MENDERES MASİFİNDEKİ JEOLOJİK ARAŞTIRMALARIN TARİHSEL GELİŞİMİ

Menderes Masifinin Pan-Afrikan temeli, paragnays ve onu üzerleyen şist birimlerinden yapılı monoton metakırıntılı serisi ve bunları kesen metagabro ve farklı türde gnays ve metagranitlerden yapılıdır. Temeli, kuvarsit ve metaçakıltaşlarıyla başlayan Erken Paleozoyik metakırıntılı serisi uyumsuz olarak örter. Şistlerle devam eden Paleozoyik istif, siyah renkli, Permo-Karbonifer yaşlı Göktepe mermerleriyle sonlanır. Gerek Pan-Afrikan temele, gerekse Paleozoyik seriye Alpin metamorfizmayla ortognaysa dönüşmüş, Erken Triyas yaşlı lökokratik granitoyidler sokulmuştur. Masif'in Mesozoyik istifi olasılı Geç Triyas yaşlı metaçakıltaşları kapsayan metakumtaşı birimiyle başlayıp, Jura-Kretase yaşlı dolomitik ve masif mermerlerle devam eder. Alt düzeylerinde zımpara mercekleri, üst düzeylerinde ise rudist fosilleri kapsayan platform tipi masif mermerleri geç Kampaniyen-geç Maastrihtiyen yaşlı kırmızı renkli, plaketli pelajik mermerler uyumlu olarak üzerler. Istifin en üst birimini de, plaketli mermerleri uyumlu olarak üstleyen Orta Paleosen yaşlı filiş türü olistostromal kayalar oluşturur. Masif'in PanAfrikan temelinde bulunan ve paragnays - şist birimlerinden yapılı klastik sedimanlar pasif kıta kenarında çökelmiştir. Istifi kesen granitoyidlerin radyometrik yaşları ortalama 550 My dolayında yoğunlaşacak şekilde 570 - 520 My arasında değişmektedir. Temelin Pan-Afrikan Orojenezi ile ilişkilendirilen çoklu metamorfizması, granulit fasiyesi metamorfizmasıyla (583±5,7 My) başlar, eklojit fasiyesi metamorfizmasıyla (529,9±22 My) devam eder ve üst amfibolit fasiyesi koşullarında gerçekleşen Barrow türü bir bölgesel başkalaşımın (ortalama 540 My) etkisiyle sonlanır. Metakırıntılı seri içerisindeki detritik zirkon yaşları (592-3229 My aralığında), bunları kesen granitlerin sokulum ve uğradıkları metamorfizmaların yaşları birlikte değerlendirildiğinde Masif'in bu en yaşlı kayalarının ilksel tortullarının çökelim yaşı 590-580 My arasına (Geç Neoproterozoyik) sıkışmaktadır. Örtü serileri Pan-Afrikan temel ile birlikte Eosen'de, genelde 'Menderes Ana Metamorfizması' olarak adlandırılan ve yeşil şist - alt amfibolit fasiyesi koşullarında gerçekleşen Barrow türü bir bölgesel metamorfizmadan etkilenmiştir. Buna karşın Mesozoyik serilerden elde edilen YB/DS metamorfizmasına yönelik yeni bulgular bu başkalaşım düşünülenden daha kompleks bir yapıya sahip olduğunu göstermektedir. Günümüzde Menderes Masifi'nin, genleşme tektoniği rejiminde, bir çekirdek kompleks olarak yüzeylediği konusunda birçok araştırmacı görüş birliği içindedir. Ana sıyrılma fayının kuzeyde Eğrigöz ve Koyunoba granitoyidleriyle jenetik bağlantılı olduğu, güneyde ise Menderes Masifi ile Likya napları arasındaki eski bindirme düzleminin yüzeyleme sırasında sıyrılma fayı olarak işlediği ileri sürülmektedir. Bölgedeki genleşmenin nedeni, Anatolid-Torid platformunun Sakarya kıtasıyla çarpışma sonrası gelişen magmatizmanın kalınlaşmış kabukta meydana getirdiği termal zayıflık olarak gösterilmektedir. Eğrigöz ve Koyunoba granitoyidleri 20-21 My yaşlıdır ve sıyrılma fayı 25-19 My arasında faaliyet göstermiştir. Orta Masif'teki simetrik çekirdek kompleks oluşumu ise Orta-Geç Miyosen'de gerçekleşmiştir. Masifte Pliyosen'de gelişen genç graben fayları tüm sıyrılma faylarını kesmektedir