski: Rozwój skłotingu w Polsce: lokalne różnice oraz znaczenie spójności i trwałości / Ágnes Gagyi: Wymiar „polityczności” skłotingu – dwa przykłady z Węgier po 1989 roku / Jolanta Aidukaitė: Nadawanie znaczenia opuszczonym budynkom: skłoting kontrkulturowy w posowieckim Wilnie / Tatiana Golova: Skłoting w Leningradzie/Petersburgu i moralna ekonomia relacji publiczno-prywatnych || Grzegorz Piotrowski, Dominika V. Polanska: Zakończenie. || BiogramyMagdalena Jedlick

Reformaci w Węgrowie. Architektura kościoła i miejsce fundacji węgrowskiej na tle działalności fundacyjnej Krasińskich

Kościół reformatów w Węgrowie został ufundowany przez Jana Dobrogosta Krasińskiego, wojewodę płockiego. Architektem kościoła był Tylman z Gameren zaś pracami kierował Carlo Ceroni. Fundując zarówno fundator jak i architekt musieli podporządkować się przepisom budowlanym reformatów a w czasie budowy kościoła nad przestrzeganiem przepisów zakonnych czuwał zakonnik, który pełnił funkcję prefekta fabryki. Jak wszystkie murowane kościoły reformatów z XVII i XVIII w. został wzniesiony w systemie ścienno-filarowym. Jest jednym z czterech kościołów reformatów prowincji wielkopolskiej w zbudowanych w odmianie kaplicowej tego systemu, podobnie jak wcześniej kościół reformatów w WarszawieThe Church of Reformed Franciscans in Węgrów was founded by Jan Dobrogost Krasiński, voivode of Płock. It was designed by the Dutch architect Tielman van Gameren while Carlo Ceroni was in charge of the construction works. Both the founder and the architect had to comply with the building regulations imposed by the Reformed Franciscans, which was overseen by a Franciscan brother who held the position of construction manager (praefectus fabricae). As all the brick churches of Reformed Franciscans built in the 17th and 18th c., the church in Węgrów was of the wallpillar type. It is one of the four Reformed Franciscan churches in the Wielkopolska province representing the chapel variation of the system, like the one built earlier in Warsaw.Wojciech Jerzy Górczy

Początki Opinogóry w świetle dokumentu wojewody Żyry z 1185 r. i dokumentu biskupa płockiego Gedki z XIII w.

Opinogóra została po raz pierwszy wspomniana w dokumencie wojewody mazowieckiego Żyro z 1185 r. W dokumencie tym pojawia się pod nazwą Opinegote. Dobiechna Opinogórę ofiarowała Kościołowi Najświętszej Maryi Panny w Płocku. Jeszcze w średniowieczu książęta mazowieccy wybudowali tam dwór myśliwski, w którym zmarł książę Bolesław w 1454 r. Po aneksji Mazowsza do Korony Opinogóra stała się częścią majątków królewskich i była przekazywana jako starostwo niegrodowe Krasińskich. Pierwszym Krasińskim, któremu król dał Opinogórę w 1659 r., był Jan Kazimierz (1607-1669) – dworzanin króla, skarbnik Korony, wojewoda płocki, kasztelan warszawski, płocki i ciechanowski.Opiniogóra was mentioned for the first time in a document in 1185, Mazovian Voivode, Count Żyro, in the document, it appears under the name “Opinegote”. Dobiechna offered Opinogóra to Church of the Blessed Virgin Mary in Plock. In 13thy centaury Opinogóra was owned monastery of Maidens Premonstratensian in Plock. The princes of Mazovia built a hunting manor there, where later Duke Boleslaw of Mazovia died in 1454. After the annexation of Mazovia to the Crown Opinogóra it became a part of the royal estates,and as a non-city starosty was given as a reward to the people, who have contributed to the throne. The first Krasiński, whom the king gave Opinogóra in 1659, was Jan Kazimierz (1607-1669) - courtier of the king, treasurer of the Crown, Voivode of Plock, Castellan of Warsaw, Plock and Ciechanów.Wojciech Jerzy Górczy