247 research outputs found
์ต๊ธฐ์ฑํผ๋ถ์ฌ์ ์ก์ข ์์ ์์๋ณ๋ฆฌํ์ ์๊ฒฌ ๋ฐ Akt/mTOR, STAT3, ERK, cyclin D1๊ณผ PD-L1 ๋ฐํ์ ๊ดํ ํํฅ์ ์ฐ๊ตฌ
ํ์๋
ผ๋ฌธ(๋ฐ์ฌ) -- ์์ธ๋ํ๊ต๋ํ์ : ์๊ณผ๋ํ ์ํ๊ณผ, 2022. 8. ์ฅ๋ฏธ์.Little is known regarding oncoproteins other than platelet-derived growth factor subunit B in dermatofibrosarcoma protuberans (DFSP). Moreover, the risk factors for worse prognosis are controversial.
We sought to determine the clinicopathologic features and key factors for adverse outcome in DFSP, including the implication of expression of protein kinase B (Akt)/mammalian target of rapamycin (mTOR), signal transducer and activator of transcription 3 (STAT3), extracellular signal regulated kinase (ERK), cyclin D1, and programmed death ligand 1 (PD-L1).
Clinicopathologic and immunohistochemical analyses were performed for 44 DFSPs having wide local excision and 92 dermatofibromas as controls.
Compared with the 35 nonrecurrent DFSPs, the 9 recurrent DFSPs exhibited larger tumor size, deeper invasion beyond the subcutis, and more diverse histologic subtype. The fibrosarcomatous subtype revealed frequent mitotic figures and a high cyclin D1-positive index. The 2 metastatic DFSPs (1 each of the fibrosarcomatous and myxoid subtypes) demonstrated 4 and 11 instances of local recurrence, respectively, as well as larger tumor size, deeper invasion beyond the subcutis, and high expression of cyclin D1. Expression of Akt/mTOR, STAT3, ERK, and PD-L1 ranged from none or low in the primary skin lesions to high in the corresponding metastatic sites. Akt/mTOR and ERK were expressed more frequently in DFSP than in dermatofibroma.
In conclusion, the risk factors for worse prognosis are comprehensive in DFSP. The Akt, mTOR, and ERK proteins may be involved in the development, and Akt, mTOR, STAT3, and PD-L1 may contribute to progression. The elucidation of the status of signaling related oncoproteins may be useful in determining molecularly targeted chemotherapy for intractable, inoperable, or advanced metastatic DFSP์ต๊ธฐ์ฑํผ๋ถ์ฌ์ ์ก์ข
์ ๋ฐ์๊ณผ ๊ด๋ จ๋ ์ ๋จ๋ฐฑ์ง์ ๋ํ์ฌ platelet-derived growth factor subunit B ์ธ์๋ ๋ฐํ์ง ๊ฒ์ด ๊ฑฐ์ ์์ผ๋ฉฐ, ์ํ์ ์ํฅ์ ๋ฏธ์น๋ ์ธ์์ ๊ดํ์ฌ๋ ๋
ผ๋์ด ๋ง๋ค.
๋ณธ ์ฐ๊ตฌ์์๋ ์์๋ณ๋ฆฌํ์ ์๊ฒฌ๊ณผ protein kinase B (Akt)/mammalian target of rapamycin (mTOR), signal transducer and activator of transcription 3 (STAT3), extracellular signal regulated kinase (ERK), cyclin D1, and programmed death ligand 1 (PD-L1)์ ๊ฐ์ ๋จ๋ฐฑ์ง๋ค์ ๋ฐํ ์์์ ๋ถ์ํ์ฌ ์ต๊ธฐ์ฑํผ๋ถ์ฌ์ ์ก์ข
์ ์ํ์ ์ํฅ์ ๋ฏธ์น๋ ์ธ์์ ๋ํ์ฌ ์์๋ณด๊ณ ์ ํ์๋ค.
์์ ์ ์ ์ ํ 44๋ก์ ์ก๊ธฐ์ฑํผ๋ถ์ฌ์ ์ก์ข
๊ฒ์ฒด๋ฅผ ๋์์ผ๋ก ์์๋ณ๋ฆฌํ์ ๋ถ์๊ณผ ๋ฉด์ญ์กฐ์งํํ ์ผ์์ ์ํํ์์ผ๋ฉฐ, 92๋ก์ ํผ๋ถ์ฌ์ ์ข
๊ฒ์ฒด๋ฅผ ๋์กฐ๊ตฐ์ผ๋ก ์ค์ ํ์๋ค.
9๋ก์ ์ฌ๋ฐํ ์ต๊ธฐ์ฑํผ๋ถ์ฌ์ ์ก์ข
์ฆ๋ก๋ค์ 35๋ก์ ์ฌ๋ฐํ์ง ์์ ์ฆ๋ก๋ค์ ๋นํ๋ฉฐ ์ข
๊ดด์ ํฌ๊ธฐ๊ฐ ํฌ๋ฉฐ ์นจ์ค ๊น์ด๊ฐ ๊น๊ณ ๋ ๋ค์ํ ๋ณ๋ฆฌ์ ์ํ์ด ๊ด์ฐฐ๋์๋ค. ์ฌ์ ์ก์ข
ํ์ ๋ณํ๋ฅผ ๋ณด์ด๋ ์ํ์์๋ ๋ ๋ง์ ์ธํฌ๋ถ์ด๊ณผ ๋ ๋์ cyclin D1-positive index๊ฐ ๊ด์ฐฐ๋์๋ค. 2๋ก์ ์ ์ด์ฑ ์ต๊ธฐ์ฑํผ๋ถ์ฌ์ ์ก์ข
์ฆ๋ก (๊ฐ๊ฐ ํผ๋ถ์ก์ข
ํ ์ํ๊ณผ ์ ์ก์ ์ํ)๋ ๊ฐ๊ฐ 5, 11ํ์ ๊ตญ์ ์ฌ๋ฐ์ด ๊ด์ฐฐ๋์์ผ๋ฉฐ, ์ ์ดํ์ง ์์ ์ฆ๋ก์ ๋นํ๋ฉฐ ํฐ ์ข
๊ดด ํฌ๊ธฐ, ๋ ๊น์ ์นจ์ค ๊น์ด, ๋ ๋์ cyclin D1 ๋ฐํ ์๊ฒฌ์ ๋ณด์๋ค. Akt/mTOR, STAT3, ERK, ๊ทธ๋ฆฌ๊ณ PD-L1๊ณผ ๊ฐ์ ๋จ๋ฐฑ์ง์ ๋ฐํ ์์์์ ๊ธฐ์กด ํผ๋ถ ๋ณ๋ณ์ ๋นํด ์ ์ด ๋ถ์์์ ๋ ๋์ ๋ฐํ์ ๋ณด์ด๋ ๊ฒ์ด ๊ด์ฐฐ๋์๋ค. Akt/mTOR ์ ERK์ ๋ฐํ์ ์ต๊ธฐ์ฑํผ๋ถ์ฌ์ ์ก์ข
์์ ํผ๋ถ์ฌ์ ์ข
์ ๋นํด ๋ ๋๊ฒ ๋ํ๋๋ ๊ฒ์ผ๋ก ๊ด์ฐฐ๋์๋ค.
๋ฐ๋ผ์ ์ต๊ธฐ์ฑํผ๋ถ์ฌ์ ์ก์ข
์์ ๋์ ์ํ๋ฅผ ์์ฌํ๋ ์ํ ์ธ์๋ ์ฌ๋ฌ ์์๋ณ๋ฆฌํ์ ์์ธ์ด ๋ณตํฉ์ ์ผ๋ก ์์ฉํ๋ค๋ ๊ฒ์ ์ ์ ์๋ค. ์ธํฌ ์ ํธ ์ ๋ฌ ๋จ๋ฐฑ์ง๋ค ์ค์์ Akt, mTOR, ๊ทธ๋ฆฌ๊ณ ERK๋ ์ข
์์ ๋ฐ์๊ณผ ์ฐ๊ด์ด ์์ผ๋ฉฐ, Akt, mTOR, STAT3, ๊ทธ๋ฆฌ๊ณ PD-L1์ ์งํ๊ณผ ์ฐ๊ด์ด ์๋ ๊ฒ์ผ๋ก ์๊ฐ๋๋ค. ์ด๋ฌํ ์ธํฌ ์ ํธ ์ ๋ฌ์ ๊ด์ฌํ๋ ์ ์ ๋ฐ ๋จ๋ฐฑ์ง๋ค์ ๋ฐํ๋ ๊ฒ์ ์งํ์ฑ ์ต๊ธฐ์ฑํผ๋ถ์ฌ์ ์ก์ข
์์ ์๋ก์ด ํ์ ํญ์์ ๋ฅผ ๊ฐ๋ฐํ๋ ๋ฐ ๋์์ด ๋ ๊ฒ์ผ๋ก ๊ธฐ๋๋๊ณ ์๋ค.Abstract i
Contents iii
List of Tables iv
List of Figures v
Chapter 1. Introduction 1
Chapter 2. Material and Methods 5
Chapter 3. Results 8
Chapter 4. Discussion 24
Chapter 5. Conclusions 27
Bibliography 28
Abstract in Korean 34๋ฐ
์กฐํ๊ณผ์ ์์ Abelson ์ํธ์์ฉ ๋จ๋ฐฑ์ง์ธ Abi์ ์ํ Notch ์ ํธ์ ๋ฌ์ ์กฐ์
ํ์๋
ผ๋ฌธ(๋ฐ์ฌ)--์์ธ๋ํ๊ต ๋ํ์ :์์ฐ๊ณผํ๋ํ ํ๋๊ณผ์ ๋๊ณผํ์ ๊ณต,2019. 8. ์ด์น๋ณต.Abelson interacting protein (Abi) is a component of the SCAR complex and transmits small GTPase Rac1 signaling to the Arp2/3 complex, triggering actin assembly. Previous reports have demonstrated that Abi and SCAR are critical for Rac-dependent membrane protrusion and macropinocytosis. In addition, Abi regulates actin polymerization through the signaling cascade involving another small GTPase molecule, Cdc42, and its downstream effector, the WASp protein. However, it has not been elucidated the biological significance of actin regulation of Abi via Cdc42-WASp. Here, I investigated the Abi influences on hematopoiesis in Drosophila. Expression data demonstrated that Abi acts cell-autonomously in hematopoiesis. Loss of Abi led to a substantial decrement in the crystal cell population and downregulation of Notch response element in the late third instar larval stage. Genetic studies revealed that abi and notch interact to participate in the differentiation process of crystal cells. These results implicate that Abi is essential for transdifferentiation to crystal cells via positive modulation of Notch signaling. For controlling of Notch signaling, Abi promotes clathrin-dependent endocytosis of Notch receptor by actin regulation through Cdc42-WASp pathway rather than Rac1-SCAR pathway. My research on identifying the physiological function of Drosophila Abi in hematopoiesis will serve as fundamental data for the pathophysiological study of myeloproliferative neoplasms exhibiting the loss of human Abi.Abi ๋จ๋ฐฑ์ง์ Abelson ์ํธ์์ฉ ๋จ๋ฐฑ์ง๋ก ๋ช
๋ช
๋์์ผ๋ฉฐ, SCAR ๋ณตํฉ์ฒด๋ฅผ ๊ตฌ์ฑํ๋ ์์๋ก small GTPase ์ค์ ํ๋์ธ Rac1 ์ ํธ์ ๋ฌ์ Arp2/3 ๋ณตํฉ์ฒด๋ก ์ ๋ฌํ์ฌ actin์ ์คํฉํ๋ฅผ ์ด์งํ๋ค. ์ด์ ์ฐ๊ตฌ์ ๋ฐ๋ฅด๋ฉด Abi์ SCAR๊ฐ Rac์ ์์กดํ๋ ์ธํฌ๋ง ๋์ถ๊ณผ์ ๊ณผ macropinocytosis์ ์์ฉํ๋ค๊ณ ์๋ ค์ ธ ์๋ค. Abi๋ actin ์คํฉํ์ ์์ด, SCAR ์ธ์ WASp ๋จ๋ฐฑ์ง์ ํตํด์๋ ์ด๋ฅผ ์ด์งํ๋ค๊ณ ์๋ ค์ก์ผ๋ฉฐ, ์ด ๋์๋ Rac1์ด ์๋ Cdc42๊ฐ ์ ํธ์ ๋ฌ์ ๋งค๊ฐํ๋ค. ํ์ง๋ง Cdc42-WASp ๊ฒฝ๋ก๋ฅผ ํตํ Abi์ actin ์กฐ์ ์ด ๊ฐ์ง๋ ์๋ฌผํ์ ์๋ฏธ์ ๋ํด์๋ ๊ท๋ช
๋ ๋ฐ๊ฐ ๋ฏธ๋ฏธํ๋ค. ๋ณธ ๋
ผ๋ฌธ์ ์ดํ๋ฆฌ์ Abi๊ฐ ํ์ก์ธํฌ ๋ฐ์๊ณผ์ ์ธ ์กฐํ๊ณผ์ ์ ๋ฏธ์น๋ ์ํฅ์ ๋ํ ๊ฒ์ด๋ค. Abi ๋จ๋ฐฑ์ง์ ํ์ก์ธํฌ์ธ plasmatocyte์ crystal cell์์ ๋ฐํํ๋ฉฐ, abi ๋์ฐ๋ณ์ด์ฒด ์ ์ถฉ์ late third instar ๋จ๊ณ์์ crystal cell์ ์๊ฐ ๊ฐ์ํ๊ณ Notch reporter์ธ NRE์ ๋ฐํ์ด ํ์ ํ๊ฒ ์ค์ด๋ค์ด ์๋ ๊ฒ์ ๋ฐ๊ฒฌํ์๋ค. ์ ์ ํ์ ์ฐ๊ตฌ๋ฅผ ํตํด abi์ notch๊ฐ ์ํธ์์ฉํ์ฌ crystal cell์ ๋ถํ๊ณผ์ ์ ๊ด์ฌํ๋ค๋ ๊ฒ์ ํ์ธํ์์ผ๋ฉฐ, ์ด๋ฌํ ๊ฒฐ๊ณผ๋ค๋ก Abi๊ฐ Notch ์ ํธ์ ๋ฌ์ ์กฐ์ ํ์ฌ plasmatocyte์์ crystal cell๋ก์ ์ ํ๋ถํ(transdifferentiation) ๊ณผ์ ์ ํ์์ ์ผ๋ก ์์ฉํ๋ค๋ ๊ฒ์ ์ฆ๋ช
ํ์๋ค. ๋ํ Abi๋ Notch ์ ํธ์ ๋ฌ์ ์ํด Notch ์์ฉ์ฒด์ clathrin-dependent endocytosis๋ฅผ ์ด์งํ๋๋ฐ ์ด ๋์ Rac1-SCAR ์ ํธ์ ๋ฌ๋ณด๋ค๋ Cdc42-WASp ์ ํธ์ ๋ฌ์ ํ์ฑํ์์ผ์ actin์ ์กฐ์ ํ๋ค๋ ๊ฒ์ ๋ฐํ๋ค. ๋ฐ๋ผ์ ๋ณธ ์ฐ๊ตฌ๋ ์ดํ๋ฆฌ ๋ชจ๋ธ์ ์ด์ฉํ์ฌ ์กฐํ๊ณผ์ ์์ Abi์ ์๋ฆฌ์ ๊ธฐ๋ฅ์ ๊ท๋ช
ํ ๊ฒ์ผ๋ก, ์ฌ๋์์ Abi ๋จ๋ฐฑ์ง์ ๊ฒฐ์์ด ๋ฐ๊ฒฌ๋๋ ๊ณจ์์ฆ์์ฑ ์ข
์์ ๋ณ๋ฆฌํ์ ๊ธฐ์ ์ฐ๊ตฌ์ ํ์ฉ๋ ์ ์๋ ๊ธฐ์ด์๋ฃ๋ก์ ์ถฉ๋ถํ ๊ฐ์น๊ฐ ์์ ๊ฒ์ผ๋ก ์ฌ๋ฃ๋๋ค.Abstract 1
Table of Contents 3
List of Figures 5
Abbreviations 7
Introduction 11
1. Drosophila melanogaster as a model system of hematopoietic development 11
2. The characteristics of Abi proteins and their roles in hematopoiesis 17
3. Purpose of research 25
Materials and Methods 27
Fly stocks 27
Larval staging and analysis 28
Molecular Biology 28
Hemocyte counting and statistical analysis 29
Live imaging and analysis 30
Crystal cell visualization and analysis 30
Hemocyte immunostaining 31
Cell culture and transient transfections 32
Antibody feeding assay 33
Wounding assay 33
Statistical analysis 34
Results 37
1. Loss of Abi leads to hematopoietic defects 37
2. Abi regulates transdifferentiation of plasmatocytes into crystal cells 43
3. Abi is required for the crystal cell differentiation in larval stages 53
4. Determination of the Abi expression in hemocytes 57
5. Abi positively regulates Notch signaling 60
6. Genetic interaction between abi and notch for regulating crystal cell population 64
7. Abi and WASp interaction for maintaining sessile crystal cell population 76
8. Clathrin-dependent endocytosis is required for Abi-mediated Notch signaling 84
9. Serrate-induced Notch internalization is altered by knockdown of abi 99
10. Abi functions in scab formation 104
Discussion 108
1. Abi functions in hemocyte differentiation during hematopoiesis 108
2. The role of Abi in the regulation of signaling pathway through endocytosis 110
References 116
๊ตญ๋ฌธ์ด๋ก 131Docto
๋ธ๋ฆฌ์จ ๋ฌ์ง๋ฅผ ํตํ ๊ฑด์ถ์ '์์ ์'์ ๊ดํ ์ฐ๊ตฌ
ํ์๋
ผ๋ฌธ (์์ฌ)-- ์์ธ๋ํ๊ต ๋ํ์ : ๊ฑด์ถํ๊ณผ, 2014. 8. ๊น๊ดํ.๋ณธ ์ฐ๊ตฌ๋ ๊ฑด์ถ์ด ์ ๋ฌํ๋ ์์ ์์ ์๋ฏธ์ ๊ดํ ์ฐ๊ตฌ์ด๋ค. ๋ณธ ์ฐ๊ตฌ์์๋ ๊ฑด์ถ์ด ์ ํ๋ ์ด์ผ๊ธฐ์ ์ฃผ๋ชฉํ๋ค. ์ฌ๋์ ๊ฑด๋ฌผ์ ๋ง๋ค๊ณ ๊ทธ๋ฅผ ๋ชฉ์ ์ ๋ง๊ฒ ์ฌ์ฉํ์ง๋ง ๋๋ก ๊ฑด๋ฌผ์ ๋๊ตฌ ๊ทธ ์ด์์ด๋ค. ๊ทธ๋ฆฌ๊ณ ์ด๋ ๊ฑด๋ฌผ์์ ์์ ์์ ๋๋ผ๋ ์๊ฐ์ ์ฐ๋ฆฌ๋ ์ด์ ๊ฐํ ๋์๋ฅผ ๊ตฌํ ์ ์๋ค.
๊ฑด์ถ์์ ์๋ฅผ ๋ค๋ฃจ๋ ๊ฒฝ์ฐ, ๊ทธ ๊ฐ๋๋ ํฌ๊ฒ ๋ ๊ฐ์ง๋ก ๋๋๋ค. ํ๋๋ ์๊ฐ ๊ฐ๋ ์ ์๋ฌผ์ด๋ ์ด์์ ์ธก๋ฉด์์ ๊ฑด๋ฌผ ์ญ์ ์๋ก ๋ณด๊ณ ์์ ์ ์ ํน์ฑ์ ๊ฑฐ์ธ์ผ์ ๊ฑด๋ฌผ์ ์ ์์ ๋ถ์ํ๋ค. ์ด ๊ฒฝ์ฐ ๋ง๋ฆ์ ์ค์ฌ์ด ๋๋, ๋ฌดํํ ๊ฒ์ ์ ํํ ๊ฒ์ผ๋ก ๋ง๋ ๋ค๋ ํน์ง์ด ์กฐ๋ช
๋๋ฉฐ ์์ ํจ๊ณผ์ธ ์์ ์๋ณด๋ค ์ ์์ฒด๊ฐ ์ฃผ๋ชฉ๋๋ค. ๋ค๋ฅธ ํ๋๋ ๊ฑด๋ฌผ์์ ๋๊ปด์ง๋ ์์ ์์ ์ฃผ๋ชฉํ ๊ฒฝ์ฐ๋ก, ์ด ๊ฒฝ์ฐ๋ ์ ํํ๊ฒ ๋งํ๋ฉด ์์ ์ธ ๊ฐํฅ ๋ณด๋ค๋ ์์ ์ธ ๊ฐํฅ ๊ทธ ์์ฒด์ ์ฃผ๋ชฉํ๊ณ ์๋ค. ์ด ๊ฒฝ์ฐ ์ด ๊ฐํฅ์ ๊ดํด์ ์ ์ ์๋ ์ ๋งคํจ, ์ ๋น๋ก์์ผ๋ก ๋ฐ๋ผ๋ณผ ๋ฟ ๊ทธ ๊ฐํฅ์ ํน์ง์ง๋ ์์ ์ธ์ ๊ดํ ๋ถ์์ ๋ถ์กฑํ ํธ์ด๋ค. ๋ฐ๋ผ์ ๋ณธ ์ฐ๊ตฌ์์๋ ๊ฑด์ถ๊ฐ์ ์ ์, ๊ฑด๋ฌผ, ๊ฑฐ์ฃผ์์ ๋ฐ์์ ์ด์ด ์์ ์ธ ๊ฐํฅ, ์ฆ ์์ ์์ ์ด์ฒด์ ์ผ๋ก ์ดํด๋ณด๋ ๋ชฉ์ ์ ๊ฐ๋๋ค.
๋จผ์ , ์์ ์ด๋ค๋ ๊ฐํฅ์ ์์์ ์ดํด๋ณธ ๊ฒฐ๊ณผ๋ ๋ค์๊ณผ ๊ฐ๋ค. ์์ ์ด๋ค๋ ๊ฐํฅ์ ์ฌ๋ฌผ, ๊ธด์ฅ, ๋ ์์ ์์ ๋น๋กฏํ๋ค. ์ฐ๋ฆฌ๋ ็ก์์๋ ์๋ฌด๊ฒ๋ ๋๋ ์ ์๋ค. ๊ฐํฅ์ ์ฌ๋ฌผ์์ ์์ํ๋ค. ์ด ๊ฐํฅ์ ๊ฑฐ์ฃผ์, ๋
์, ํ์ฌ ๋ ์์ ์ ์ํ ๊ฒ์ผ๋ก ์ ์ ๋จ๊ณ์์ ์์ธก ๋ถ๊ฐ๋ฅํ๋ค. ๊ธด์ฅ์ ์ฌ๋ฌผ์ ์กฐ๋ช
ํ๊ธฐ ์ํ ์ ์์์ ์ฅ์น์ด๋ค. ๊ธด์ฅ์ ์ฌ๋ฌผ์ ์กฐ๋ช
ํจ์ผ๋ก์จ ๊ฐํฅ์ ๊ฐ๋ฅ์ฑ์ ํ๋ถํ๊ฒ ํ๋ค. ์ด ๊ธด์ฅ์ ์๋ฅผ ํน์ง์ง๋ ๊ฒ์ผ๋ก, ์์์ ๋๊ผ๋ ๊ธด์ฅ์ ๋ํ ๊ธฐ์ต์ ์ฌ๋ฌผ์ ๋ํ ํ์ฌ์ ๊ฐํฅ์ ์์ ์ด๋ค๊ณ ๋ช
๋ช
ํ๊ฒ ๋๋ค.
์๊ฐ ์ค์ํ ๊ฒ์ ๊ทธ๊ฒ์ด ์ฐ๋ฆฌ ์ฃผ๋ณ์ ์ฌ๋ฌผ์ ๋๋ฌ๋ด๊ธฐ ๋๋ฌธ์ด๋ค. ๊ทธ๋ฌ๋ ์ฌ๋ฌผ์ ๋ ์์ ๊ณผ ์ํ์ ์ฒ๋๋ก, ๊ฒฐ๊ตญ ์๋ฅผ ํตํด ์๊ทน ๋ฐ๋ ๊ฒ์ ๋ ์์ ์ด๋ค. ๊ฑด์ถ ์ญ์ ์ ์๋ฌผ๋ก์ ์์ด๋ฉฐ ๊ฑด๋ฌผ์ ๋น๋กฏํด ์ฐฝ๋ฌธ, ๋ฒฝ๋ ๋ฑ ์ฌ๋ฌ ์ฌ๋ฌผ์ ๊ฐ๋๋ค. ์กด์ฌ๋ฅผ ๋๋ฌ๋ด๋ ์ ์๋ฌผ์ ๊ฐ๋ ฅํ ํ์ ๋งค๋ฃ๋ ๋ง์ ๊ฑด์ถ๊ฐ๋ค์ ์์ ์ ๊ฑด์ถ ์ญ์ ๊ทธ๋ฐ ์ ์๋ฌผ์ด ๋๊ธฐ๋ฅผ ์ํ๋ค. ๋ฅด ์ฝ๋ฅด๋ท์ ์ ์นด๋ฅผ๋ก ์ค์นด๋ฅดํ๋ ์ด์ ๋ํ์ ์ธ ์๋ก, ๋ณธ ๋
ผ๋ฌธ์์ ์ด ๋์ ๋ํ์ ์ธ ์์๋ก ๋๋ ๊ฒ์ ์ด ๋ ๊ฑด์ถ๊ฐ๊ฐ ๊ณตํต์ ์ผ๋ก ๊ฑด์ถ์ ์ํ๋ฅผ ์งํฅํ์ผ๋ ๊ทธ ์ ์ ๊ฐ๋ฅ์ฑ์ ์ ๋ฐ๋์ ๊ฒฌํด๋ฅผ ๋ณด์ด๊ณ ์๊ธฐ ๋๋ฌธ์ด๋ค.
์๋ก์์ ๊ฑด์ถ์ด ๋ฌด์์ ๋๋ฌ๋ด๋๋์ ๋ฅด ์ฝ๋ฅด๋ท์ ์ ์นด๋ฅผ๋ก ์ค์นด๋ฅดํ์ ๊ฑด์ถ์ ๊ฒฐ์ ์ ์ธ ์ฐจ์ด๋ฅผ ๊ฐ๋๋ค. ๋ฅด ์ฝ๋ฅด๋ท์ ์ ๊ฑด์ถ์ ๊ฑด์ถ์ ์ด๋์ผ ํ๋ค๋ ๋ฅด ์ฝ๋ฅด๋ท์ ์ ๊ด๋
์ ๋๋ฌ๋ธ๋ค. ์ฝ๋ฅด๋ท์ ๋ ์์ ์ ๊ท์ค์ผ๋ก ์ฌ๋ฌผ์ ๋ชจ์ ๊ฒฝํ์ํจ๋ค. ๊ทธ๋ ์ ์์ ์์ด ์๊ฐ, ์์ฐ, ๊ฑฐ์ฃผ์ ๋ฑ ๋ถ์ก์ ์ ์๋ ๊ฒ์ ๊ฐ์
์ ์ธ์งํ์ง๋ง ๊ฒฐ๋ก ์ ์ผ๋ก ๊ทธ๊ฒ์ ์ธ์ ํ์ง ์๊ณ ๊ทธ๋ค์ ๊ทธ์ ํต์ ํ์ ๋๋ค. ์ด์ ๊ทธ์ ๊ฑด์ถ์์ ๊ฑฐ์ฃผ์์ ์ฌ๋ฌผ์ ์์จ์ฑ์ ๊ฒฝํ๋๋ค. ๋ฅด ์ฝ๋ฅด๋ท์ ๊ฐ ์ฌ๋ฌผ์ ์์ ์ ๊ท์ค์ ๋ฐ๋ผ ๊ฒฝํ๋ ์กด์ฌ๋ก ๋ดค๋ค๋ฉด ์ค์นด๋ฅดํ๋ ์ฌ๋ฌผ์ ์ถ์ ๋ฐฐ๊ฒฝ์ผ๋ก ๋ณธ๋ค. ์ค์นด๋ฅดํ์ ๊ฑด์ถ์ ์ฌ๋ฌผ์ ํ๋ถํ ๋๋ฌ๋ด๋ ๊ฒ์ ์ง์คํ๋ค. ๊ทธ ์ญ์ ๊ท์ค์ ์ค์ํ์ง๋ง ๊ทธ๊ฒ์ ์ด๋๊น์ง๋ ์ ์ฒด๋ฅผ ์ํ ์๋จ์ผ ๋ฟ ์ฃผ๊ฐ ๋์ง๋ ์๋๋ค. ํ๋ถํด์ง ์ถ์ ๋ฐฐ๊ฒฝ์์ ๊ฑฐ์ฃผ์๊ฐ ๋ฌด์์ ๋๋์ง๋ ๋ฏธ์ง์๋ค. ๊ทธ๋ฌ๋ ๋ถ๋ช
ํ ๊ทธ๊ฒ์ ๊ฑฐ์ฃผ์ ๊ทธ ์์ ์ ์ํ ๊ฒ์ด ๋๋ค.
๋ธ๋ฆฌ์จ ๋ฌ์ง๋ ๋ง์ ๋นํ๊ฐ๋ค์ด ์ค์นด๋ฅดํ์ ๊ฑธ์์ผ๋ก ๊ผฝ๋ ์ํ์ด์ ์ค์นด๋ฅดํ ์ญ์ ์๊ฐ ๋ ๊ฐ๋ฅ์ฑ์ ์ง๋ ์ํ์ผ๋ก ์กฐ์ฌ์ค๋ ๊ธฐ๋๋ฅผ ๋ด๋น์น๋ ์ํ์ด๋ค. ์ด๋ ๊ฒฝํ๊ณผ ๊ด๋
์ด ๋์ต์ ๋ง๋
์ ์ํ์ด๊ธฐ๋ ํ์ง๋ง ๋ฌ์ง๋ผ๋ ํน์ฑ์ ์๋์ ์ผ๋ก ๊ฑด์ถ์ ์๊ตฌ๋๋ ์กฐ๊ฑด์ด ์ ์ด ๋ณด๋ค ์ฌ๋ฌผ์ ๋ํ ์ง์ค๋๊ฐ ์ ๋๋ฌ๋๋ค. ์๋ก ๋ค๋ฅธ ์๊ฐ์ ๊ฐ์ง ์ฌ๋ฌผ๋ค์ ๋ณ์นํ๊ณ ๊ทธ ์ฌ๋ฌผ๋ค์ ํ์ผ๋ก ๋งบ๋ ์ค์นด๋ฅดํ์ ์๋ฒ์ ๋ธ๋ฆฌ์จ ๋ฌ์ง๋ฅผ ์ฑ์ฐ๋ ์ฌ๋ฌผ๋ค ์ฌ์ด์ ๊ธด์ฅ์ ๋ถ์ฌํ๋ค. ์ด์ ๋ฌ์ง์ ์ฌ๋ฌผ๋ค์ ์ฌ์ธํ๊ฒ ์กฐ๋ช
๋๋ฉฐ ๋ฌ์ง์ ๋ฐฉ๋ฌธ๊ฐ์ ์์ ์ ๋๋ฌ์ผ ์ถ๊ณผ ์ฃฝ์์ ๊ดํ ํ๋ถํ ์ด์ผ๊ธฐ๋ฅผ ๋ธ๋ฆฌ์จ ๋ฌ์ง์์ ์ ํด ๋ฐ๋๋ค. ๋ธ๋ฆฌ์จ ๋ฌ์ง๊ฐ ์ ํ๋ ์ด์ผ๊ธฐ๋ ์๊ฐ์ด ๋์ด ์ถ๊ณผ ๋ ์์ ์ ๋๋ฌ๋ธ๋ค. ๊ทธ๋ฆฌ๊ณ ์ด๋ ๋๊ตฐ๊ฐ๋ ์ด ์๊ฐ์ ์์ ์ด๋ค๊ณ ๋๋ ๊ฒ์ด๋ฉฐ ๋ธ๋ฆฌ์จ ๋ฌ์ง๋ฅผ ์์ ์ด๋ค๊ณ ํํํ ๊ฒ์ด๋ค.
์ค์ํ ๊ฒ์, ๊ฑด์ถ์ ํํํ๋ ์์ ์ด๋ค๋ ํํ์ด ์๋๋ค. ์ค์ํ ๊ฒ์, ์์ ์ด๋ผ๊ณ ํํ๋ ๊ฑด๋ฌผ์ด ๊ฑฐ์ฃผ์์ ๋ฏธ์น๋ ์ํฅ์ ์๋ค. ์ด ์ํฅ์ ์ค์ํ๊ฒ ์๊ฐํ๊ธฐ ๋๋ฌธ์ ์ญ์ผ๋ก ์์ ์ด๋ผ ํํ๋๋ ๊ฑด๋ฌผ์ด ์ด๋ป๊ฒ ํ์ฑ๋์ด ์๋์ง, ์์ ์์ ์์์ด ๋ฌด์์ธ์ง, ์๊ฐ ๋ฌด์์ธ์ง๋ฅผ ์ดํผ๋ ๊ฒ์ด๋ค. ๊ฑด๋ฌผ์ด ์ ํ๋ ์์ ์ด๋ค๋ ๊ฐํฅ์ ๋ถ๋ช
ํ๋ ๋ง์ ๋ถ๋ถ ์ ๋นํ๋์ด ์๋ค. ๊ทธ๋ฌ๋ ์์ ์์ ์ ํ๋ ๊ฑด๋ฌผ ์ญ์ ์ ์๋ ๊ฒ์ผ๋ก ๋ ๋ค๋ฅธ ์์ ์ธ ๊ฑด์ถ์ ์ํด ๊ฑด๋ฌผ์ ์ด๋ค ์์๊ฐ ๊ฑฐ์ฃผ์์๊ฒ ์์ ์ธ ๊ฐํฅ์ ์ผ์ผํค๊ณ ์๋์ง ์ดํผ๋ ๊ฒ์ ํ์ํ๋ค. ๋ณธ ๋
ผ๋ฌธ์ ์ด์ ์์๋ฅผ ๊ฐ๋๋ค.์ 1 ์ฅ ์ ๋ก 1
1.1 ์ฐ๊ตฌ์ ๋ฐฐ๊ฒฝ ๋ฐ ๋ชฉ์ 1
1.2 ์ฐ๊ตฌ์ ๋์๊ณผ ๋ฐฉ๋ฒ 2
์ 2 ์ฅ ์์ ์์ ์์ 4
2.1 ์์ ์ธ ์๊ฐ 4
2.2 ์์ ์ด๋ค์ ์๋ฏธ 6
2.2.1 ์์ ์ ์์, ๋
์ 7
(1) ์์ ์ด๋ค๊ณ ๋๋ผ๋ ์ฃผ์ฒด 7
(2) ์ดํด๊ฐ ์๋ ๊ณต๊ฐ 9
2.2.2 ์์ ์ ์์, ์ฌ๋ฌผ 11
(1) ์์ ์ ์ฌ๋ฌผ์์ ๋น๋กฏํ๋ค 11
(2) ์ฌ๋ฌผ์ด๋ ๋ฌด์์ธ๊ฐ 13
2.2.3 ์ฌ๋ฌผ์ ๋งบ๋ ์ง์ฑ์ ๊ธฐ๋ฐ 14
2.2.4 ์์ ์ ์์, ๊ธด์ฅ 17
2.3 ์์ ์ธ ๊ฑด์ถ 24
2.3.1 ์์ ์ธ ๊ณํ์ผ๋ก์์ ๊ฑด์ถ 24
2.3.2 ์์ ์ด ๋ฐํ๋ ์ฌ๋ฌผ๋ก์์ ๊ฑด์ถ 26
์ 3 ์ฅ ์ฌ๋ฌผ์ ๊ธด์ฅ 29
3.1 ์์ ๋ํ ๋ฅด ์ฝ๋ฅด๋ท์ ์ ์นด๋ฅผ๋ก ์ค์นด๋ฅดํ์ ํด์ 29
3.1.1 ์์ ๋ํ ๋ฅด ์ฝ๋ฅด๋ท์ ์ ํด์ 29
(1) 1920๋
๋ : ๊ธฐ์ ์ ์์ ๊ฐํฅ์ ๊ธฐ๋ฐ์ด๋ฉฐ ๊ฑด์ถ์ ์ ์๋๋ฅผ ์ฐ๋ค 30
(2) 1950๋
๋ : ใ์ง๊ฐ์ ์ใ 34
3.1.2 ์์ ๋ํ ์นด๋ฅผ๋ก ์ค์นด๋ฅดํ์ ํด์ 37
3.2 ์ฌ๋ฌผ๋ก์์ ๊ธฐํํ๊ณผ ์์ฐ 38
3.2.1 ๋ฅด ์ฝ๋ฅด๋ท์ ์ ๊ธฐํํ๊ณผ ์์ฐ 38
3.2.2 ์นด๋ฅผ๋ก ์ค์นด๋ฅดํ์ ๊ธฐํํ๊ณผ ์์ฐ 40
3.3 ๋ฅด ์ฝ๋ฅด๋ท์ ์ ์นด๋ฅผ๋ก ์ค์นด๋ฅดํ ๊ฑด์ถ์ ๊ธด์ฅ 41
3.3.1 ๋ฅด ์ฝ๋ฅด๋ท์ ๊ฑด์ถ์ ๊ธด์ฅ 41
(1) ๋ฉ์ด์๋ฅด ์ฃผํ 41
(2) ํ๋ฆฝ์ค ํ๋น๋ฆฌ์จ 43
3.3.2 ์นด๋ฅผ๋ก ์ค์นด๋ฅดํ ๊ฑด์ถ์ ๊ธด์ฅ 44
(1) ์คํ ๋ ๊ธฐ ์ฃผํ 44
(2) ๋ฒ ๋ค์์๋ผ ํ๋น๋ฆฌ์จ 46
3.3.3 ๋ฅด ์ฝ๋ฅด๋ท์ ์ ์นด๋ฅผ๋ก ์ค์นด๋ฅดํ ๊ฑด์ถ์ ๊ธด์ฅ 47
์ 4 ์ฅ ๋ธ๋ฆฌ์จ ๋ฌ์ง์ ๋ํ๋๋ ์์ ์์ ํ์ฑ 48
4.1 ๋ธ๋ฆฌ์จ ๋ฌ์ง ๊ฐ์ 54
4.2 ์๋ก ๋ค๋ฅธ ์๊ฐ์ ๊ฐ๋ ์ฌ๋ฌผ๋ค 57
4.2.1 ํฐ 57
4.2.2 ๋ช
ํํ ๊ท์ค์ ๊ฐ๋ ์ธ๊ณต๋ฌผ 65
(1) ๊ธฐํํ 65
(2) ์ฌ๋ฃ 68
4.2.3 ์์ฑํ๋ ์์ฐ 69
(1) ํ๋๊ณผ ๋์ง 69
(2) ์ด๋ชฉ 70
(3) ๋ฌผ 72
4.3 ์ฌ๋ฌผ์ ๋งบ์ 75
4.3.1 ํ๋ฉด์ ํ 75
4.3.2 ์ค๊ณฝ์ ํ 76
(1) ์ด๋ฆฐ ์์ญ 76
(2) ๊ณ๋จํ ์ค๊ณฝ 77
(3) ๋น์ ์ค๊ณฝ 80
4.3.3 ๊ฒฝ๊ณ์ ํ 81
(1) ์ฐฝ 81
(2) ๊ณต๊ฐ 83
(3) ์๊ฐ์ ๊ฒฝ๊ณ 83
4.3.4 ํ์ ๋ชฉ์ 87
(1) ์์์ ๋ช
ํํ 87
(2) ์ ์ฒด์ ๋ฏธ์๊ฒฐํ 88
4.4 ์ฌ๋ฌผ์ ์์ 89
4.4.1 ๅ
ฅ 89
4.4.2 ์
๊ตฌ 95
4.4.2 ์๋ฉด๊ณผ ์ง๋ฉด 100
4.4.2 ์ฑํ 103
4.4.2 ํ๋น๋ฆฌ์จ 121
์ 5 ์ฅ ๊ฒฐ๋ก 130Maste
ํ๊ตญ์ธ ์์ด ํ์ต์์ ๋์กฐ์ด์ ๋ฐํ์ ์ธ๊ตญ์ธ ์ต์์ฑ
ํ์๋
ผ๋ฌธ (์์ฌ)-- ์์ธ๋ํ๊ต ๋ํ์ : ์ธ๊ตญ์ด๊ต์ก๊ณผ(์์ด์ ๊ณต), 2015. 7. ์ํ๊ธฐ.๋ณธ ์ฐ๊ตฌ๋ ํ๊ตญ ์์ด ๊ต์ก์ ์ค์ํ ๋ชฉํ์ธ ์์ฌ์ํต๋ฅ๋ ฅ ํฅ์์ ๋๋ชจํ๊ธฐ ์ํ ํ ๊ฐ์ง ๋ฐฉ๋ฒ์ผ๋ก ๋ฐ์๊ต์ก์ด ์ค์ํ๋ค๊ณ ๋ณด๊ณ , ๊ทธ ์ค์์๋ ํ๋ฉด์ ์๋ฏธ ์ด์์ ์ ๋ฌํ๋ ๊ธฐ๋ฅ์ ํ๋ ์ด์จ ๊ต์ก์ ํ์์ฑ์ ๋์๊ธฐ๊ณ ์ ํ์๋ค. ๊ทธ ์ค์์๋ ๋ฌธ๋งฅ๊ณผ ํ์์ ์๋์ ๋ฐ๋ผ ์ด์ ์ ์์น๊ฐ ๋ฌ๋ผ์ง๋ ๋์กฐ ์ด์ ์ ์ฒ์ฐฉํ์ฌ, ์๊ธ ์์ค์ ํ๊ตญ์ธ ์์ด ํ์ต์๋ค์ด ๋์กฐ์ด์ ์ ์ ์ ํ ์์น์ ๋ฐํํ ์ ์๋์ง, ๋ํ ๊ทธ๋ค์ ๋์กฐ์ด์ ๋ฐํ ๋ฌธ์ฅ์ด ์ด๋ ์ ๋ ์ธ๊ตญ์ธ ์ต์์ฑ์ด ์ธ์ง๋๋์ง๋ฅผ ์ค์ ์ ์ผ๋ก ์ดํด๋ณด๋ ค ํ๋ค. ์ด์ ๋ฐ๋ฅธ ์ฐ๊ตฌ ๋ฌธ์ ๋ ๋ค์๊ณผ ๊ฐ๋ค. 1) ํ๊ตญ์ธ ์๊ธ ์์ด ํ์ต์๋ ๋์กฐ์ด์ ์ ๊ฐ์กฐ๋๋ ๋จ์ด์ ๋ถ๊ณผํ ์ ์๋์ง 2) ํ๊ตญ์ธ ์๊ธ ์์ด ํ์ต์๋ค์ด ๋์กฐ์ด์ ์ ์ ์ ํ ์์น์์ ์คํํ๋ค๋ฉด ๊ทธ๋ค์ ๋ฐํ ์์์ ์ธ๊ตญ์ธ ์ต์์ฑ ์ ๋๋ ์ด๋ป๊ฒ ๋๊ปด์ง๋์ง 3) ํ๊ตญ์ธ ์๊ธ ์์ด ํ์ต์ ๋ค์ ์์ด๋ฅผ ์ฒ์ ๋ฐฐ์ด ์๊ธฐ๊ฐ ๊ทธ๋ค์ ๋ฐํ ์์ ์ธ๊ตญ์ธ ์ต์์ฑ ์ ๋์ ์ํฅ์ ์ฃผ๋์ง์ ๋ํ ์ฐ๊ตฌ ๋ฌธ์ ๋ฅผ ์ ์ํ์๋ค.
๋ณธ ์คํ์์๋ ์์ธ ์์ฌ ๋ํ์ ์๊ธ ์์ด ์์ค์ ๋ณด์ ํ๊ณ ์๋ ํ์ 37๋ช
์ ๋์์ผ๋ก ์ ํ์๋ฌธ๋ฌธ(alternative questions)์ ์ด์ฉํ ๋์กฐ์ด์ ๋ฐํ ์คํ์ ํ์๋ค. ํ ๋ฌธ์ฅ์ ์ธ ๊ฐ์ ์ ํ์๋ฌธ๋ฌธ์ ์ ์ํ์ฌ ์ง๋ฌธ์ ๋ด์ฉ์ ๋ฐ๋ผ ๋์กฐ์ด์ ์ ์์น๋ฅผ ๋ฌ๋ฆฌํ์ฌ ๋๋ตํ ์ ์๋๋ก ์ ๋ํ์๋ค. ์ธ ๋ช
์ ์์ด ์์ด๋ฏผ ์ฑ์ ์๊ฐ ์ฐธ๊ฐ์๋ค์ ๋ฐํ ๋ฌธ์ฅ์ ๋ฃ๊ณ ๊ฐ์ฅ ๋๋ค๋ฆฌ๋ ๋จ์ด๋ฅผ ์ฐพ์ ํ ๋ฌธ์ฅ ์ ์ฒด์ ๋ํ ์ธ๊ตญ์ธ ์ต์์ฑ ์ ๋๋ฅผ ํ์ํ๋๋ก ์ง์๋ฐ์๋ค.
์คํ ๊ฒฐ๊ณผ, ์ฒซ์งธ, ํ๊ตญ์ธ ์๊ธ ์์ดํ์ต์๋ค์ ์๋ฏธ์ ๊ฐ์กฐ๋๋ ๋จ์ด๊ฐ ๋๋ค๋ฆฌ๋๋ก ๋์กฐ์ด์ ์ ์คํํ์ง ๋ชปํ๋ ๊ฒ์ผ๋ก ๋๋ฌ๋ฌ๋ค. ์ด๋ ํ๊ตญ์ธ ํ์ต์๊ฐ ๋์กฐ์ด์ ์ ์ด๋ค ๋ฐฉ์์ผ๋ก ๊ตฌํํด์ผ ํ๋์ง ์ ์์ง ๋ชปํ๋ ๊ฒ์์ ๊ธฐ์ธํ ๊ฒ์ผ๋ก ๋ณด์ธ๋ค. ๋์งธ, ๋์กฐ์ด์ ์ด ์ ์ ํ ์์น์ ๋ํ๋ ๋ฌธ์ฅ๊ณผ ๊ทธ๋ ์ง ์์ ๋ฌธ์ฅ๊ณผ์ ์ธ๊ตญ์ธ ์ต์์ฑ ์ ๋๋ฅผ ๋น๊ตํ์์ ๋ ์ ์๋ฏธํ ์ฐจ์ด๊ฐ ์๋ ๊ฒ์ผ๋ก ๋ํ๋ฌ๋ค. ์ด๊ฒ์ ์ฒญ์๊ฐ ์ธ๊ตญ์ธ ์ต์์ฑ์ ์ธ์งํ ๋ ์ด์จ์ด ๋ ์ํฅ๋ ฅ ์๋ ์์๊ฐ ์๋ ์๋ ์๋ค๋ ๊ฒ์ ์์ํ๋ค. ์
์งธ, ํ๊ตญ์ธ ํ์ต์์ ์ฒ์ ์์ด๋ฅผ ๋ฐฐ์ด ๋์ด์ ์ธ๊ตญ์ธ ์ต์์ฑ ์ ๋์ ์ฐจ์ด๊ฐ ์๋ ๊ฒ์ผ๋ก ๋ํ๋ฌ๋ค. 8์ธ ์ด์ ์ ์์ด๋ฅผ ๋ฐฐ์ด ํ์ต์๋ ๊ทธ ์ดํ์ ๋ฐฐ์ด ํ์ต์๋ค๊ณผ ์ ์๋ฏธํ ์ฐจ์ด๋ฅผ ๋ณด์ฌ์ฃผ์๋ค. ์ด๊ฒ์ ์ด๋ฏผ์๋ค์ด ์ฒ์ ํด๋น ๊ตญ๊ฐ์ ๋์ฐฉํ ๋์ด์ ์ธ๊ตญ์ธ ์ต์์ฑ์ ๊ด๊ณ๋ฅผ ์ดํด๋ณธ ๋ง์ ์ฐ๊ตฌ๋ค๊ณผ ์ผ์นํ๋ ๊ฒฐ๊ณผ๋ก, ์์ด๋ฅผ ์ธ๊ตญ์ด๋ก์ ๋ฐฐ์ฐ๋ ํ๊ฒฝ์๋ ์ ์ฉ๋ ์ ์๋ค๋ ๊ฒ์ ๋ณด์ฌ์ค๋ค.ABSTRACT i
TABLE OF CONTENTS iii
LIST OF TABLES v
LIST OF FIGURES vi
CHAPTER 1. INTRODUCTION 1
1.1 The Purpose of the Study 1
1.2 Research Questions 5
1.3 Organization of the Thesis 6
CHAPTER 2. LITERATURE REVIEW 7
2.1 The Role of Prosody in Communication 8
2.1.1 The Role of Prosody in Comprehensibility and Intelligibility 8
2.1.2 The Role of Prosody in Perceived Foreign Accentedness 11
2.2 Sentence Stress and Contrastive Focus 14
2.2.1 Sentence Stress 14
2.2.2 Contrastive Focus 16
CHAPTER 3. METHODOLOGY 22
3.1 Participants 22
3.2 Research Design 25
3.2.1 Materials 25
3.2.2 Procedures 27
3.3 Data Collection and Analyses 29
3.3.1 Recording 29
3.3.2 Rating 30
3.3.3 Analyses 32
CHAPTER 4. RESULTS AND DISCUSSION 33
4.1 Advanced Korean Learners Ability to Produce Contrastive Focus 34
4.2 The Degree of Perceived Foreign Accentedness in Korean Learners Production of Contrastive Focus 42
4.3 The Effects of Onset Age of L2 on Korean Learners Production of Focal Accent and Perceived Foreign Accentedness 45
CHAPTER 5. CONCLUSION 49
5.1 Major Findings and Implications 49
5.2 Limitations and Suggestions for Further Reseach 51
REFERENCES 54
APPENDICES 61
๊ตญ ๋ฌธ ์ด ๋ก 87Maste
๊ฑด๊ฐ๊ฒ์ง์ ๋ฐ์ ์ ์์กด์์ ์ผ๋ฐ ๊ฒ์ง์์ ์ ์ฒด์ ๊ฑด๊ฐ์ํ, ์ ์ฒดํ๋๊ณผ ์คํธ๋ ์ค
ํ์๋
ผ๋ฌธ (์์ฌ)-- ์์ธ๋ํ๊ต ๋ํ์ : ๊ฐํธํ๊ณผ ๊ฐํธํ์ ๊ณต, 2015. 8. ๋ฐ์ฐํ.๋ณธ ์ฐ๊ตฌ์ ๋ชฉ์ ์ ์ ์์กด์์ ๊ฑด๊ฐ์ฆ์ง์ ์ํ ์ค์ฌ ๊ฐ๋ฐ์ ๊ธฐ์ด ์๋ฃ๋ฅผ ๋ง๋ จํ๊ธฐ ์ํ์ฌ ์ข
ํฉ๋ณ์์์ ๊ฑด๊ฐ๊ฒ์ง์ ๋ฐ์ ์ ์์กด์์ ์ผ๋ฐ์ธ์ ์ ์ฒด์ ๊ฑด๊ฐ์ํ, ์ ์ฒดํ๋๊ณผ ์คํธ๋ ์ค์ ์ฐจ์ด๋ฅผ ๋น๊ตํ๊ณ ์ ์์กด์์ ์ ์ฒด ํ๋๊ณผ ์คํธ๋ ์ค์ ๋ฐ๋ฅธ ์ ์ฒด์ ๊ฑด๊ฐ์ํ ์ฐจ์ด๋ฅผ ํ์
ํ๋ ๊ฒ์ด๋ค.
๋ณธ ์ฐ๊ตฌ๋ ์ผ๊ฐ ์ข
ํฉ๋ณ์์์ ์ ์์กด์๋ฅผ ๋์์ผ๋ก ํ ๊ฑด๊ฐ๊ฒ์ง์ด ์์๋ 2012๋
7์๋ถํฐ 2014๋
12์๊น์ง ํด๋น ๊ฑด๊ฐ๊ฒ์ง์ ๋ฐ์ ์ ์์กด์ 168๋ช
์ ์์ ์ฐ๋ น, ์ฑ๋ณ์ ์ง์ง๊ธฐํ์ฌ ํ์ถํ ์ผ๋ฐ์ธ 168๋ช
์ ์๋ฌด๊ธฐ๋ก์ ์ด์ฐจ ๋ถ์ํ ์ฐ๊ตฌ์ด๋ค.
์ ์ฒด์ ๊ฑด๊ฐ์ํ๋ ํ์, ๊ณต๋ณต์ ํ๋น, ๋นํํ์์, ์ฝ๋ ์คํ
๋กค, ์ฒด์ง๋ ์ง์, ํ๋ฆฌ๋๋ ๋ก, ์ ์ฒดํ๋์ ๊ตญ์ ์ ์ฒดํ๋์ค๋ฌธ์ ํด๋น ๋ณ์ ๊ต์๊ฐ ์์ ํ 3 ๊ฐ์ ๋ฌธํญ(์ด๋์ ๊ฐ๋, ์ฃผ๋นํ์, ํ๋ฃจ ์ด๋ ์๊ฐ), ๊ทธ๋ฆฌ๊ณ ์คํธ๋ ์ค๋ ์ฌํ ์ฌ๋ฆฌ์ ์คํธ๋ ์ค ๋๊ตฌ(PWI-SF)๋ก ์ธก์ ํ ์๋ฃ๋ฅผ ์ฌ์ฉํ์๋ค. ์ ์์กด์์ ์ผ๋ฐ์ธ์ ์ ์ฒด์ ๊ฑด๊ฐ์ํ, ์ ์ฒดํ๋๊ณผ ์คํธ๋ ์ค์ ์ฐจ์ด๋ ๊ต์ฐจ๋ถ์๊ณผ t-test๋ก, ์ ์์กด์์ ์ ์ฒดํ๋๊ณผ ์คํธ๋ ์ค์ ๋ฐ๋ฅธ ๊ฑด๊ฐ์ํ์ ์ฐจ์ด๋ ๊ต์ฐจ๋ถ์, t-test์ ANOVA๋ก, ์ ์์กด์์ ์ ์ฒด์ ๊ฑด๊ฐ์ํ์ ์คํธ๋ ์ค์ ์๊ด๊ด๊ณ๋ Pearsons correlation coefficient ๋ฅผ ํตํด ๋ถ์ํ์๋ค.
์ ์ฒด ๋์์์ ํ๊ท ์ฐ๋ น์ 59.0์ธ์๊ณ ์ฑ๋ณ์ ๋จ์ 67.3%, ์ฌ์๊ฐ 32.7%์๋ค. ์ ์์กด์์ ํ๊ท ์ ์ง๋จ ํ ๊ฒฝ๊ณผ๊ธฐ๊ฐ์ 8.75ยฑ2.95๋
์ด๊ณ ์์ ์ข
๋ฅ๋ ๋์ฅ์์ด 47%์ผ๋ก ๊ฐ์ฅ ๋ง์๋ค. ๊ฑด๊ฐํํ์ธ ํก์ฐ์จ๊ณผ ์์ฃผ์จ ๋ชจ๋ ์ ์์กด์๊ฐ ์ผ๋ฐ์ธ ๋ณด๋ค ๋ฎ์๋ค. ์ ์ฒด์ ๊ฑด๊ฐ์ํ๋ ์ ์์กด์๊ฐ ์ผ๋ฐ์ธ๋ณด๋ค ์ด์๊ธฐ ํ์์ด ๋ฎ์๊ณ , ํ๊ตญ ์ฑ์ธ ํ๊ท ๋ณด๋ค ๊ณ ํ์, ๋น๋จ, ๊ณ ์งํ์ฆ, ๋น๋ง์ ๋น์จ์ด ๋ฎ์๋ค. ์ ์ฒดํ๋์ ์ ์์กด์๊ฐ ์ผ๋ฐ์ธ ๋ณด๋ค 40๋ถ ์ด์์ ์ด๋์ ๋ ๋ง์ด ํ๋ ๊ฒ์ผ๋ก ๋ํ๋ฌ์ผ๋ฉฐ ๋ ๊ตฐ์ ์คํธ๋ ์ค ์ ์์๋ ์ฐจ์ด๊ฐ ์์๋ค. ์ ์์กด์์ ์ ์ฒดํ๋์ ๋ฐ๋ฅธ ์ ์ฒด์ ๊ฑด๊ฐ์ํ์ ์ฐจ์ด์ ์์ด์ ๊ฒฉ๋ ฌํ ๊ฐ๋์ ์ด๋์ ํ๋ ๊ฒฝ์ฐ ํ์์ด ๋ ๋์์ผ๋ฉฐ ์ค๋ฑ๋ ๊ฐ๋์ ์ด๋, ์ฃผ๋น 3-4์ผ์ ์ด๋ํ์ ๊ทธ๋ฆฌ๊ณ ํ๋ฃจ์ 40๋ถ ์ด์ ์ด๋์ ํ๋ ๊ฒฝ์ฐ ์คํธ๋ ์ค๊ฐ ๋ฎ์๋ค. ์คํธ๋ ์ค์ ์๊ด๊ด๊ณ๋ฅผ ๋ณด์ด๋ ์ ์ฒด์ ๊ฑด๊ฐ์ํ๋ ์ฒด์ง๋ ์ง์, ๋ณต๋ถ๋๋ , ๊ณต๋ณต์ ํ๋น์ด์๋ค.
๊ฒฐ๋ก ์ ์ผ๋ก ์ ์์กด์๋ ์ผ๋ฐ์ธ๋ณด๋ค ์ ์ฒด์ ๊ฑด๊ฐ์ํ๊ฐ ๋น์ทํ๊ฑฐ๋ ๋ ์ข์๋๋ฐ ์ด๋ ๊ธ์ ์ ๊ฑด๊ฐํํ์์ ๋์ค๋ ๊ฒ์ผ๋ก ๋ณด์ธ๋ค. ํนํ ์ ์ฒดํ๋์ ์ ์์กด์์ ์คํธ๋ ์ค ๊ฐ์์ ๋์์ด ๋๋ฏ๋ก ์ด๋ฅผ ์ด์ฉํ ์ ์์กด์์ ๊ฑด๊ฐ์ฆ์ง์ ์ํ ์ ๊ทน์ ์ค์ฌ ๊ฐ๋ฐ์ด ํ์ํ๋ค. ์คํธ๋ ์ค์ ๋ฐ๋ฅธ ์ ์ฒด์ ๊ฑด๊ฐ์ํ์ ์ฐจ์ด๋ ๋ค์ํ ๊ฑด๊ฐ๋ณ์์ ๋น๊ตํ ์ถ๊ฐ์ ์ธ ์ฐ๊ตฌ๊ฐ ํ์ํ๋ค.๊ตญ๋ฌธ์ด๋ก i
โ
. ์ ๋ก 1
1. ์ฐ๊ตฌ์ ํ์์ฑ 1
2. ์ฐ๊ตฌ๋ชฉ์ 4
3. ์ฉ์ด์ ์ 5
โ
ก. ๋ฌธํ ๊ณ ์ฐฐ 7
1. ์ ์์กด์์ ๊ฑด๊ฐ์ํ 7
2. ์ ์์กด์์ ์ ์ฒดํ๋ 12
3. ์ ์์กด์์ ์คํธ๋ ์ค 15
4. ๊ฑด๊ฐ๊ฒ์ง ์๋ฃ๋ฅผ ์ด์ฉํ ์ด์ฐจ๋ถ์ 17
โ
ข. ์ฐ๊ตฌ ๋ฐฉ๋ฒ 20
1. ์ฐ๊ตฌ์ค๊ณ 20
2. ์ฐ๊ตฌ๋์ 20
3. ์ฐ๊ตฌ๋๊ตฌ 21
4. ์๋ฃ์์ง ๋ฐฉ๋ฒ 24
5. ์ค๋ฆฌ์ ๊ณ ๋ ค 24
6. ์๋ฃ๋ถ์ ๋ฐฉ๋ฒ 24
โ
ฃ. ์ฐ๊ตฌ ๊ฒฐ๊ณผ 26
1. ๋์์์ ์ผ๋ฐ์ ํน์ฑ 26
2. ๋์์์ ์ ์ฒด์ ๊ฑด๊ฐ์ํ, ์ ์ฒดํ๋ ๋ฐ ์คํธ๋ ์ค 30
3. ์ ์์กด์์ ์ ์ฒดํ๋์ ๋ฐ๋ฅธ ์ ์ฒด์ ๊ฑด๊ฐ์ํ์ ์คํธ๋ ์ค
์ฐจ์ด 34
4. ์ ์์กด์์ ์คํธ๋ ์ค์ ์ ์ฒด์ ๊ฑด๊ฐ์ํ์ ๊ด๋ จ์ฑ 40
โ
ค. ๋
ผ์ 42
โ
ฅ. ๊ฒฐ๋ก ๋ฐ ์ ์ธ 51
์ฐธ๊ณ ๋ฌธํ 53
Appendix 64
Abstract 69Maste
Determination of the longitudinal dispersion coefficient in 2D flows with submerged vegetation
ํ์๋
ผ๋ฌธ (์์ฌ)-- ์์ธ๋ํ๊ต ๋ํ์ : ๊ฑด์คํ๊ฒฝ๊ณตํ๋ถ, 2013. 2. ์์ผ์.์๋ณ ํ๊ฒฝ์์ ์์์ ํ์ฒ์ ํ๋ฆํน์ฑ๊ณผ ์ค์ผ๋ฌผ์ง์ ํผํฉํน์ฑ์ ๊ฒฐ์ ์ง๋ ์ค์ํ ์ญํ ์ ํ๋ค. ๋ณธ ์ฐ๊ตฌ์์๋ ์์์ด ์๋ ํ๋ฆ์ ํผํฉํน์ฑ์ ํ์
ํ๊ธฐ ์ํด 2์ฐจ์ ์ด์ก-๋ถ์ฐ ๋ฐฉ์ ์์ ์ข
๋ฐฉํฅ ๋ถ์ฐ๊ณ์์ ์ฐ๊ตฌ์ ์ด์ ์ ๋ง์ถ์๋ค. ์ข
๋ถ์ฐ๊ณ์์ ์ํฅ์ ๋ฏธ์น๋ ์ธ์๋ฅผ ํ๋ฆ๋ฐฉํฅ ์ ์์ ์์ฌ๋ฐฉํฅ ๋ถํฌํน์ฑ์ผ๋ก ํ์ ํ์ฌ ์ ์ฐํ ์์์ด ๋ฌผ ์์ ์ ๊ฒจ์๋ ์ํ์ ํ๋ฆ์์ ์ ์ ๋ถํฌ์์ ์ด๋ก ์ ์ผ๋ก ์ ๋ํ์๊ณ ์ด๋ฅผ ์ข
๋ถ์ฐ๊ณ์์์ ์ด์ฉํ์๋ค.
์์์ธต๊ณผ ํ์ธต์ด ํ๋ฆ์ ๋ฌ๋ฆฌํจ์ ๋ฐ๋ผ ์ธต๊ฐ ๊ฒฝ๊ณ๋ฉด์์๋ ์ ์๋ถํฌ์ ๋ณ๊ณก์ ์ด ๋ฐ์ํ๊ณ Kelvin-Helmholtz (K-H) ๋ถ์์ ์ฑ์ด ์งํํ๋ฅผ ๋ง๋ ๋ค. ๋ณธ ์ฐ๊ตฌ์์๋ ์์์ ์ ์ฐ๋๊ฐ ์ด ํ๋์ ์จ์ ํ ๋ํ๋ธ๋ค๋ ๊ฐ์ ํ์ ์ ์ฐํ ์์์ ๋ฌผ๋ฆฌ์ ํจ๊ณผ๋ฅผ ํ์ ํ๋ฆ์ ๊ฒฐํฉํ ์ ๋ํจ์๋ก ํํํ์๋ค. ํ์ ํ๋ฆ, ๊ทธ๋ฆฌ๊ณ ์์์ด ๊ฒฐํฉ๋ ์์ง 2์ฐจ์ ๋น์์ถ์ฑ ์ ์ฒด์ ๋ํด ์ ๋ํจ์๋ ์์์ธต๊ณผ ํ์ธต์ผ๋ก ๊ฐ๊ฐ ์ ๋ํ์๊ณ ๊ฒฝ๊ณ๋ฉด์์ ์ฐ์ง๋ฐฉํฅ ์ ์์ ๊ฐ๊ฒ ์ ํฉ์์ผฐ๋ค. ํ์ธต์ ํ๋ฆ๋ถ๋ถ์ ์ ์์ํ์ ๋ก๊ทธ์ ์๋ถํฌ๋ฅผ ๊ธฐ๋ฐ์ผ๋ก ํ๊ณ ์์์ธต์ ํ๋ฆ๋ถ๋ถ์ ๊น์ด๋ฐฉํฅ์ผ๋ก ์ผ์ ํ ์ ์์ ์ค์ ํ์๋ค.
๊ฐ ์ธต์ ์ ๋ํจ์์์ ์ ๋๋ ํ์ ํ๋ฆ์ด ๊ฒฐํฉ๋ ์ ์ ๋ถํฌ์์ผ๋ก๋ถํฐ ๋ณธ ์ฐ๊ตฌ์์๋ Murphy ๋ฑ (2007)์ด ์ ์ํ two-box ๋ชจํ์ ๋ณธ ์ฐ๊ตฌ์ ๋ง๊ฒ ์์ ํ์ฌ ์์์ด ์๋ 2์ฐจ์ ํ๋ฆ์์์ ์ข
๋ฐฉํฅ ๋ถ์ฐ๊ณ์ ์์ ์ฐ์ ํ์๋ค. ๋ฌด์ฐจ์ ์ข
๋ถ์ฐ๊ณ์๋ฅผ ์ ๋ชฐ๊น์ด ๋ณํ์ ๋ฐ๋ผ ์ดํด๋ณธ ๊ฒฐ๊ณผ, ์๋์ ์ผ๋ก ํฐ ์ ๋ชฐ๊น์ด (H / h > 5)์ ๋ํด์๋ ์์์ด ์๋ ํ๋ฆ์์์ ์ข
๋ถ์ฐ๊ณ์ ๊ฐ์ ์ ๊ทผํ์๋ค. ์์ ์ ๋ชฐ๊น์ด์ ๋ํด์๋ ์์์ ์ ์ฐ์ฑ์ ๊ณ ๋ คํ์ง ์์ Murphy ๋ฑ (2007)์ ๋ชจํ์ ๊ฐ๊ณผ ์ต๋ ์ฝ 25% ํฐ ๊ฐ์ ๋ํ๋๋ค. ์ข
๋ถ์ฐ๊ณ์๋ฅผ ๊ตฌ์ฑํ๊ณ ์๋ ๋ถ๋ถ์ ๋ํ์ฌ ๊ฐ๊ฐ ๊ทธ ๊ธฐ์ฌ๋๋ฅผ ๊ณ ๋ คํด๋ณด๋ฉด ํ๋ ๋ถ๋ถ๊ณผ ๊ฒฝ๊ณ๋ฉด์์์ ๊ตํ์ ์ํ ๋ถ๋ถ์ ๊ธฐ์กด์ ์ฐ๊ตฌ ๊ฒฐ๊ณผ์ ํฐ ์ฐจ์ด๋ฅผ ๋ณด์ด๊ณ ์์ง ์์ผ๋ ํ๋์ด ๊ฒฐํฉ๋๋ฉด ํ๋์ ํจ๊ณผ๊ฐ ์ข
๋ถ์ฐ๊ณ์์ ์ฐจ์ด๋ฅผ ๋ง๋ค์ด๋์ ์ ์ ์์๋ค. ์ด๋ ์ ์ฐํ ์์์ ๊ฒฝ๊ณ์ธต์์ ์๊ธด ํ(monami)๊ฐ ์ค์ผ๋ฌผ์ง์ด ์์์ธต์ผ๋ก ์นจํฌํ๋ ์ ๋๋ฅผ ์ฆ์ง์ํด์ผ๋ก์จ ํผํฉํจ๊ณผ๋ฅผ ๋์ด๊ณ ์๋ค๋ ๊ฒ์ ์๋ฏธํ๋ฉฐ ์ถฉ๋ถํ ํผํฉ์๊ฐ์ ๊ฐ์ง ์ ์๋ ์ฅ์ฃผ๊ธฐํ๊ฐ ๋ฐ์ํ ๋๋ ํ๋ฆ์ ์ ์์ํ ๋ถ๋ถ์ด ๋์ฑ ์ค์ํ ์ญํ ์ ํจ์ ํ์ธํ์๋ค.ABSTRACT
TABLE OF CONTENTS
LIST OF FIGURES
LIST OF TABLES
LIST OF SYMBOLS
1. Introduction
1.1 Background
1.2 State of the art review
1.3 Objective
2. Theoretical Background
2.1 Longitudinal dispersion
2.1.1 N-zone method
2.1.2 Two-box model
2.2 Characteristics of flows through vegetation
2.2.1 Submergence
2.2.2 Flexibility
2.2.3 Monami of interface
3. Velocity Profile
3.1 Overflow region
3.1.1 Governing equations
3.1.2 Boundary conditions
3.1.3 Stream function of overflow region
3.1.4 The first order solution
3.2 Vegetation region
4. Longitudinal Dispersion Coefficient
4.1 Modified Two-box model
4.1.1 Vortex-driven exchange
4.1.2 Diffusion-limited exchange
4.2 Determination of longitudinal dispersion coefficient
5. Results and Conclusion
5.1 Results
5.2 Conclusion
6. ReferenceMaste
๋ก์ปฌ ๊ฑฐ๋ฒ๋์ค์ ํํ์ ์ด์์ ๊ดํ ๋น๊ต์ฐ๊ตฌ
ํ์๋
ผ๋ฌธ (์์ฌ)-- ์์ธ๋ํ๊ต ํ์ ๋ํ์ : ํ์ ํ๊ณผ(ํ์ ํ์ ๊ณต), 2014. 2. ๊น์์.์ด ์ฐ๊ตฌ๋ ์๋ก์ด ํต์น๊ณผ์ ์ผ๋ก ๋ฑ์ฅํ ๊ฑฐ๋ฒ๋์ค๋ฅผ ์ง์ญ ์์ค์ ์ ์ฉํ ๊ฐ๋
์ธ ๋ก์ปฌ ๊ฑฐ๋ฒ๋์ค๊ฐ ์ง์ญ์ ํน์์ ๋ฐ์ํ๋ค๋ฉด ๊ทธ ํํ์ ์ด์์ด ์ง์ญ์ ํน์ฑ์ ๋ฐ๋ผ ์ฐจ์ด๋ฅผ ๋ณด์ผ ๊ฒ์ด๋ผ๋ ์๋ฌธ์์ ์์ํ์๋ค. ๋ก์ปฌ ๊ฑฐ๋ฒ๋์ค์ ํํ์ ์ด์์ ๋ํด ๋ถ์ํ๊ณ ์ ์ฃผ๋ฏผ์์น์ผํฐ๋ฅผ ๋งค๊ฐ๋ณ์๋ก ํ์ฉํ์๋ค. ๋ก์ปฌ ๊ฑฐ๋ฒ๋์ค๋ฅผ ๊ตฌ์กฐ๋ก์์ ๋ก์ปฌ ๊ฑฐ๋ฒ๋์ค์ ์ ์ฐจ๋ก์์ ๋ก์ปฌ ๊ฑฐ๋ฒ๋์ค๋ก ๊ตฌ๋ถํ์๋ค. ๊ตฌ์กฐ๋ก์์ ๋ก์ปฌ ๊ฑฐ๋ฒ๋์ค๋ ์ ๋์ ์ธก๋ฉด๊ณผ ๊ตฌ์ฑ์ ์ธก๋ฉด์ผ๋ก ๊ตฌ์ฑ๋๋ค. ์ ๋์ ์ธก๋ฉด์ ์ฃผ๋ฏผ์์น์ผํฐ์ ๋ํ ๋ฒ์ ๊ทผ๊ฑฐ ์์ธ์ ๊ดํ ๋ด์ฉ์ด๋ค. ๊ตฌ์ฑ์ ์ธก๋ฉด์ ์ฃผ์ฒด๊ฐ ๊ด๊ณ์ ๊ดํ ๋ด์ฉ์ด๋ค. ์ ์ฐจ๋ก์์ ๋ก์ปฌ ๊ฑฐ๋ฒ๋์ค๋ ์ด์์ ์ธก๋ฉด๊ณผ ๋ด์ฉ์ ์ธก๋ฉด, ํ๋ฅ๋ก ๊ตฌ์ฑ๋๋ค. ์ด์์ ์ธก๋ฉด์ ์์, ์ํต์ฃผ๊ธฐ, ์ฃผ๋ฏผ์์น์์ํ ๊ตฌ์ฑ์ ๊ดํ ๋ด์ฉ์ด๋ค. ๋ด์ฉ์ ์ธก๋ฉด์ ์ฃผ๋ฏผ ์ ๊ทผ์ฑ, ํ๋ก๊ทธ๋จ ๋ฐ ์ฌ์
๋ด์ฉ, ์ฃผ๋ฏผ ์ฐธ์ฌ์ ๊ดํ ๋ด์ฉ์ด๋ค. ํ๋ฅ๋ ํ๋ฅ์ฒด๊ณ์ ๊ดํ ๋ด์ฉ์ด๋ค. ์๋ก ๋ค๋ฅธ ํน์ฑ์ ์ง๋ ๋ ์ง์ญ์ผ๋ก๋ ๋์์ง์ญ๊ณผ ๋์ด์ด์ง์ญ์ ํน์ฑ์ ๋ํ๋ด๋ ์์ธ์ ๋งํฌ๊ตฌ ๋ํ๋๊ณผ ์ ์ฃผ์ ๊ตฌ์ข์์ ์ ์ ํ์๊ณ ๋ ์ง์ญ์ ์ฃผ๋ฏผ์์น์ผํฐ์ ๋ํด ๋น๊ต ๋ถ์ํ์๋ค.
๋ถ์ ๊ฒฐ๊ณผ, ๋ ์ง์ญ์ ๋ฒ์ ๊ทผ๊ฑฐ, ์ฃผ์ฒด๊ฐ ๊ด๊ณ, ๋ฌผ์ ์์, ์ธ์ ์์, ์ํต์ฃผ๊ธฐ, ์ฃผ๋ฏผ์์น์์ํ ๊ตฌ์ฑ, ์ฃผ๋ฏผ ์ ๊ทผ์ฑ, ์ฃผ๋ฏผ ์ฐธ์ฌ, ํ๋ฅ์ฒด๊ณ์ ๊ดํ ๋ด์ฉ์ ์ ์ฌ์ฑ์ ๋ณด์๋ค. ๊ทธ๋ฌ๋ ์ฌ์ ์์, ํ๋ก๊ทธ๋จ ๋ฐ ์ฌ์
๊ณผ ๊ด๋ จํ ๋ด์ฉ์ ํฐ ์ฐจ์ด๋ฅผ ๋ณด์๋ค.
์ด์์ ์ธก๋ฉด์์ ์ฌ์ ์์๊ณผ, ๋ด์ฉ์ ์ธก๋ฉด์์ ํ๋ก๊ทธ๋จ ๋ฐ ์ฌ์
์ ์ฐจ์ด๋ฅผ ๋ณด์ด๊ณ ์์๋ค. ์ฌ์ ์์์ ๊ฒฝ์ฐ ๋ํ๋์ ์์ฒด์ฌ์์ด ํ๋ก๊ทธ๋จ ์๊ฐ๋ฃ ์ง์๋ฅผ ํตํด ์ถฉ๋น๋๊ณ ์์ผ๋ ๊ตฌ์ข์์ ์๊ฐ๋ฃ๊ฐ ๋ฌด๋ฃ์ด๊ธฐ ๋๋ฌธ์ ๋ณ๋์ ๊ตฌ์ข๋ฉ์ธ๋๋ผ๋ ์ด๋ ๊ธฐ๊ธ์ ์ํํ์ฌ ์ถฉ๋นํ๊ณ ์์๋ค. ์ด๋ ๋์ด์ด ์ง์ญ์ ์ฃผ๋ฏผ๋ค์๊ฒ ๋ฌธํ ํฅ์ ์ ๊ธฐํ๋ฅผ ์ ๊ณตํ๊ธฐ ์ํ ๋
ธ๋ ฅ ์ค ํ๋์ด๋ค. ํ๋ก๊ทธ๋จ ๋ฐ ์ฌ์
์ ๊ฒฝ์ฐ ๋ํ๋์ ๋์์ง์ญ์ ์ด๋ฆฐ์ด๋ค์ ์ํ ํ๋์ ์ํํจ์ผ๋ก์จ ๋จ์ ๋ ์ด์๊ฐ์ ๊ต๋ฅ๋ฅผ ํ๋ณตํ๊ธฐ ์ํด ๋
ธ๋ ฅํ๊ณ ์์๋ค. ํํธ ๊ตฌ์ข์์ ์๋์ ์ผ๋ก ์ธ๊ตฌ ๊ตฌ์ฑ ๋น์จ์ด ๋์ ๋
ธ์ธ์ ์ํ ํ๋ก๊ทธ๋จ์ด ํนํ๋์ด ์์๊ณ ๋ค๋ฌธํ๊ฐ์ ์ ์ํ ํ๋๋ ๋ฐ๋ก ์ํํ๊ณ ์๋ ๊ฒ์ผ๋ก ๋ถ์๋์๋ค.
์ฐ๊ตฌ ๊ฒฐ๊ณผ๋ฅผ ์ข
ํฉํด ๋ณด๋ฉด, ๋ ์ง์ญ์ ๋น๊ตํ ๊ฒฐ๊ณผ ๋ก์ปฌ ๊ฑฐ๋ฒ๋์ค์ ํํ์ ์ด์์์ ๊ฐ์ฅ ํฐ ์ฐจ์ด๋ฅผ ๋ณด์ด๋ ๊ฒ์ ๋ด์ฉ์ ์ธก๋ฉด์ด๋ค. ์ด๋ฌํ ์ฐจ์ด๋ ์์ผ๋ก ์ฃผ๋ฏผ์์น์ผํฐ์์ ์ฃผ๋ฏผ์์นํ๋ก์ ์ ํ ๊ณผ์ ์์ ๋์์ ๋์ด์ด ์ง์ญ์ฒ๋ผ ๋ค๋ฅธ ํน์ฑ์ ์ง๋ ์ง์ญ์ ๊ฒฝ์ฐ ๊ฐ๊ฐ์ ์ง์ญ์ ํน์์ ๊ณ ๋ คํ ์ํ์ด ํ์ํจ์ ์์ฌํ๋ค.์ 1์ฅ ์๋ก 1
์ 1์ ์ฐ๊ตฌ์ ๋ชฉ์ ๋ฐ ํ์์ฑ 1
์ 2์ ์ฐ๊ตฌ์ ๋์ ๋ฐ ์ฐ๊ตฌ๋ฐฉ๋ฒ 4
1. ์ฐ๊ตฌ์ ๋์ 4
2. ์ฐ๊ตฌ๋ฐฉ๋ฒ 5
์ 2์ฅ ์ด๋ก ์ ๋
ผ์ ๋ฐ ์ ํ์ฐ๊ตฌ ๊ฒํ 7
์ 1์ ์ด๋ก ์ ๋
ผ์ 7
1. ๋ก์ปฌ ๊ฑฐ๋ฒ๋์ค์ ๊ดํ ์ด๋ก ์ ๋
ผ์ 7
1) ๊ฑฐ๋ฒ๋์ค์ ๊ฐ๋
7
2) ๊ฑฐ๋ฒ๋์ค ๋ชจ๋ธ 9
3) ์๋ฏผ์ฌํ ์ค์ฌ์ ๊ฑฐ๋ฒ๋์ค 12
2. ์ฃผ๋ฏผ์์น์ผํฐ์ ๊ดํ ์ด๋ก ์ ๋
ผ์ 14
1) ์ฃผ๋ฏผ์์น์ ๋จ์ฒด์์น 14
2) ์ฃผ๋ฏผ์ฃผ๊ถ๋ก 15
์ 2์ ์ ํ์ฐ๊ตฌ์ ๊ฒํ 18
1. ๋ก์ปฌ ๊ฑฐ๋ฒ๋์ค์ ๊ดํ ์ ํ์ฐ๊ตฌ 18
1) ๋ก์ปฌ ๊ฑฐ๋ฒ๋์ค ํ์ฑ๊ณผ ์ฑ๊ณต์์ธ์ ๊ดํ ์ ํ์ฐ๊ตฌ 18
2) ๋ก์ปฌ ๊ฑฐ๋ฒ๋์ค ์ฌ๋ก์ ๊ดํ ์ ํ์ฐ๊ตฌ 20
2. ์ฃผ๋ฏผ์์น์ผํฐ์ ๊ดํ ์ ํ์ฐ๊ตฌ 21
1) ์ฃผ๋ฏผ์์น์ผํฐ์ ๊ดํ ์๊ธฐ๋ณ ์ ํ์ฐ๊ตฌ 21
2) ์ฃผ๋ฏผ์์น์ผํฐ์ ๋ก์ปฌ ๊ฑฐ๋ฒ๋์ค์ ๊ดํ ์ ํ์ฐ๊ตฌ 24
์ 3์ฅ ์ฐ๊ตฌ์ค๊ณ ๋ฐ ๋ถ์๋ฐฉ๋ฒ 26
์ 1์ ๋ณ์์ ๋์ถ 26
1. ๊ฑฐ๋ฒ๋์ค ๊ตฌ์ฑ์์ธ ๋์ถ 26
2. ์ฃผ๋ฏผ์์น์ผํฐ ๊ตฌ์ฑ์์ธ ๋์ถ 29
์ 2์ ๋ถ์ํ ๋ฐ ๋ถ์๋ฐฉ๋ฒ 32
1. ๋ถ์์ ํ 32
2. ๋ถ์๋ฐฉ๋ฒ 36
์ 4์ฅ ๋ํ๋๊ณผ ๊ตฌ์ข์ ์ฃผ๋ฏผ์์น์ผํฐ 39
์ 1์ ๋ํ๋ ์์นํ๊ด ์ผ๋ฐํํฉ 39
์ 2์ ๊ตฌ์ข์ ์ฃผ๋ฏผ์์น์ผํฐ ์ผ๋ฐํํฉ 40
์ 5์ฅ ๋ํ๋ยท๊ตฌ์ข์ ์ฃผ๋ฏผ์์น์ผํฐ์ ๋น๊ต ๋ถ์ 44
์ 1์ ๋ํ๋ ์์นํ๊ด๊ณผ ๋ก์ปฌ ๊ฑฐ๋ฒ๋์ค 44
1. ๊ตฌ์กฐ๋ก์์ ๊ฑฐ๋ฒ๋์ค 44
1) ์ ๋์ ์ธก๋ฉด 44
2) ๊ตฌ์ฑ์ ์ธก๋ฉด 45
2. ์ ์ฐจ๋ก์์ ๊ฑฐ๋ฒ๋์ค 46
1) ์ด์์ ์ธก๋ฉด 46
(1) ์์ 46
(2) ์ํต ์ฃผ๊ธฐ 49
(3) ์ฃผ๋ฏผ์์น์์ํ ๊ตฌ์ฑ 50
2) ๋ด์ฉ์ ์ธก๋ฉด 52
(1) ์ฃผ๋ฏผ ์ ๊ทผ์ฑ 52
(2) ํ๋ก๊ทธ๋จ ๋ฐ ์ฌ์
๋ด์ฉ 52
(3) ์ฃผ๋ฏผ ์ฐธ์ฌ 55
3) ํ๋ฅ 56
์ 2์ ๊ตฌ์ข์ ์ฃผ๋ฏผ์์น์ผํฐ์ ๋ก์ปฌ ๊ฑฐ๋ฒ๋์ค 57
1. ๊ตฌ์กฐ๋ก์์ ๊ฑฐ๋ฒ๋์ค 57
1) ์ ๋์ ์ธก๋ฉด 57
2) ๊ตฌ์ฑ์ ์ธก๋ฉด 57
2. ์ ์ฐจ๋ก์์ ๊ฑฐ๋ฒ๋์ค 58
1) ์ด์์ ์ธก๋ฉด 58
(1) ์์ 58
(2) ์ํต์ฃผ๊ธฐ 62
(3) ์ฃผ๋ฏผ์์น์์ํ ์ด์ 64
2) ๋ด์ฉ์ ์ธก๋ฉด 65
(1) ์ฃผ๋ฏผ ์ ๊ทผ์ฑ 65
(2) ํ๋ก๊ทธ๋จ ๋ฐ ์ฌ์
๋ด์ฉ 66
3) ์ฃผ๋ฏผ์ฐธ์ฌ 69
4) ํ๋ฅ 70
3. ๋ถ์ ๊ฒฐ๊ณผ์ ๋น๊ต 70
์ 3์ ๋ถ์๊ฒฐ๊ณผ์ ์์ฝ 74
1. ๊ตฌ์กฐ๋ก์์ ๋ก์ปฌ ๊ฑฐ๋ฒ๋์ค 74
2. ์ ์ฐจ๋ก์์ ๋ก์ปฌ ๊ฑฐ๋ฒ๋์ค 74
์ 6์ฅ ๊ฒฐ๋ก 78
์ 1์ ์ฐ๊ตฌ๊ฒฐ๊ณผ์ ์์ฝ 78
์ 2์ ์ด๋ก ์ ยท์ ์ฑ
์ ํจ์ 81
์ 3์ ์ฐ๊ตฌ์ ํ๊ณ 84
์ฐธ๊ณ ๋ฌธํ 85
Abstract 91Maste
๋๊ธฐ์ ์ฌ๋ฌด์ง ๊ธฐํผ ๊ทผ๋ก์์ ์ง๋ฌด์ด์์ ์์ฌ์ ์ํ์๋ง ๋ฆฌ๋์ญ, ์ ํ๋ฆฌ๋์ญ, ์ฌ๋ฆฌ์ ์ํ์๋จผํธ, ๊ฐ์ -์ผ ๊ฐ๋ฑ์ ๊ตฌ์กฐ์ ๊ด๊ณ
ํ์๋
ผ๋ฌธ (์์ฌ) -- ์์ธ๋ํ๊ต ๋ํ์ : ๋์
์๋ช
๊ณผํ๋ํ ๋์ฐ์
๊ต์ก๊ณผ, 2020. 8. ์ ์ฒ ์.์ด ์ฐ๊ตฌ๋ ๋๊ธฐ์
์ฌ๋ฌด์ง ๊ธฐํผ ๊ทผ๋ก์์ ์ง๋ฌด์ด์์ ์์ฌ์ ์ํ์๋ง ๋ฆฌ๋์ญ, ์
ํ๋ฆฌ๋์ญ, ์ฌ๋ฆฌ์ ์ํ์๋จผํธ, ๊ฐ์ -์ผ ๊ฐ๋ฑ์ ๊ด๊ณ๋ฅผ ๊ตฌ๋ช
ํ๋ ๋ฐ ์์๋ค. ์ฐ๊ตฌ์ ๋ชฉ์ ์ ๋ฌ์ฑํ๊ธฐ ์ํ์ฌ ์ฒซ์งธ, ์์ฌ์ ์ํ์๋ง ๋ฆฌ๋์ญ, ์
ํ๋ฆฌ๋์ญ, ์ฌ๋ฆฌ์ ์ํ์๋จผํธ ๋ฐ ์ง๋ฌด์ด์ ๊ฐ์ ์ธ๊ณผ์ ๊ตฌ์กฐ๋ชจํ์ ๊ฒ์ ํ์๋ค. ๋์งธ, ์์ฌ์ ์ํ์๋ง ๋ฆฌ๋์ญ, ์
ํ๋ฆฌ๋์ญ, ์ฌ๋ฆฌ์ ์ํ์๋จผํธ ๋ฐ ์ง๋ฌด์ด์ ๊ฐ์ ์ง์ ์ ์ธ ์ํฅ๊ด๊ณ๋ฅผ ๊ตฌ๋ช
ํ์๋ค. ์
์งธ, ์์ฌ์ ์ํ์๋ง ๋ฆฌ๋์ญ, ์
ํ๋ฆฌ๋์ญ, ์ฌ๋ฆฌ์ ์ํ์๋จผํธ ๋ฐ ์ง๋ฌด์ด์์ ๊ด๊ณ์์ ์
ํ๋ฆฌ๋์ญ๊ณผ ์ฌ๋ฆฌ์ ์ํ์๋จผํธ์ ๋งค๊ฐํจ๊ณผ๋ฅผ ๊ตฌ๋ช
ํ์๋ค. ๋ท์งธ, ์์ฌ์ ์ํ์๋ง ๋ฆฌ๋์ญ, ์
ํ๋ฆฌ๋์ญ, ์ฌ๋ฆฌ์ ์ํ์๋จผํธ ๋ฐ ์ง๋ฌด์ด์์ ๊ด๊ณ์์ ๊ฐ์ -์ผ ๊ฐ๋ฑ์ ์กฐ์ ๋ ๋งค๊ฐํจ๊ณผ๋ฅผ ๊ตฌ๋ช
ํ์๋ค.
์ฐ๊ตฌ์ ๋ชจ์ง๋จ์ ์ฐ๋ฆฌ๋๋ผ ๋๊ธฐ์
์ฌ๋ฌด์ง ๊ธฐํผ ๊ทผ๋ก์์ด๋ฉฐ, ๊ณต์ ๊ฑฐ๋์์ํ(2019)์ ๊ณต์๋์๊ธฐ์
์ง๋จ์ ์์๋ ๊ณ์ดํ์ฌ์ ๊ธฐํผ ๊ทผ๋ก์๋ฅผ ๋ชฉํ ๋ชจ์ง๋จ์ผ๋ก ์ค์ ํ์๋ค. ์กฐ์ฌ์๋ ์ง๋ฌด์ด์, ์์ฌ์ ์ํ์๋ง ๋ฆฌ๋์ญ, ์
ํ๋ฆฌ๋์ญ, ์ฌ๋ฆฌ์ ์ํ์๋จผํธ, ๊ฐ์ -์ผ ๊ฐ๋ฑ ๋ฐ ์ธ๊ตฌํต๊ณํ์ ํน์ฑ์ ๋ํ ๋ฌธํญ์ผ๋ก ๊ตฌ์ฑ๋ ๊ฒ์ฌ๋๊ตฌ๋ฅผ ์ฌ์ฉํ์๋ค. ์ ํ์ฐ๊ตฌ์์ ๊ฐ๋ฐ๋ ๋๊ตฌ๋ฅผ ์ฐ๊ตฌ ๋งฅ๋ฝ์ ๋ง๊ฒ ์ ์ ํ์ฌ ํ์ฉํ์๊ณ , ๋ชจ๋ ์ธก์ ๋๊ตฌ๋ ์ ๋ขฐ๋์ ํ๋น๋๋ฅผ ํ๋ณดํ์๋ค.
์๋ฃ ์์ง์ 4์ 1์ผ๋ถํฐ 4์ 22์ผ๊น์ง ์ด๋ฃจ์ด์ก์ผ๋ฉฐ ์ด 333๋ถ๋ฅผ ํ์ํ์๋ค. ์ด ์ค ๊ฒฐ์ธก์น, ๋ถ์ฑ์ค ์๋ต ๋ฐ ์ด์์น๋ฅผ ์ ๊ฑฐํ์ฌ ์ด 286๋ถ๋ฅผ ๋ถ์์ ํ์ฉํ์๋ค. ์๋ฃ ๋ถ์์ IBM SPSS Statistics 23.0๋ฅผ ์ด์ฉํ์ฌ ๋น๋, ๋ฐฑ๋ถ์จ, ํ๊ท , ํ์คํธ์ฐจ ๋ฑ์ ๊ธฐ์ ํต๊ณ๋ถ์๊ณผ ์ง๋จ ๊ฐ ์ฐจ์ด๋ถ์์ ์ค์ํ์์ผ๋ฉฐ, Mplus 7์ ์ด์ฉํ์ฌ ๊ตฌ์กฐ๋ฐฉ์ ์ ๋ชจํ ๋ฐ ์ ์ฌ์กฐ์ ๊ตฌ์กฐ๋ฐฉ์ ์ ๋ชจํ ๋ถ์์ ์ํํ์๋ค.
์ฐ๊ตฌ์ ๊ฒฐ๊ณผ๋ฅผ ์์ฝํ๋ฉด ๋ค์๊ณผ ๊ฐ๋ค. ์ฒซ์งธ, ๋๊ธฐ์
์ฌ๋ฌด์ง ๊ธฐํผ ๊ทผ๋ก์๊ฐ ์ธ์ํ ์์ฌ์ ์ํ์๋ง ๋ฆฌ๋์ญ, ์
ํ๋ฆฌ๋์ญ, ์ฌ๋ฆฌ์ ์ํ์๋จผํธ ๋ฐ ์ง๋ฌด์ด์์ ๊ดํ ๊ตฌ์กฐ๋ฐฉ์ ์ ๋ชจํ์ ์ ํฉ๋๋ฅผ ๊ฒ์ ํ ๊ฒฐ๊ณผ, ๊ฐ์ ์ ์ธํ๊ณ ๋ชจ๋ ์ง์๊ฐ ์ํธํ๊ฒ ๋์ถ๋์ด ๋ชจํ์์ ๊ฐ ๋ณ์ธ๊ฐ์ ์ธ๊ณผ์ ๊ด๊ณ๋ฅผ ์์ธกํ๊ธฐ์ ์ ํฉํ ๊ฒ์ผ๋ก ํ๋จ๋์๋ค.
๋์งธ, ๋๊ธฐ์
์ฌ๋ฌด์ง ๊ธฐํผ ๊ทผ๋ก์๊ฐ ์ธ์ํ ์์ฌ์ ์ํ์๋ง ๋ฆฌ๋์ญ์ ์ง๋ฌด์ด์์ ์ง์ ์ ์ผ๋ก ์ ์๋ฏธํ ์ ์ ์ํฅ์ ๋ฏธ์ณค์ผ๋ฉฐ(ฮฒ=.214), ์
ํ๋ฆฌ๋์ญ์ ์ง์ ์ ์ธ ์ ์ ์ํฅ(ฮฒ=.456), ์ฌ๋ฆฌ์ ์ํ์๋จผํธ์ ์ง์ ์ ์ธ ์ ์ ์ํฅ(ฮฒ=.294)์ ๋ฏธ์น๋ ๊ฒ์ผ๋ก ๋ํ๋ฌ๋ค. ๋ํ, ๋๊ธฐ์
์ฌ๋ฌด์ง ๊ธฐํผ ๊ทผ๋ก์์ ์
ํ๋ฆฌ๋์ญ์ ์ง๋ฌด์ด์์ ์ง์ ์ ์ธ ์ ์ ์ํฅ(ฮฒ=.353), ์ฌ๋ฆฌ์ ์ํ์๋จผํธ์ ์ง์ ์ ์ธ ์ ์ ์ํฅ(ฮฒ=.536)์ ๋ฏธ์น๋ ๊ฒ์ผ๋ก ๋ํ๋ฌ๋ค. ๋๊ธฐ์
์ฌ๋ฌด์ง ๊ธฐํผ ๊ทผ๋ก์์ ์ฌ๋ฆฌ์ ์ํ์๋จผํธ๋ ์ง๋ฌด์ด์์ ์ง์ ์ ์ธ ์ ์ ์ํฅ(ฮฒ=.349)์ ๋ฏธ์น๋ ๊ฒ์ผ๋ก ๋ํ๋ฌ๋ค.
์
์งธ, ๋๊ธฐ์
์ฌ๋ฌด์ง ๊ธฐํผ ๊ทผ๋ก์๊ฐ ์ธ์ํ ์์ฌ์ ์ํ์๋ง ๋ฆฌ๋์ญ๊ณผ ์ง๋ฌด์ด์์ ๊ด๊ณ์์ ์
ํ๋ฆฌ๋์ญ์ ์ ์๋ฏธํ ์ ์ ๋งค๊ฐํจ๊ณผ(ฮฒ=.161)๊ฐ ์์์ผ๋ฉฐ, ์ฌ๋ฆฌ์ ์ํ์๋จผํธ๋ ์ ์๋ฏธํ ์ ์ ๋งค๊ฐํจ๊ณผ(ฮฒ=.102)๊ฐ ์๋ ๊ฒ์ผ๋ก ๋ํ๋ฌ๋ค. ๋๊ธฐ์
์ฌ๋ฌด์ง ๊ธฐํผ ๊ทผ๋ก์๊ฐ ์ธ์ํ ์์ฌ์ ์ํ์๋ง ๋ฆฌ๋์ญ๊ณผ ์ง๋ฌด์ด์์ ๊ด๊ณ์์ ์
ํ๋ฆฌ๋์ญ๊ณผ ์ฌ๋ฆฌ์ ์ํ์๋จผํธ์ ์ด์ค๋งค๊ฐํจ๊ณผ๋ ์ ์๋ฏธํ ์ ์ ํจ๊ณผ๊ฐ ์๋ ๊ฒ์ผ๋ก(ฮฒ=.085) ๋ํ๋ฌ๋ค.
๋ท์งธ, ๋๊ธฐ์
์ฌ๋ฌด์ง ๊ธฐํผ ๊ทผ๋ก์์ ๊ฐ์ -์ผ ๊ฐ๋ฑ์ ์์ฌ์ ์ํ์๋ง ๋ฆฌ๋์ญ, ์
ํ๋ฆฌ๋์ญ, ์ฌ๋ฆฌ์ ์ํ์๋จผํธ์ ์ง๋ฌด์ด์์ ๋งค๊ฐ์ ๊ด๊ณ๋ฅผ ์ ์ํ๊ฒ ์กฐ์ ํ๋ ๊ฒ์ผ๋ก ๋ํ๋ฌ๋ค. ๊ตฌ์ฒด์ ์ผ๋ก, ๊ฐ์ -์ผ ๊ฐ๋ฑ์ด ๋์์๋ก ์ฌ๋ฆฌ์ ์ํ์๋จผํธ์ ์ ์ ์ธ ๋งค๊ฐํจ๊ณผ๊ฐ ์ํ๋๋ ๊ฒ์ผ๋ก ๋ํ๋ฌ๋ค.
์ด ์ฐ๊ตฌ์ ๊ฒฐ๋ก ์ ์ฒซ์งธ, ์์ฌ์ ์ํ์๋ง ๋ฆฌ๋์ญ, ์
ํ๋ฆฌ๋์ญ ๋ฐ ์ฌ๋ฆฌ์ ์ํ์๋จผํธ๋ ๋๊ธฐ์
์ฌ๋ฌด์ง ๊ธฐํผ ๊ทผ๋ก์์ ์ง๋ฌด์ด์๋ฅผ ์ค๋ช
ํ๊ธฐ์ ์ ํฉํ๋ฉฐ, ๋ฐ๋ผ์ ์ง๋ฌด์ด์์ ์งยท๊ฐ์ ์ ์ธ ์ํฅ์ ๋ฏธ์น๋ ์์ธก ๋ณ์ธ์ผ๋ก ๊ธฐ์ฌํ ์ ์๋ค. ๋์งธ, ์์ฌ์ ์ํ์๋ง ๋ฆฌ๋์ญ์ ๊ทธ ์์ฒด๋ก์จ ์กฐ์ง๊ตฌ์ฑ์์ ์ง๋ฌด์ ๋ํ ์ด์๋ฅผ ๋์ด๊ธฐ๋ ํ์ง๋ง, ๊ตฌ์ฑ์์ ์
ํ๋ฆฌ๋์ญ๊ณผ ์ฌ๋ฆฌ์ ์ํ์๋จผํธ๋ฅผ ์ฆ์ง์ํด์ผ๋ก์จ ์ง๋ฌด์ด์์ ์ํฅ์ ์ฃผ๊ฒ ๋๋ค. ๋ํ, ์
ํ๋ฆฌ๋์ญ๊ณผ ์ฌ๋ฆฌ์ ์ํ์๋จผํธ์ ๋งค๊ฐํจ๊ณผ๋ฅผ ๊ฒ์ฆํจ์ผ๋ก์จ, ์ง๋ฌด์์ ๋ฐ ๊ฐ์ธ์์๊ณผ ์ง๋ฌด์ด์์ ๊ด๊ณ์ ๋ํ ๋ฉ์ปค๋์ฆ์ ํ์ธํ์๋ค. ์ด๋ฌํ ์ฐ๊ตฌ๊ฒฐ๊ณผ๋ ์ง๋ฌด์์๊ณผ ์๊ตฌ๊ฐ ์ง๋ฌด์ด์์ ์ด๋ป๊ฒ ์ํฅ์ ๋ฏธ์น๋์ง์ ๋ํด์๋ ์ค๋ช
ํ์ง ๋ชปํ๋ค๋ ์ ํ์ฐ๊ตฌ์ ํ๊ณ๋ฅผ ๊ทน๋ณตํ๊ณ , ์ง๋ฌด์ด์๋ฅผ ์ฆ์ง์ํค๋ ๋๊ธฐ๋ถ์ฌ๊ณผ์ ์ ๊ฒ์ฆํ์๋ค๋ ์ ์์ ์์๊ฐ ์๋ค. ์
์งธ, ๊ธฐํผ ๊ทผ๋ก์์ ๊ฐ์ -์ผ ๊ฐ๋ฑ์ด ๋์์๋ก, ์์ฌ์ ์ํ์๋ง ๋ฆฌ๋์ญ์ด ์ฌ๋ฆฌ์ ์ํ์๋จผํธ๋ฅผ ํตํด ์ง๋ฌด์ด์์ ๋ฏธ์น๋ ๊ธ์ ์ ์ํฅ์ด ์ํ๋๋ ์กฐ์ ํจ๊ณผ๊ฐ ๋ํ๋ฌ๋ค. ์ด๋ฅผ ํตํด, ๊ฐ์ -์ผ ๊ฐ๋ฑ์ด ๋๊ธฐ์
์ฌ๋ฌด์ง ๊ธฐํผ ๊ทผ๋ก์์ ์ง๋ฌด์ด์ ๋ฐํ ๊ณผ์ ์ ๋ถ์ ์ ์ธ ์ํฅ์ ๋ฏธ์น ์ ์๋ค๋ ๊ฒ์ ํ์ธํ์๋ค.
์ด ์ฐ๊ตฌ์ ๊ฒฐ๋ก ์ ํ ๋๋ก ์ฐ๊ตฌ๊ฒฐ๊ณผ์ ํ์ฉ์ ์ํ ์ ์ธ์ ์ ์ํ๋ฉด ๋ค์๊ณผ ๊ฐ๋ค. ์ฒซ์งธ, ์ง๋ฌด์ด์๋ฅผ ๋์ด๊ธฐ ์ํด์ ๊ด๋ฆฌ์๊ฐ ์ํ์๋ง ๋ฆฌ๋์ญ์ ๋ฐํํ ์ ์๋๋ก ์ด์งํ๋ ์กฐ์ง ์ฐจ์์ ๊ฐ์
์ด ์ด๋ฃจ์ด์ง ํ์๊ฐ ์๋ค. ๋์งธ, ๊ตฌ์ฑ์์ ์
ํ๋ฆฌ๋์ญ์ ์ด์ง์ํค๊ณ ์ฌ๋ฆฌ์ ์ํ์๋จผํธ ์ง๊ฐ์์ค์ ๋์ด๋ ๊ต์ก ํ๋ก๊ทธ๋จ์ ๊ฐ๋ฐํ๊ณ ์ด์ํด์ผ ํ ๊ฒ์ด๋ค. ์
์งธ, ๊ธฐํผ ๊ทผ๋ก์๊ฐ ๊ฒฝํํ๋ ์ผ๊ณผ ๊ฐ์ ์์์ ์ญํ ๊ฐ๋ฑ์ ์ํ์์ผ ์ง๋ฌด์ด์๋ฅผ ๋์ด๊ธฐ ์ํด์๋ ๊ฐ์กฑ์นํ์ ์ธ ์กฐ์ง๋ถ์๊ธฐ๋ฅผ ํ์ฑํ ํ์๊ฐ ์๋ค.
์ด ์ฐ๊ตฌ์ ๊ฒฐ๋ก ์ ํตํด ํ์ ์ฐ๊ตฌ๋ฅผ ์ํ ์ ์ธ์ ์ ์ํ๋ฉด ๋ค์๊ณผ ๊ฐ๋ค. ์ฒซ์งธ, ์ข
๋จ์ฐ๊ตฌ๋ฅผ ํตํด ์ง๋ฌด์ด์์ ๊ด๋ จ ๋ณ์ธ์ ์ธ๊ณผ์ ๊ด๊ณ๋ฅผ ๋ณด๋ค ๋ถ๋ช
ํ ๋ฐํ ํ์๊ฐ ์๋ค. ๋์งธ, ์ง๋ฌด์ด์๊ฐ ์ญํ ๋ด ํน์ ์ญํ ์ธ ์ํ๊ณผ ๊ฐ์ด ๊ตฌ์ฒด์ ์ธ ์ํ์ฅ๋ฉด๊ณผ ๊ด๋ จ๋ ๋ณ์ธ์ ๋ฏธ์น๋ ์ํฅ๊ด๊ณ๋ฅผ ๊ตฌ๋ช
ํ ํ์๊ฐ ์๋ค. ์
์งธ, ๋ณ์ธ ๊ฐ ์๋ต์์ ๋ฌ๋ฆฌํจ์ผ๋ก์จ ๋์ผ์๋ตํธ์์ ๋ฌธ์ ๋ฅผ ๋ฐฉ์งํ ํ์๊ฐ ์๋ค. ๋ท์งธ, ์
ํ๋ฆฌ๋์ญ ์ธก์ ๋๊ตฌ์ ํ๊ณ๋ฅผ ๊ณ ๋ คํ์ฌ ์ฐ๊ตฌ๊ฐ ์ด๋ฃจ์ด์ง ํ์๊ฐ ์๋ค.The purpose of this study was to investigate the relationship between supervisors empowering leadership, self leadership, psychological empowerment, family-to-work conflict and work engagement of the married office workers in large corporations. To accomplish the purpose of the study, structural model was set and analyzed and the relations among variables within the model were identified.
The population of the study was all married workers in large corporation in Korea. Adequate sampling size was selected by consideration of acceptable sample size in the field of social science. The survey instrument used in this research for data collection was a questionnaire consisting of work engagement scale, empowering leadership scale, self leadership scale, psychological empowerment scale, family-to-work conflict scale and demographical characteristics. These scales were verified validity and reliability by with procedure of expert reviewing and pilot and main survey. Data had been collected from April 1, 2020 to April 22, 2020. 286 responses were used for the final analysis except for the inappropriate response results. Descriptive analysis, correlation analysis, t-test, ANOVA was done using IBM SPSS Statistics 23.0 and structural equation analysis, latent moderated structural equation analysis using Mplus 7.
The results of the study were summarized as follows. First, the goodness-of-fit of hypothetical structural model of supervisors empowering leadership, self leadership, psychological empowerment and work engagement of married office workers in large corporations was satisfactory which confirmed structural relations of the variables. Second, supervisors empowering leadership, self leadership, psychological empowerment and work engagement showed a direct significant effect between variables. Third, self leadership and psychological empowerment had an indirect significant effect on the relationship of supervisors empowering leadership and work engagement. Fourth, family-to-work conflict moderated on the mediating effect of psychological empowerment between supervisors empowering leadership and work engagement.
Based on the results of this study, the conclusions of this study were presented as follows. First, supervisors empowering leadership, self leadership, and psychological empowerment of married office workers in large corporations are suitable to explain work engagement and predict validity of structural relations between variables. Second, supervisors empowering leadership has a direct effect on self leadership, psychological empowerment, and work engagement. Furthermore, supervisors empowering leadership has a indirect effect on work engagement through self leadership and psychological empowerment. Third, when family-to-conflict is high, the mediating effect of psychological empowerment between supervisors empowering leadership and work engagement is attenuated.
Based on the conclusions, the practical suggestions are as follows. First, it is necessary to provide organizational inventions that encourage supervisors to exercise empowering leadership in order to increase work engagement at the workplace. Second, it is needed to develop education and training program which promotes employeesself-leadership and enhances psychological empowerment. Third, it is necessary to create a family-friendly climate to increase work engagement of employees by attenuating their work-family conflict.
Based on the conclusions of this study, suggestions were made for improvements in research results and for future research as follows. First, in order to ensure the causal relationship, it is essential to conduct a longitudinal research. Second, it is needed to investigate the relationship between work engagement and outcome variables related to the specific performance scene, such as in-role behavior, extra-role behavior. Third, in order to prevent common method variance problem, it is needed to use other sources of responses for the key measures. Fourth, it is necessary to conduct a study considering the limitation of self leadership scale.I. ์๋ก 1
1. ์ฐ๊ตฌ์ ํ์์ฑ 1
2. ์ฐ๊ตฌ์ ๋ชฉ์ 5
3. ์ฐ๊ตฌ๋ฌธ์ 5
4. ์ฉ์ด์ ์ ์ 6
5. ์ฐ๊ตฌ์ ์ ํ 7
II. ์ด๋ก ์ ๋ฐฐ๊ฒฝ 9
1. ์ฌ๋ฌด์ง ๊ธฐํผ ๊ทผ๋ก์ 9
2. ์ง๋ฌด์ด์ 14
3. ์ง๋ฌด์ด์ ๊ด๋ จ ๋ณ์ธ 28
4. ๋ณ์ธ ๊ฐ ๊ด๊ณ 44
III. ์ฐ๊ตฌ๋ฐฉ๋ฒ 56
1. ์ฐ๊ตฌ๋ชจํ 56
2. ์ฐ๊ตฌ๋์ 57
3. ์กฐ์ฌ๋๊ตฌ 59
4. ์๋ฃ์์ง 65
5. ์๋ฃ๋ถ์ 67
IV. ์ฐ๊ตฌ๊ฒฐ๊ณผ 75
1. ๊ด์ฐฐ๋ณ์ธ์ ๊ธฐ์ ํต๊ณ๋ ๋ฐ ์๊ดํ๋ ฌ 75
2. ์ธก์ ๋ชจํ ๋ถ์ ๊ฒฐ๊ณผ 85
3. ๊ตฌ์กฐ๋ชจํ ๋ถ์ ๊ฒฐ๊ณผ 89
4. ์กฐ์ ๋ ๋งค๊ฐ๋ชจํ ๋ถ์ ๊ฒฐ๊ณผ 95
5. ์ฐ๊ตฌ๊ฒฐ๊ณผ์ ๋ํ ๋
ผ์ 102
V. ์์ฝ, ๊ฒฐ๋ก ๋ฐ ์ ์ธ 111
1. ์์ฝ 111
2. ๊ฒฐ๋ก 113
3. ์ ์ธ 114
์ฐธ๊ณ ๋ฌธํ 117Maste
๋คํธ์ํฌ ๋ถ์์ ์ค์ฌ์ผ๋ก
ํ์๋
ผ๋ฌธ (์์ฌ) -- ์์ธ๋ํ๊ต ๋ํ์ : ์ธ๋ฌธ๋ํ ์ค์ด์ค๋ฌธํ๊ณผ, 2021. 2. ์ด๊ฐ์ฌ.ๅจๅๆฐๅญๆถไปฃ่ฝฌๅ็่ๆฏไธ, ๆฌ่ฎบๆๆจๅจไปๆฐ่ง็นๅบๅ็ ็ฉถๆฐๅๅนดๆฅไฝไธบไธไบไปฃ่กจๆงๅๅฎถ็ปๅ
ธ็ใ่ฎบ่ฏญใใไธบๆญค,ๆฌๆ้่ฟๅบไบๅ่ฏๅ
ฑ็ฐๅ
ณ็ณป็โๅ
ณ้ฎ่ฏ็ฝ็ปๅๆโ, ๆข่ฎจไบ็ปผๅๆงๅฐ็ ็ฉถใ่ฎบ่ฏญใๆ ธๅฟ่ฏ่ฏญไนๅ
ณ็ณป็ๆนๆณใ
ๆฐๅญไบบๆๅญฆ๏ผDigital Humanities๏ผๆฏๆไป็ปผๅๆงใ้็บฟๆงใ็ธไบ่็ณป็่ง็นๆฅ็ๅพ
็ ็ฉถๅฏน่ฑก็ๆนๆณไธ็ๅๆฐใใ่ฎบ่ฏญใไธญ่ดๅซ็โไปโใโ็คผโ็ญๅไธๆไธบไผๅค่ฎจ่ฎบๅฏน่ฑก็ๆ ธๅฟๆฆๅฟต, ๅ
ๅๅๅบไบไบบๆๅญฆ็ ็ฉถๅฏน่ฑกๆๅ
ทๆ็็นๆฎๆงใ่ไธ็ ็ฉถใ่ฎบ่ฏญใ็ๅญฆ่
ไปฌๆ นๆฎๅไธชๆถไปฃ็่ฆๆฑ, ไปฅไธๅๆนๆณไธบๅบ็ก, ็งฏ็ดฏไบไธฐๅฏ็็ ็ฉถๆๆใๅ ๆญค, ใ่ฎบ่ฏญใๆฏๆข็ดข้่ฟๆฐๅญไบบๆๅญฆ็ไบบๆๅญฆ็ ็ฉถๆนๆณ็ๅๆฐๅฏ่ฝๆง็ๆไฝณๆๆฌใ
ไผ ็ปๆถไปฃ็ใ่ฎบ่ฏญใ็ ็ฉถไธ็ดๆฏๅจ้่ฟ่ฎญ่ฏใไน็ใ่่ฏ็ญๆนๆณๆฅ่งฃ้ๅๅฎถ็ปๅ
ธ็็ปๅญฆๆกๆถๅ
, ไปฅ่ฏ ้็ๆนๅผ่ฟ่ก็ปๆ่งฃ้ใ่ฟๅ
ฅ็ฐไปฃไปฅๅ, ้่ฟ็ฒ้ชจๆใ้ๆใๅบๅๆ็ฎ็ญๆฐๅๆ่ตๆ็ๆดป็จไปฅๅ่ฏๆณใๅฅๆณใ่ฏญ่จๅฒๅญฆ็ญ็ฐไปฃ็่ฎบ็ๅผ่ฟ, ใ่ฎบ่ฏญใ็็ ็ฉถๆนๆณๅๅพๆดๅ ไธฐๅฏใ็ฒพ็ป, ็ฑๆญคๅ ๆทฑไบๅไบบๅฏนใ่ฎบ่ฏญใ่ฏญ่จใๅ
ๅฎนๆน้ขไธ็็่งฃใๆฌๆๅจๆญคๅบ็กไธ, ้็จไบๅบไบๅ่ฏๅ
ฑ็ฐๅ
ณ็ณป็็ฝ็ปๅๆ, ่งๅฏไบใ่ฎบ่ฏญใๆฐๅไธชไปฅไธๆฆๅฟต่ฏๅฝขๆ็็ปผๅๆง็ใ็ธไบ่็ณป็่ฏญไน่็ปใ
ๆฌๆไปฅใ่ฎบ่ฏญใไธญไธโไปโๆโ็คผโไธ่ตทๅบ็ฐ็ๆฆๅฟต่ฏๅจใ่ฎบ่ฏญใไธๅ็ฏๅไธๅ็ฏไธญ่กจ็ฐ็ๅๅธไฝไธบไธป่ฆๅๆๅฏน่ฑก, ๅฐ่ฏ่ฟ็จ็ฝ็ปๅๆ, ็ฑๆญค้ๆไบใ่ฎบ่ฏญใไธญโไปโไธโ็คผโ็ๅนถๅญๆงไปฅๅใ่ฎบ่ฏญใๅ
จ็ฏ็ไธ่ดฏๆงใ
ๅๆ็ปๆๆพ็คบ, ใ่ฎบ่ฏญใไธญโไปโไธโๅญโใโไบฒโใโ้โใโๆฟโ็ญๆฆๅฟต่ฏๅฝขๆไบๆ ธๅฟ่ฏญไน่็ป, ่โ็คผโไธโไฟญโใโไนโ็ญๆฆๅฟต่ฏๅฝขๆไบๆ ธๅฟ่ฏญไน่็ป, ่ฟๅฏไปฅ่ฏๅฎโไปโไธโ็คผโๅฑ็คบๅบๅนถๅญๆงๅๅธใๅฆๅค, โไปโๅโ็คผโๅจใ่ฎบ่ฏญใไธๅ็ฏไธญ, ๅ
ถๅๅงๆงใๆฌ่ดจๆง่พไธบ็ชๆพ, ่ๅจไธๅ็ฏไธญๅๆดๅ
ทๆ็คพไผๆงใๆฟๆฒปๆงๅซไนใไฝๆฏไปใ่ฎบ่ฏญใๅ
จ็ฏไธ็, ่กฌๆโไปโไธโ็คผโๅฎ่ทตๆงใๅ
ทไฝๆงใๆฅๅธธๆง็ๅ็งๆฆๅฟต่ฏๆปๆฏไธโไปโ, โ็คผโๅ
ฑ็ฐ, ไป่ๅฏไปฅ่ฏๅฎใ่ฎบ่ฏญใๆดไฝ็ไธ่ดฏๆงใ
ๅฆๅค, ๆน่ฟไปฅๅ่ฏๅ
ฑ็ฐๅ
ณ็ณปไธบๅบ็ก็ใ่ฎบ่ฏญใ็ ็ฉถๆนๆณ็ๅ
ณ้ฎๅจไบโๅ
ณ้ฎ่ฏโ้ๅฎ่ฟ็จไธญๅฏนๅๅฝขๅผไน่ฏใๅคไน่ฏใๅไน่ฏใๅผไฝๅญ็ๆ็ผใๆญคๅค, Word2Vec็ญๆบๅจๅญฆไน ็ฎๆณไนไผไธบใ่ฎบ่ฏญใ็ ็ฉถๆนๆณ็ๅๅฑๆไพ้่ฆๅ้ดไปทๅผใ้่ฟๅ็ปญ็ ็ฉถ, ๅธๆ่ฝๅฐๆฐๆฎ่งๆจกๆฉๅคงๅฐไธใ่ฎบ่ฏญใๅจๆถไปฃใๅ
ๅฎนใ่ฏญ่จไธๅ
ทๆๅ
ฑ้็น็ๅนฟๆณ่ตๆไธญ, ่ฟ่กๆดๅ ๅ
จ้ข็ๅ่ฏๅๅธๆฏ่พ็ ็ฉถใ
ๆฌๆ็็ ็ฉถๆไนไธป่ฆไฝ็ฐๅจไปฅใ่ฎบ่ฏญใ่ฟไธๅ
ธๅ็ๅคไปฃๆฑ่ฏญๅๅฎถ็ปๅ
ธไธบ็ ็ฉถๅฏน่ฑก, ่ฎจ่ฎบไบๅฎ้ๆงใ้พๆฅๆๅๆงๆฐๅญไบบๆๅญฆ็ๅบ็จๆนๅใๅธๆๆฌๆๅฏนใ่ฎบ่ฏญใ็ฐๆไธปๅผ ็ๅฎ่ฏๆงๆข่ฎจไปฅๅๅฏนๆญคๆๅบ็ๆฐ่งฃ้, ่ฝๅฏนๆนๆณ่ฎบ็ๆข็ดขๆๆ่ดก็ฎใ๋ณธ ์ฐ๊ตฌ๋ ๋์งํธ ์๋๋ก์ ์ ํ์ ๋ง์ดํ์ฌ ์์ฒ ๋
๊ฐ ๋์์์์ ๋ํ์ ์ ๊ฐ ๊ฒฝ์ ์ผ๋ก ์ ์น๋์ด์จ ใ่ซ่ชใ์ ๋ํ ์๋ก์ด ์ฐ๊ตฌ๋ฐฉ๋ฒ๋ก ์ ํ์ํ๋ ๊ฒ์ ๋ชฉ์ ์ผ๋ก ํ๋ค. ์ด๋ฅผ ์ํด ๋จ์ด๋ค์ ๋์ ์ถํ ๊ด๊ณ์ ๊ธฐ๋ฐํ ํค์๋ ๋คํธ์ํฌ ๋ถ์์ ํตํด ใ่ซ่ชใ ์ฃผ์ ๊ฐ๋
์ด์ ์๋ฏธ ๊ด๊ณ๋ฅผ ์ข
ํฉ์ ์ผ๋ก ํ์ํ๋ ๋ฐฉ๋ฒ์ ์ฐ๊ตฌํ์๋ค.
๋์งํธ ์ธ๋ฌธํ(Digital Humanities)์ ์ข
ํฉ์ โ
๋น์ ํ์ โ
์ํธ์ฐ๊ณ์ ๊ด์ ์์ ์ฐ๊ตฌ ๋์์ ๋ฐ๋ผ๋ณด๋ ๋ฐฉ๋ฒ์์ ํ์ ์ ์งํฅํ๋ค. ใ่ซ่ชใ๋ โไปโ, โ็ฆฎโ ๋ฑ ํ๋ ์๋ง์ ๋
ผ์์ ๋ฐํ์ด ๋ ์ฌ๋ฌ ๊ฐ๋
์ ๋ํ ๋
ผ์๋ฅผ ๋ด๊ณ ์๋ค๋ ์ ์์ ์ธ๋ฌธํ ๋ถ์ผ ์ฐ๊ตฌ ๋์์ด ๊ฐ์ง๋ ํน์์ฑ์ ์ ๋ฐ์ํ๋ค. ๋ํ, ๊ฐ ์๋์ ํ์์ ๋ฐ๋ผ ์๋ก ๋ค๋ฅธ ๋ฐฉ๋ฒ๋ก ์ ํ ๋๋ก ํ ์๋ง์ ์ฐ๊ตฌ ์ฑ๊ณผ๊ฐ ๋์ ๋์ด์๋ค. ์ด๋ฌํ ์ ์์ ใ่ซ่ชใ๋ ๋์งํธ ์ธ๋ฌธํ์ ํตํ ์ธ๋ฌธํ ์ฐ๊ตฌ ๋ฐฉ๋ฒ์ ํ์ ๊ฐ๋ฅ์ฑ์ ํ๊ตฌํ๊ธฐ์ ์ต์ ํ๋ ํ
์คํธ์ด๋ค.
์ ํต์๋์ ใ่ซ่ชใ ์ฐ๊ตฌ๋ ์ ๊ฐ ๊ฒฝ์ ์ ํ๊ณ , ์๋ฆฌ, ๊ณ ์ฆ ๋ฑ์ ํตํด ํด์ํ๋ ๊ฒฝํ(็ถๅญธ)์ ํ ์์์ ์ฃผ์์ ํตํ ๊ฒฝ๋ฌธ ํ์ด ๋ฐฉ์์ผ๋ก ์ด๋ฃจ์ด์ ธ ์๋ค. ํ๋๋ก ์ค๋ฉด์ ๊ฐ๊ณจ๋ฌธ(็ฒ้ชจๆ)โ
๊ธ๋ฌธ(๏คๆ)โ
์ถํ ๋ฌธํ ๋ฑ ์๋กญ๊ฒ ๋ฐ๊ตด๋ ์๋ฃ์ ํ์ฉ๊ณผ ํํโ
ํต์ฌ๋ก , ์ธ์ด์ฒ ํ ๋ฑ ํ๋์ ์ด๋ก ์ ๋์
์ ํตํด ใ่ซ่ชใ ์ฐ๊ตฌ ๋ฐฉ๋ฒ์ ๋์ฑ ํ๋ถํ๊ณ ์ ๊ตํด์ก์ผ๋ฉฐ, ์ด์ ๋ฐ๋ผ ใ่ซ่ชใ์ ์ธ์ด์ โ
๋ด์ฉ์ ์ธก๋ฉด์ ๋ํ ์ดํด๊ฐ ์ฌํ๋์๋ค. ๋ณธ ์ฐ๊ตฌ๋ ์ด๋ก๋ถํฐ ํ๋ฐ ๋ ๋์๊ฐ, ใ่ซ่ชใ์ ์์ญ ๊ฐ ์ด์ ๊ฐ๋
์ด๊ฐ ํ์ฑํ๋ ์ข
ํฉ์ ์ด๊ณ ์ํธ์ฐ๊ณ์ ์ธ ์๋ฏธ ๋งฅ๋ฝ์ ๊ด์ฐฐํ๊ธฐ ์ํด ๋จ์ด์ ๋์ ์ถํ ๊ด๊ณ์ ๊ธฐ๋ฐํ ๋คํธ์ํฌ ๋ถ์์ ์๋ํ์๋ค.
๋ณธ๊ณ ๋ ใ่ซ่ชใ์์ โไปโ ๋๋ โ็ฆฎโ์ ํจ๊ป ์ถํํ๋ ๊ฐ๋
์ด๋ค์ด ์์ญํธ๊ณผ ํ์ญํธ์์ ๋ํ๋ด๋ ๋ถํฌ๋ฅผ ๊ตฌ์ฒด์ ํ๊ตฌ ๋์์ผ๋ก ์ผ์ ๋คํธ์ํฌ ๋ถ์์ ํ์ฉ ๊ฐ๋ฅ์ฑ์ ํ์ํ์๋ค. ์ด๋ฅผ ํตํด ํนํ ใ่ซ่ชใ ๋ด โไปโ๊ณผ โ็ฆฎโ์ ์๋ฆฝ ๊ฐ๋ฅ์ฑ๊ณผ ใ่ซ่ชใ ์ ํธ์ ์ผ๊ด์ฑ์ ๋ํด ์ค์ฆ์ ์ผ๋ก ๊ฒํ ํด๋ณด๊ณ ์ ํ์๋ค.
๋ถ์ ๊ฒฐ๊ณผ, ใ่ซ่ชใ ์์์ โไปโ์ โๅญโ, โ่ฆชโ, โ้โ, โๆฟโ ๋ฑ๊ณผ ํต์ฌ์ ์ธ ๋
ผ์ ๋งฅ๋ฝ์ ํ์ฑํ๋ ํํธ, โ็ฆฎโ๋ โๅโ, โๆจโ ๋ฑ๊ณผ ํต์ฌ์ ์ธ ๋
ผ์ ๋งฅ๋ฝ์ ํ์ฑํ์ฌ โไปโ๊ณผ โ็ฆฎโ๊ฐ ์๋ฆฝ ๊ฐ๋ฅํ ๊ฐ๋
์ด ๋ถํฌ๋ฅผ ๋ณด์ธ๋ค๋ ์ ์ ํ์ธํ ์ ์์๋ค. ๋ํ, โไปโ๊ณผ โ็ฆฎโ๋ ์์ญํธ์์๋ ์๋์ ์ผ๋ก ์์์ โ
๋ณธ์ง์ ์ธ ์๋ฏธ๊ฐ ๋ถ๊ฐ๋๋ ํํธ, ํ์ญํธ์์๋ ์ข ๋ ์ฌํ์ โ
์ ์น์ ์ธ ์๋ฏธ๊ฐ ๋ถ๊ฐ๋๋ค๋ ์ ์์ ์ฐจ์ด๋ฅผ ๋ณด์๋ค. ๊ทธ๋ฌ๋ ใ่ซ่ชใ ์ ํธ์ ๊ฑธ์ณ โไปโ๊ณผ โ็ฆฎโ์ ์ค์ฒ์ โ
๊ตฌ์ฒด์ โ
์ผ์์ ์ธ ์ฑ๊ฒฉ์ ๊ฐ์กฐํ๋ ๊ฐ๋
์ด๊ฐ โไปโ, โ็ฆฎโ์ ์ฃผ๋ก ํจ๊ป ์ถํํ๋ฉฐ ์๋ฏธ ๋งฅ๋ฝ์ ํ์ฑํ์๋ค๋ ์ ์ ใ่ซ่ชใ ์ ์ฒด์ ์ผ๊ด์ฑ์ ๋ณด์ฌ์ฃผ๋ ์ค์ํ ๊ณตํต์ ์ด๋ค.
๋จ์ด์ ๋์ ์ถํ ๊ด๊ณ์ ๊ธฐ๋ฐํ ใ่ซ่ชใ ์ฐ๊ตฌ๋ฐฉ๋ฒ๋ก ์ ๋ฐ์ ์ํค๊ธฐ ์ํ ์ฃผ์ ๊ณผ์ ๋ ํค์๋ ์ ์ ๊ณผ์ ์์์ ๋ํ์ด์์ดโ
๋ค์์ดโ
์ ์์ดโ
์ด์ฒด์ ์ ์ ์ด๋ฉฐ, ๋ถ์ ๋ฐฉ๋ฒ์ ์ ๊ตํ๋ฅผ ์ํด Word2Vec ๋ฑ ๋จธ์ ๋ฌ๋ ์๊ณ ๋ฆฌ์ฆ์ ํ์ฉ ๊ฐ๋ฅ์ฑ์ ๋ชจ์ํ๋ ๊ฒ ๋ํ ๋ฐ๋์ ์ฐ๊ตฌ๊ฐ ์ด๋ฃจ์ด์ ธ์ผ ํ ๋ฐฉํฅ์ด๋ค. ํ์์ฐ๊ตฌ๋ฅผ ํตํด ใ่ซ่ชใ์ ์๋์ โ
๋ด์ฉ์ โ
์ธ์ด์ ๊ณตํต์ ์ ๊ฐ์ง๋ ์ ๊ด ์๋ฃ๋ก ๋ฐ์ดํฐ ๊ท๋ชจ๋ฅผ ํ๋ํ์ฌ ์ ๋ฉด์ ์ธ ๋จ์ด ๋ถํฌ ๋น๊ต์ฐ๊ตฌ๋ฅผ ์งํํด๋ณผ ์ ์์ ๊ฒ์ด๋ค.
๋ณธ ์ฐ๊ตฌ๋ ๊ณ ๋ ์ค๊ตญ์ด๋ก ์์ ๋ ๋ํ์ ์ธ ์ ๊ฐ ๊ฒฝ์ ์ธ ใ่ซ่ชใ๋ฅผ ์ฐ๊ตฌ ๋์์ผ๋ก ์ผ์ ์ ๋์ ์ด๊ณ ๊ด๊ณ ์งํฅ์ ์ธ ๋์งํธ ์ธ๋ฌธํ ๋ฐฉ๋ฒ๋ก ์ ๋์
ํ ์๋ก์ด ์ฐ๊ตฌ ๊ฐ๋ฅ์ฑ์ ๋ชจ์ํ์๋ค๋ ์ ์์ ์์๋ฅผ ์ง๋๋ค. ใ่ซ่ชใ์ ๋ํ ๊ธฐ์กด์ ์ฃผ์ฅ์ ์ค์ฆ์ ์ผ๋ก ๊ฒํ ํ๊ณ ๋ ๋์๊ฐ ์๋ก์ด ํด์์ ์ ์ํ๋ ๋ฐ ๋ณธ๊ณ ์ ๋ฐฉ๋ฒ๋ก ์ ํ์์ด ๊ธฐ์ฌํ๋ ๋ฐ๊ฐ ์์ ๊ฒ์ผ๋ก ๊ธฐ๋ํ๋ค.1. ์๋ก 1
1.1. ์ฐ๊ตฌ๋ชฉ์ ๋ฐ ํ์์ฑ 1
1.2. ์ ํ์ฐ๊ตฌ ๊ฐ๊ด 4
1.3. ๋
ผ๋ฌธ ๊ตฌ์ฑ 8
2. ใ่ซ่ชใ์ ์๋๋ณ ์ฐ๊ตฌ๋ฐฉ๋ฒ๋ก ์ ๋ํ ๋นํ์ ๊ฒํ 10
2.1. ์ ํต์๋์ ใ่ซ่ชใ ์ฐ๊ตฌ๋ฐฉ๋ฒ๋ก 12
2.2. ๋ค์ํ ๋ฐฉ๋ฒ์ ๋๋์ ใ่ซ่ชใ ์ฐ๊ตฌ 18
2.3. ๊ธฐ์กด ใ่ซ่ชใ ์ฐ๊ตฌ ๋ฐฉ๋ฒ์ ์์ ๋ฐ ํ๊ณ 22
3. ๋์งํธ ์ธ๋ฌธํ ์ฐ๊ตฌ๋ฐฉ๋ฒ๋ก ํ์ 26
3.1. ๋์งํธ ์ธ๋ฌธํ ์ฐ๊ตฌ๋ฐฉ๋ฒ๋ก ์ ๊ธฐ๋ณธ ๊ตฌ์กฐ ๋ฐ ํน์ง 26
3.2. ๋คํธ์ํฌ ๋ถ์์ ์ํ ์ธ๋ฌธํ ์ฐ๊ตฌ์ ์ฌ๋ก 30
4. ๋์งํธ ์ธ๋ฌธํ์ ํตํ ใ่ซ่ชใ ๊ฐ๋
์ด ๋ถ์ 40
4.1. ๋คํธ์ํฌ ๋ถ์ ์ค๊ณ๋ฅผ ์ํ ใ่ซ่ชใ ๊ด๋ จ ๋ฐ์ดํฐ๋ฒ ์ด์ค ๊ฒํ 41
4.2. ใ่ซ่ชใ ํค์๋ ๋คํธ์ํฌ ๋ถ์: ไป/๏ฆถ๋ฅผ ์ค์ฌ์ผ๋ก 49
4.2.1. ๋คํธ์ํฌ ๋ถ์์ ์ ์ ๋ฐ ๋ฐฉ๋ฒ 49
4.2.2. ใ่ซ่ชใ์ ์ฃผ์ ๊ฐ๋
์ด๋ก์์ ไป/๏ฆถ 54
4.2.3. ไป/๏ฆถ์ ํจ๊ป ์ถํํ๋ ใ่ซ่ชใ์ ๊ฐ๋
์ด 58
4.2.4. ใ่ซ่ชใ ํค์๋ ๋คํธ์ํฌ ๋ถ์์ ์กฐ๊ฑด ๋ฐ ์ ์ฐจ 68
4.2.5. ใ่ซ่ชใ ํค์๋ ๋คํธ์ํฌ ๋ถ์์ ๊ฒฐ๊ณผ ๋ฐ ์์ 80
4.2.6. ๋จ์ด ๋ถํฌ์ ๊ธฐ๋ฐํ ใ่ซ่ชใ ์ฐ๊ตฌ๋ฐฉ๋ฒ๋ก ์ ๋ฐ์ ๊ณผ์ 102
5. ๊ฒฐ๋ก 112Maste
Effect of perceived intimacy on social decision-making in patients with schizophrenia
Social dysfunctions including emotional perception and social decision-making are common in patients with schizophrenia. The aim of this study was to determine the level of intimacy formation and the effect of intimacy on social decision in patients with schizophrenia using virtual reality tasks, which simulate complicated social situations. Twenty-seven patients with schizophrenia and 30 healthy controls performed the 2 virtual social tasks: the intimacy task and the social decision task. The first one was to estimate repeatedly how intimate participants felt with each avatar after listening to what avatars said. The second one was to decide whether or not participants accepted the requests of easy, medium, or hard difficulty by the intimate or distant avatars. During the intimacy task, the intimacy rating scores for intimate avatars were not significantly different between groups, but those for distant avatars were significantly higher in patients than in controls. During the social decision task, the difference in the acceptance rate between intimate and distant avatars was significantly smaller in patients than in controls. In detail, a significant group difference in the acceptance rate was found only for the hard requests, but not for the easy and medium difficulty requests. These results suggest that patients with schizophrenia have a deficit in emotional perception and social decision-making. Various factors such as a peculiarity of emotional deficits, motivational deficits, concreteness, and paranoid tendency may contribute to these abnormalities.ope
- โฆ