Kościół katolicki obrządku łacińskiego w Archidiakonacie Kijowskim (Guberni Kijowskiej), 1798–1830: struktura dekanalna i parafialna

(...

Etyka współczesna, red. Anna Bugajska, Piotr Świercz, seria Słowniki Społeczne, red. Wit Pasierbek i Bogdan Szlachta, t. XV (Kraków: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Ignatianum w Krakowie, 2024), ss. 368 (rec.)

(...

Who were the Bukharians of the 18th and 19th Centuries?

(...

Artystyczne narracje transmedialne, czyli fuzja sztuki interaktywnej, filmu, literatury, muzyki i malarstwa w pracach Lynn Hershman i Grahame’a Weinbrena

Interactive, processual, multimedia, and modular art—enabling participation and transforming the viewer into an interactor—constitutes a transdisciplinary and, at times, transdomain phenomenon. Its creators extend beyond the realm of fine arts and the humanities, reaching into engineering, technology, architecture, and the sciences. Often, interactive art—which deeply explores the transformations of artistic expression in the age of media convergence—turns toward the past, delving into earlier processes (within seemingly concluded stages of art history) and problematizing them, building upon them new artistic meanings and values. Sometimes, artists incorporate specific earlier works—recognized as masterpieces of painting, literature, or music—into their interactive installations. This article focuses on the phenomenon of interactive art creators incorporating canonical masterpieces into works produced at the end of the 20th and the beginning of the 21st century, forming components of complex new media installations capable of generating intricate transmedial narratives. Two works are analyzed: Lynn Hershman’s installation Paranoid Mirror and Grahame Weinbren’s audiovisual piece Sonata. These artists utilize intermedial entanglements that go beyond adaptation or reinterpretation (Weinbren is considered a pioneer of interactive cinema). The goals of the analysis are: (1) to reflect on the functions such artistic strategies may serve (e.g., deepening the axiological dimension of narrative works); (2) to reveal the relationships between the contemporary artwork (displaying features of Escarpit’s notion of “creative betrayal” or Eco’s “open work”) and Walter Benjamin’s concept of auratic art; (3) to explore the status of such practices and their significance in enriching and expanding the semantic potential of contemporary interactive artworks.Sztuka interaktywna, procesualna, multimedialna, wielomodułowa, dająca możliwość partycypacji, przeobrażająca odbiorcę w interaktora, stanowi fenomen transdyscyplinarny, niekiedy transdziedzinowy. Jej twórcy wykraczają poza sferę sztuk pięknych, humanistyki, sięgając ku inżynierii, technice, czasem architekturze, naukom ścisłym. Zdarza się, że sztuka interaktywna, silnie eksploatująca problematykę przeobrażeń dzieła w dobie konwergencji mediów, zwraca się ku przeszłości, sięga w głąb procesów zaistniałych dawniej (w obręb pozornie zakończonych etapów przemian historii sztuki) i problematyzuje je, właśnie na nich nabudowując nowe jakości i sensy artystyczne. Czasem twórcy w interaktywnych instalacjach wykorzystują konkretne, powstałe wcześniej i cieszące się statusem arcydzieł, dzieła malarskie, literackie, muzyczne. Niniejszy artykuł skoncentrowany jest na zjawisku wykorzystywania przez twórców sztuki interaktywnej w obrębie powstałych pod koniec (w ostatnim dwudziestoleciu) XX i na początku XXI wieku prac – arcydzieł malarskich, muzycznych, klasyki literatury, stających się w ten sposób komponentami skomplikowanej struktury nowomedialnej instalacji, która daje możliwość generowania złożonych transmedialnych narracji. Analizie poddane zostały dwie prace: instalacja Lynn Hershman „Paranoid Mirror” oraz audiowizualna praca „Sonata” Grahame’a Weinbrena. Wymienieni autorzy wykorzystują intermedialne sploty, wykraczając w swych artystycznych działaniach poza zakres adaptacji czy reinterpretacji (Weinbren jest uważany za pioniera kina interaktywnego). Celem analiz jest: (1) refleksja nad kwestią funkcji, jaką może pełnić opisywana strategia artystyczna (np. pogłębianie sfery aksjologicznej dzieła narracyjnego); (2) ukazanie związków zachodzących pomiędzy współczesnym dziełem (wykazującym cechy Escarpitowskiej „podatności na twórczą zdradę” czy też opisanego przez U. Eco „dzieła otwartego”) a pojmowaną zgodnie z koncepcją W. Benjamina sztuką auratywną; (3) udzielenie odpowiedzi na pytanie o status tego typu działań oraz ich znaczenie w pogłębianiu, poszerzaniu zasobu sensów niesionych przez współczesne dzieło interaktywne

Początki organizowania struktur mniejszości niemieckiej w Bydgoszczy (1989−1992)

The late 1980s and early 1990s were a period of rapid political transformations in both Poland and Germany. These changes were also reflected in the attitude of the Polish authorities towards the German population residing in Poland. Since the early 1980s, efforts had been made among Germans to establish a legalized an organization. However, faced with persistent legal impossibility of registering and undertaking official activities, they forming informal groups. The earliest of these emerged in the Katowice and Opole voivodships. Soon, contacts were established with activists from other regions, including Bydgoszcz, where, beginning in the late 1988 and early 1989, local organizers, following the example of groups from Upper Silesia, began efforts to organize similar structures in their communities. The aim of this article is to reconstruct the formation and development of German minority structures in Bydgoszcz between 1989 and 1992 and to contextualize these events within the broader national process of organizing the German minority in Poland. The primary sources for this study are unedited materials produced by the Association of the German Minority in Bydgoszcz, housed in the archives of the Centre for the Research of the German Minority in Opole. The emerging organization in Bydgoszcz served as a repository of biographies and materials relating to the residents of Bydgoszcz and the surrounding area who identified with the German minority, functioning as a an archive of previously unrecorded fates of the local Germans.Koniec lat 80. i początek 90. XX w. był okresem gwałtownych przemian w Polsce i w Niemczech, które znalazły odbicie nie tylko w relacjach polsko-niemieckich, ale także w stosunku władz polskich do ludności niemieckiej zamieszkałej na terenie polskiego państwa. Od początku lat 80. Niemcy ponownie podjęli starania o legalizację własnych stowarzyszeń w Polsce. W obliczu niezmiennego braku możliwości rejestracji i podjęcia oficjalnej działalności aktywiści mniejszości niemieckiej zaczęli organizować się w nieformalnych Kołach Zaprzyjaźnionych Niemców. Pierwsze takie grupy powstały w województwie katowickim i opolskim. Wkrótce nawiązano kontakty z aktywistami z innych regionów Polski – na przełomie 1988/1989 r. z Gdańska i Bydgoszczy, którzy wzorem grup z Górnego Śląska próbowali organizować się we własnych miejscowościach. Celem niniejszego artykułu jest odtworzenie procesu formowania się i organizowania struktur mniejszości niemieckiej w Bydgoszczy w latach 1989−1992, jak również umiejscowienie i wpisanie tych wydarzeń w ogólnopolski kontekst kształtowania się struktur mniejszości niemieckiej. Bazę źródłową niniejszego tekstu stanowi nieopracowany do tej pory materiał źródłowy wytworzony przez stowarzyszenie mniejszości niemieckiej w Bydgoszczy zdeponowany w archiwum Centrum Badań Mniejszości Niemieckiej w Opolu. Jako uzupełnienie i dopełnienie tych archiwaliów wykorzystano wywiady z liderami mniejszości niemieckiej z Bydgoszczy i okolic. Tworząca się wówczas organizacja stała się miejscem dokumentowania i deponowania biografii oraz materiałów dotyczących identyfikujących się z mniejszością niemiecką mieszkańców Bydgoszczy i okolic, swoistym archiwum losów miejscowych Niemców

Rola uważności, ciszy i refleksji w rozwijaniu kompetencji 4K w edukacji małego dziecka

The aim of this article is to present the educational potential of contemplative practices—mindfulness, silence, and reflection—in supporting the development of 21st-century competencies, commonly referred to as the 4Cs: creativity, critical thinking, communication, and collaboration. The starting point is the assumption that fostering these competencies in preschool and early primary education requires tools that enhance not only cognitive but also emotional and social dimensions of child development. Drawing on an analysis of the relevant literature, the article discusses both the theoretical foundations of the 4Cs framework and the significance of mindfulness, silence, and reflection within educational contexts. Research findings indicate that regular engagement in contemplative practices promotes cognitive flexibility, strengthens emotional awareness, and enhances communication and collaboration skills in children. The article emphasizes the importance of creating educational spaces in which structured moments of silence, mindful presence, and reflective dialogue become an integral part of daily pedagogical routines. It concludes that the integration of contemplative strategies in early childhood education offers meaningful support for the holistic development of 4C competencies and contributes to the creation of more empathetic and conscious learning environments.Celem niniejszego artykułu jest zaprezentowanie edukacyjnego potencjału praktyk kontemplacyjnych – uważności, ciszy i refleksji – we wspieraniu rozwoju kompetencji XXI wieku, powszechnie określanych jako 4C: kreatywność, krytyczne myślenie, komunikacja i współpraca. Punktem wyjścia jest założenie, że rozwijanie tych kompetencji w edukacji przedszkolnej i wczesnoszkolnej wymaga narzędzi wspierających nie tylko poznawcze, lecz także emocjonalne i społeczne aspekty rozwoju dziecka. Na podstawie analizy literatury przedmiotu omówiono zarówno teoretyczne podstawy modelu 4C, jak i znaczenie pedagogiki ciszy, uważności i refleksyjności w procesie nauczania. Wyniki badań wskazują, że regularne angażowanie się w praktyki kontemplacyjne sprzyja elastyczności poznawczej, podnosi świadomość emocjonalną oraz rozwija umiejętności komunikacyjne i współpracy w grupie. W artykule podkreślono także znaczenie tworzenia przestrzeni edukacyjnej, w której momenty ciszy, uważnej obecności i refleksyjnego dialogu stają się elementem codziennej praktyki pedagogicznej. Artykuł kończy się wnioskiem, że integracja praktyk kontemplacyjnych w edukacji wczesnej stanowi ważne wsparcie dla holistycznego kształtowania kompetencji 4C oraz może przyczynić się do budowania bardziej świadomego i empatycznego środowiska uczenia się

Nicolai Hartmann’s Concept of Critique

This article explores Nicolai Hartmann’s concept of “critique” (Kritik) and his critical method. The most important components of Hartmann’s critical philosophy are the distinction between problem-thinking and system-thinking (problem-oriented and system-oriented thinking), the criterion of presuppositionlessness (neutral attitude, “this side” stance, which also highlights the priority of the phenomena over theory), the preference accorded to the natural attitude (toward the object) as opposed to the reflective attitude, the emphasis on the aporetic, the critique of the common philosophical methods, the critical review of Kant’s philosophy, and lastly the theory of critical realism. Linked to the analysis of Hartmann’s critical ontology, critical epistemology and critical metaphysics I also point out an uncritical concept in those. The discussion of the elements of Hartmann’s critical methodology (transcendental, descriptive, and dialectical) shows that the various meanings of the concept of “critique” in Hartmann’s philosophy converge in the methodology of aporetic phenomenology

Szkoła miejscem promowania dobrostanu uczniów edukacji elementarnej

The aim of the article is to show the conditions – located in the field of education – significant for the well-being of a child at an earlier school age. The subject of the analysis includes selected descriptions of the category of well-being, dilemmas of caring for well-being at school, and methods of promoting well-being in the culture of the school. The research issues undertaken are expressed in the questions: 1) What doubts arise when talking about the well-being of a child? What does caring for a child’s mental well-being in education mean for particular people? The considerations concern three areas. The first one presents a description of the category of well-being, and cites the results of research on the importance of school for the sense of well-being of children. The description of the school as a place supporting well-being is the subject of analyses in the second part of the text. Recognising the need to move away from ignoring the voice of children in supporting well-being, the assumptions of promoting the well-being of all school communities are presented. The third part is a description of the culture of the school as a place supporting the sense of well-being. The final part includes conclusions. Although children have different perceptions of what is important for well-being, their voices are often overlooked in discussions about well-being. In the context of student well-being, a participatory approach that supports the well-being of all school communities has been found to be valuable.Celem artykułu jest ukazanie uwarunkowań - umiejscowionych w polu edukacji - znaczących dla dobrostanu dziecka w młodszym wieku szkolnym. Przedmiotem analizy uczyniono wybrane opisy kategorii dobrostanu, dylematy dbałości o dobrostan w szkole, sposoby promowania dobrostanu w kulturze szkoły. Podjęta problematyka badawcza wyraża się w pytaniach: 1) Jakie wątpliwości powstają, gdy mowa jest o dobrostanie dziecka? Co i dla kogo oznacza dbałość o dobrostan psychiczny dziecka w edukacji? Rozważania dotyczą trzech obszarów. Pierwszy, przedstawia opis kategorii dobrostanu, przytacza wyniki badań nad znaczeniem szkoły dla poczucia dobrostanu dzieci. Opis szkoły, jako miejsca wspierania dobrostanu, stanowi przedmiot analiz w drugiej części tekstu. Dostrzegając potrzebę odejścia od ignorowania głosu dzieci we wspieraniu dobrostanu, przedstawiono założenia promowania dobrostanu wszystkich społeczności szkolnych. Część trzecia to opis kultury szkoły, jako miejsca wspierającego poczucie dobrostanu. Końcowa część obejmuje konkluzje. Mimo, że dzieci w różny sposób postrzegają to, co jest ważne dla dobrego samopoczucia, to w dyskusjach nad dobrostanem ich głos jest zwykle pomijany. W kontekście dobrostanu uczniów za cenne uznano podejście partycypacyjne, które wspiera dobrostan wszystkich społeczności szkoły

Johann Branner w służbie arcyksiężnej Marii Bawarskiej

(...

O „smutku myśli” Gustave’a Flauberta – na podstawie korespondencji z George Sand

The article analyzes Gustave Flaubert’s sadness, a topic which he frequently addressed in his letters to George Sand. What does it manifest? Does it facilitate or hinder artistic creativity? The essay attempts to shed light on the phenomenon of “the sadness of thought” in the author of Madame Bovary’s “black melancholy” visible in his correspondence with George Sand. Flaubert reports it to his “dear Master” verbally, but also “between the lines.” The methodological background is George Steiner’s reflection in the work Ten (Possible) Reasons for the Sadness of Thought. The paper’s title formula directs us to the sources of melancholy, which are identified with the term “sadness of thought.” Regarding Flaubert, is any of the “reasons” identified by the American literary critic and philosopher dominant? Or, in the case of Flaubert’s melancholy, are there several “reasons” at the same time? What does this mean for our understanding of his work and artistic activities undertaken with admirable dedication? This essay considers such issues.Artykuł poświęcony analizie smutku Gustave’a Flauberta, o którym często wspominał w listach pisanych do George Sand. Czego jest on przejawem? Ułatwia czy utrudnia twórczość artystyczną? W szkicu podjęto próbę naświetlenia fenomenu „smutku myśli” autora Pani Bovary, wyłaniającej się z korespondencji do George Sand „czarnej melancholii”. Donosi o niej swojemu „drogiemu Mistrzowi” werbalnie, lecz i „między wierszami”. Za metodologiczne zaplecze posłużyła refleksja George’a Steinera w pracy Dziesięć (możliwych) przyczyn smutku myśli. Tytułowa formuła tego dzieła nakierowuje na źródła melancholii, nazewniczo utożsamianej ze „smutkiem myśli”. Czy w odniesieniu do Flauberta któraś z „przyczyn” wyróżnionych przez amerykańskiego krytyka literackiego i filozofa okazuje się dominująca? A może w wypadku melancholii francuskiego pisarza oddziałuje kilka „przyczyn” jednocześnie? I co z tego faktu wynika dla rozumienia jego twórczości, artystycznych działań przedsiębranych z podziwu godnym oddaniem? Rozpatrzeniu tego rodzaju zagadnień jest poświęcony niniejszy szkic