Last wills made on board a ship or an aircraft de lege lata and de lege ferenda in Polish law in comparative perspective

Testament na statku morskim lub powietrznym, określany często jako testament podróżny, uregulowany jest w prawie polskim w art. 953 Kodeksu cywilnego. W doktrynie postuluje się jednak jego usunięcie z Kodeksu cywilnego ze względu na brak zastosowania tej regulacji w praktyce, wątpliwości interpretacyjne z nią związane, a także standardy postępowania polskich przewoźników nieświadomych jej istnienia. Także rządowy projekt nowelizacji Kodeksu cywilnego z 7.10.2022 r. przewiduje uchylenie tej formy testamentu szczególnego. Za usunięciem testamentu podróżnego z Kodeksu cywilnego mogą przemawiać argumenty wyprowadzane z prawa porównawczego. W wielu ustawodawstwach europejskich występują formy testamentów, których sporządzenie jest możliwe jedynie podczas podróży na statkach morskich (częściej) lub powietrznych (rzadziej). Ich ocena jest jednak na tle tych systemów prawnych negatywna. Są one także wielokrotnie krytykowane w literaturze. Podkreśla się fakt „wyjścia z użycia” w praktyce testamentów w tej formie oraz wskazuje na argumenty odwołujące się do braku ekonomicznej racjonalności tego rozwiązania. Analiza porównawcza uwidacznia jednak przede wszystkim to, że stworzenie możliwości sporządzenia testamentu w szczególnej formie dla osób podróżujących drogą morską lub powietrzną nie jest oczywiste. Nic nie stoi bowiem na przeszkodzie temu, aby podróżny sporządził taki testament na pokładzie statku morskiego lub powietrznego w formie własnoręcznej, a gdyby chciał sporządzić testament w formie publicznej, udałby się np. do notariusza przed wyruszeniem w podróż. W wypadkach zaś nagłych i zagrażających życiu nie jest wyłączone sporządzenie przez takie osoby testamentu szczególnego w formie ustnej. Ponadto w rzeczywiście kryzysowych sytuacjach związanych z zatonięciem statku lub katastrofą samolotu w praktyce testament podróżny sporządzony na papierze w większości przypadków zostanie zniszczony.A will made on board a ship or an aircraft (often referred to as travel will) is regulated in Polish law in Article 953 of the Polish Civil Code of 1964. Since this regulation has never been applied in practice and because of interpretative doubts related to it, as well as the standards of conduct of the Polish carriers, unaware of the existence of this type of will, the Polish literature suggests that it should be removed from the Civil Code. Also, a proposal by the Polish government from 2022 provides for the removal of this type of will from the Civil Code. The removal of the travel will from the Civil Code may be supported by arguments derived from comparative law. A number of European legislations contain forms of wills that can only be drawn up while travelling on a ship (more often) or by aircraft (less often). However, they are criticized in the literature. Emphasis is placed on the fact that wills of this nature are not used in practice, and arguments are presented referring to the lack of economic rationality of this solution. Moreover, a comparative analysis shows first of all that the creation of the possibility to draw up a will in a specific form for persons travelling by sea or air is not obvious. There are no obstacles preventing a traveller from drawing up such a will on board a ship or an aircraft in holographic form, or to draw up a will in public form (e.g. in the notary’s office) before starting the voyage. On the other hand, in cases of emergency it is admissible to draw up a will in a specific form (e.g. an oral will). In practice, in emergency situations involving a shipwreck or a plane crash, in most cases a travel will drawn up on paper will be destroyed