Can winter tourism be truly sustainable in natural protected areas?

Even though legally protected, many areas worldwide are under a certain level of human pressure. Significant for humanity for many reasons, mountain regions are also threatened because of different anthropogenic activities, especially the ones with developed winter tourism. There are four main ski resorts in Serbia (Kopaonik, Zlatibor, Stara Planina and Brezovica) and the strongest environmental impact is registered on Kopaonik Mountain. In this paper, we tried to answer if winter tourism could be sustainable in protected areas, especially on Kopaonik Mountain, which is recognized as the largest ski resort in Serbia and a natural protected area of the highest state level-a National Park. The main threats to the environment in Kopaonik National Park are logging, building and construction of ski slopes, urbanization, artificial snow use, illegal and unplanned building. Negative consequences of winter tourism development are land degradation, deforestation, loss and fragmentation of natural habitats, ecosystem disturbances, erosion, soil loss and pollution, water and air pollution, noise and light pollution. Harmonizing tourism development with conservation activities within natural protected areas is one of the main priorities of sustainable use of natural values and resources. For the successful and sustainable development of an area, it is necessary to conduct multidisciplinary planning, based on the results from the relevant scientific disciplines

Periglacial Relief Phenomena on Mount Vardenik (Southeastern Serbia)

In the medium-high mountains of Serbia (1,000-2,000 m.a.s.l), sporadic periglacial relief forms occur, which is also the case with Mount Vardenik (1,876 m.high), a mountain in the southeast of Serbia. During reconnaissance, certain relict and sub-recent periglacial phenomena and landforms in the highest part of the mountain have been identified: block slides, rock flows, thermogenic landslides in springs, nivation-induced relief and in one location cryoplanation terraces. Sparsely clustered and individual occurrences of frost splitting and solifluction of the land surface and small areas with grass turf indicate contemporary signs of sporadically present seasonal frost and freeze-thaw cycles. Periglacial morphology and its processes have been recorded and investigated using a qualitative geomorphological procedure. The main problem is the origin of periglacial phenomena (occurrences and landforms) of the relief, considering that the analysis of the contemporary climate, geoecological properties and anthropogenic activities indicate that there are no condi-tions for the existence and development of a contemporary periglacial environment on the mountain. The problem was analyzed considering the climate change in general and, in particular, geoecological conditions created under the influence of human activities. Due to the observed sporadic relict and sub-recent periglacial relief on Mount Vardenik, in contemporary conditions the periglacial environment of this area can be consid-ered as relict or as a phenomenon bordering the limits of differentiation. The relict property also results from the fact that on the mountain, due to the contemporary climate and changed geoecological conditions, the transition zone of the periglacial environment cannot be distinguished

Wind energy potential for the electricity production - Knjazevac Municipality case study (Serbia)

Geospatial potential for harvesting wind energy is not an easy task to perform in conditions of deficiency of accurate data in remote and large areas (macro to medium locations). There are different methodologies available to identify the most suitable location for the installation of wind power generators. One of the most suitable approaches that employ the Multi-Criteria Analysis method for wind energy potential of the Municipality of Knjazevac (East Serbia) is combining the Analytic Hierarchy Process (AHP) and Geographic Information Systems. Collection and creation of geospatial data for the research encompassed meteorological data from all available sources, digital elevation model (DEM) to analyze the orography of the terrain, and Landsat 8 satellite data to analyze six land cover (LC) classes. The identification of three best locations for the wind power generators (wind farms) using Multi-Criteria Decision Making (MCDM) analysis solved the major location problem: how to select the best locations for investment in the renewable energy sector and minimize the impact on the environment. The result indicates that only one part of the municipality, at the hub height of 100 m, has enough wind potential to produce energy

Revitalizacija naselja zaštićenih planinskih prostora Srbije

Prostor Srbije duže od pola veka karakteriše proces izrazite socio-ekonomske i ekološke polarizacije. Ovaj obrazac je zastupljen od lokalnog, preko regionalnog do nacionalnog nivoa. Planinske prostore karakteriše relativna očuvanost ekoloških, na jednoj strani i devastacija socio- ekonomskih resursa i uslova, na drugoj. Zato je zaštita životne sredine i prostora tokom proteklog vremena najčešće bila usmerena prema ekološki očuvanim planinskim teritorijama. Međutim, vremenom je ova zaštita postala nova determinanta ograničenja njihovog socio-ekonomskog razvoja. Ova nova spoljna funkcija i nametnuta ekološka ograničenja dodatno redukuju razvojni kapacitet ovih teritorija i njihovih naselja. Osim nekoliko primera očuvanja i podizanja gornje granice privrednih i naseobinskih aktivnosti (turistički centri) planinske prostore Srbije dominantno karakteriše socio- ekonomski zastoj i nazadovanje, a sve češće i populacioni i naseobinski slom. Niska koncentracija, disperznost i smanjena vitalnost stanovništva i naselja dodatno otežavajaju i poskupljuju održavanje i opremanje infrastrukture na ovim prostorima. Ovakve tendencije vode uvećanju nevalorizovanih potencijala (prirodnih i socijanih) nacionalne teritorije. Vremenom razvojne disproporcije mogu postati ograničavajući faktor realizacije drugih strateških ciljeva egzistencije i razvoja države. Zato socio-ekonomsku obnovu ovih prostora, sa težištem na revitalizaciji naselja, treba shvatiti kao potrebu da se recentno stanje sanira a razvojni tokovi usmere u pravcu najmanjih ukupnih negativnih efekata

Revitalizacija naselja zaštićenih planinskih prostora Srbije

Prostor Srbije duže od pola veka karakteriše proces izrazite socio-ekonomske i ekološke polarizacije. Ovaj obrazac je zastupljen od lokalnog, preko regionalnog do nacionalnog nivoa. Planinske prostore karakteriše relativna očuvanost ekoloških, na jednoj strani i devastacija socio- ekonomskih resursa i uslova, na drugoj. Zato je zaštita životne sredine i prostora tokom proteklog vremena najčešće bila usmerena prema ekološki očuvanim planinskim teritorijama. Međutim, vremenom je ova zaštita postala nova determinanta ograničenja njihovog socio-ekonomskog razvoja. Ova nova spoljna funkcija i nametnuta ekološka ograničenja dodatno redukuju razvojni kapacitet ovih teritorija i njihovih naselja. Osim nekoliko primera očuvanja i podizanja gornje granice privrednih i naseobinskih aktivnosti (turistički centri) planinske prostore Srbije dominantno karakteriše socio- ekonomski zastoj i nazadovanje, a sve češće i populacioni i naseobinski slom. Niska koncentracija, disperznost i smanjena vitalnost stanovništva i naselja dodatno otežavajaju i poskupljuju održavanje i opremanje infrastrukture na ovim prostorima. Ovakve tendencije vode uvećanju nevalorizovanih potencijala (prirodnih i socijanih) nacionalne teritorije. Vremenom razvojne disproporcije mogu postati ograničavajući faktor realizacije drugih strateških ciljeva egzistencije i razvoja države. Zato socio-ekonomsku obnovu ovih prostora, sa težištem na revitalizaciji naselja, treba shvatiti kao potrebu da se recentno stanje sanira a razvojni tokovi usmere u pravcu najmanjih ukupnih negativnih efekata

Primena daljinske detekcije u monitoringu vegetacijskog pokrivača na teritoriji nacionalnog parka Kopaonik

Tokom poslednjih 40 godina, daljinska detekcija našla je veliku primenu u kontinuiranom praćenju stanja životne sredine. U ovom radu je upotrebom Landsat 8 satelitskih snimaka i geografskih informacionih sistema (GIS) analizirano stanje, odnosno promena vegetacijskog pokrivača za prostor nacionalnog parka (NP) Kopaonik. Intenzivna izgradnja objekata u okviru NP uslovila je sve veću transformaciju zelenih površina u veštačke. Kako bi se utvrdio stepen ogolićenosti zemljišta i površina pod šumskim pokrivačem, korišćena su dva indeksa: Bare-soil index (BSI) i Normalized diff erence vegetation index (NDVI). Za potrebe komparativne analize, obrađivani su snimci iz 2014. i 2021. godine. Kao konačan produkt istraživanja i obrade u GIS-u, dobijene su četiri karte na osnovu kojih se može zaključiti da se prostor pod šumama tokom 2021. smanjio u odnosu na 2014, a da se procenat površine koju pokrivaju ogolićena zemljišta i oskudna vegetacija, povećao u odnosu na 2014

Identifikacija pogodnih lokacija za primenu solarne energije na teritoriji opštine Pirot

U ovom radu primenom geografskih informacionih sistema (GIS), metodom valorizacije i eliminacije, izvršena je identifikacija pogodnih lokacija za primenu solarne energije, odnosno izgradnju solarnih elektrana koje bi smanjile količinu sagorevanja fosilnih goriva i doprinele održivom razvoju. Analizirani su prirodni i antropogeni uslovi. Od prirodnih uslova, kabinetskim radom obrađene su morfometrijske karakteristike terena (nagib i ekspozicija), namena zemljišta, prisutnost zaštićenih područja, a od antropogenih uslova istražena je blizina saobraćajnica. Svi prirodni uslovi su kartografski prikazani u vidu tematskih karata, a kao konačan proizvod dobija se finalna, sintezna karta pogodnosti lokacija za eksploataciju solarne energije. Najveći potencijal solarne energije u Srbiji prisutan je u južnom i jugoistočnom delu zemlje, iz tog razloga je kao studija slučaja, analizirana opština Pirot

Primena daljinske detekcije u monitoringu vegetacijskog pokrivača na teritoriji nacionalnog parka Kopaonik

Tokom poslednjih 40 godina, daljinska detekcija našla je veliku primenu u kontinuiranom praćenju stanja životne sredine. U ovom radu je upotrebom Landsat 8 satelitskih snimaka i geografskih informacionih sistema (GIS) analizirano stanje, odnosno promena vegetacijskog pokrivača za prostor nacionalnog parka (NP) Kopaonik. Intenzivna izgradnja objekata u okviru NP uslovila je sve veću transformaciju zelenih površina u veštačke. Kako bi se utvrdio stepen ogolićenosti zemljišta i površina pod šumskim pokrivačem, korišćena su dva indeksa: Bare-soil index (BSI) i Normalized diff erence vegetation index (NDVI). Za potrebe komparativne analize, obrađivani su snimci iz 2014. i 2021. godine. Kao konačan produkt istraživanja i obrade u GIS-u, dobijene su četiri karte na osnovu kojih se može zaključiti da se prostor pod šumama tokom 2021. smanjio u odnosu na 2014, a da se procenat površine koju pokrivaju ogolićena zemljišta i oskudna vegetacija, povećao u odnosu na 2014

Donja granica periglacijalnog klimazonalnog pojasa na planini Kopaonik (Crbija)

The morphostructural relief of the highest parts of the central Kopaonik Mt was altered by exogenous agents, by denudation as a primary and periglacial processes as a secondary agent. Previous geomorphological studies were mostly focused on the traces of the Pleistocene glaciation, although no reliable evidence was found for this. Recent research, in the part of the mountain above 1,700 m of absolute height, points to geomorphological phenomena resulting from more recent processes within the periglacial environment. By means of geomorphological reconnaissance, analysis and mapping of the highest part of the Kopaonik mountain massif, forms of relief were studied, the ones that according to their morphology correspond to the periglacial forms and processes described in the conditions of high latitudes and high mountains. Determining the spatial coverage of the periglacial belt, especially its lower limit on Kopaonik Mt, is important for understanding the distribution of this climatic morphology both in Serbia and in South East Europe. The research contributes to one of the primary aims of exploring the concept of the periglacial zone, in terms of the regional distribution of its specific relief forms.Morfostrukturni reljef najviših delova centralnog Kopaonika je izmenjen egzogenim agensima, dominantno denudacijom, a sekundarno i periglacijalnim procesima. Ranija geomorfološka istraživanja su najčešće bila usmerena na tragove pleistocene glacijacije, iako za to nisu nađeni pouzdani dokazi. Novija istraživanja, na delu planine iznad 1.700 m apsolutne visine upućuju na geomorfološke pojave koje su posledica recentnih procesa periglacijalne sredine. Postupkom geomorfološkog rekognosciranja, analiziranja i kartiranja najvišeg dela planinskog masiva Kopaonika tretirani su oblici reljefa koji prema svojoj morfologiji odgovaraju periglacijalnim oblicima i procesima opisanim u uslovima velikih geografskih širina i visokih planina. Determinisanje prostornog obuhvata periglacijalnog pojasa, posebno njegove donje granice na Kopaoniku, značajno je za poznavanje rasprostranjenja ove klimatogene morfologije kako u Srbiji tako i u Jugoistočnoj Evropi. Istraživanje predstavlja doprinos jednom od primarnih ciljeva istraživanja koncepta periglacijalne zone, u smislu regionalnog rasprostranjenja njenih specifičnih formi reljefa

Identifikacija pogodnih lokacija za primenu solarne energije na teritoriji opštine Pirot

U ovom radu primenom geografskih informacionih sistema (GIS), metodom valorizacije i eliminacije, izvršena je identifikacija pogodnih lokacija za primenu solarne energije, odnosno izgradnju solarnih elektrana koje bi smanjile količinu sagorevanja fosilnih goriva i doprinele održivom razvoju. Analizirani su prirodni i antropogeni uslovi. Od prirodnih uslova, kabinetskim radom obrađene su morfometrijske karakteristike terena (nagib i ekspozicija), namena zemljišta, prisutnost zaštićenih područja, a od antropogenih uslova istražena je blizina saobraćajnica. Svi prirodni uslovi su kartografski prikazani u vidu tematskih karata, a kao konačan proizvod dobija se finalna, sintezna karta pogodnosti lokacija za eksploataciju solarne energije. Najveći potencijal solarne energije u Srbiji prisutan je u južnom i jugoistočnom delu zemlje, iz tog razloga je kao studija slučaja, analizirana opština Pirot