UCZENI WOBEC WYZWAŃ WSPÓŁCZESNOŚCI: „KOMUNIZM” ETOSU UCZONYCH JAKO NORMA ETYCZNA CZY ZASADA REGULUJĄCA PRAKTYKĘ BADAWCZĄ

Celem niniejszego artykułu jest próba udzielenia odpowiedzi na pytanie, jaką rolę może obecnie pełnić Mertonowska koncepcja etosu uczonych, a szczególnie jego norma „komunizmu” w opisie i wyjaśnianiu mechanizmów funkcjonowania współczesnej nauki. Merton przedstawia normy etosu uczonych jako reguły etyczne oraz technologiczne, czyli rzeczywiście regulujące praktykę badawczą. Szczególnie istotną rolę odgrywa norma ”komunizmu”, nakazującą uczonym dzielenie się wynikami swojej pracy badawczej z innymi członkami środowiska oraz ze społeczeństwem. W artykule zostały zaprezentowane alternatywne wobec Mertonowskiej wizje funkcjonowania społeczności uczonych: koncepcja pola naukowego autorstwa Pierra Bourdieu oraz konwersji kapitału w ramach „cyklu wiarygodności” zaproponowane przez Brunona Latoura i Steve’a Woolgara. W żadnej z tych wizji reguła „komunizmu” nie organizuje praktyki badawczej. Istotne dla precyzyjnego opisu reguł działania w nauce jest uwzględnienie roli zmiennych historycznie modeli uprawiania nauki (model amatorski, akademicki, zawodowy, post-akademicki). Przestrzeganie normy komunizmu jest możliwe jedynie w modelu akademickim, podczas gdy współcześni badacze w coraz większym stopniu uprawiają naukę albo w ramach korporacji (model zawodowy), albo pozostając w Akademii i korzystając z funduszy prywatnych (model post-akademicki) – w takiej sytuacji przestrzeganie normy komunizmu, nawet traktowanej jako reguła moralna, nie jest możliwe

Czy socjologia nauki potrzebuje filozofii? Rekonstrukcje procedur badawczych współczesnej nauki w konstruktywistycznej socjologii poznania naukowego wobec rekonstrukcji filozoficznych

Does sociology of science need philosophy? Philosophical versus constructivist sociology reconstructions of research procedures of contemporary scienceBased on analyses of significant publications in the sociology of science one can conclude that the attitude towards philosophical accounts of science differentiates essentially “classical” sociology of science from “non-classical” one. The classical sociology of science represented by Robert Merton virtually omits epistemological issues, leaving them to philosophers and refrains itself from explaining the content of scientific beliefs. Philosophy is thus not important for Robert Merton and his followers who present science as an institution and try to explain it as such.This is not the case for the “non-classical” sociologists of science, such as the representatives of constructivist approaches: SSK Sociology of Scientific Knowledge, SSST Social Studies of Science and Technology, SSS Social Studies of Science, for whom the philosophical account of science is an important frame of reference usually in a negative way, as they construct their insights into science in opposition to the philosophical ones.The stage of formation of their original research programmes proves to be a relevant factor here. Thus, the representatives of the so-called “strong programme,” Barry Barnes and David Bloor, refer in their first publications to the conceptual framework of philosophy of science and apply notions borrowed from epistemology. Representatives of SSK/SSS/SSST, such as Nigel Gilbert and Michael Mulkay, who analyse the research procedures of contemporary science, strive to prove that the conceptual framework of philosophical epistemology is not suited for analyses of science in situ. Others, like Steve Woolgar and Bruno Latour, create their own reconstructions of processes occurring in contemporary laboratories, assuming that their accounts of contemporary science are fully capable of replacing the philosophical ones.Does sociology of science need philosophy? Philosophical versus constructivist sociology reconstructions of research procedures of contemporary scienceBased on analyses of significant publications in the sociology of science one can conclude that the attitude towards philosophical accounts of science differentiates essentially “classical” sociology of science from “non-classical” one. The classical sociology of science represented by Robert Merton virtually omits epistemological issues, leaving them to philosophers and refrains itself from explaining the content of scientific beliefs. Philosophy is thus not important for Robert Merton and his followers who present science as an institution and try to explain it as such.This is not the case for the “non-classical” sociologists of science, such as the representatives of constructivist approaches: SSK Sociology of Scientific Knowledge, SSST Social Studies of Science and Technology, SSS Social Studies of Science, for whom the philosophical account of science is an important frame of reference usually in a negative way, as they construct their insights into science in opposition to the philosophical ones.The stage of formation of their original research programmes proves to be a relevant factor here. Thus, the representatives of the so-called “strong programme,” Barry Barnes and David Bloor, refer in their first publications to the conceptual framework of philosophy of science and apply notions borrowed from epistemology. Representatives of SSK/SSS/SSST, such as Nigel Gilbert and Michael Mulkay, who analyse the research procedures of contemporary science, strive to prove that the conceptual framework of philosophical epistemology is not suited for analyses of science in situ. Others, like Steve Woolgar and Bruno Latour, create their own reconstructions of processes occurring in contemporary laboratories, assuming that their accounts of contemporary science are fully capable of replacing the philosophical ones