224 research outputs found
2๊ธฐ ์ ๋์ ๋ํ2, ๊ด๊ต, ์๋ก์ง๊ตฌ๋ฅผ ์ค์ฌ์ผ๋ก
ํ์๋
ผ๋ฌธ(์์ฌ) -- ์์ธ๋ํ๊ต๋ํ์ : ํ๊ฒฝ๋ํ์ ํ๊ฒฝ์ค๊ณํ๊ณผ, 2023. 8. ๊น์ธํ.ํ๊ตญ ๋ถ๋์ฐ์์ ๋ฐ์ดํฐ์ ๋ฐ๋ฅด๋ฉด ์ต๊ทผ 3๋
๊ฐ ๊ฐ์ฅ ๋์ ์ฒญ์ฝ๊ฒฝ์๋ฅ ์ ๊ธฐ๋กํ ์ฃผํ์ ๋ชจ๋ ์ฃผ์๋ณตํฉ๋จ์ง๋ก ๋ํ๋ฌ๋ค. ์ฝ๋ก๋ 19์ ์ํฅ์ผ๋ก ๊ทผ์ฒ ์ํ๋ฐ๊ฒฝ์์ ์๋น์ ์ธ์ ํ๋ํ๊ธฐ๋ฅผ ์ ํธํ๋ฉฐ ์ฃผ์๋ณตํฉ๋จ์ง ์ ํธ๋ ๊ฐ์ํ๋์๋ค. ํํธ, ๊ตญ๋ด ์ ๋์๊ฐ๋ฐ์ฌ์
์ ์์ด ์์
์ฉ์ง ๊ฐ๋ฐ ์ง์ฐ ํ์์ ์ ๋์ ์ด๊ธฐํ์ฑํ ์ ํด์ ์ฃผ์์ธ์ด์์ผ๋ 2๊ธฐ ์ ๋์์์๋ ๋ณตํฉ์ฉ์ง ๊ณต๊ธ์ ํตํด ์ด๊ธฐ ์ํํ๊ฒฝ ์์ ์ ๋ชฉํ๋ก ํ์๊ณ ์ด๋ก ์ธํด ํ์ฌ๊น์ง 2๊ธฐ ์ ๋์์๋ 50๊ฐ ์ด์์ ์ฃผ์๋ณตํฉ๋จ์ง๊ฐ ์ค๊ณต๋์๋ค. ๊ทธ๋ฌ๋ ์ฃผ์๋ณตํฉ์ ์ฃผ๊ฑฐ ๋ถ๋ถ์ ๋์ ์ธ๊ธฐ๋ฅผ ๊ตฌ๊ฐํ๋ ๋ฐ๋ฉด, ์ผ๋ถ 2๊ธฐ ์ ๋์์ ์ฃผ์๋ณตํฉ์ ์ฌ์ ํ ์์
๋ถ๋ถ์ ์ฅ๊ธฐ ๊ณต์ค์ด ์ง์๋์ด ์ฌํ์ ๋ฌธ์ ๊ฐ ๋์ด์๋ค.
๋ณธ ์ฐ๊ตฌ๋ ํฅํ ์ง์์ ์ผ๋ก ๊ณต๊ธ์ด ์์ ๋ ๋ณตํฉ์ฉ์ง์ ๊ฑด์ถ๋ฌผ์ ๊ฐ ๋ณตํฉ ๊ธฐ๋ฅ์ด ํ์ฑํ๋ ์ ์๋๋ก ๊ธฐ์กฐ์ฑ๋ ๋ณตํฉ๊ฑด์ถ๋ฌผ์ ๋์์ผ๋ก ๋จ์ง ํ์ฑํ์ ์ํฅ์ ๋ฏธ์น ์ ์๋ ๋ฌผ๋ฆฌ์ ๊ณํ์์ธ์ ๋์ถํ๊ณ ์ ํ์๋ค.
๋ณธ ์ฐ๊ตฌ์ ์ฐ๊ตฌ๋ฒ์๋ ํฌ๊ฒ ์ฃผ์๋ณตํฉ์ฉ์ง์ ๊ณํ ํน์ฑ ๋ถ์๊ณผ ์ฃผ์๋ณตํฉ์ฉ์ง ์
์ง์ ๋ฐ๋ฅธ ๋จ์ง ํ์ฑํ ๋ถ์์ผ๋ก ๊ตฌ๋ถ๋๋ค. ๋จผ์ ์ฃผ์๋ณตํฉ์ฉ์ง ๊ณํํน์ฑ ๋ถ์๋ฒ์๋ก๋ ์ง๊ตฌ๋จ์๊ณํ์์ ์ ์ํ๊ณ ์๋ ์ฃผ์๋ณตํฉ์ฉ์ง์ ์
์งํน์ฑ, ๊ธฐ๋ณธ๋ฐฉํฅ ๊ทธ๋ฆฌ๊ณ ๊ณํ์๋๋ฅผ ์ดํด๋ณด์๋ค. ๋ค์์ผ๋ก ์
์งํน์ฑ์ ๋ฐ๋ฅธ ๋จ์ง ํ์ฑํ ์ํฅ์ ์ดํด๋ณด๊ธฐ ์ํด ์ ์ฒดํตํฉ๋, ์ ๋ฉด๊ฐ๋กํตํฉ๋, ์ฃผ๊ฑฐ์ฉ์ง ๋น์จ, ์์
์ฉ์ง ๋น์จ, ์ฐ์
ยท์
๋ฌด์ฉ์ง ๋น์จ, ํ๊ต์ฉ์ง ๋น์จ, ์ญ๊ณผ์ ๊ฑฐ๋ฆฌ 7๊ฐ๋ฅผ ์
์ง์์ธ์ผ๋ก ์ค์ ํ์ฌ ๊ฐ ์์ธ์ด ๋จ์ง์ ๊ณต์ค๋ฅ , ์ ๋์ธ๊ตฌ์ ์ด๋ค ์ํธ์ฐ๊ด์ฑ์ ๋ณด์ด๋์ง ์ถ์ธ์ ์ ํตํด ์ดํด๋ณด์๋ค.
๋ถ์๊ฒฐ๊ณผ๋ฅผ ์์ฝํ๋ฉด ๋ค์๊ณผ ๊ฐ๋ค.
์ฒซ์งธ, ์ฃผ์๋ณตํฉ๋จ์ง ํ์ฑํ๋ ๋ฐ๊ฒฝ 1km ๋ด์ ์ฃผ๋ณ ํ ์ง์ด์ฉ ์ค ์ฃผ๊ฑฐ์ฉ์ง, ์์
์ฉ์ง, ํ๊ต์ฉ์ง ๋น์จ๊ณผ ์ ์๋ฏธํ๊ฒ ์๊ด๊ด๊ณ๋ฅผ ๋ณด์ด๋ฉฐ ์ฃผ๊ฑฐ์ฉ์ง, ํ๊ต์ฉ์ง ๋น์จ๊ณผ๋ ์(+)์ ์๊ด๊ด๊ณ๋ฅผ, ์์
์ฉ์ง ๋น์จ๊ณผ๋ ์(-)์ ์๊ด๊ด๊ณ๋ฅผ ๋ณด์ธ๋ค.
๋์งธ, ๊ณต๊ฐ๊ตฌ์กฐ์ ์ ๊ทผ์ฑ์ด ์ข์ผ๋ฉด ์ ๋์ธ๊ตฌ๋ ์ฆ๊ฐํ๋ ์ถ์ธ๋ฅผ ๋ณด์์ผ๋ ์ฃผ๋ณ ํ ์ง์ด์ฉ์ด ๋ ํฐ ์ํฅ์ ๋ฏธ์ณ ๊ณต๊ฐ๊ตฌ์กฐ์ ์ํ ๋จ์งํ์ฑํ ์ํฅ๋ ฅ์ ๊ทธ๋ณด๋ค ์๊ฒ ๋ํ๋ฌ๋ค.
์
์งธ, ์ฃผ์๋ณตํฉ๋จ์ง๋ ์ฃผ๋ณ ์ญ๊ณผ ๊ฑฐ๋ฆฌ๊ฐ ๋ ๋ฉ์๋ก ํ์ฑํ๋๋ ์(+)์ ์๊ด๊ด๊ณ๋ฅผ ๋ณด์๋ค. ์ด๋ ๊ด์ญ ์ ๊ทผ์ฑ์ด ํธ๋ฆฌํด์ง์ ๋ฐ๋ผ ์ด๋ฅผ ํตํด ์์ ์์
์์ค๋ก ์ ์ถ๋๋ ์ธ๊ตฌ๊ฐ ์ฆ๊ฐํ๊ธฐ ๋๋ฌธ์ผ๋ก ์ถ๋ก ๋์๋ค.
๋ฐ๋ผ์ 2๊ธฐ ์ ๋์์ ์ฃผ์๋ณตํฉ๋จ์ง๋ ์ญ์ธ๊ถ ๋ฑ ์ง์ญ์ค์ฌ๋ณด๋ค๋ ๊ทผ๋ฆฐ์ฃผ๊ตฌ ์ค์ฌ ์
์ง์์ ๊ฐ์ฅ ํ์ฑํ ์ ๋๊ฐ ๋ฐ์ด๋ ๊ธฐ์ฑ์๊ฐ์ง์ ์ฃผ์๋ณตํฉ๋จ์ง์๋ ์ฐจ๋ณ๋๋ ๋
์์ ํน์ฑ์ ๋ณด์ด๋ ๊ฒ์ผ๋ก ๋ํ๋ฌ๋ค.
๋ณธ ์ฐ๊ตฌ๋ 2๊ธฐ ์ ๋์์ ์ฃผ์๋ณตํฉ๋จ์ง ์๊ฐ ํ์ฑํ ์ธก๋ฉด์์ ์
์ง์ ์ ์ ์ฑ์ ํ๋จํ ์ ์์์ ์์ฌํ๋ค. ๊ทธ๋ฌ๋ ์๊ธ์กฐ๋ฌ ๋ฑ์ ๋ฌธ์ ๋ก ํ์ฑํ์ ์ ์ ํ์ง ์์ ์
์ง๋ฅผ ์ฃผ์๋ณตํฉ์ฉ์ง๋ก ๊ณต๊ธํด์ผ ํ๋ค๋ฉด ํด๋น ์
์ง์ ์ ํฉํ๋๋ก ์ธ๋์, ์ฃผ์๋น์จ, ์ฉ์ง ๊ท๋ชจ ๋ฑ์ ์กฐ์ ํ์ฌ ๋ฏธ๋ถ์์ ๋ํ ๋ถ๋ด์ด ๋ฏผ๊ฐ์ฌ์
์๋ ์๊ฐ ์์ ์ฃผ์๊ฒ ์ ๊ฐ๋์ง ์๋๋ก ์ฉ์ง๊ณํ ์ฐจ์์ ๋
ธ๋ ฅ์ด ํ์ํ ๊ฒ์ด๋ค.According to data from the Korea Real Estate Board, all houses with the highest subscription competition rate in the past three years were Residential and Commercial Complexes. Due to the influence of COVID-19, the preference for residential and commercial complexes accelerated, preferring consumption and dining out in the nearby living environment. Meanwhile, the delay in the development of commercial land in the domestic new town development project was a major factor in hindering the initial activation of the new town. And the second new town aimed to stabilize the initial living environment by supplying complex land.
However, while the residential part of residential and commercial complexes is highly popular, complexes in some second-term new towns have still been a social problem due to long-term vacancies in the commercial part.
This study aimed to identify planning factors influencing the activation of mixed-use complexes.
The scope of this study is largely divided into the analysis of the planning characteristics of residential and commercial complex and the analysis of the activation of the complex according to the location of the residential and commercial complex. The study first examined the location characteristics, basic directions, and planning intentions of residential and commercial complex sites as presented in the district master plan. Next, to assess the impact of complex activation based on location characteristics, seven factors were considered: total integration, front street integration, residential land ratio, commercial land ratio, industrial and business land ratio, school land ratio, and distance from the station. The study investigated how each of these factors correlates with the complex's vacancy rate and floating population through trend line analysis.
In summary, the analysis results are as follows:
The activation of residential and commercial complexes shows significant correlations with the ratios of residential, commercial, and school land use within a 1km radius. The residential and school land ratios exhibit positive correlations (+), while the commercial land ratio shows a negative correlation (-).
Good accessibility in the spatial structure leads to an increase in the floating population; however, the impact of spatial structure on complex activation was relatively smaller compared to the influence of surrounding land use.
Residential and commercial complexes show a positive correlation (+) with increasing distance from nearby stations. This suggests that as regional accessibility improves, there is an increase in the outflow of population to superior commercial facilities.
This study suggests that it is possible to assess the appropriateness of the location in terms of activating commercial facilities within residential and commercial complexes in the second new town. However, if there are challenges in funding and other issues that require supplying residential and commercial complexes in less suitable locations for activation, urban planners will need to adjust factors such as the number of units, commercial ratios, and site size to prevent the burden of unsold units from being passed onto private businesses or commercial property owners.์ 1์ฅ ์๋ก 01
1์ . ์ฐ๊ตฌ์ ๋ฐฐ๊ฒฝ ๋ฐ ๋ชฉ์ 01
1. ์ฐ๊ตฌ์ ๋ฐฐ๊ฒฝ 01
2. ์ฐ๊ตฌ์ ๋ชฉ์ ๋ฐ ์์ 03
2์ . ์ฐ๊ตฌ์ ๋ฒ์ 04
1. ๊ณต๊ฐ์ ๋ฒ์ 04
2. ๋ด์ฉ์ ๋ฒ์ 04
3์ . ์ฐ๊ตฌ๋ฐฉ๋ฒ ๋ฐ ํ๋ฆ 05
1. ์ฐ๊ตฌ์ ๋ฐฉ๋ฒ 05
2. ์ฐ๊ตฌ์ ํ๋ฆ 06
4์ . ์ฉ์ด์ ๋ฆฌ 07
์ 2์ฅ ์ด๋ก ์ ๊ณ ์ฐฐ 09
1์ . ๊ตญ๋ด ์ฃผ์๋ณตํฉ๊ฐ๋ฐ์ ๋ฐ์ 09
1. ๊ธฐ์ฑ์๊ฐ์ง ์ฃผ์๋ณตํฉ๊ฐ๋ฐ์ ๋ฐ์ ๊ณผ์ 09
2. 1๊ธฐ ์ ๋์ ์ฃผ์๋ณตํฉ๊ฐ๋ฐ์ ๋ฐ์ ๊ณผ์ 12
2์ . ๊ณต๊ฐ๊ตฌ๋ฌธ๋ก 16
1. ๊ณต๊ฐ๊ตฌ๋ฌธ๋ก ์ ๊ฐ๋
16
2. ๊ณต๊ฐ๊ตฌ๋ฌธ๋ก ์ ์ ์ฉํ ์
์ง๋ถ์ ์ฐ๊ตฌ์ฌ๋ก 18
3์ . ์ ํ์ฐ๊ตฌ ๊ณ ์ฐฐ 20
1. ์ฃผ์๋ณตํฉ ์
์ง์ ๊ดํ ์ฐ๊ตฌ 20
2. ํ ์ง์ด์ฉ ๊ณต๊ฐ๊ตฌ์กฐ ๋ถ์์ ๊ดํ ์ฐ๊ตฌ 22
์ 3์ฅ 2๊ธฐ ์ ๋์ ์ฃผ์๋ณตํฉ์ฉ์ง ๊ณํ ํน์ฑ
1์ . 2๊ธฐ ์ ๋์ ์ฃผ์๋ณตํฉ์ฉ์ง ๊ณํ 24
1. 2๊ธฐ ์ ๋์ ์ฃผ์๋ณตํฉ์ฉ์ง ๊ณต๊ธํํฉ 24
2. 2๊ธฐ ์ ๋์ ์ฃผ์๋ณตํฉ์ฉ์ง ๊ณํํน์ฑ 27
2์ . 2๊ธฐ ์ ๋์ ์ฃผ์๋ณตํฉ์ฉ์ง ํ ์ง์ด์ฉ๊ณํ ๋ถ์ 29
1. ๋ํ2์ง๊ตฌ 29
2. ๊ด๊ต์ง๊ตฌ 35
3. ์๋ก์ง๊ตฌ 38
3์ . ๊ณํ๊ฐ ์ธํฐ๋ทฐ 41
1. ์ธํฐ๋ทฐ ๋ชฉ์ ๋ฐ ๋์์ 41
2. ์ธํฐ๋ทฐ ํญ๋ชฉ 41
3. ์ธํฐ๋ทฐ ๋ด์ฉ 42
4์ . ์๊ฒฐ 44
์ 4์ฅ ์
์งํน์ฑ๊ณผ ๋จ์ง ํ์ฑํ ์ค์ฆ๋ถ์ 45
1์ . ๋์์ง ์ ์ ๋ฐ ๋ถ์์ ํ 45
1. ์ฌ๋ก ๋์์ง ์ ์ 45
2. ๋์์ง ๊ฐ์ 46
3. ๋ถ์์ ํ 47
2์ . ์ฃผ์๋ณตํฉ์ฉ์ง์ ์
์ง์ ํน์ฑ ๋ถ์ 50
1. ๊ณต๊ฐ๊ตฌ์กฐ์ ๋ฐ๋ฅธ ์
์ง์ ํน์ฑ 50
2. ์ฃผ๋ณ ํ ์ง์ด์ฉ์ ๋ฐ๋ฅธ ์
์ง์ ํน์ฑ 55
3์ . ์ฃผ์๋ณตํฉ์ฉ์ง ์
์งํน์ฑ๊ณผ ๋จ์ง ํ์ฑํ์ ์ฐ๊ด์ฑ ๋ถ์ 59
1. ๋จ์ง ํ์ฑํ ๋ถ์ ๋ฐฉ๋ฒ 59
2. ๋จ์ง ํ์ฑํ ๋ถ์ 60
3. ์ฐ๊ด์ฑ ๋ถ์ 69
์ 5์ฅ ๊ฒฐ๋ก 76
1์ . ์ฐ๊ตฌ์ ์ข
ํฉ 76
2์ . ์ฐ๊ตฌ์ ์์ 78
3์ . ์ฐ๊ตฌ์ ํ๊ณ 78
์ฐธ๊ณ ๋ฌธํ 80
๋ถ๋ก 84
Abstract 86์
์๋ ๊ฐํธ์ฌ์ ์น๋ฃ์ ๋์ด์ ๋ํ ์ธ์ ๋ฐ ์ํ์ ๋
ํ์๋
ผ๋ฌธ (์์ฌ)-- ์์ธ๋ํ๊ต ๋ํ์ : ๊ฐํธํ๊ณผ ๊ฐํธํ์ ๊ณต, 2015. 8. ์ตํฌ์น.๋ณธ ์ฐ๊ตฌ๋ ์๋ ๊ฐํธ์ฌ์ ์น๋ฃ์ ๋์ด์ ๋ํ ์ธ์๊ณผ ์ํ์ ๋๋ฅผ ํ์
ํ๊ธฐ ์ํ ์์ ์ ์กฐ์ฌ์ฐ๊ตฌ๋ก์, ์๋ ๊ฐํธ์ฌ์ ์น๋ฃ์ ๋์ด ์ํ์ ๋์ด๊ธฐ ์ํ ๋ฐฉ์ ๋ง๋ จ์ ๊ธฐ์ด ์๋ฃ๋ฅผ ์ ๊ณตํ๊ธฐ ์ํด ์ํ๋์๋ค.
์ฐ๊ตฌ์ ๋์์๋ ์์ธ์ ์์ฌํ ์ผ๊ฐ ๋ํ๋ณ์์ ์ด๋ฆฐ์ด ๋ณ๋(๋ด๊ณผ๊ณ/์ธ๊ณผ๊ณ ์ผ๋ฐ ๋ณ๋, ์์/์ ์์ ์คํ์์ค)์์ ๊ทผ๋ฌดํ๋ ๊ฐํธ์ฌ 200๋ช
์ด์๋ค. ์๋ฃ ์์ง์ 2014๋
5์ 29์ผ๋ถํฐ 6์ 19์ผ๊น์ง ์ด๋ฃจ์ด์ก์ผ๋ฉฐ, ์ฐ๊ตฌ์๊ฐ ์ฐ๊ตฌ๋ชฉ์ ์ ์ค๋ช
ํ ํ ์ฐ๊ตฌ ์ฐธ์ฌ๋ฅผ ํฌ๋งํ ๋์์์ ํํด ์ฐ๊ตฌ๋์์์ ์๋ช
์ ๋ฐ์ ํ ์ํํ์๋ค. ์ฐ๊ตฌ ๋๊ตฌ๋ก๋ ๊ตฌ์กฐํ๋ ์ค๋ฌธ์ง๋ฅผ ์ฌ์ฉํ์๊ณ , ์ ํ ์ฐ๊ตฌ์์ ๊ฐ๋ฐ๋ ๋๊ตฌ๋ฅผ ์์ ํ ํ ์๋น์กฐ์ฌ๋ฅผ ๊ฑฐ์ณ ์ต์ข
๋๊ตฌ๋ฅผ ์์ฑํ์๋ค. ์์ง๋ ์๋ฃ๋ SPSS 20.0์ ์ด์ฉํ์ฌ ๊ธฐ์ ํต๊ณ, Cronbachs alpha, t-test, one way ANOVA, Chi-square test๋ฅผ ์ด์ฉํ์ฌ ๋ถ์ํ์๋ค.
๋ณธ ์ฐ๊ตฌ์ ๊ฒฐ๊ณผ๋ ๋ค์๊ณผ ๊ฐ๋ค.
1. ๋๋ค์(86.5%)์ ๋์์๊ฐ ์น๋ฃ์ ๋์ด์ ๊ฐ๋
์ ์ ํด๋ณธ ๊ฒ์ผ๋ก ๋ํ๋ฌ์ผ๋ฉฐ, ์น๋ฃ์ ๋์ด์ ํจ๊ณผ์ฑ, ๊ต์ก์ ํ์์ฑ, ๊ต์ก์ ๋ํ ์์ง์ ๋ํด 75.5% ~ 81.5%์ ๋์์๊ฐ ๊ธ์ ์ ์ผ๋ก ์๋ตํ์๋ค. ์ผ๋ฐ์ ํน์ฑ์ ๋ฐ๋ฅธ ์น๋ฃ์ ๋์ด ํจ๊ณผ์ ๋ํ ์ธ์์ ์ฐจ์ด๋ฅผ ์ดํด๋ณธ ๊ฒฐ๊ณผ, ์ฐ๋ น 30์ธ ์ด์์ด 30์ธ ๋ฏธ๋ง์ ๋นํด(p<.001), ๊ธฐํผ์๊ฐ ๋ฏธํผ์์ ๋นํด(p=.048), ์๋
๊ฐ ์๋ ์ง๋จ์ด ์๋ ์ง๋จ์ ๋นํด(p=.036), ๋ด๊ณผ๊ณ ๋ฐ ์ธ๊ณผ๊ณ ์ผ๋ฐ ๋ณ๋์ ๊ทผ๋ฌดํ๋ ๊ฐํธ์ฌ๋ค์ด ์์ ๋ฐ ์ ์์ ์คํ์์ค์ ๊ทผ๋ฌดํ๋ ๊ฐํธ์ฌ๋ค์ ๋นํด ์น๋ฃ์ ๋์ด์ ํจ๊ณผ์ ๋ํ ์ธ์์ด ์ ์๋ฏธํ๊ฒ ๋์๋ค(p=.001).
2. ์๋ ๊ฐํธ์ฌ์ ์ํ ์น๋ฃ์ ๋์ด ์ํ ๊ฐ๋ฅ์ฑ์ ๋ํด 66%์ ๋์์๊ฐ ํ ์ ์๋ค๊ณ ์ธ์ํ์์ผ๋ฉฐ, ์ค์ ์น๋ฃ์ ๋์ด๋ฅผ ์ํํ ์ ์ด ์๋ ๋์์๋ ์ ์ฒด์ 14%๋ก ๋ํ๋ฌ๋ค. ๋์์๋ค์ด ์ธ์ํ๋ ์น๋ฃ์ ๋์ด ์ํ์ ๊ฐ์ฅ ํฐ ์ ์ฝ์ ์๊ฐ์ ๋ถ์กฑ์ด์๋ค. ๋์์๋ค์ ์น๋ฃ์ ๋์ด๋ฅผ ์ํํ๊ธฐ์ ๊ฐ์ฅ ์ ํฉํ ์ธ๋ ฅ์ผ๋ก ๊ฐํธ์ฌ๋ฅผ ๋์ด์น๋ฃ์ฌ, ๋ถ๋ชจ์ ์ด์ด 3์์๋ก ์ธ์ํ์๋ค.
3. ์น๋ฃ์ ๋์ด ์ํ์ ์ ํฉํ ์ธ๋ ฅ์ผ๋ก ๊ฐํธ์ฌ๋ฅผ 1์์๋ก ์๊ฐํ๋ ์ง๋จ์ด 4์์ ์ดํ๋ก ์๊ฐํ๋ ์ง๋จ์ ๋นํด ์น๋ฃ์ ๋์ด๋ฅผ ์ํํ ๊ฒฝํ์ ๋น์จ(p=.014), ์น๋ฃ์ ๋์ด ๊ต์ก์ ๋ํ ์์ง(p=.012), ๊ต์ก์ ๋ฐ์ ๊ฒฝํ์ ๋น์จ(p<.001)์ด ๋์๋ค. ์น๋ฃ์ ๋์ด์ ๋ํ ๊ต์ก์ ๋ฐ์ ์ง๋จ์ด ๋ฐ์ง ์์ ์ง๋จ์ ๋นํด ์น๋ฃ์ ๋์ด๋ฅผ ์ํํ ๊ฒฝํ์ ๋น์จ์ด ๋์๋ค(p<.001).
4. ์น๋ฃ์ ๋์ด๋ฅผ ์ํํ ์ ์ด ์๋ 14%์ ๋์์๋ค์ ์น๋ฃ์ ๋์ด ์ํ์ ๋๋ ํ๊ท 1.73์ ์ผ๋ก ๋์ฒด๋ก ์ํํ์ง ์๋๋ค.์ดํ์ ์ ์๋ก ๋ํ๋ฌ์ผ๋ฉฐ, 5๊ฐ์ง ์์ญ์ ๋์ด ์ค ๊ต์ก์ ๋์ด์ ์ํ์ด ๊ฐ์ฅ ๋ฎ์๋ค. ์์ ๋ฐ ์ ์์ ์คํ์์ค์์ ๊ทผ๋ฌดํ๋ ๊ฐํธ์ฌ์ ์น๋ฃ์ ๋์ด ์ํ ์ ๋๊ฐ ๋ด๊ณผ๊ณ ๋ฐ ์ธ๊ณผ๊ณ ์ผ๋ฐ ๋ณ๋์์ ๊ทผ๋ฌดํ๋ ๊ฐํธ์ฌ์ ์น๋ฃ์ ๋์ด ์ํ ์ ๋์ ๋นํด ์ ์๋ฏธํ๊ฒ ๋ฎ์ ๊ฒ์ผ๋ก ๋ํ๋ฌ๋ค(p=.028).
์ด์์ ์ฐ๊ตฌ ๊ฒฐ๊ณผ๋ฅผ ํตํด ๋ณผ ๋, ๋๋ถ๋ถ์ ์๋ ๊ฐํธ์ฌ๋ค์ ์น๋ฃ์ ๋์ด์ ๊ฐ๋
์ ์ ํ ๊ฒฝํ์ด ์๊ณ ๊ทธ ํจ๊ณผ์ฑ๊ณผ ํ์์ฑ์ ๋ํด ์ธ์งํ๊ณ ์์์ผ๋, ๊ฐํธ์ฌ์ ์ํ ์น๋ฃ์ ๋์ด ์ํ ๊ฐ๋ฅ์ฑ์ ๋ํด์๋ ๋ถ์ ์ ์ผ๋ก ์ธ์ํ๊ณ ์์์ผ๋ฉฐ, ์ค์ ๊ฐํธ ์ค๋ฌด ํ์ฅ์์์ ์ํ์ ๋๊ฐ ๋ฎ์ ์ํ์ ๋จธ๋ฌผ๋ฌ ์์์ ์ ์ ์์๋ค. ๋ณธ ์ฐ๊ตฌ ๊ฒฐ๊ณผ์์ ์๋ ๊ฐํธ์ฌ์ ์น๋ฃ์ ๋์ด ์ํ์ ๋๊ฐ ๋ฎ์ ์ด์ ๋ฅผ ์ง์ ์ ์ธ ์๊ด๊ด๊ณ๋ฅผ ํตํด ๋ฐํ ์๋ ์์์ผ๋, ์น๋ฃ์ ๋์ด ์ํ ์ฃผ์ฒด๋ก์์ ๊ฐํธ์ฌ์ ๋ํ ์ธ์ ์ ๋์ ํจ๊ณผ์ ์ธ ๊ต์ก์ ๋ถ์กฑ, ๊ณผ์คํ ์
๋ฌด, ์ ๋ฐ ํ๊ฒฝ์ ์ ๋ฌธ์ ๋ฑ ์น๋ฃ์ ๋์ด ์ํ์ ์ํฅ์ ๋ฏธ์น ์ ์๋ ์ฌ๋ฌ ๊ฐ์ง ์์ธ์ ๋ํด ์๊ฐํด ๋ณผ ์ ์์๋ค.
์ฃผ์์ด : ์น๋ฃ์ ๋์ด, ์น๋ฃ์ ๋์ด์ ๋ํ ์ธ์,
์น๋ฃ์ ๋์ด ์ํ, ์๋ ๊ฐํธ์ฌ, ์
์ ์๋
ํ ๋ฒ : 2010-20417๋ชฉ ์ฐจ
โ
. ์๋ก 1
1. ์ฐ๊ตฌ์ ํ์์ฑ 1
2. ์ฐ๊ตฌ์ ๋ชฉ์ 4
3. ์ฉ์ด์ ์ ์ 4
โ
ก. ๋ฌธํ๊ณ ์ฐฐ 6
1. ์๋์ ๋์ด 6
2. ๋์ด์ ์น๋ฃ์ ํ์ฉ 8
3. ๊ฐํธ ์ค์ฌ๋ก์์ ์น๋ฃ์ ๋์ด 10
4. ์น๋ฃ์ ๋์ด์ ๋ํ ์ธ์๊ณผ ์ํ์ ๋ 13
โ
ข. ๊ฐ๋
์ ๊ธฐํ 16
โ
ฃ. ์ฐ๊ตฌ๋ฐฉ๋ฒ 17
1. ์ฐ๊ตฌ์ค๊ณ 17
2. ์ฐ๊ตฌ๋์ 17
3. ์ฐ๊ตฌ๋๊ตฌ 18
4. ์๋ฃ์์ง 19
5. ์๋ฃ๋ถ์ 20
โ
ค. ์ฐ๊ตฌ๊ฒฐ๊ณผ 21
1. ๋์์์ ์ผ๋ฐ์ ํน์ฑ 21
2. ๋์์์ ์น๋ฃ์ ๋์ด์ ๋ํ ์ธ์ 23
3. ๋์์์ ์น๋ฃ์ ๋์ด ์ํ์ ๋ 30
โ
ฅ. ๋
ผ์ 34
โ
ฆ. ๊ฒฐ๋ก ๋ฐ ์ ์ธ 44
์ฐธ๊ณ ๋ฌธํ 47
๋ถ๋ก 54
๋ถ๋ก1. ์ฐ๊ตฌ ์ฐธ์ฌ ๋์์ 54
๋ถ๋ก2. ์ฐ๊ตฌ ์ค๋ฌธ์ง 55
๋ถ๋ก3. Participants's perceptions of therapeutic play 63
๋ถ๋ก4. Plays that thought to be useful according to
nursing units 67
๋ถ๋ก5. IRB ์น์ธ์ 68
Abstract 69
List of Tables
Table 1. General characteristics of participants 22
Table 2. Participants's perceptions of
therapeutic play 25
Table 3. The differences of participants's perceptions of the effect of therapeutic play according to
general characteristics 26
Table 4. Therapeutic play performances of participants 31
Table 5. The differences of participants's therapeutic play performances according to general characteristics 33
List of Figures
Figure. 1 Conceptual framework of this study 16Maste
์ค๋งํธํฐ ์์น๊ธฐ๋ฐ ์ดํ๋ฆฌ์ผ์ด์ ์ ํจ์ฉ๊ณผ ๋น์ฉ์ ๋ํ ์๋น์ ์ธ์
ํ์๋
ผ๋ฌธ (์์ฌ)-- ์์ธ๋ํ๊ต ๋ํ์ : ์๋น์ํ๊ณผ, 2012. 8. ๋์ข
์ฐ.2009๋
80๋ง ๋ช
์ ๋ถ๊ณผํ๋ ์ค๋งํธํฐ ์ฌ์ฉ์๊ฐ 2010๋
722๋ง ๋ช
์ผ๋ก 1๋
์ฌ์ด์ ์ฝ 9๋ฐฐ ์ ๋ ์ฆ๊ฐํ์๊ณ , 2012๋
5์ ์ค๋งํธํฐ ์ฌ์ฉ์๊ฐ 2,672๋ง ๋ช
์ผ๋ก ์ด๋ํต์ ๊ฐ์
์ ์์ 50%๋ฅผ ๋์ด์ฐ๋ค. ์ค๋งํธํฐ ์ด์ฉ์๊ฐ ์ฆ๊ฐํ๋ฉด์ ์๋น์์ ์์น์ ๋ณด๋ฅผ ํ์ฉํด ๋ง ์ง, ์ํ, ๋ฒ์ค ๋ฑ์ ์์น๋ฅผ ์ค์๊ฐ ๊ฒ์ใ์ ๊ณตํ๋ ์๋น์ค๋ค์ด ํ์ฑํ๋๊ณ ์์ผ๋ฉฐ, ์ด๋ฌํ ์๋น์ค๊ฐ ์์น๊ธฐ๋ฐ ์ดํ๋ฆฌ์ผ์ด์
์ ํตํด ์๋น์๋ค์๊ฒ ์ ๊ณต๋๊ณ ์๋ค. ์๋น์ค ์์ ๋น์ ์๋ณด์ ์ฐ์
๋ณดํธ ์ฐจ์์์ ํ์ ์ ์๋น์ค๋ฅผ ์ ๊ณตํ์๋ ์์น๊ธฐ๋ฐ์๋น์ค๋ ์ด์ ๋ณด๋ค ๊ฐ์ธ์ ์๋น์ค๋ก ํ๋ใ์งํ๋๊ณ ์๋ค.
์ค๋งํธํฐ์ ํ์ฐ๊ณผ ์์น๊ธฐ๋ฐ์๋น์ค์ ์์
ํ๋ ์๋น์๋ค์๊ฒ ๋๋ฅผ ์ค์ฌ์ผ๋ก ๋ด ์ฃผ๋ณ์ ์๋น์ ๋ณด๋ค์ ์์ฝ๊ฒ ํ๋ํ ์ ์๋ ๊ธฐํ๋ฅผ ์ ๊ณตํ์์ผ๋ฉฐ, ์์
๋คํธ์ํฌ์ ์ํฐํ
์ธ๋จผํธ์ ์ด๋ฅด๋ ๋ค์ํ ๋ฒ์์ ๊น์ง ์๋น์ค์ ์์ญ์ด ํ๋๋๊ณ ์๋ค. ์ค๋งํธํฐ์ ์ธ์ ์ด๋์๋ ์ํ๋ ์์
์ ์ํํ ์ ์๋ ์ด๋์ฑ๊ณผ ๋ฌด์ ์ธํฐ๋ท์ ๊ธฐ๋ฐ์ผ๋ก ๊ณ ๊ฐ ๋ง์ถคํ๊ฐ ์ฉ์ดํ๋ค๋ ์ ์์ ์์น๊ธฐ๋ฐ์๋น์ค๋ฅผ ์ ๊ณตํ๋๋ฐ ์ต์ ์ ๊ธฐ๊ธฐ๋ผ๊ณ ๋ณผ ์ ์์ง๋ง, ์ค๋งํธํฐ ํ๊ฒฝ์ ์์ง๊น์ง ์ฌ์ฉ์๊ฐ ๊ธฐ์ ์ ํต์ ํ ์ ์๋ ๋ฒ์๊ฐ ์ ํ์ ์ด๋ผ๋ ์ ์์ ์์น์ ๋ณด์ ์์
์ ํ์ฉ์ ๋ฐ๋ฅธ ์ฌ์ฉ์์ ํ๋ผ์ด๋ฒ์ ์นจํด ๋ฑ์ ๋ฌธ์ ๋ฑ์ด ๋ฐ์ํ ๊ฐ๋ฅ์ฑ์ด ๋๋ค.
์ค๋งํธํฐ๊ณผ ๊ฒฐํฉ๋ ์์น๊ธฐ๋ฐ ์ดํ๋ฆฌ์ผ์ด์
์ ๋น๊ต์ ์๋ก์ด ์๋น์ค์ด๋ฉฐ, ์ค๋งํธํฐ์ ํ์ฐ๊ณผ ๋๋ถ์ด ๋ค์ํ ์์น๊ธฐ๋ฐ์๋น์ค๊ฐ ์ ๊ณต๋ ๊ฒ์ด๋ผ๋ ์ ์์ ์ค๋งํธํฐ ํ๊ฒฝ์์์ ์์น๊ธฐ๋ฐ์๋น์ค์ ๋ํ ์๋น์์ ์ธ์๊ณผ ํ์ฉ์ ๋ํ ์ฐ๊ตฌ๊ฐ ์๊ตฌ๋๋ ๋ฐ์ด๋ค.
๋ณธ ์ฐ๊ตฌ์ ๋ชฉ์ ์ ์ ํ์ฐ๊ตฌ ๊ณ ์ฐฐ์ ํตํด ์ค๋งํธํฐ ์์น๊ธฐ๋ฐ ์ดํ๋ฆฌ์ผ์ด์
์ ํ์ฉํ๋๋ฐ ์์ด์ ์๋น์๊ฐ ๋๋ ์ ์๋ ํจ์ฉ๊ณผ ๋น์ฉ์ ์ฐจ์์ ๊ณ ์ฐฐํ๊ณ , ํ์ฌ ์ค๋งํธํฐ ์์น๊ธฐ๋ฐ ์ดํ๋ฆฌ์ผ์ด์
์ ์ฌ์ฉํ๊ณ ์๋ ์๋น์๋ค์ ๋์์ผ๋ก ์ค๋งํธํฐ ์์น๊ธฐ๋ฐ ์ดํ๋ฆฌ์ผ์ด์
์ ํ์ฉ ํํฉ๊ณผ ์๋น์๋ค์ด ๋๋ผ๋ ํจ์ฉ๊ณผ ๋น์ฉ์ ์์ค์ ๋ถ์ํ๋ ๊ฒ์ด๋ค. ๊ทธ๋ฆฌ๊ณ ์๋น์๋ค์ด ์ธ์งํ ํจ์ฉ๊ณผ ๋น์ฉ ์ฐจ์์ ํ ๋๋ก ๊ฐ์ธ์ ์ ํํํ๊ณ ํจ์ฉ๊ณผ ๋น์ฉ ์ฐจ์์์ ๋ถ๋ฅ๋ ์ ํ๋ณ ์ง๋จ ๊ฐ์ ํน์ฑ์ ๋ถ์ํ์๋ค.
์ด์์ ์ฐ๊ตฌ๋ฌธ์ ๋ฅผ ๊ท๋ช
ํ๊ธฐ ์ํ์ฌ ๋ณธ ์กฐ์ฌ๋ 2012๋
4์ 25์ผ๋ถํฐ 5์ 2์ผ๊น์ง 6์ผ ๋์ ์ธํฐ๋ท ๋ฆฌ์์น ์ ๋ฌธ์
์ฒด์ธ ์ ๋ธ๋ ์ธ(http:// www.embrain.com)์ ์๋ขฐํ์๋ค. ์กฐ์ฌ๋์์๋ค์๊ฒ ์ค๋งํธํฐ์์ ์ฌ์ฉ๋๊ณ ์๋ ์์น๊ธฐ๋ฐ์๋น์ค๋ค์ ์ค๋ช
ํ ํ ์๊ธฐ๊ธฐ์
์ ์๋ต์ ํตํด 20๋๋ถํฐ 40๋๊น์ง์ ์ฑ์ธ๋จ๋
400๋ช
์ ๋์์ผ๋ก ์ค๋ฌธ์ ์ค์ํ์๋ค. ์๋ฃ ๋ถ์๋ฐฉ๋ฒ์ผ๋ก๋ ๊ธฐ์ ํต๊ณ, ๋น๋๋ถ์, t-test, ์ผ์๋ถ์ฐ๋ถ์, ๊ตฐ์ง๋ถ์์ด ์ฌ์ฉ๋์๋ค.
๋ณธ ์ฐ๊ตฌ์ ์ฐ๊ตฌ๊ฒฐ๊ณผ ๋ฐ ๊ฒฐ๋ก ์ ๋ค์๊ณผ ๊ฐ๋ค.
์ฒซ์งธ, ์๋น์๋ค์ด ์ค๋งํธํฐ์์ ์ฌ์ฉํ๋ ์ดํ๋ฆฌ์ผ์ด์
์ค ์์น๊ธฐ๋ฐ์๋น์ค๋ ์ฝ 20%๋ฅผ ์ฐจ์งํ๊ณ ์์์ผ๋ฉฐ, ์ด์ค ์ ๋ฃ ์์น๊ธฐ๋ฐ ์ดํ๋ฆฌ์ผ์ด์
์ ์ฌ์ฉํ๋ ๋น์จ์ ์ ์ฒด ์ดํ๋ฆฌ์ผ์ด์
์ 1%์์ค์ด์๋ค. ์กฐ์ฌ๋์์๋ค์ด ์์ฃผ ์ฌ์ฉํ๋ ์ดํ๋ฆฌ์ผ์ด์
์์ 10์ ์์ ์์น๊ธฐ๋ฐ ์ดํ๋ฆฌ์ผ์ด์
์ธ ๊ตํต๊ณผ ์ง๋์๋น์ค๊ฐ ๊ฐ๊ฐ 3์์ 6์๋ฅผ ์ฐจ์งํ๊ณ ์๋ ๊ฒ์ผ๋ก ๋ณด์ ์์น๊ธฐ๋ฐ ์ดํ๋ฆฌ์ผ์ด์
์ ์ฌ์ฉ ๋น๋๊ฐ ๋์ ๊ฒ์ ์ ์ ์์๋ค. ์กฐ์ฌ ๋์์๋ค์ ๋งค์ฐ ๋ฎ์ ๋น์จ์ ์ ๋ฃ ์์น๊ธฐ๋ฐ ์ดํ๋ฆฌ์ผ์ด์
์ ์ฌ์ฉํ๊ณ ์์๋๋ฐ ์ ๋ฃ ์๋น์ค์ ๋นํ์ฌ ๋ฌด๋ฃ ์๋น์ค๋ฅผ ๋ง์ด ์ด์ฉํ๋ ์ด์ ๋ ์์น๊ธฐ๋ฐ์๋น์ค ํน์ฑ์ ๊ด๊ณ ์ ์๊ฐ ์ฉ์ดํ๊ธฐ ๋๋ฌธ์ ์ดํ๋ฆฌ์ผ์ด์
๊ฐ๋ฐ์๋ค์ด ๋ฌด๋ฃ ์๋น์ค๋ฅผ ๋ง์ด ์ ๊ณตํ๊ณ ์๋ ๊ฒ์ผ๋ก ๋ณด์ธ๋ค. ๋ํ ์์น๊ธฐ๋ฐ ์ดํ๋ฆฌ์ผ์ด์
์ด ๋์
๋จ๊ณ์ ์์ด ์๋น์๋ค์๊ฒ ๋ค์ํ ์ดํ๋ฆฌ์ผ์ด์
์ด ์ ๊ณต๋๊ณ ์์ง ๋ชปํ ๊ฒ์ผ๋ก ๋ณด์ธ๋ค.
๋์งธ, ์์น๊ธฐ๋ฐ์๋น์ค์ ํจ์ฉ๊ณผ ๋น์ฉ์ ์๋น์๋ค์ด ์ด๋ป๊ฒ ์ธ์ํ๊ณ ์๋์ง๋ฅผ ์์๋ณธ ๊ฒฐ๊ณผ, ์๋น์๋ค์ ๋
ธ์ถ๋น์ฉ๊ณผ ๋ถ์ ๋น์ฉ์ ์๋์ ์ผ๋ก ๋๊ฒ ์ธ์ํ๊ณ ์๋ ๊ฒ์ผ๋ก ๋ํ๋ฌ๋ค. ์ด๋ ์ค๋งํธํฐ ์์น๊ธฐ๋ฐ ์ดํ๋ฆฌ์ผ์ด์
์๋น์ค๊ฐ ๊ฑด์ ํ๊ฒ ํ์ฑํ๋๊ธฐ ์ํด์๋ ์๋น์์ ํ๋ผ์ด๋ฒ์๋ฅผ ๋ณดํธํ๊ณ , ์์ฅ ํ๊ฒฝ์์ ์ ๋ขฐ๋ฅผ ๊ตฌ์ถํ๋ ๋ฐฉ์์ ๋ํ ๋
ธ๋ ฅ์ด ์๊ตฌ๋จ์ ์์ฌํ๋ค.
์
์งธ, ์๋น์ํน์ฑ์ ๋ฐ๋ฅธ ํจ์ฉ๊ณผ ๋น์ฉ ์ธ์์ ์ฐจ์ด๋ฅผ ์ดํด๋ณธ ๊ฒฐ๊ณผ ํจ์ฉ์ ๊ฒฝ์ฐ ์ ๋ณดใ๊ฒฝ์ ใํธ๋ฆฌํจ์ฉ์ ์ ์ธํ ๋๋จธ์ง ํจ์ฉ์์๋ ์ ์ํ ์ฐจ์ด๋ฅผ ๋ณด์ด์ง ์์์ง๋ง, ๋
ธ์ถ๋น์ฉ๊ณผ ๋ถ์ ๋น์ฉ ๊ทธ๋ฆฌ๊ณ ๋
ธ๋ ฅ๋น์ฉ์ ์ธ๊ตฌํต๊ณํ์ ํน์ฑ์์ ์ ์ํ ์ฐจ์ด๋ฅผ ๋ณด์๋ค. ์ด๋ ์์น๊ธฐ๋ฐ์๋น์ค์ ํจ์ฉ์ด ์ฑ๋ณ์ด๋ ์ฐ๋ น๊ณผ ๊ฐ์ ์ฌํใ์ธ๊ตฌํ์ ํน์ฑ์ ์ด์ ์ ๋ง์ถ ์๋น์ค๊ฐ ์๋ ๊ฐ์ธ์ ์์น๋ฅผ ์ค์ฌ์ผ๋ก ์ ๊ณต๋๋ ์๋น์ค์ด๊ธฐ ๋๋ฌธ์ ํจ์ฉ ๋ถ๋ถ์ ๋ํด์๋ ๋ชจ๋๊ฐ ๋๊ฒ ์ธ์งํ๋ ๊ฒ์ผ๋ก ๋ณด์ธ๋ค.
๋ท์งธ, ์์น๊ธฐ๋ฐ์๋น์ค ํจ์ฉ๊ณผ ๋น์ฉ์ธ์ง์ ๋ฐ๋ฅธ ์๋น์๋ฅผ ์ ํํ ํ ๊ฒฐ๊ณผ ํจ์ฉใ๋น์ฉ ์ง๊ฐํ, ๋น์ฉ ์ง๊ฐํ, ํจ์ฉ ์ง๊ฐํ์ ์๋น์ ์ ํ์ผ๋ก ๊ตฌ๋ถ๋์๋ค. ํจ์ฉใ๋น์ฉ ์ง๊ฐํ ์๋น์ ์ง๋จ์ ํ๊ท ์ฐ๋ น์ด ๊ฐ์ฅ ๋๊ณ ์๋์ด ๋์ ์ง๋จ์ด์์ผ๋ฉฐ, ๋น์ฉ ์ง๊ฐํ์ ํ ๋ฌ ํ๊ท ์ดํ๋ฆฌ์ผ์ด์
๊ตฌ๋งค๋น์ฉ์ด ๊ฐ์ฅ ์ ์์ผ๋ฉฐ, ๋งค์ผ ์ฌ์ฉํ๋ ์ดํ๋ฆฌ์ผ์ด์
์ ๊ฐ์๋ ๊ฐ์ฅ ์ ์ ์ง๋จ์ด์๋ค. ํจ์ฉ ์ง๊ฐํ ์ง๋จ์ ๋ค๋ฅธ ์ง๋จ์ ๋นํ์ฌ ์ฌ์ฉํ๋ ์์น๊ธฐ๋ฐ ์ดํ๋ฆฌ์ผ์ด์
์ด ๊ฐ์ฅ ๋ง์์ผ๋ฉฐ, ํ ๋ฌ ํ๊ท ์ค๋งํธํฐ ์ด์ฉ ์๊ธ๊ณผ ๋งค์ผ ์ฌ์ฉํ๋ ์ดํ๋ฆฌ์ผ์ด์
์ ๊ฐ์๊ฐ ๋ค๋ฅธ ์ง๋จ๋ณด๋ค ๋ง์ ๊ฒ์ผ๋ก ๋ํ๋ฌ๋ค. ์ด๋ฌํ ๊ฒฐ๊ณผ๋ ์๋น์๊ฐ ์ค๋งํธํฐ ์์น๊ธฐ๋ฐ ์ดํ๋ฆฌ์ผ์ด์
์๋น์ค ํ์ฉ์ ํจ์ฉ๊ณผ ๋น์ฉ์ ์ด๋ป๊ฒ ์ธ์ํ๋๋์ ๋ฐ๋ผ์ ์ดํ๋ฆฌ์ผ์ด์
์ด์ฉํํ์ ์ฐจ์ด๊ฐ ์์ ์ ์์์ ์์ฌํ๋ฉฐ, ์๋น์๋ค์ด ๋น์ฉ์ ๋ํ ์ธ์ ์์ด ๋ฌด๋ฃ ์๋น์ค๋ฅผ ๋น์ฐํ๊ฒ ๋ฐ์๋ค์ด๋ ํํ์ ๋ฌธ์ ์ ์ ๋ํ ์ถํ ์ฐ๊ตฌ๊ฐ ํ์ํจ์ ์์ฌํ๋ค.๊ตญ๋ฌธ์ด๋ก
์ 1 ์ฅ ์๋ก .................................. 1
์ 1 ์ ๋ฌธ์ ์ ๊ธฐ............................... 1
์ 2 ์ ์ฐ๊ตฌ๋ชฉ์ ............................... 3
์ 2 ์ฅ ์ด๋ก ์ ๋ฐฐ๊ฒฝ............................. 4
์ 1 ์ ์์น๊ธฐ๋ฐ์๋น์ค ์ ์์ ํํฉ................ 4
1. ์์น๊ธฐ๋ฐ์๋น์ค ์ ์...................... 4
2. ์์น๊ธฐ๋ฐ์๋น์ค ๊ธฐ๋ฅ...................... 5
3. ์์น๊ธฐ๋ฐ์๋น์ค ํํฉ...................... 6
4. ์๋น์ ์์น๊ธฐ๋ฐ์๋น์ค ์์ฉ ๋ถ์ผ............ 8
5. ์ค๋งํธํฐ ์์น๊ธฐ๋ฐ ์ดํ๋ฆฌ์ผ์ด์
............ 12
์ 2 ์ ์์น๊ธฐ๋ฐ์๋น์ค์ ํจ์ฉ๊ณผ ๋น์ฉ............. 15
1. ์ค๋งํธํฐ ์์น๊ธฐ๋ฐ์๋น์ค ํจ์ฉ.............. 15
2. ์ค๋งํธํฐ ์์น๊ธฐ๋ฐ์๋น์ค ๋น์ฉ.............. 20
์ 3 ์ฅ ์ฐ๊ตฌ๋ฌธ์ ๋ฐ ์ฐ๊ตฌ๋ฐฉ๋ฒ..................... 26
์ 1 ์ ์ฐ๊ตฌ๋ฌธ์ .............................. 26
์ 2 ์ ๋ณ์์ ์ ์ ๋ฐ ์ธก์ ๋๊ตฌ................. 27
์ 3 ์ ์๋ฃ์ ์์ง ๋ฐ ๋ถ์๋ฐฉ๋ฒ................. 31
1. ์กฐ์ฌ๋์ ๋ฐ ์๋ฃ ์์ง ๋ฐฉ๋ฒ................ 31
2. ์๋ฃ์ ๋ถ์ ๋ฐฉ๋ฒ........................ 32
์ 4 ์ ์กฐ์ฌ๋์์์ ํน์ฑ....................... 32
1. ์กฐ์ฌ๋์์์ ์ผ๋ฐ์ ํน์ฑ.................. 32
์ 4 ์ฅ ์ฐ๊ตฌ๊ฒฐ๊ณผ ๋ฐ ๋ถ์........................ 34
์ 1 ์ ์ค๋งํธํฐ ์ฌ์ฉ ํํฉ..................... 34
1. ์กฐ์ฌ๋์์์ ์ค๋งํธํฐ ์ฌ์ฉ ํํฉ............ 34
2. ์ค๋งํธํฐ ์์น๊ธฐ๋ฐ ์ดํ๋ฆฌ์ผ์ด์
์ฌ์ฉ ํํฉ.... 37
์ 2 ์ ์ค๋งํธํฐ ์์น๊ธฐ๋ฐ์๋น์ค์ ํจ์ฉ๊ณผ ๋น์ฉ..... 41
1. ์ค๋งํธํฐ ์์น๊ธฐ๋ฐ์๋น์ค์ ํจ์ฉ............ 41
2. ์ค๋งํธํฐ ์์น๊ธฐ๋ฐ์๋น์ค์ ๋น์ฉ............ 45
3. ์ค๋งํธํฐ ์์น๊ธฐ๋ฐ์๋น์ค์ ํจ์ฉใ๋น์ฉ ์์ธ์
์ง๋จ๋ณ ์ฐจ์ด............................. 49
์ 3 ์ ์์น๊ธฐ๋ฐ์๋น์ค์ ํจ์ฉ๊ณผ ๋น์ฉ์ ๋ฐ๋ฅธ ์ ํํ
๋ฐ ์ ํ๋ณ ์๋น์ ํน์ฑ ๋ถ์................. 52
1. ํจ์ฉ๊ณผ ๋น์ฉ ์ฐจ์์ ๋ฐ๋ฅธ ์ ํํ............ 52
2. ์๋น์ ์ ํ๋ณ ์ง๋จ๊ฐ ์ฐจ์ด................ 54
3. ์๋น์ ์ ํ๋ณ ํน์ง...................... 58
์ 5 ์ฅ ๊ฒฐ๋ก ๋ฐ ์ ์ธ............................ 60
์ 1 ์ ์์ฝ ๋ฐ ๊ฒฐ๋ก ........................... 60
์ 2 ์ ์ ์ธ.................................. 64
์ฐธ๊ณ ๋ฌธํ...................................... 65
์ค๋ฌธ์ง........................................ 73
Abstract..................................... 87Maste
์๋น์ ํ๋ผ์ด๋ฒ์ ์ญ์ค ๊ฒฝํ์ ๋ํ ์ฐ๊ตฌ
ํ์๋
ผ๋ฌธ (๋ฐ์ฌ)-- ์์ธ๋ํ๊ต ๋ํ์ : ์๋น์ํ๊ณผ, 2016. 2. ๋์ข
์ฐ.๋ณธ ์ฐ๊ตฌ๋ ์๋น์์ ์ฌ์
์ ๊ฐ์ ๊ฑฐ๋ ํ๊ฒฝ์์ ๋ฐ์ํ๋ ์๋น์์ ํ๋ผ์ด๋ฒ์ ํ๋์ ํ๋์ ๋ถ์ผ์น๋ฅผ ์๋น์ ํ๋ผ์ด๋ฒ์ ์ญ์ค๋ก ์ฌ์ ์ ํ๊ณ ์ ํ๋ฉฐ, ์๋น์ ํ๋ผ์ด๋ฒ์ ์ญ์ค ๊ฐ๋
์ ํ ๋๋ก ์๋น์ ํ๋ผ์ด๋ฒ์ ์ญ์ค์ด ์๋น์์๊ฒ ๋ฏธ์น๋ ์ํฅ๋ ฅ ํ์ธ์์ ์ถ๋ฐํ์ฌ ์๋น์์ ์ฌ์
์๊ฐ ์์ํ ์ ์๋ ์์ฅ ํ๊ฒฝ ์กฐ์ฑ์ ์ด๋ฐ์งํ ์ ์๋ ๊ธฐ์ด ์๋ฃ๋ฅผ ์ ๊ณตํ๊ณ ์ ํ๋ค. ์๋น์ ํ๋ผ์ด๋ฒ์ ์ญ์ค์ ์๋น์๊ฐ ๊ฐ์ธ์ ๋ณด๋ผ๋ ์์์ ํ์ฉํ์ฌ ์์ฅ ํ๊ฒฝ์์ ์๋น๋ฅผ ํ๊ณ ํจ์ฉ์ ์ป๋ ๋ค๋ ์ ์์ ๊ธฐ์กด์ ํ๋ผ์ด๋ฒ์ ์ญ์ค๊ณผ ๊ทธ ๋งฅ์ ๊ฐ์ด ํ์ง๋ง, ์๋น์์๊ฒ ๋ฏธ์น ์ ์๋ ์ํฅ๋ ฅ๊ณผ ์๋น์ ๊ฒฝํ์ ๊ด์ ์์ ํ๋ผ์ด๋ฒ์ ์ญ์ค์ ์ดํด๋ณธ๋ค๋ ์ ์์ ์ฐจ๋ณ์ฑ์ ๊ฐ๋๋ค. ์ด์ ๋ณธ ์ฐ๊ตฌ๋ ์๋น์ ๊ฒฝํ์ผ๋ก์ ํ๋ผ์ด๋ฒ์ ์ญ์ค์ ์ดํด๋ณด๊ธฐ ์ํด ์๋น์๊ฐ ์๋น์ ํ๋ผ์ด๋ฒ์ ์ญ์ค์ ์ธ์งํ๊ณ ์์ผ๋ฉฐ, ๊ฐ์ธ๋ง๋ค ์ ๋์ ์ฐจ์ด๊ฐ ์๊ณ , ์๋น์ค ์ ํ์ ๋ฐ๋ผ ์๋น์ ํ๋ผ์ด๋ฒ์ ์ญ์ค์ ์ํฅ ์์ธ๊ณผ ์๋น์ ๋ฐ์์ ์ฐจ์ด๊ฐ ์์ ์ ์์์ ์ฃผ์ ๋
ผ์ ์ผ๋ก ์ค์ ํ๊ณ ์๋น์ ํ๋ผ์ด๋ฒ์ ์ญ์ค ๊ฒฝํ์ ์ดํด๋ณด๊ณ ์ ํ์๋ค.
๋ณธ ์ฐ๊ตฌ๋ ์จ๋ผ์ธ ํ๊ฒฝ์์ ์๋น์ ํ๋ผ์ด๋ฒ์ ์ญ์ค ๊ฒฝํ์ ์ดํด๋ณด๊ธฐ ์ํด ๋์ผํ ์ฃผ์ ๋ฅผ ๊ฐ์ง๊ณ ์ง์ ์ฐ๊ตฌ์ ์์ ์ฐ๊ตฌ๋ฅผ ์ํํ์๋ค. ์ง์ ์ฐ๊ตฌ์์๋ ์๋น์ ํ๋ผ์ด๋ฒ์ ์ญ์ค๊ณผ ๊ด๋ จ๋ ๋ค์ํ ์๋น์ ๊ฒฝํ์ ์ฌ๋ก๋ฅผ ๋ถ์ํ๊ณ , ์๋น์ ํ๋ผ์ด๋ฒ์ ์ญ์ค์ ํจ๋ฌ๋ค์ ๋ชจํ์ ์ ์ํ๊ณ ์ ํ์๋ค. ๊ทธ๋ฆฌ๊ณ ์๋น์๋ค์ ์๋น์ ํ๋ผ์ด๋ฒ์ ์ญ์ค ๊ฒฝํ์ ํต์ฌ๋ฒ์ฃผ๋ฅผ ์ฐพ๊ณ , ํต์ฌ๋ฒ์ฃผ๋ฅผ ํ ๋๋ก ์๋น์๋ฅผ ์ ํํ ํ๊ณ ์ ํ์๋ค. ์์ ์ฐ๊ตฌ์์๋ ์ค๋งํธํฐ์์ ์ ๊ณต๋๊ณ ์๋, SNS, M-์ปค๋จธ์ค, ์์น๊ธฐ๋ฐ ์๋น์ค๋ฅผ ์ค์ฌ์ผ๋ก ์๋น์ ํ๋ผ์ด๋ฒ์ ์ญ์ค์ ์ดํด๋ณด๊ณ , ๊ฐ ์๋น์ค ์ ํ๋ณ๋ก ์๋น์ ํ๋ผ์ด๋ฒ์ ์ญ์ค์ ์ํฅ ์์ธ๊ณผ ์๋น์ ๋ฐ์์ ํจ๊ป ์ดํด๋ณด๊ณ ์ ํ์๋ค.
๋ณธ ์ฐ๊ตฌ์ ๊ฒฐ๊ณผ๋ค์ ํ ๋๋ก ๋ค์๊ณผ ๊ฐ์ ๊ฒฐ๋ก ์ ๋์ถํ์๋ค.
์ฒซ์งธ ์๋น์ ํ๋ผ์ด๋ฒ์ ์ญ์ค์ ๋จ์ํ ๊ฒฝํ์ ์ ใ๋ฌด๊ฐ ์๋ ์ ๋๋ก ์ธก์ ๋ ์ ์์์ด ํ์ธ๋์๋ค. ๋ณธ ์ฐ๊ตฌ๋ ์๋น์ ํ๋ผ์ด๋ฒ์ ์ญ์ค์ ์๋น์๊ฐ ์ธ์งํ๋ฉฐ, ๊ทธ ์ ๋์ ๋ํ ์ฃผ๊ด์ ํ๊ฐ๊ฐ ๊ฐ๋ฅํจ์ ๊ฐ์ ํ์๋ค. ๋ณธ ์ฐ๊ตฌ์ ์ง์ ์ฐ๊ตฌ ๊ฒฐ๊ณผ, ์๋น์๋ค์ ๊ฐ์ธ์ด ๊ฒฝํํ ์๋น์ ํ๋ผ์ด๋ฒ์ ์ญ์ค์ ์ ํ๊ณผ ์ ๋์ ๋ํด์ ์ธ์งํ๊ณ ์๋ ๊ฒ์ผ๋ก ๋ํ๋ฌ๋ค. ๋ณธ ์ฐ๊ตฌ์ ์์ ์ฐ๊ตฌ ๊ฒฐ๊ณผ, ์๋น์ ํ๋ผ์ด๋ฒ์ ์ญ์ค ์ ๋์ ๋ํ ์๋น์ ์๋ต ๋ถํฌ๋๋ ์๋น์๋ค์ด ์๋น์ ํ๋ผ์ด๋ฒ์ ์ญ์ค์ ์ธ์งํ๊ณ , ๊ทธ ์ ๋์ ๋ํด์๋ ์ฃผ๊ด์ ์ธ ํ๊ฐ๊ฐ ๊ฐ๋ฅํจ์ ๋ณด์ฌ์ฃผ๋ ๊ฒฐ๊ณผ๋ผ๊ณ ํ ์ ์๋ค.
๋์งธ, ์๋น์ ํ๋ผ์ด๋ฒ์ ์ญ์ค์ ๋ค์ํ๊ฒ ๊ฒฝํ๋ ์ ์๋ค. ๋ณธ ์ฐ๊ตฌ์ ์ง์ ์ฐ๊ตฌ ๊ฒฐ๊ณผ, ๋ค์ํ ์๋น์ ํ๋ผ์ด๋ฒ์ ์ญ์ค ๊ฒฝํ์ด ํ์ธ๋์์ผ๋ฉฐ, ์๋น์ ํ๋ผ์ด๋ฒ์ ์ญ์ค์ ๋ํ ๋์ ์ ๋ต๊ณผ ๊ฒฐ๊ณผ์ ๋ฐ๋ผ ์๋น์ ๊ฒฝํ์ ์ฐจ์ด๊ฐ ๋ํ๋ฌ๋ค. ๋ณธ ์ฐ๊ตฌ์ ์์ ์ฐ๊ตฌ ๊ฒฐ๊ณผ, ์๋น์ค ์ ํ์ ๋ฐ๋ผ ์๋น์ ํ๋ผ์ด๋ฒ์ ์ญ์ค ์์ค์ ์ฐจ์ด๊ฐ ์๋ ๊ฒ์ผ๋ก ๋ํ๋ฌ๋ค. ์ด๋ ์๋น์ ํ๋ผ์ด๋ฒ์ ์ญ์ค์ ์ดํด๋ณด๋๋ฐ ๋ค์์ฑ์ ๋ํ ๊ณ ๋ ค๊ฐ ํ์ํจ์ ๋ณด์ฌ์ฃผ๋ ๊ฒฐ๊ณผ๋ผ๊ณ ํ ์ ์๋ค. ์๋น์ ํ๋ผ์ด๋ฒ์ ์ญ์ค ๊ฒฝํ์ ๋ค์์ฑ์ ์ด์ง์ฑ์ ๊ฐ์ง ์๋น์๋ค์ ๊ณตํต์ ๊ณผ ์ฐจ์ด์ ์ ๋ํ ํ์
์ ๊ฐ๋ฅํ๊ฒ ํ๋ค. ๊ทธ๋ฌ๋ฏ๋ก ์ด๋ฌํ ๊ฒฐ๊ณผ๋ค์ ์ ๋ถ์ ์
์ฅ์์๋ ์ธ๋ถํ๋๊ณ ์คํจ์ฑ ์๋ ํ๋ผ์ด๋ฒ์ ๊ด๋ จ ์ ์ฑ
์ด๋ ๊ธฐ์ค์ ์ ์ ํ๋๋ฐ ๋ฐํ์ด ๋ ์ ์์ ๊ฒ์ด๋ฉฐ, ๊ธฐ์
์
์ฅ์์๋ ์๋น์ ํ๋ผ์ด๋ฒ์ ์ญ์ค ๊ฒฝํ์ ๋ํ ๊ณตํต์ ๊ณผ ์ฐจ์ด์ ์ ์ดํดํ๋๋ฐ ๊ธฐ์ด ์๋ฃ๋ก ํ์ฉ๋ ์ ์์ ๊ฒ์ด๋ค.
์
์งธ, ์๋น์ค ์ ํ๋ณ๋ก ์๋น์ ํ๋ผ์ด๋ฒ์ ์ญ์ค์ ์ํฅ ์์ธ์ ์ฐจ์ด๊ฐ ์์์ด ํ์ธ๋์๋ค. ๋ณธ ์ฐ๊ตฌ์ ์ง์ ์ฐ๊ตฌ ๊ฒฐ๊ณผ, ์๋น์ ํ๋ผ์ด๋ฒ์ ์ญ์ค์ ๋ฐ์์ํค๋ ์์ธ(์ธ๊ณผ์ ์กฐ๊ฑด)์ค ๊ฐ์ธ์ ๋ณด์ ํ์ฉํ๋ ์ด์ ๊ฐ ์๋น์ค ์ ํ์ ๋ฐ๋ผ ๋ค๋ฅด๊ฒ ๋ํ๋ฌ๋ค. SNS ์๋น์ค์ ๊ฒฝ์ฐ ์ฆ๊ฑฐ์์ด๋ ์ฌ๋ฏธ๋ฅผ ์ป๊ธฐ ์ํด, ํ๋ผ์ด๋ฒ์ ์ฐ๋ ค๊ฐ ์์์๋ ๊ฐ์ธ์ ๋ณด๋ฅผ ์ ๊ณตํ๋ค๋ ์๋ต์ ํ์๊ณ , ์ ์์๊ฑฐ๋๋ ์์น ๊ด๋ จ ์๋น์ค๋ ํธ๋ฆฌํจ์ด๋ ๊ฒฝ์ ์ ์ธ ํํ์ ์ป๊ธฐ ์ํด ๊ฐ์ธ์ ๋ณด๋ฅผ ํ์ฉํ๋ค๋ ์๋ต์ ํ์๋ค. ๋ณธ ์ฐ๊ตฌ์ ์์ ์ฐ๊ตฌ ๊ฒฐ๊ณผ, SNS ์๋น์ค์์๋ ์พ๋ฝ์ ์๋น ๊ฐ์น๊ฐ, M-์ปค๋จธ์ค์ ์์น๊ธฐ๋ฐ ์๋น์ค์์๋ ๊ฒฝ์ ์ ์๋น ๊ฐ์น, ์พ๋ฝ์ ์๋น ๊ฐ์น, ์ฌํ์ ์๋น ๊ฐ์น๊ฐ ์๋น์ ํ๋ผ์ด๋ฒ์ ์ญ์ค์ ์ํฅ์ ๋ฏธ์น๋ ๊ฒ์ผ๋ก ๋ํ๋ฌ๋ค. ์ด๋ฌํ ๊ฒฐ๊ณผ๋ ์๋น์ค ์ ํ์ด ์๋น์ ํ๋ผ์ด๋ฒ์ ์ญ์ค์ ์ํฅ์ ๋ฏธ์น๋ ์ค์ํ ์์ธ์ด ๋ ์ ์์์ ์์ฌํ๋ฉฐ, ์๋น์ค ์ ํ์ ๋ฐ๋ผ ๊ฐ์ธ์ ์๋น์ ํ๋ผ์ด๋ฒ์ ์ญ์ค ๊ฒฝํ์๋ ์ฐจ์ด๊ฐ ์์ ์ ์์์ ์์ธกํด ๋ณผ ์ ์๋ค. ์ด๋ ์๋น์ค ์ฐจ์์์ ์๋น์ ํ๋ผ์ด๋ฒ์ ์ญ์ค์ ํด์ํ๊ณ ์ด์ฉํ๋๋ฐ ์ ์ฉํ๊ฒ ํ์ฉ ๋ ์ ์์ ๊ฒ์ด๋ค.
๋ท์งธ, ํ๋ผ์ด๋ฒ์์ ๋ํ ๊ฐ์ธ์ ๋ฌด๊ด์ฌํ ํ๋๊ฐ ์๋น์ ํ๋ผ์ด๋ฒ์ ์ญ์ค ๊ฒฝํ์ ์ํฅ์ ๋ฏธ์น๋ ์์ธ์์ด ํ์ธ๋์๋ค. ๋ณธ ์ฐ๊ตฌ์ ์ง์ ์ฐ๊ตฌ ๊ฒฐ๊ณผ ํ๋ผ์ด๋ฒ์์ ๋ฌด๊ด์ฌํ ์๋น์์ ๊ฒฝ์ฐ ๊ฐ์ธ์ด ๊ฒฝํํ ์๋น์ ํ๋ผ์ด๋ฒ์ ์ญ์ค์ ์ ๋๋ฅผ ๋ฎ์ ์์ค์ผ๋ก ํ๊ฐํ๊ณ ์์์ผ๋ฉฐ, ์๋น์ ํ๋ผ์ด๋ฒ์ ์ญ์ค ๋ฐ์ ์ดํ ๋ถ์ ์ ๊ฐ์ ๊ฒฝํ์ ๊ฑฐ์ ํ์ง ์๋ ๊ฒ์ผ๋ก ๋ํ๋ฌ๋ค. ๋ณธ ์ฐ๊ตฌ์ ์์ ์ฐ๊ตฌ ๊ฒฐ๊ณผ, SNS ์๋น์ค์์ ํ๋ผ์ด๋ฒ์์ ๋ฌด๊ด์ฌํ ์๋น์ ์ผ์๋ก ์๋น์ ํ๋ผ์ด๋ฒ์ ์ญ์ค์ ์ ๋๊ฐ ์ฆ๊ฐํ๋ ๊ฒ์ผ๋ก ๋ํ๋ฌ๋ค. ์ง์ ์ฐ๊ตฌ ๊ฒฐ๊ณผ์ ์์ ์ฐ๊ตฌ์ ๊ฒฐ๊ณผ๊ฐ ์๋ฐ๋ ๊ฒ์ผ๋ก ๋์ถ๋์์ผ๋ ์ด๋ ํ๋ผ์ด๋ฒ์์ ๋ํ ๊ฐ์ธ์ ๋ฌด๊ด์ฌํ ํ๋๊ฐ ์๋น์ ํ๋ผ์ด๋ฒ์ ์ญ์ค์ ์ฆ๊ฐ์ํค๊ฑฐ๋ ๊ฐ์์ํค๋๋ฐ ์ํฅ์ ๋ฏธ์น ์ ์์์ ์์ฌํ๋ค. ๋ํ, ํ๋ผ์ด๋ฒ์์ ๋ํ ๊ฐ์ธ์ ๊ด์ฌ ์ ๋๊ฐ ์๋น์ ํ๋ผ์ด๋ฒ์ ์ญ์ค๋ก ๋ฐ์๋ ์ ์๋ ๋ถ์ ์ ๊ฐ์ ์ ์กฐ์ ํ๋ ์์ธ์ด ๋ ์ ์์์ ์์ฌํ๋ค.
๋ค์ฏ์งธ, ์๋น์ ํ๋ผ์ด๋ฒ์ ์ญ์ค์ ์๋น์์ ๋ถ์ ์ ๊ฐ์ ๋ฐ์์ ์ํฅ์ ๋ฏธ์น๋ ์ ํ์์ธ์ด ๋ ์ ์์์ด ํ์ธ๋์๋ค. ๋ณธ ์ฐ๊ตฌ์ ์ง์ ์ฐ๊ตฌ ๊ฒฐ๊ณผ, ์๋น์๋ค์ ์๋น์ ํ๋ผ์ด๋ฒ์ ์ญ์ค๋ก ๋ถ์ ์ ์ธ ๊ฐ์ ์ ๊ฒฝํํ๋ ๊ฒ์ผ๋ก ๋ํ๋ฌ๋ค. ๋ณธ ์ฐ๊ตฌ์ ์์ ์ฐ๊ตฌ ๊ฒฐ๊ณผ, SNS, M-์ปค๋จธ์ค, ์์น๊ธฐ๋ฐ ์๋น์ค ๋ชจ๋์์ ์๋น์ ํ๋ผ์ด๋ฒ์ ์ญ์ค์ด ๋ถ์ ์ ๊ฐ์ ์ ์ํฅ์ ๋ฏธ์น๋ ๊ฒ์ผ๋ก ๋ํ๋ฌ์ผ๋ ์๋น์ค ์ ํ์ ๋ฐ๋ผ ์ํฅ์ ๋ฐฉํฅ์๋ ์ฐจ์ด๊ฐ ์์๋ค. ์ด๋ ์๋น์ ํ๋ผ์ด๋ฒ์ ์ญ์ค๋ก ์๋น์๋ค์ด ๋ถ์ ์ ๊ฐ์ ์ ๊ฒฝํํ ์ ์์์ ์๋ฏธํ๋ฉฐ, ์๋น์ ํ๋ผ์ด๋ฒ์ ์ญ์ค๋ก ๋ถ์ ์ ๊ฐ์ ์ด ์ฆ๊ฐํ๋ ์๋น์ค๋ค์ ๊ฒฝ์ฐ ์๋น์๋ค์ ๋ถ์ ์ ๊ฐ์ ์ ๊ฐ์์์ผ ์ค ์ ์๋ ๋งค๊ฐ์์ธ์ด๋ ์กฐ์ ์์ธ๋ค์ ๋ํ ์ฐ๊ตฌ๊ฐ ์๊ตฌ๋๋ค.
์ฌ์ฏ์งธ, ์๋น์ ํ๋ผ์ด๋ฒ์ ์ญ์ค์ ๊ธ์ ์ ๋ฐ์์ ์ํฅ์ ๋ฏธ์น ์ ์๋ ์์ธ์ด ๋ ์ ์๋ค. ๋ณธ ์ฐ๊ตฌ์ ์ง์ ์ฐ๊ตฌ ๊ฒฐ๊ณผ, ์์กดํ์ ์ํ๋ ์๋น์๋ค์ ์๋น์ ํ๋ผ์ด๋ฒ์ ์ญ์ค ๋ฐ์ ์, ๊ฐ์ธ์ ํ์ ๊ฐ์ธ์ ๋ณด ๋ณดํธ ํ๋๊ณผ ํ์ฉ ํ๋์ ๋๋์๋ณด๊ณ , ๊ท ํ์ ์ธ ๊ฐ์ธ์ ๋ณด ๋ณดํธ์ ํ์ฉ ํ๋์ผ๋ก ๋ง์กฑ๊ฐ์ ๋๋ผ๋ ๊ฒ์ผ๋ก ๋ํ๋ฌ๋ค. ๋ณธ ์ฐ๊ตฌ์ ์์ ์ฐ๊ตฌ ๊ฒฐ๊ณผ, ๋ชจ๋ ์๋น์ค ์ ํ์์ ์๋น์ ํ๋ผ์ด๋ฒ์ ์ญ์ค์ด ์๋น์ค ์ง์ ์ฌ์ฉ ์๋๋ฅผ ์ฆ๊ฐ์ํค๋ ๊ฒ์ผ๋ก ๋ํ๋ฌ๋ค. ํ์ง๋ง, ์๋น์ ํ๋ผ์ด๋ฒ์ ์ญ์ค์ด ๋ถ์ ์ ๊ฐ์ ์ ๋งค๊ฐ๋ก ์๋น์ค ์ง์ ์ฌ์ฉ ์๋์ ๋ฏธ์น๋ ์ํฅ๋ ฅ์์๋ SNS๋ฅผ ์ ์ธํ M-์ปค๋จธ์ค, ์์น๊ธฐ๋ฐ ์๋น์ค์์๋ง ์ ์ํ ๊ฒ์ผ๋ก ๋ํ๋ฌ๋ค. ์ด๋ฌํ ๊ฒฐ๊ณผ๋ SNS ์๋น์ค์ ๊ฒฝ์ฐ ์๋น์ ํ๋ผ์ด๋ฒ์ ์ญ์ค๋ก ๋ฐ์๋ ์ ์๋ ๋ถ์ ์ ๊ฐ์ ์ด ์๋น์ค ์ด์ฉ์ ์ํฅ์ ๋ฏธ์น์ง ์์ ์ ์์์ ์ง์ํด๋ณผ ์ ์๋ค. M-์ปค๋จธ์ค๋ ์์น๊ธฐ๋ฐ ์๋น์ค์ ํ์ฉ๋๋ ๊ฐ์ธ์ ๋ณด๋ SNS ์๋น์ค์์ ํ์ฉ๋๋ ๊ฐ์ธ์ ๋ณด ๋ณด๋ค ๋ ๋ฏผ๊ฐํ ์ ๋ณด๋ค์ด ๋ง๊ธฐ ๋๋ฌธ์ผ๋ก ๋ณด์ด๋ฉฐ, SNS ์์๋ ๊ฐ์ธ์ ๋ณด ์ ๊ณต๊ณผ ํจ๊ป ํ์ธ์ ์ ๋ณด๋ฅผ ํ์ธํ๊ณ ํ์ฉํ ์ ์๊ธฐ ๋๋ฌธ์ ๊ฐ์ธ์ ๋ณด์ ๋ํ ์ํ์ฑ์ด๋ ์ฐ๋ ค์ ์ ๋๊ฐ ๋ฎ์ ์ ์์ ๊ฒ์ผ๋ก ์์ธกํด ๋ณผ ์ ์๋ค. ์ด๋ ์๋น์ ํ๋ผ์ด๋ฒ์ ์ญ์ค์ด ์๋น์์ ๊ธ์ ์ ๋ฐ์์๋ ์ํฅ์ ๋ฏธ์น ์ ์์์ ์์ฌํ๋ค. ํ์ง๋ง, ์๋น์์ ๊ธ์ ์ ๋ฐ์์ด ์ง์์ ์ธ ๊ฒ์ด๋ผ๊ณ ํ๋จํ๊ธฐ๋ ์ด๋ ต๊ณ ๋ค์ํ ์์๋ค์ ์ํด ์ํฅ์ ๋ฐ์ ์ ์๊ธฐ ๋๋ฌธ์ ์๋น์์ ๊ธ์ ์ ๋ฐ์์ ์ง์์์ผ ์ค ์ ์๋ ์์ธ๋ค์ ๋ํ ์ฐ๊ตฌ๊ฐ ์๊ตฌ๋๋ค.
์ผ๊ณฑ์งธ, ์๋น์๋ค์ ๋ค์ํ ์ ๋ต์ ์ด์ฉํด ์๋น์ ํ๋ผ์ด๋ฒ์ ์ญ์ค์ ๋์ํ๊ณ ์์์ด ํ์ธ๋์๋ค. ๋ณธ ์ฐ๊ตฌ์ ์ง์ ์ฐ๊ตฌ ๊ฒฐ๊ณผ, ์๋น์๋ค์ ์๋น์ ํ๋ผ์ด๋ฒ์ ์ญ์ค์ ์๋๊ฐ ์ ์ง, ๋ฌด๊ด์ฌ, ์๊ธฐํฉ๋ฆฌํ ์ ๋ต์ ํ์ฉํ๊ณ ์๋ ๊ฒ์ผ๋ก ๋ํ๋ฌ๋ค. ์๋๊ฐ ์ ์ง์ ๋ฌด๊ด์ฌ์ ๊ฒฝ์ฐ ์๋น์ ํ๋ผ์ด๋ฒ์ ์ญ์ค์ ์ ๋๊ฐ ๋ฎ์ ํธ์ด์์ผ๋, ์๊ธฐํฉ๋ฆฌํ์ ๊ฒฝ์ฐ ์ญ์ค์ ์ ๋๊ฐ ํฐ ๊ฒ์ผ๋ก ๋์ถ๋์๋ค. ์ด๋ ์๊ธฐํฉ๋ฆฌํ๊ฐ ์๋น์ ํ๋ผ์ด๋ฒ์ ์ญ์ค์ ์ ๋๊ฐ ๋์ ์๋น์๋ค์ด ์ทจํ ์ ์๋ ์ ๋ต ์ค ํ๋๋ผ๋ ๊ฒ์ ์์ฌํ๋ค. ์๊ธฐํฉ๋ฆฌํ๊ฐ ๋ฌด์กฐ๊ฑด ๋ถ์ ์ ์ธ ๊ฒ์ด๋ผ๊ณ ๋ณผ ์๋ ์์ผ๋ ๊ณผ๋ํ ์๊ธฐํฉ๋ฆฌํ๋ ์ด๋ ค์์ ์๊ฐ์ ์ผ๋ก ํผํ๋ ค๋ ๋ถ์ ์ ์ธ ์๊ธฐ ๋ฐฉ์ด๊ฐ ๋ ์ ์๊ณ , ์ธ๋ถ์ ์ฑ
์์ ์ ๊ฐํ์ฌ ์์ ์ ์๋ฌด๋ฅผ ๋คํ์ง ์๋ ๋ถ์์ฉ์ ๋ฐ์์ํฌ ์ ์๋ค. ๋ฐ๋ผ์ ์๋น์๋ค์ด ์๋น์ ํ๋ผ์ด๋ฒ์ ์ญ์ค์ ๋์ํ๊ธฐ ์ํด ์ทจํ๋ ์ ๋ต๋ค์ด ์๋น์์๊ฒ ์ด๋ ํ ์ํฅ์ ๋ฏธ์น ์ ์๋์ง์ ๋ํ ์ถ๊ฐ์ ์ธ ์ฐ๊ตฌ๊ฐ ํ์ํ๋ฉฐ, ์๊ธฐํฉ๋ฆฌํ์ ์ ๋์ ๋ฐ๋ผ ์๋น์ ํ๋ผ์ด๋ฒ์ ์ญ์ค, ๋ถ์ ์ ๋ฐ์, ๊ทธ๋ฆฌ๊ณ ๊ธ์ ์ ๋ฐ์์ ์ด๋ ํ ์ฐจ์ด๊ฐ ๋ฐ์ํ๋์ง ์ดํด๋ณด๋ ๊ฒ์ด ์๊ตฌ๋๋ค.์ 1 ์ฅ ์๋ก 1
์ 1 ์ ๋ฌธ์ ์ ๊ธฐ 1
์ 2 ์ ์ฐ๊ตฌ ๋ชฉ์ 4
์ 2 ์ฅ ์ด๋ก ์ ๋ฐฐ๊ฒฝ ๋ฐ ๊ด๋ จ ์ฐ๊ตฌ์ ๊ณ ์ฐฐ 5
์ 1 ์ ์๋น์ ํ๋ผ์ด๋ฒ์ ์ญ์ค ๊ฒฝํ 5
1. ์๋น์ ํ๋ผ์ด๋ฒ์ ์ญ์ค 5
1) ์๋น์ ํ๋ผ์ด๋ฒ์์ ๊ฐ๋
5
2) ์๋น์ ํ๋ผ์ด๋ฒ์ ์ญ์ค์ ๊ฐ๋
9
2. ์จ๋ผ์ธ ํ๊ฒฝ์์ ์๋น์ ํ๋ผ์ด๋ฒ์ ์ญ์ค ๊ฒฝํ 12
1) ์๋น์ ๊ฒฝํ 12
2) ๊ฒฝํ์ผ๋ก์ ์๋น์ ํ๋ผ์ด๋ฒ์ ์ญ์ค 19
์ 2 ์ ์๋น์ ํ๋ผ์ด๋ฒ์ ์ญ์ค์ ์ํฅ ์์ธ 21
1. ์๋น์์ ํจ์ฉ ์ธ์ 21
1) ์๋น์ ํจ์ฉ 21
2) ์๋น ๊ฐ์น์ ๋ฐ๋ฅธ ํจ์ฉ ์ธ์ 25
3) ์๋น์ค ์ ํ์ ๋ฐ๋ฅธ ํจ์ฉ์ ๋ค์ํ 26
2. ์๋น์์ ํ๋ผ์ด๋ฒ์ ๋น์ฉ ์ธ์ 30
1) ์๋น์ ๋น์ฉ 30
2) ํ๋ผ์ด๋ฒ์ ๋น์ฉ ์ฆ๊ฐ 31
2) ํ๋ผ์ด๋ฒ์ ๋น์ฉ ๊ณ์ฐ์ ์ด๋ ค์ 32
3. ์๋น์์ ํ๋ผ์ด๋ฒ์์ ๋ํ ํ๋ 34
1) ์๋น์ ํ๋ 34
2) ์๋น์ ํ๋ผ์ด๋ฒ์ ํ๋ 36
์ 3 ์ ์๋น์ ํ๋ผ์ด๋ฒ์ ์ญ์ค๊ณผ ์๋น์ ๋ฐ์ 38
1. ๊ท์ธ ๊ณผ์ ๊ณผ ์ฌ๋ฆฌ์ ๋ฐฉ์ด ๊ธฐ์ 38
2. ๋ถ์ ์ ๋ฐ์ 41
3. ๊ธ์ ์ ๋ฐ์ 44
์ 3 ์ฅ ์ฐ๊ตฌ๋ฌธ์ ๋ฐ ์ฐ๊ตฌ๋ฐฉ๋ฒ 49
์ 1 ์ ์ฐ๊ตฌ ๋ฌธ์ 49
์ 2 ์ ์ฐ๊ตฌ ๋ฐฉ๋ฒ ๋ฐ ์๋ฃ ์์ง 51
1. ์๋น์ ์ฌ์ธต๋ฉด์ 51
2. ์๋น์ ์จ๋ผ์ธ ์ค๋ฌธ์กฐ์ฌ 57
์ 4 ์ฅ ์๋น์ ํ๋ผ์ด๋ฒ์ ์ญ์ค ํจ๋ฌ๋ค์ ๋ชจํ ๋์ถ ๋ฐ ์๋น์ ์ ํํ 72
์ 1 ์ ์๋น์ ํ๋ผ์ด๋ฒ์ ์ญ์ค ๊ฒฝํ ๋ฒ์ฃผ์ ๊ฐ๊ด 72
1.์๋น์ ํ๋ผ์ด๋ฒ์ ์ญ์ค ๊ฒฝํ ๊ด๋ จ ๋ฒ์ฃผ ๋์ถ 72
1)์ค๋งํธ ๊ธฐ๊ธฐ ์ฌ์ฉ 72
2)์จ๋ผ์ธ ์ ์ ๊ธฐํ ์ฆ๊ฐ 73
3)์๋ํ๋ ์์ฌ ๊ฒฐ์ 74
4)๊ฐ์ธ์ ๋ณด์ ์์ํ 75
5)๊ฐ์ธ์ ๋ณด ๋ณดํธ ๋น์ฉ ์ฆ๊ฐ 77
6)์๋น์ ํ๋ผ์ด๋ฒ์ ์ญ์ค 79
7)ํผํด ๋ฐ์ ๊ฐ๋ฅ์ฑ 82
8)๊ฐ์ธ์ ๋ณด ๋ณดํธ ์ฑ
์์์ฌ 83
9)๋ฌด๊ด์ฌ 84
10)์๋๊ฐ ์ ์ง 85
11)์๊ธฐ ํฉ๋ฆฌํ 85
12)๋ฌด๋ฐ์ 86
13)๋ง์กฑ 87
14)๋ณํ์ ๋ํ ๋ค์ง 87
15)๋ถ์ ์ ๊ฐ์ ๊ฒฝํ 87
์ 2 ์ ์๋น์ ํ๋ผ์ด๋ฒ์ ์ญ์ค์ ํจ๋ฌ๋ค์ ๋ชจํ ๋์ถ 89
1.ํจ๋ฌ๋ค์ ๋ชจํ ๋์ถ 89
1)ํจ๋ฌ๋ค์ ๋ชจํ ์์๋ค์ ์์ฑ๊ณผ ์ฐจ์ 91
์ 3 ์ ์๋น์ ํ๋ผ์ด๋ฒ์ ์ญ์ค์ ํต์ฌ๋ฒ์ฃผ์ ์๋น์ ์ ํํ 96
1.ํต์ฌ ๋ฒ์ฃผ ๋์ถ 96
2.์๋น์ ์ ํํ 98
1)์๊ธฐ ํฉ๋ฆฌํํ 99
2)๋ฌด๊ด์ฌํ 100
3)์์กดํ 100
์ 4 ์ ์ ๊ฒฐ 103
์ 5 ์ฅ ์๋น์ ํ๋ผ์ด๋ฒ์ ์ญ์ค์ ์ํฅ ์์ธ๊ณผ ์๋น์ ๋ฐ์ 105
์ 1 ์ ์๋น์ ํ๋ผ์ด๋ฒ์ ์ญ์ค์ ์ ๋ฐ์ ๊ฒฝํฅ 105
1. ์๋น์ค ์ ํ๋ณ ํ๋ผ์ด๋ฒ์ ์ญ์ค ์์ค์ ์ฐจ์ด ๋ถ์ 105
2.์๋น์ค ์ ํ๋ณ ์๋น์ ํ๋ผ์ด๋ฒ์ ์ญ์ค ์๋ต ์ ์ ๋ถํฌ 106
์ 2 ์ SNS ์๋น์ ํ๋ผ์ด๋ฒ์ ์ญ์ค์ ์ํฅ ์์ธ๊ณผ ์๋น์ ๋ฐ์ ๋ถ์ 110
1.์ธก์ ๋ชจํ ๋ถ์ 110
2.๊ตฌ์กฐ ๋ชจํ ๋ถ์ 113
์ 3 ์ M-์ปค๋จธ์ค ์๋น์ ํ๋ผ์ด๋ฒ์ ์ญ์ค์ ์ํฅ ์์ธ๊ณผ ์๋น์ ๋ฐ์ ๋ถ์ 115
1.์ธก์ ๋ชจํ ๋ถ์ 115
2.๊ตฌ์กฐ ๋ชจํ ๋ถ์ 118
3.๋งค๊ฐ ํจ๊ณผ 119
์ 4 ์ ์์น๊ธฐ๋ฐ ์๋น์ ํ๋ผ์ด๋ฒ์ ์ญ์ค์ ์ํฅ ์์ธ๊ณผ ์๋น์ ๋ฐ์ ๋ถ์ 121
1.์ธก์ ๋ชจํ ๋ถ์ 121
2.๊ตฌ์กฐ ๋ชจํ ๋ถ์ 124
3.๋งค๊ฐ ํจ๊ณผ 125
์ 5 ์ ์๋น์ค ์ ํ๋ณ ์๋น์ ํ๋ผ์ด๋ฒ์ ์ญ์ค์ ์ํฅ ์์ธ๊ณผ ์๋น์ ๋ฐ์ ์ฐจ์ด ๋ถ์ 127
1. ์๋น์ค ์ ํ๋ณ ์๋น์ ํ๋ผ์ด๋ฒ์ ์ญ์ค์ ์ํฅ ์์ธ ์ฐจ์ด ๋ถ์ 127
2. ์๋น์ค ์ ํ๋ณ ์๋น์ ํ๋ผ์ด๋ฒ์ ์ญ์ค์ ์๋น์ ๋ฐ์ ์ฐจ์ด ๋ถ์ 128
3.๋งค๊ฐ ํจ๊ณผ 128
์ 6 ์ฅ ๊ฒฐ๋ก ๋ฐ ์ ์ธ 130
์ 1 ์ ์์ฝ ๋ฐ ๊ฒฐ๋ก 130
์ 2 ์ ์ ์ธ 137
1.์ ์ฑ
์ ์ ์ธ 137
2.์ฐ์
์ ์ ์ธ 138
3.ํ์ ์ฐ๊ตฌ์ ์ ์ธ 139
์ฐธ๊ณ ๋ฌธํ 141
๋ถ๋ก 175
์จ๋ผ์ธ ์๋น์ ์ค๋ฌธ์ง 175
ํจ๋ฌ๋ค์ ๊ฐ๋
๋ฐ ๋ฒ์ฃผํ 182
๊ตฌ์ฑ๊ฐ๋
๊ฐ์ ํ๋ณ ํ๋น๋ ๋ถ์ํ 187
์๋น์ค ์ ํ๋ณ ์๋น์ ํ๋ผ์ด๋ฒ์ ์ญ์ค ๊ตฌ์กฐ ๋ชจํ 189
Abstract 191Docto
์๊ธฐ์ ๋์ธ๊ด๊ณ ์์ธ์ ์ค์ฌ์ผ๋ก
ํ์๋
ผ๋ฌธ(๋ฐ์ฌ) -- ์์ธ๋ํ๊ต๋ํ์ : ์ฌํ๊ณผํ๋ํ ์ฌ๋ฆฌํ๊ณผ, 2023. 8. ๊ถ์๋ง.Social media addiction refers to the state in which individuals are unable to control or regulate their social media use despite the negative consequences. Research on social media addiction is still in its early stages, regardless of the strong link it has with physical and psychological health. Therefore, this study aims to (1) develop a reliable and valid measurement tool to assess social media addiction, (2) explore the psychological pathways that lead to social media addiction through a well-established theoretical framework, and (3) identify therapeutic interventions that alleviate symptoms of social media addiction.
In Study 1, the Bergen Social Media Addiction Scale (BSMAS) developed by Andreassen et al. (2016) was translated into Korean and its psychometric properties were evaluated among 377 Korean university and graduate students. The Korean version of the BSMAS demonstrated a one-factor structure as the original version and exhibited adequate reliability and validity. As a result of latent profile analysis, social media users were classified into four groups: at-risk, low-risk 1, low-risk 2, and normal groups. Additionally, the ROC analysis identified a cutoff point of 21, which showed excellent sensitivity(100%), specificity(95.4%), and accuracy(96%) in identifying the at-risk group.
In Study 2, the I-PACE(Interaction of Person-Affect-Cognition-Execution) model, proposed by Brand et al. (2019), was applied to social media addiction to examine the model's suitability. Considering that social media is strongy related to self-presentation and establishment of relationships, this study explored the psychological factors associated with self and interpersonal relationship as potential pathways that lead to social media addiction. A survey was conducted with 507 adults nationwide, and the findings revealed significant sequential mediation effects. In the self pathway, pathological narcissism influenced social media addiction through self-discrepancy and social media use expectancy. Regarding the interpersonal relationship pathway, loneliness and social media use expectancy played mediating roles in the association between interpersonal orientation and social media addiction. It was found that social media use expectancy was a key factor in both self and interpersonal relationship pathways.
In Study 3, a social media addiction treatment program was developed by incorporating the findings from studies 1 and 2. A small-group intervention program based on cognitive-behavioral therapy and motivational interviewing was implemented. A total of 9 participants were assigned to the intervention group, while 12 participants in the control group only completed the survey. All participants responded to the questionnaire before the program (pre), immediately after the program(post), and one month after program completion(follow-up). The analysis indicated that the intervention group showed a significant reduction in levels of social media addiction and improvement in psychological well-being compared to the control group. Similar results were found when comparing pre- and post-intervention analyses within the intervention group.
This study has important theoretical and clinical implications in terms of developing a reliable and valid tool for measuring social media addiction and providing evidence for identifying at-risk groups. In addition, the present study integrated various psychological variables related to social media addiction, explored psychological mechanisms leading to social media addiction, and developed a program designed to alleviate social media addiction. Finally, the limitations of the study and considerations for future research were discussed.์์
๋ฏธ๋์ด ์ค๋
์ ์ฌ๋ฌ ๊ฐ์ง ๋ถ์ ์ ์ธ ๊ฒฐ๊ณผ์๋ ๋ถ๊ตฌํ๊ณ ์์
๋ฏธ๋์ด ์ฌ์ฉ ํ๋์ ํต์ ํ๊ฑฐ๋ ์กฐ์ ํ ์ ์๋ ์ํ๋ฅผ ์๋ฏธํ๋ค. ์์
๋ฏธ๋์ด ์ค๋
์ด ์ ์ฒด์ ยท์ฌ๋ฆฌ์ ๊ฑด๊ฐ๊ณผ ๋ฐ์ ํ ๊ด๋ จ์ ๋งบ๊ณ ์์์๋ ์์
๋ฏธ๋์ด ์ค๋
์ ๋ํ ์ฐ๊ตฌ๋ ์์ง ์ด๊ธฐ ๋จ๊ณ์ ๋จธ๋ฌด๋ฅด๊ณ ์๋ค. ์ด์ ๋ณธ ์ฐ๊ตฌ์์๋ (1) ์์
๋ฏธ๋์ด ์ค๋
์ ์ธก์ ํ ์ ์๋ ์ ๋ขฐ๋กญ๊ณ ํ๋นํ ์ธก์ ๋๊ตฌ๋ฅผ ๋ง๋ จํ๊ณ , (2) ์์
๋ฏธ๋์ด ์ค๋
์ ์ ์ ํ ์ค๋ช
ํด ์ฃผ๋ ์ด๋ก ์ ํ์ ํตํด ๊ด๋ จ ๋ณ์ธ๋ค์ด ์์
๋ฏธ๋์ด ์ค๋
์ ์ด๋ฅด๊ฒ ๋๋ ์ฌ๋ฆฌํ์ ๊ฒฝ๋ก๋ฅผ ํ์ํ๋ฉฐ, (3) ์์
๋ฏธ๋์ด ์ค๋
์ฆ์์ ์ํํ ์ ์๋ ์น๋ฃ์ ๊ฐ์
๋ฒ์ ํ์ธํ๋ ๊ฒ์ ๋ชฉ์ ์ผ๋ก ํ์๋ค.
์ด๋ฅผ ์ํด ์ฐ๊ตฌ 1์์๋ Andreassen ๋ฑ(2016)์ด ๊ฐ๋ฐํ Bergen ์์
๋ฏธ๋์ด ์ค๋
์ฒ๋(Bergen Social Media Addiction Scale; BSMAS)๋ฅผ ํ๊ตญ์ด๋ก ๋ฒ์ํ๊ณ , ๋ํ์ ๋ฐ ๋ํ์์ 377๋ช
์ ๋์์ผ๋ก ํด๋น ์ฒ๋์ ์ฌ๋ฆฌ์ธก์ ์ ํน์ฑ์ ํ์ธํ์ฌ ํ๋นํ ๊ณผ์ ์ ์งํํ์๋ค. ํ๊ตญ์ดํ BSMAS๋ ์ํ๊ณผ ๋ง์ฐฌ๊ฐ์ง๋ก 1์์ธ๊ตฌ์กฐ๋ก ๋ํ๋ฌ์ผ๋ฉฐ, ์ ๋ขฐ๋ ๋ฐ ํ๋น๋๊ฐ ์ํธํ์๋ค. ์ ์ฌ ํ๋กํ์ผ ๋ถ์ ๊ฒฐ๊ณผ, ์์
๋ฏธ๋์ด ์ฌ์ฉ์๋ค์ด ์ํ๊ตฐ, ์ ์ฌ์ ์ํ๊ตฐ 1-๊ธ๋จ ์ ์ํ, ์ ์ฌ์ ์ํ๊ตฐ 2- ์ ๋ฐ์ ์ํ, ์ ์๊ตฐ์ 4๊ณ์ธต์ผ๋ก ๋ถ๋ฅ๋์๋ค. ROC ๋ถ์์ ํตํด ์ํ๊ตฐ์ ์ ๋ณํ ์ ์๋ ์ ๋จ์ ์ ํ์ํ ๊ฒฐ๊ณผ, 21์ ์ด ์ต์ ์ ๋จ์ ์ผ๋ก ํ์ธ๋์์ผ๋ฉฐ 21์ ์์ ๋ฏผ๊ฐ๋๋ 100%, ํน์ด๋๋ 95.4%, ์ ํ๋๋ 96%๋ก ์ฐ์ํ์๋ค.
๋ค์์ผ๋ก ์ฐ๊ตฌ 2์์๋ Brand ๋ฑ(2019)์ I-PACE ๋ชจ๋ธ(Interaction of Person-Affect-Cognition-Execution model)์ ์์
๋ฏธ๋์ด ์ค๋
์ ์ ์ฉํ์ฌ ๋ชจ๋ธ์ ์ ํฉ์ฑ์ ํ์ธํ์๋ค. ์์
๋ฏธ๋์ด๊ฐ ์๊ธฐ ์ ์ ๋ฐ ๊ด๊ณ ๋งบ๊ธฐ์ ๊น์ ๊ด๋ จ์ด ์์์ ๊ณ ๋ คํ์ฌ, ์๊ธฐ ๋ฐ ๋์ธ๊ด๊ณ์ ๊ด๋ จ๋ ์ฌ๋ฆฌ์ ์์ธ์ ์ค์ฌ์ผ๋ก ์์
๋ฏธ๋์ด ์ค๋
์ ์ด๋ฅด๋ ๊ฒฝ๋ก๋ฅผ ํ์ํ์๋ค. ์ ๊ตญ์ ์ฑ์ธ 507๋ช
์ ๋์์ผ๋ก ์ค๋ฌธ์ ์ค์ํ ๊ฒฐ๊ณผ, ์๊ธฐ ๊ฒฝ๋ก์์ ๋ณ๋ฆฌ์ ์๊ธฐ์ ์ ์์
๋ฏธ๋์ด ์ค๋
๊ฐ์ ๊ด๊ณ์์ ์๊ธฐ ๋ถ์ผ์น๊ฐ๊ณผ ์์
๋ฏธ๋์ด ์ฌ์ฉ ๊ธฐ๋์ ์์ฐจ์ ๋งค๊ฐํจ๊ณผ๊ฐ ์ ์ํ์๋ค. ๋์ธ๊ด๊ณ ๊ฒฝ๋ก์์๋ ๋์ธ๊ด๊ณ ์งํฅ์ฑ์ด ์์
๋ฏธ๋์ด ์ค๋
์ ๋ฏธ์น๋ ์ํฅ์ ์ธ๋ก์๊ณผ ์์
๋ฏธ๋์ด ์ฌ์ฉ ๊ธฐ๋๊ฐ ์์ฐจ์ ์ผ๋ก ๋งค๊ฐํ๋ ๊ฒ์ผ๋ก ๋ํ๋ฌ๋ค. ํนํ ์ธ์ง์ ์์ธ์ธ ์์
๋ฏธ๋์ด ์ฌ์ฉ ๊ธฐ๋๋ ๋ ๊ฒฝ๋ก ๋ชจ๋์์ ํต์ฌ์ ์ธ ๊ฒ์ผ๋ก ํ์ธ๋์๋ค.
๋ง์ง๋ง์ผ๋ก ์ฐ๊ตฌ 3์์๋ ์์
๋ฏธ๋์ด ์ค๋
์ฆ์ ๊ฐ์๋ฅผ ์ํ ์น๋ฃ ํ๋ก๊ทธ๋จ์ ๊ฐ๋ฐํ๊ณ ๊ทธ ํจ๊ณผ์ฑ์ ๊ฒ์ฆํ์๋ค. ์ด๋ฅผ ์ํด ์ฐ๊ตฌ 1๊ณผ 2์ ๊ฒฐ๊ณผ๋ฅผ ๋ฐ์ํ ์ธ์งํ๋์น๋ฃ ๋ฐ ๋๊ธฐ๊ฐํ์๋ด ๊ธฐ๋ฐ์ ์๊ท๋ชจ ์ง๋จ ์น๋ฃ ํ๋ก๊ทธ๋จ์ ๊ตฌ์ฑํ์๋ค. ์ดํ ์ฐ๊ตฌ 1์์ ํ๋นํํ ์ฒ๋๋ฅผ ํ ๋๋ก ์ฐธ์ฌ์๋ฅผ ์ ๋ฐํ์ฌ ํ๋ก๊ทธ๋จ์ ์ค์ํ ํ ํต์ ์ง๋จ๊ณผ ์น๋ฃํจ๊ณผ๋ฅผ ๋น๊ตํ์๋ค. ํ๋ก๊ทธ๋จ์ ์ฐธ์ฌํ ๊ฐ์
์ง๋จ์ 9๋ช
, ์ค๋ฌธ์กฐ์ฌ์๋ง ์ํ ํต์ ์ง๋จ์ 12๋ช
์ด์์ผ๋ฉฐ, ๋ชจ๋ ์ฐธ์ฌ์๋ ํ๋ก๊ทธ๋จ ์์ ์ (์ฌ์ ), ํ๋ก๊ทธ๋จ ์ข
๋ฃ ์งํ(์ฌํ), ํ๋ก๊ทธ๋จ ์ข
๋ฃ 1๊ฐ์ ํ(์ถํ)์ ์ค๋ฌธ์ ์๋ตํ์๋ค. ๋ถ์ ๊ฒฐ๊ณผ ํ๋ก๊ทธ๋จ์ ์ฐธ์ฌํ ๊ฐ์
์ง๋จ์ด ํต์ ์ง๋จ์ ๋นํด ์์
๋ฏธ๋์ด ์ค๋
์์ค์ด ๋ ํฌ๊ฒ ๊ฐ์ํ๊ณ , ์ฌ๋ฆฌ์ ๊ฑด๊ฐ์ด ๊ฐ์ ๋์๋ค. ๊ฐ์
์ง๋จ ๋ด์์ ํ๋ก๊ทธ๋จ ์ฐธ์ฌ ์ ๊ณผ ํ๋ฅผ ๋น๊ตํด๋ณด์์ ๋์๋ ์ ์ฌํ ๊ฒฐ๊ณผ๊ฐ ๋ํ๋ฌ๋ค.
๋ณธ ์ฐ๊ตฌ๋ ์์
๋ฏธ๋์ด ์ค๋
์ ์ธก์ ํ๋ ์ ๋ขฐ๋กญ๊ณ ํ๋นํ ๋๊ตฌ๋ฅผ ๋ง๋ จํ๊ณ ์ํ๊ตฐ ์ ๋ณ์ ๋ํ ๊ทผ๊ฑฐ๋ฅผ ์ ๊ณตํ์๋ค. ๋ํ, ์์
๋ฏธ๋์ด ์ค๋
์ ์ํฅ์ ๋ฏธ์น๋ ๋ค์ํ ์ฌ๋ฆฌ์ ๋ณ์ธ ๊ฐ์ ๊ด๊ณ๋ฅผ ํตํฉ์ ์ผ๋ก ํ์ธํ๊ณ ์์
๋ฏธ๋์ด ์ค๋
์ ์ด๋ฅด๋ ์ฌ๋ฆฌ์ ๊ธฐ์ ๋ฅผ ๊ตฌ์ฒด์ ์ผ๋ก ํ์ํ์ฌ ์น๋ฃ์ ๊ฐ์
์ ๊ฐ๋ฅ์ฑ์ ์์ฌํ์๋ค. ๊ทธ๋ฆฌ๊ณ ์ด๋ฅผ ๋ฐํ์ผ๋ก ์์
๋ฏธ๋์ด ์ค๋
์ ์ํํ ์ ์๋ ํนํ๋ ํ๋ก๊ทธ๋จ์ ๊ฐ๋ฐํ์ฌ ๊ทธ ์ ์ฉ์ฑ์ ํ์ธํ์๋ค๋ ์ ์์ ์ค์ํ ์ด๋ก ์ ยท์์์ ํจ์๋ฅผ ์ง๋๋ค.์๋ก 1
์์
๋ฏธ๋์ด ์ค๋
์ ๊ฐ๋
2
์์
๋ฏธ๋์ด ์ค๋
์ ์ธก์ 5
์์
๋ฏธ๋์ด ์ค๋
๊ณผ ์ฌ๋ฆฌ์ ๊ฑด๊ฐ์ ๊ด๊ณ 11
์์
๋ฏธ๋์ด ์ค๋
์ ๋ํ ์ฃผ์ ์ด๋ก 13
์์
๋ฏธ๋์ด ์ค๋
๊ณผ ๊ด๋ จ๋ ์ฌ๋ฆฌ์ ์์ธ 20
์์
๋ฏธ๋์ด ์ค๋
์ ๋ํ ์น๋ฃ์ ๊ฐ์
28
๋ฌธ์ ์ ๊ธฐ ๋ฐ ์ฐ๊ตฌ๋ชฉ์ 33
์ฐ๊ตฌ 1. Bergen ์์
๋ฏธ๋์ด ์ค๋
์ฒ๋์ ๋ฒ์ ๋ฐ ํ๋นํ 37
๋ฐฉ๋ฒ 40
๊ฒฐ๊ณผ 46
๋
ผ์ 53
์ฐ๊ตฌ 2. ์์
๋ฏธ๋์ด ์ค๋
์ ์ด๋ฅด๋ ๊ฒฝ๋ก ํ์ 60
๋ฐฉ๋ฒ 64
๊ฒฐ๊ณผ 67
๋
ผ์ 76
์ฐ๊ตฌ 3. ์์
๋ฏธ๋์ด ์ค๋
์น๋ฃ ํ๋ก๊ทธ๋จ์ ๊ฐ๋ฐ ๋ฐ ํจ๊ณผ ๊ฒ์ฆ 90
๋ฐฉ๋ฒ 95
๊ฒฐ๊ณผ 106
๋
ผ์ 117
์ข
ํฉ๋
ผ์ 125
์ฐธ๊ณ ๋ฌธํ 135
๋ถ๋ก 173
Abstract 194๋ฐ
<์ฌ์ฒญ์ > ์ด๋ณธ์ ์ค์ฌ์ผ๋ก
ํ์๋
ผ๋ฌธ(๋ฐ์ฌ) -- ์์ธ๋ํ๊ต๋ํ์ : ์ฌ๋ฒ๋ํ ๊ตญ์ด๊ต์ก๊ณผ(๊ตญ์ด๊ต์ก์ ๊ณต), 2021.8. ๊น์ข
์ฒ .๊ณ ์ ์์ค์ ์์์๊ฐ ๋ฐํ์ง์ง ์์ ๊ฒฝ์ฐ๊ฐ ๋ง์ผ๋ฉฐ ๋๋ถ๋ถ ์ด๋ณธ์ผ๋ก ์กด์ฌํ๋ค. ์ด ์ ์์ ๋ณธ ์ฐ๊ตฌ๋ ๊ณ ์ ์์ค์ ์ด๋ณธ ํ์ ํ์์, ์์ฉ๊ณผ ์ฐฝ์์ ์ฐ๊ณ๋ ํ๋์ผ๋ก ๋ณด๋ ๋ฌธํ๊ต์ก์ด ์ฃผ๋ชฉํ ๋งํ ํ์์ด๋ผ๊ณ ํ์
ํ๊ณ ๊ณ ์ ์์ค์ ๋ํ์ ์ดํด ๊ต์ก์ ์ ์ํ์๋ค. ๊ณ ์ ์์ค์ ๋ํ์ ์ดํด๋ ์ด๋ณธ ๊ฐ์ ์ฐจ์ด๋ฅผ ์ธ์ํ๊ณ ์ฐจ์ด๋ฅผ ๋ฐ์์ํจ ํ
์คํธ์ ๋ค์ฑ์ฑ๊ณผ ๋
์์ ์๋ต์ฑ์ ์ฃผ๋ชฉํ์ฌ ์ด๋ณธ ๊ฐ์ ๋ณ๋ชจ๋ฅผ ๋ค์ธต์ ์ผ๋ก ์ดํดํ๋ ๋ฉํ์ ์ดํด ํ๋์ด๋ค. ์ด๋ฌํ ๊ณ ์ ์์ค์ ๋ํ์ ์ดํด ๊ต์ก์ ๋
์๊ฐ ์ค์ค๋ก ์ํ์ ๋ํ์ ์ผ๋ก ์ดํดํ ๋ฟ ์๋๋ผ ๊ทธ ์ ์น์ ์ญ์ฌ์ ์ฐธ์ฌํ ์ ์๋๋ก ํ๋ ๊ฒ์ ๊ถ๊ทน์ ๋ชฉ์ ์ผ๋ก ํ๋ค.
๊ณ ์ ์์ค์ ๋ํ์ ์ดํด ๊ต์ก์ ๋ด์ฉ์ ์ค๊ณํ๊ธฐ ์ํด ๋ณธ ์ฐ๊ตฌ๋ ์ ์ฐ๊ตฌ ๋์์ผ๋ก ์ผ๊ณ โ๋ํ์ฑโ์ ์์ค์ ์์ฑ์ผ๋ก ๋ณธ ๋ฐํ์น์ ๋
ผ์๋ฅผ ์ฃผ๋ ์ฐ๊ตฌ ๋ฐฉ๋ฒ์ผ๋ก ์ผ์๋ค. ์ด์ ๊ทผ๊ฑฐํ์ฌ ์ด๋ณธ ํ์์ด ์ํ์ด ์ ๊ธฐํ ํ์ ์ ๋ํ โ๋ง ๊ฑธ๊ธฐ์ ์๋ตโ์ ๊ตฌ์กฐ, ์ฆ โ๋ํโ์ ๊ตฌ์กฐ๋ฅผ ๋ ๊ณ ์์์ ๊ณ ์ฐฐํ์๋ค. ๋ํ์ ์ดํด์ ์๋ฆฌ๋ก๋ ํ
์คํธ์ ๋ค์ฑ์ฑ๊ณผ ๋
์์ ์๋ต์ฑ์ ์ ์ํ๊ณ , ํ
์คํธ์ ๋ค์ฑ์ฑ์ ๋ํ ๋
์์ ์๋ต์ฑ์ด ๊ณ ์ ์์ค์ ์ด๋ณธ์ ํ์์ํจ ๋๊ธฐ์์ ๋ฐํ๋ค. ํนํ ์์์ด๊ธฐ ์ด์ ์ ๋
์์ธ ๊ฐ์์๋ ์์ค์ ๋ฑ์ฅ์ธ๋ฌผ์ ์ค์ฌ์ผ๋ก ์์ค์ ๋ํ ์๋ต์ ๋๋ฌ๋ด์๊ธฐ ๋๋ฌธ์ ๊ณ ์ ์์ค์ ๋ํ์ ์ดํด ์์์ ์ ์ฃผ์ ์ธ๋ฌผ์ธ ์ฌ์ฒญ๊ณผ ์ฌ๋ด์ฌ๋ฅผ ์ค์ฌ์ผ๋ก ๊ณ ์ฐฐํ์๋ค.
๋จผ์ ์ฌ์ฒญ ์ค์ฌ์ ๋ํ์ ์ดํด๋ โ์ดํจ์ํจ(ไปฅๅญๅทๅญ)โ ํ์ ๋ฅผ ์ค์ฌ์ผ๋ก ์ ๊ฐ๋์์ผ๋ฉฐ ์ฌ๋ด์ฌ ์ค์ฌ์ ๋ํ์ ์ดํด๋ โ์๋ฒ์ง๋ค์โ ํ์ ๋ฅผ ์ค์ฌ์ผ๋ก ์ ๊ฐ๋์๋ค. ์ ์ฌ์ฒญ์ด ํจ๋ฅผ ์คํํ๋ฉด์ ์ ๊ธฐ๋ ๊ฐ๋ฑ, ์ฆ โ์ดํจ์ํจโ ํ์ ๋ฅผ ํด๊ฒฐํ๊ธฐ ์ํ ๋ค์ํ ์๋ต์ฑ์ ๋ถ๋ฌ์ผ์ผํด์ผ๋ก์จ ์ด๋ณธ์ด ํ์๋์๋๋ฐ, ์ฌ์ฒญ์ ๋ํ ์๋ต์ฑ์ ํฌ๊ฒ ์ธ๋ฌผ์ ๋ํ ๊ณต๊ฐ๊ณผ ์์ฌ์ ํฉ๋ฆฌ์ฑ์ ๋ ์ถ์ผ๋ก ํ๊ณ ์๋ค. ์ด๋ฅผ ํตํด โ์ธ๋ฌผ์ ๋ด์ ๋ํ์ ์์์ ๊ตฌ์ฑโ, โ์ธ๋ฌผ์ ์๋ง ์ดํด์ ๊ทธ์ ์ถฉ์กฑโ, โ์ธ๋ฌผ์ ๋
ผ๋ฆฌ ๊ฐํ์ ์ธ๊ฒฉ์ ์ธ๋ จโ, โ์ฃผ๋ณ ์ธ๋ฌผ ์ถ๊ฐ๋ฅผ ํตํ ์ธ๊ณ์ ๋ณ๋ชจโ๋ฅผ ๊ทธ ๋ํ์ ์ดํด์ ์์์ผ๋ก ๋ถ์ํ์๋ค.
ํํธ ์ ํจ๋ฅผ ๋ฐ๋ ๋์์ธ ๋ถ๋ชจ์ ์๊ฒฉ์ ๋๋ฌ์ผ โ์๋ฒ์ง๋ค์โ ๋
ผ์๋ ๋ถ๋ฌ์ผ์ผ์ผฐ๋ค. ๋
์๋ค์ ์ฌ๋ด์ฌ์ ๋ํด โ๋ถ์ ์ ํ๋โ์ โ๊ณต๊ฐ์ ํ๋โ๋ผ๋ ์๋ฐ๋๋ฉด์๋ ๊ณต์กดํ๋ ๋ ๊ฐ์ง ํ๋๋ฅผ ๋ณด์๋ค. ๊ทธ๋ฐ๋ฐ ์ฌ๋ด์ฌ์ ๋ํ ์๋ก ๋ค๋ฅธ ํ๋๋ ๋ชจ๋ ์ฌ์ฒญ์ ์ค์ฌ์ผ๋ก ํ ๋ํ์ ์ดํด์ ํ์ , ์ฆ โ์ดํจ์ํจโ ํ์ ์ ์ฐ๊ด์ ๊ฐ์ง๊ณ ์์์ ํ์ธํ ์ ์์๋ค. ์ฌ์ฒญ์ ํฌ์์ โ์๋โ์ ๋ฌธ์ ๋ฅผ ๋ถ๋ฌ์ผ์ผ์ผฐ๊ณ ๋
์๋ค์ ์ฌ๋ด์ฌ๋ฅผ ์ค์ฌ์ผ๋ก ์ด โ์๋(่ฒ้ฃ)โ์ ๋ฌธ์ ๋ฅผ ํด๊ฒฐํ๊ธฐ ์ํด ๋ค์ํ ๋ํ์ ์ดํด๋ฅผ ๋ณด์ฌ์ฃผ์๋ค. ์ด๋ โ๋ถ์ ์ ํ๋โ์ โ๊ณต๊ฐ์ ํ๋โ๋ผ๋ ์ฌ๋ด์ฌ์ ๋ํ ์๊ฐ๊ฐ์ (ๅ
ฉๅนๆๆ
)์ ์ฌ๋ด์ฌ์ ๊ฐ์ฑ์ ์ฐฝ์ถํ๋ ๋ณตํฉ์ ํจ๊ณผ๋ฅผ ๋ณ๊ธฐ๋ ํ๋ค. ๊ทธ๋ฌ๋ ์ฌ๋ด์ฌ๋ฅผ ๋ถ์ ์ ์ผ๋ก ์ดํดํ๋ ๊ธ์ ์ ์ผ๋ก ์ดํดํ๋ โ์๋โ์ ๋๋ ๋ง๋ ํด๊ฒฐ๋์ง ์์์ผ๋ก ํด์ ์ ๋ณด์์ ์ฌ์ ์ ์๋ฅผ ํตํด ๊ฐ๋ฑ์ ์กฐ์ ํ๋ค. ํํธ, ์ฌ๋ด์ฌ๋ฅผ ํ๋งค(ๅพ็ฝต)ํ๋ ํ๋์ ๋ํ ๋ฐ์ฑ์ ์ธ์์ด ์ผ์ด๋๋ฉด์ ์ฌ๋ด์ฌ์ ๋ํ ๋ฐ๊ฐ๋ ์ค์ด๋ค๊ฒ ๋๋ค.
์ด๋ฌํ ์ ๋ํ ๋ํ์ ์ดํด ์์์ ๋ฐํ์ผ๋ก ๊ณ ์ ์์ค์ ๋ํ์ ์ดํด ๊ต์ก์ ์ค๊ณํ์๋ค. ๋จผ์ ๊ณ ์ ์์ค์ ๋ํ์ ์ดํด์ ๊ตฌ๋๋ฅผ ์ํ์ ๋ํ ์ฌํ๋ ์ดํด์ ํฅ์ ์ธต์ ๋ํ ์ดํด๋ก ์ ์ํ๊ณ , ๊ณ ์ ์์ค์ ๋ํ์ ์ดํด ๊ต์ก์ด โ์ธ๋ฌผ๊ณผ ์ฃผ์ ์ ๋ํ ์ดํด๋ฅผ ์ฌํโํ๊ณ โ๊ณ ์ ์์ค์ ์์ฑ์ ๋น๋กฏํ ๋ฌธํ๋ฌธํ๋ฅผ ๊ฒฝํโํ๊ฒ ํ๋ฉฐ โ์์ค์ ๋ํ์ฑ๊ณผ ์์ค ์์ฉ์ ์ค๋ฆฌ์ฑ์ ๊ฒฝํโํ๊ฒ ํจ์ ๋
ผํ์๋ค. ์ด๋ฅผ ์ํ ๊ณ ์ ์์ค์ ๋ํ์ ์ดํด ๊ต์ก์ ๋ด์ฉ์ ํฌ๊ฒ ์ฃผ์ ์ ์ธ๋ฌผ์ ๋ํ์ ์ผ๋ก ์ดํดํ๋ ๋ด์ฉ์ผ๋ก ๊ตฌ์ฑํ์๋ค. ์ด ๋ ๋ด์ฉ์ ๊ณตํ ํ๊ตฌํ์ต ๋ชจํ์ ๊ธฐ๋ฐํ์ฌ ํ์ต์ ์ค์ค๋ก๊ฐ ๋ค์ฑ์ฑ๊ณผ ์๋ต์ฑ์ ์๋ฆฌ์ ์ฃผ๋ชฉํ์ฌ ๋ํ์ ์ดํด์ ๋ด์ฉ์ ๊ตฌ์ฑํด๋ณด๊ณ ์ด๋ฅผ ๊ฐ์น ํ๊ฐํ๋ ๊ณผ์ ์ผ๋ก ๋ง๋ จํ์๋ค. ์ด๋ฅผ ํตํด ๊ถ๊ทน์ ์ผ๋ก๋ ํ์ต์๊ฐ ๊ณ ์ ์์ค์ด ์ ๊ธฐํ๋ ๋ฌธ์ ๋ฅผ ํ์ฌ์ ์งํ์์ ์ด์ด๋ฐ๊ณ , ๊ทธ๋ฅผ ํตํด ์์ ์ดํด์ ์ถ์ ์ดํด๋ฅผ ์ฌํํ ์ ์๊ธฐ๋ฅผ ๊ธฐ๋ํ๋ค.This study aims to deepen the understanding of classical novels by providing educational content that increases readersโ meta-understanding of the relationship between each edition of these novels, ultimately allowing the readers to dialogically understand the significance of a work that exists as different editions. The different editions of the classic novel have dialogic properties, and the phenomenon of derivation of different editions, are noteworthy in literature education, which regards acceptance and creation as connected activities.
Different editions of classic novels are already used as learning materials that help deepen the understanding of the characters and subject. However, the genre of classic novel editions itself has a dialogic nature, and is a good example of the fact that the acceptance of a novel is a dialogue structured as a response to a conversation. As a result, editions are oriented toward certain tendencies and transform over time. This phenomenon shows the readersโ desire to find a solution to the problems posed by the work, or to evaluate which solution is better. Such readersโ desire is also a desire to ethically respond to life and the work itself. Therefore, rather than simply teaching how to understand the work using different editions, the dialogical nature of classic novels, which reveals the dialogue between the novel and life through the different editions, must be utilized as a principle in novel education.
In order to make dialogical understanding, which allows a dialogue between the novel and the readerโs life, an educational content, this study examines Bakhtinโs concept of โdialogue.โ Bakhtin did not limit language to a system, nor dialogue to communication. To Bakhtin, the meeting of art and life is as personal as a dialogue, never an interpretation of a code. Also, understanding an object is to understand oneself through it. His focus on intersubjectivity shows that dialogue is also related to the ethical responsibility of dialogue participants.
Based on such a philosophical perspective on dialogue, this study presents the polyphony of the text and the readersโ responsiveness as key principles in dialogical understanding. The relationship between the readersโ responsiveness and the derivation of a different edition of a classic novel is examined by looking at what the reader focused on when creating a response.
Then, this study applies these dialogic principles to The Tale of Shim Chong, which has multiple manuscripts of different editions, and examines dialogical understanding in detail. The Tale of Shim Chong illustrates a problematic situation where a conflict is caused by filial duty, and it reveals this in a polyphonic manner. Various editions of this novel present a response to the topic raised by the polyphony of the original novel. However, considering that the readers primarily respond to the work through the characters, this study examines the specific aspects of dialogical understanding through the two main characters, Blind Shim and Shim Chong. First, this study confirms that the responses to the topic raised by the polyphony of the text differ for each character. Then, it examines the kind of dialogical understanding the responsiveness develops to solve the problems raised in the novel.
Through a theoretical examination of dialogical understanding and confirmation of its specific aspects, this study aims to present the structure and significance of and design the content of education on dialogical understanding of classic novels. This content will allow learners to deepen their understanding of the characters and subjects, experience the literary culture based on the properties of classic novels, and experience the dialogical nature of novels and the ethics of novel acceptance. This educational content will be comprised of content that allows learners to dialogically understand the characters and the subject, focusing on the principle of dialogical understanding, and to evaluate the different dialogical understandings of different editions. Through this, the learner will ultimately inherit the problems posed by classic novels in modern times, and they are expected to be able to deepen their understanding of both themselves and life.โ
. ์๋ก 1
1. ๋ฌธ์ ์ ๊ธฐ ๋ฐ ์ฐ๊ตฌ ๋ชฉ์ 1
2. ์ฐ๊ตฌ์ฌ 5
(1) ๋ํ์ ์ดํด ๊ด๋ จ ๋ฌธํ๊ต์ก ์ฐ๊ตฌ์ฌ 5
(2) <์ฌ์ฒญ์ > ์ด๋ณธ ์ฐ๊ตฌ์ฌ 13
(3) <์ฌ์ฒญ์ >์ ์ฃผ์ ์ ๊ตฌ์กฐ ์ฐ๊ตฌ์ฌ 19
3. ์ฐ๊ตฌ ๋์ 26
4. ์ฐ๊ตฌ ๋ฐฉ๋ฒ 32
โ
ก. ๊ณ ์ ์์ค์ ๋ํ์ ์ดํด ๊ต์ก์ ์ํ ์ด๋ก ์ ๊ณ ์ฐฐ 35
1. ๋ํ์ ์ดํด์ ๊ฐ๋
35
(1) ๋ํ์ ๊ด๊ณ์ ์์ฑ 35
(2) ๋ํ์ ๋ดํ๋ก์ ์์ค์ ์ดํด 40
(3) ์์ค ์์ ๋ชฉ์๋ฆฌ์ ๋ํ์ ์ดํด 44
2. ๊ณ ์ ์์ค์ ๋ํ์ ์ดํด์ ์๋ฆฌ 47
(1) ํ
์คํธ์ ๋ค์ฑ์ฑ 47
1) ๋ํํ๋ ๋ดํ 47
2) ์๊ฐ์ ์ธ๋ฌผ์ ๊ธธํญํ๋ ๋ชฉ์๋ฆฌ 54
(2) ๋
์์ ์๋ต์ฑ 62
1) ์์ ๋ณ๋ชจ์ ์๋ต์ฑ 63
2) ์ฝํ ์ถ์
(ๅบๅ
ฅ)๊ณผ ์๋ต์ฑ 69
3. ๋
์์ ์๋ต์ฑ๊ณผ ๊ณ ์ ์์ค ์ด๋ณธ ํ์์ ์ฐ๊ด ๊ด๊ณ 74
(1) ์ธ๋ฌผ์ ๋ชฉ์๋ฆฌ ๊ณ๋ฐ๊ณผ ์ด๋ณธ ํ์ 74
(2) ์ ํ ์ด๋ณธ์ ๋ํ ๊ฐ์น ํ๊ฐ์ ์ด๋ณธ ํ์ 81
โ
ข. <์ฌ์ฒญ์ > ์ด๋ณธ ๋ณ๋ชจ์ ๋ํ๋ ๋ํ์ ์ดํด ์์ 89
1. ์ฌ์ฒญ ์ค์ฌ์ ๋ํ์ ์ดํด ์์ 89
(1) '์ดํจ์ํจ(ไปฅๅญๅทๅญ)' ํ์ ์ ๋ํ ์์ดํ ์๋ต ์์ 91
1) ์ฃผ์ ๋ณ๋ชจ๋ฅผ ํตํ ์๋ต 92
2) ์ฃผ์ ๊ฐํ๋ฅผ ํตํ ์๋ต 97
(2) 'ํจ'๋ฅผ ๊ฐํํ๋ ๋ํ์ ์ดํด ์์ 106
1) ์ธ๋ฌผ์ ๋ด์ ๋ํ์ ์์์ ๊ตฌ์ฑ 106
2) ์ธ๋ฌผ์ ์๋ง ์ดํด์ ๊ทธ์ ์ถฉ์กฑ 111
3) ์ธ๋ฌผ์ ๋
ผ๋ฆฌ ๊ฐํ์ ํ์ํ์ ์ธ๋ จ 117
4) ์ฃผ๋ณ ์ธ๋ฌผ ์ถ๊ฐ๋ฅผ ํตํ ์ธ๊ณ์ ๋ณ๋ชจ 124
2. ์ฌ๋ด์ฌ ์ค์ฌ์ ๋ํ์ ์ดํด ์์ 130
(1) '์๋ฒ์ง๋ค์' ํ์ ์ ๋ํ ์์ดํ ์๋ต ์์ 133
1) ๋ถ์ ์ ํ๋์ ๊ธฐ๋ฐํ ์๋ต 133
2) ๊ณต๊ฐ์ ํ๋์ ๊ธฐ๋ฐํ ์๋ต 142
(2) '์๋(่ฒ้ฃ)' ํ์ ์ ๋ํ ๋ํ์ ์ดํด ์์ 146
1) ๋ค์ฑ์ฑ์ ํตํ ์ธ๋ฌผ์ ๊ฐ์ฑ ์ฐฝ์ถ 146
2) ์ธ๋ฌผ์ ์๋ง ๋ฐ๊ฒฌ๊ณผ ๋ฐ๊ฐ์ ํ์ถ 156
3) ๋ณด์์ ์ฌ์ ์ ์๋ฅผ ํตํ ๊ฐ๋ฑ์ ์กฐ์ 161
4) ๋ฐ์ฑ์ ์ธ์๊ณผ ์ธ๋ฌผ๊ณผ ์ธ๊ณ์ ๊ด๊ณ ๋ณ๋ชจ 166
โ
ฃ. ๊ณ ์ ์์ค์ ๋ํ์ ์ดํด ๊ต์ก์ ์ค๊ณ 177
1. ๊ณ ์ ์์ค์ ๋ํ์ ์ดํด ๊ต์ก์ ๊ตฌ๋ 177
2. ๊ณ ์ ์์ค์ ๋ํ์ ์ดํด ๊ต์ก์ ์์ 181
(1) ์ธ๋ฌผ๊ณผ ์ฃผ์ ์ ๋ํ ์ฌํ๋ ์ดํด์ ํ๋ 181
(2) ๊ณ ์ ์์ค์ ์์ฑ์ ๊ธฐ๋ฐํ ๋ฌธํ๋ฌธํ์์ ์ฐธ์ฌ 182
(3) ์์ค์ ๋ํ์ฑ๊ณผ ์์ค ์์ฉ์ ์ค๋ฆฌ์ฑ ๊ฒฝํ 184
3. ๊ณ ์ ์์ค์ ๋ํ์ ์ดํด ๊ต์ก์ ๋ฐฉ๋ฒ 186
(1) ๊ณ ์ ์์ค์ ๋ํ์ ์ดํด ๊ต์ก์ ๋ชจํ๊ณผ ์ ์ฐจ 187
(2) ์ด๋ณธ ๋น๊ต ๋ฐ ๋ถ์ ํ๋์ ์๊ณํ ์๋ฆฌ 189
4. ๊ณ ์ ์์ค์ ๋ํ์ ์ดํด ๊ต์ก์ ๋ด์ฉ 193
(1) ๊ณ ์ ์์ค์ ์ฃผ์ ๋ฅผ ๋ํ์ ์ผ๋ก ์ดํดํ๊ธฐ 193
1) ํ์ ํ์
์ ์ํ ํ
์คํธ์ ๋ดํ ๋ถ์ํ๊ธฐ 193
2) ์๋ต์ฑ์ ์ฃผ๋ชฉํ์ฌ ์ฃผ์ ๊ตฌ์ฑํ๊ธฐ 196
3) ์ ์น์ฌ์ ๊ด์ ์์ ๊ตฌ์ฑํ ์ฃผ์ ํ๊ฐํ๊ธฐ 199
(2) ๊ณ ์ ์์ค์ ์ธ๋ฌผ์ ๋ํ์ ์ผ๋ก ์ดํดํ๊ธฐ 202
1) ์ธ๋ฌผ์ ๋ชฉ์๋ฆฌ๋ฅผ ํตํด ์ธ๋ฌผ ํ์ ํ์
ํ๊ธฐ 203
2) ์๋ต์ฑ์ ๊ธฐ๋ฐํ์ฌ ์ธ๋ฌผ์ ๋ณ๋ชจ ํ์
ํ๊ธฐ 204
3) ์ธ๋ฌผ ํ์ํ ๋ณ๋ชจ์ ์ค๋ฆฌ์ฑ ํ์
ํ๊ธฐ 207
โ
ค. ๊ฒฐ๋ก 209
์ฐธ๊ณ ๋ฌธํ 212
Abstract 219๋ฐ
๋์๋ฌธํ์์์ ์ ํต๊ณผ ํ๋
์ฐ๋ฆฌ๋ ์ ํต๊ณผ ํ๋๋ผ๋ ์ฃผ์ฌ๋ฅผ ์ ํ ๋ ๋ง๋ค ๋ฌด์์ด ์ ํต์ด๊ณ ๋ฌด์์ด ํ๋์ธ๊ฐ ๊ทธ ๊ฐ๋ฆผ๊ธธ์ ์ ์ฃผ์ถค๊ฑฐ๋ฆฐ๋ค. ๊ทธ๊ฒ์ ์ด๋ค ์ง๋จ์ด๋ ๊ณต๋์ฒด ์์ ์ง๋ ์๋์ ์ด๋ฏธ ์ด๋ฃจ์ด์ ธ ๊ณํต์ ์ด ๋ฃจ๋ฉฐ ์ ํ์ฌ ๋ด๋ ค์ค๋ ์ฌ์, ๊ด์ต, ํ๋ ๋ฐ์์ ์์์ด๋ผ๊ณ ํ๋ ์ ํต๊ณผ ์ง๊ธ์ ์๋๏ผ ์ข ๋ ๊ตฌ์ฒด์ ์ผ๋ก ๋งํ์๋ฉด ์ฌ์(ๆๆณ)์ด๋ ๊ทธ ๋ฐ์ ๊ฒ์ด ํ์ฌ์ ๊ฐ๋ค๊ณ ์๊ฐ๋๋ ๋๋ถํฐ ์ง๊ธ๊น์ง์ ์๊ธฐ๋ฅผ ํ๋๋ผ๊ณ ํ๋ ๋ ๋จ์ด์ ์ฌ์ ์ ์๋ฏธ์์์ฒ๋ผ ์๊ฐ์ ๊ฐ๋
๊ณผ ๋ด์ฉ์ ์ธก๋ฉด์ด ํผ์ฌ๋์ด ์๊ธฐ ๋๋ฌธ์ด๋ค. ์ด๋ป๊ฒ ๋ณด๋ฉด ํ๋๋ผ๊ณ ํ๋ ์ง๊ธ์ ์๊ฐ ์์ ์์ ๋ถํฐ ๊ณํต์ ์ด๋ฃจ๋ฉฐ ์ ํ์ฌ ๋ด๋ ค์ค๋ ์ ํต ์ด๋ผ๋ ๋ฌดํ์ ๋ด์ฉ์ด ๋ด์ฌ๋์ด ํ๋ฅธ๋ค๊ณ ํด์ํ ์๋ ์๋ค. ๊ทธ๋ฌ๋ ๋ฒ๋ฒ์ด ์ ํต์ ์ธ ์ถ๊ณผ ํ๋์ ์ธ ์ถ์ ๋ฐฉ์์์๋ถํฐ ๋น๋กฏ๋ ์๋ง์ ์ฐจ์ด๋ค๋ก ์ธํ์ฌ ์ ํต๊ณผ ํ๋๋ ์๊ฐ๊ณผ ๋ด์ฉ์ด ํผํฉ๋ ๋ณ๊ฐ์ ๊ฒ์ผ๋ก ์ดํด๋๋ค. ํนํ ๋์๊ณต๊ฐ์ ์์ด์๋ ํ๋์ ์ ํต์ด ์๊ฐ์ ์ผ๋ก ํ์ฐํ ์ฐจ์ด๋ฅผ ๋ณด์ฌ์ฃผ๊ณ ์๊ธฐ ๋๋ฌธ์ ์๋ก๋ฅผ ๋๋ ์ ์๋ ๊ธฐ์ค์ด ๋ช
ํํ๊ฒ ์กด์ฌํ๋ ๋ฏ ํ๋ค. ์ฌ์ค ๋ํ ๊ทธ๋ ๋ค. ์๋์ ์ฒ ํ๊ณผ ์ฌ์, ๊ธฐ์ ๊ณผ ์์์ ํํํ๋ ๊ฒ์ด ๋น๋์ ๊ฑด์ถ์ด๊ณ ๋์๊ณต๊ฐ์ด๋ผ๊ณ ํ๋ค๋ฉด ๊ณผ๊ฑฐ์ ๊ฒ๊ณผ ํ๋์ ๊ฒ์๋ ์์ฐํ ๊ตฌ๋ณ์ด ์๊ธฐ ๋ง๋ จ์ด๋ค. ๊ทธ๋์์ธ์ง ๋์๋ฅผ ๊ฑท๋ค๊ฐ ์กฐ๊ธ ๋ค๋ฅธ ๋ชจ์ต์ ๊ฑด๋ฌผ์ด๋ ๊ฐ๋ก๋ฅผ ์ ํ๊ฒ ๋๋ฉด ๋ฏ์ค๊ฒ ๋๊ปด์ง๋ค. ๊ทธ๋ฌ๋ค ์ด๊ฒ์ ๋ช ๋
๋์ ์ง์ด์ง ๊ฑด๋ฌผ์ด๊ณ ๋ ์ ๊ฒ์ ๋ช ๋
๋์ ์กฐ์ฑ๋ ๊ฐ๋ก๋ผ๋ ๊ฐ๋จํ ์ค๋ช
๋ง์ผ๋ก๋ ์! ๊ทธ๋ ๊ตฌ๋๋ฉฐ ์ฐจ์ด๋ฅผ ๋ถ๋ช
ํ ํ๊ฒ ๋๋ค. ์ฆ ํํ์ ์ฐจ์ด๊ฐ ์๊ฐ์ ์ฐจ์ด๋ก ์ดํด๋๋ ๊ฒ์ด๋ค. ๊ทธ๋ฌ๋ ์ฌ๊ธฐ์ ๊ฑด๋ฌผ๊ณผ ๊ฐ๋ก์ ์๊ฐ์ ์์๋ค๊ณ ํด์ ๊ฐ ๊ฑด๋ฌผ์ ๋ดํฌ๋ ์๋์ ํน์ฑ์ ๋ชจ๋ ์ดํดํ ๊ฒ์ ์๋๋ค. ๋จ์ง ๊ฐ ๊ฑด๋ฌผ์ ๋ด์ฌ๋ ์๊ฐ์ ์ฐจ์ด์ ๊ฒฐ๊ณผ์ ์ผ๋ก ์๊ฐ์ ์ฐจ์ด์์ ๋น๋กฏ๋ ํํ์ ์ฐจ์ด๋ฅผ ์๊ธํ ๋ฟ์ด๋ค. ๊ทธ๋ ๋ค๋ฉด ์๊ฐ์ด ํํ๋ฅผ ๋ณํ์ํจ๋ค๊ณ ๊ฐ์ ํ์ ๋ ์๊ฐ์ด ํ๋ฅด๋ฉด ์์ฐ์ค๋ฝ๊ฒ ๋ฌผ๋ฆฌ์ ์ธ ํํ๊ฐ ๋ณํ๋๋ ๊ฒ์ผ๊น? ๊ทธ๋ ์ง๋ ์์ ๊ฒ์ด๋ค
ํฌ๋์๊ตฌ๊ท ์ ๋์ DJ-1/ThiJ/PfpI superfamily ๋จ๋ฐฑ์ง์ ๋ํ ๊ตฌ์กฐ์ ๊ธฐ๋ฅ ์ฐ๊ตฌ
ํ์๋
ผ๋ฌธ (๋ฐ์ฌ)-- ์์ธ๋ํ๊ต ๋ํ์ : ์ฝํ๋ํ ์ฝํ๊ณผ ๋ฌผ๋ฆฌ์ฝํ์ ๊ณต, 2016. 2. ์ด๋ด์ง.Staphylococcus aureus is one of the most common pathogen that causes various diseases ranging from mild infections, such as skin infections and food poisoning, to life threatening infections, such as sepsis, endocarditis, and toxic shock syndrome. However, S. aureus has adapted to circumvent therapeutic strategies by developing resistance to antibiotics and becoming problems. The DJ-1/ThiJ/PfpI superfamily is a group of proteins over diverse organisms. This superfamily includes versatile proteins, such as proteases, chaperones, heat shock proteins and human Parkinsons disease protein. SAV0551 and SAV1875, conserved proteins from S. aureus, are members of the DJ-1/ThiJ/PfpI superfamily. However, their structure and function remain unknown. Thus, to understand the function and activity mechanism of these proteins, the crystal structure of SAV0551 and SAV1875 from S. aureus was determined. Their conserved cysteine residue forms a catalytic triad with histidine and aspartate. In particular, cysteine in SAV1875 is spontaneously oxidized to Cys105-SO2H in the crystal structure. To study the oxidative propensity of Cys105 in SAV1875 and the corresponding functional differences with changes in cysteine oxidation state, the crystal structures of SAV1875 variants, E17N, E17D, C105D, and over-oxidized SAV1875 were determined. The overall fold of SAV1875 and SAV0551 is similar to that observed for the DJ-1/ThiJ/PfpI superfamily. We identified SAV1875 as a novel member of the YhbO-type subfamily exhibiting chaperone function and SAV0551 as a member of Hsp-type subfamily that has chaperone and glyoxalase function. The chaperone activity was based on the surface structure, but if SAV1875 is over-oxidized further with H2O2, its chaperone activity is eliminated.Chapter I. Introduction 1
1.1. Staphylococcus aureus 1
1.1.1. Features of Staphylococcus aureus 1
1.1.2. Antibiotic resistance of Staphylococcus aureus 2
1.2. DJ-1/ThiJ/PfpI superfamily 3
1.2.1. Introduction of DJ-1/ThiJ/PfpI superfamily 3
1.2.2. Classification of DJ-1/ThiJ/PfpI superfamily 3
1.2.3. Protein members of DJ-1/ThiJ/PfpI superfamily 5
1.3. Research goals 5
Chapter II. The structure and function of SAV0551 9
2.1. Introduction 9
2.2. Materials and Methods 11
2.2.1. Cloning, protein expression, and purification 11
2.2.2. Crystallization and data collection 12
2.2.3. Structure determination and refinement 13
2.2.4. Determination of chaperone activity 13
2.2.5. Determination of glutathione independent glyoxalase activity 14
2.3. Results 15
2.3.1. Structure of SAV0551 15
2.3.2. Oligomeric state of SAV 0551 17
2.3.3. Catalytic triad of SAV 0551 20
2.3.4. SAV0551 has chaperon activity 22
2.3.5. SAV0551 has glutathione independent glyoxalase activity 23
2.4. Discussion 26
Chapter III. The structure and function of SAV1875 29
3.1. Introduction 29
3.2. Materials and Methods 31
3.2.1. Cloning, protein expression, and purification 31
3.2.2. Crystallization and data collection 33
3.2.3. PAGE 34
3.2.4. Mass spectrometry 34
3.2.5. Protein oxidation 35
3.2.6. Circular Dichroism (CD) 35
3.2.7. Protease activity assay and zymogram 36
3.2.8. Determination of chaperone activity 37
3.3. Results 37
3.3.1. Structure of SAV 1875 37
3.3.2. Oligomeric state of SAV 1875 40
3.3.3. Comparison of SAV1875 with DJ-1 superfamily proteins 43
3.3.4. Stabilization of oxidized Cys105 45
3.3.5. Oxidation propensity of Cys105 in SAV 1875 51
3.3.6. Protease activity of SAV1875 was not detected 55
3.3.7. SAV1875 has chaperon activity 57
3.4. Discussion 59
Chapter IV. Summary 62
References 63
Korean Abstract (๊ตญ๋ฌธ์ด๋ก) 71Docto
SCARA5 plays a critical role in the commitment of mesenchymal stem cells to adipogenesis
Mesenchymal stem cells have the capacity to give rise to multiple cell types, such as adipocytes, osteoblasts, chondrocytes, and myocytes. However, the molecular events responsible for the lineage specification and differentiation of mesenchymal stem cells remain unclear. Using gene expression profile studies, we determined that Scavenger receptor class A, member 5 (SCARA5) is a novel mediator of adipocyte commitment. SCARA5 was expressed at a higher level in committed A33 preadipocyte cells compared to C3H10T1/2 pluripotent stem cells. Gain- and loss-of-function studies likewise revealed that SCARA5 acts as a mediator of adipocyte commitment and differentiation in both A33 and C3H10T1/2 cells. RNAi-mediated knockdown of SCARA5 in A33 cells markedly inhibited the adipogenic potential, whereas overexpression of SCARA5 enhanced adipocyte differentiation in C3H10T1/2 cells. We also demonstrated that the focal adhesion kinase (FAK) and ERK signaling pathways is associated with the SCARA5-mediated response, thereby modulating adipocyte lineage commitment and adipocyte differentiation. Additionally, glucocorticoids induced the expression of SCARA5 in differentiating adipocytes through glucocorticoids response elements (GRE) in the SCARA5 promoter. Taken together, our study demonstrates that SCARA5 is a positive regulator in adipocyte lineage commitment and early adipogenesis in mesenchymal stem cells.ope
Caffeine inhibits adipogenesis through modulation of mitotic clonal expansion and the AKT/GSK3 pathway in 3T3-L1 adipocytes
Caffeine has been proposed to have several beneficial effects on obesity and its related metabolic diseases; however, how caffeine affects adipocyte differentiation has not been elucidated. In this study, we demonstrated that caffeine suppressed 3T3-L1 adipocyte differentiation and inhibited the expression of CCAAT/enhancer binding protein (C/EBP)ฮฑ and peroxisome proliferator-activated receptor (PPAR)ฮณ, two main adipogenic transcription factors. Anti-adipogenic markers, such as preadipocyte secreted factor (Pref)-1 and Krรผppel-like factor 2, remained to be expressed in the presence of caffeine. Furthermore, 3T3-L1 cells failed to undergo typical mitotic clonal expansion in the presence of caffeine. Investigation of hormonal signaling revealed that caffeine inhibited the activation of AKT and glycogen synthase kinase (GSK) 3 in a dose-dependent manner, but not extracellular signal-regulated kinase (ERK). Our data show that caffeine is an anti-adipogenic bioactive compound involved in the modulation of mitotic clonal expansion during adipocyte differentiation through the AKT/GSK3 pathway. [BMB Reports 2016; 49(2): 111-115].ope
- โฆ