Norwid's dialogues of things

Artykuł przedstawia problematykę Norwidowskich rzeczy, opartą na grupie utworów poety, należących do różnych faz jego twórczości (Wieczór w pustkach (fantazja), Toast. Fantazja, Bajka, [Na "Kazanie Skargi" Jana Matejki], [O, jakże drogim jest klejnotem], [Miło być od swojego czasu zrozumianym], Garstka piasku. Legenda, Krakus. Tragedia, Za kulisami. Fantazja), w których rzeczy posiadają status bohaterów mówiących, zdolnych do wchodzenia w relacje dialogowe lub quasi-dialogowe. Literaturoznawcza i antropologiczna analiza powyższego materiału pozwoliła na zaobserwowanie mediacyjnej roli rzeczy w świecie poetyckim Norwida. Poeta nadaje im status materialnego znaku duchowej podstawy rzeczywistości, Boskiej transcendencji, Prawdy; czyni je nośnikami ekspresji ludzkiej jaźni, jej treści, struktury i aktów; powierza rzeczom funkcję narzędzi interakcji społecznych, inicjacji, działań rytualnych stanowiących o jednostkowej i zbiorowej tożsamości. Znacząca okazuje się ewolucja poglądów poety na temat świata rzeczy, a mianowicie przejście od wyobrażenia rzeczy ożywionych mocą tego, co duchowe, do wyobrażenia zagrożonego urzeczowieniem człowieka

Literary historian among the genres of speech : the case of Stanisław Pigoń

Artykuł dotyczy badań Stanisława Pigonia nad "żywym słowem" Adama Mickiewicza. Przedmiotem refleksji są dwa tomy "Dzieł wszystkich" Mickiewicza, opublikowane w roku 1933, zawierające "Przemówienia" i "Rozmowy" poety. Celem interpretacji jest przede wszystkim opis metody naukowej zastosowanej przez Pigonia. Zagadnienie to zostało usytuowane w kontekście jego koncepcji literatury i dwudziestowiecznych badań nad oralnymi aspektami literatury. Oba tomy opublikowane przez uczonego zasługują na przypomnienie i uznanie, są bowiem oryginalnym polskim wkładem w tę dziedzinę naukowej refleksji. Pozwalają też spojrzeć na kulturę epoki romantyzmu przez pryzmat form i funkcji oralności i wzbogacają naszą wiedzą o osobowości Mickiewicza.The article concerns Stanisław Pigoń’s research on the ‘living word’ of Adam Mickiewicz. The subject of the reflection are two volumes of Mickiewicz’s "Complete Works", published in 1933, including "Speeches" and "Conversations" of the poet. First of all, the method of scientific procedure used by Pigoń was mainly interpreted. This issue was placed in the context of his concept of the history of literature and of the twentieth-century research on the oral aspects of literature. Both volumes published by the scholar deserve to be recalled and appreciated, as they are the original Polish contribution to this area of scientific reflection. They also allow us to look at the culture of the Romantic era through the prism of forms and functions of orality and enrich our knowledge about the personality of Mickiewicz

Norwid’s measure and perception of heroism

Artykuł zawiera interpretację Norwidowskiej koncepcji heroizmu. Nawiązuje do różnych obszarów dzieła Norwida, do jego utworów lirycznych, epickich i dramatycznych, a także do wypowiedzi publicystycznych, krytycznoliterackich oraz epistolarnych. W centrum rozważań znajduje się kwestia bohatera kulturowego, którego znaczenie w myśli i wyobraźni pisarza przedstawione zostało w sekwencji analiz poświęconych przewodnikom ludzkości (Prometeusz, Mojżesz, Argonauci, Jezus Chrystus), bohaterom narodowym (Krakus, Wanda, bohaterowie powstania styczniowego) oraz poetom (legenda Tyrteusza). Kontekst dla powyższych analiz stanowi antropologiczna refleksja epoki, Norwidowska koncepcja osoby, filozoficzne i religijne wykładnie postawy heroicznej, jej kulturowe wzorce. Zarysowane przez Norwida rozumienie heroizmu okazuje się na tym tle w pełni oryginalne, choć zarazem wynika z wielostronnego dialogu z wybranymi wątkami tradycji heroicznej. O swoistości Norwidowskiej wykładni zjawiska świadczą: akcentowanie znaczenia kulturowego i etosowego każdego aktu heroicznego, eksponowanie heroizmu ducha, łączenie heroizmu z zagadnieniami pamięci zbiorowej, wspólnoty narodowej i ludzkiej, traktowanie heroicznych ideałów jako miary wartości cywilizacyjnych dokonań XIX wieku i dojrzałości człowieka epoki, postrzeganie heroizmu przez pryzmat chrześcijańskich ideałów heroicznych.The paper contains an interpretation of Norwid’s concept of heroism. It refers to a variety of fields in Norwid’s literary activity, to his lyric, epic and dramatic works, as well as to his journalistic, critical and epistolary writings. The question of a hero of culture, whose significance in the thought and imagination of the author has been presented in the sequence of analyses devoted to leaders of humanity (Prometheus, Moses, the Argonauts, Jesus Christ), national heroes (Krakus, Wanda, heroes of the January Uprising) and poets (the legend of Tyrtheus) is central for the discussion. The above analysis is shown in the context of anthropological reflection of the epoch, the Norwidian concept of an individual, philosophical and religious interpretation of heroic feats, their cultural patterns. The understanding of heroism, as sketched by Norwid against this background, proves to be fully original, though, at the same time, emerging from a multilateral dialogue with the selected threads of heroic tradition. The specificity of Norwid’s interpretation of the phenomenon is proved by: underlining the importance of cultural and ethos related meaning of each heroic deed, emphasizing spiritual heroism, associating heroism with the issues of collective memory, the national and human community, treatment of heroic ideals as a measure of value of 19th century civilizational achievements and maturity of the man of that period, given the Christian heroic ideals

Cypriana Norwida sztuka żywego słowa

This article is an attempt to assess the role of oral performance in the life and work of Cyprian Norwid. The study covers the whole range of the poet’s cultural practices, i.e. his lectures, recitations, and public readings with the matching introductions and comments, which exemplify Norwid’s idea of the living word (cf. Lectures on Juliusz Słowacki, On Recitation, On the Freedom of Speech), as well as the accounts of those who were in the audience at these events. The analyses show that Norwid was convinced about the exceptional value of the spoken word and importance of the oral aspect of language. He employed it systematically to create the public sphere, to infl uence people, uphold a ‘community of truth’ and open it up onto a metaphysical universe. This interpretation of Norwid’s thought draws on the poet’s own understanding of the word, the ancient Greek oral tradition (Socrates and Plato), the Judeo-Christian ideas of verbal expression and nineteenth-century philosophical and linguistic concepts of orality to present a less known profi le of Norwid, an artist of oral expression in an age of the written and the printed word