Farklı klimatik ortamlarda kum sineklerinin gecelik aktivitesi ve konak tercihlerinin belirlenmesi

Phlebotomine sand flies (Diptera: Psychodidae), are known as the vector of diseases such as leishmaniasis, bartonellosis and various types of viruses. This study aims to observe and detect the nocturnal activity and host preferences of sand flies in the endemic areas for leishmaniasis in Turkey (Antalya, Kayseri) and Northern Cyprus (TRNC). Field studies were carried out during July and August 2018 at the localities [Yaylalı (Antalya); Büyükkünye (Kayseri), Hamitköy (KKTC)] chosen according to the recent cutaneous/visceral/canine leishmaniasis cases. Adult sand flies were collected via four or five different CDC light traps in each locality, according to the properties of surrounding environment (vegetation, open/closed barns, porch etc.). Traps were set at 6 pm and the collection nets changed hourly until 6 am to determine the nocturnal activity of sand flies. Each collection net cleaned out hourly, sandflies inside were counted and stored in 96% ethanol. During the activity period, humidity and temperature values were also recorded hourly. Each specimen was dissected from head and genitalia then mounted for morphological identification while abdomen stored in 96% ethanol for further blood-meal analysis. According to the morphological identifications P. tobbi, P.neglectus/syriacus,P. alexandri, P. papatasi, P. simici, Transphlebotomus sp., S. antennata, S. minuta and S. dentata species had found in Antalya; P. simici / P. halepensis, P. perfiliewi sl., P. neglectus/syriacus and S. dentata species had found in Kayseri; P. papatasi, P. tobbi, P. neglectus/syriacus, P. alexandri, S. fallax, S. minuta and S. dentata species had found in TRNC. Nocturnal activity of sand flies were analyzed with the temperature/humidity levels recorded hourly both generally and also at the species level. Activity in Antalya province was started at 8 pm, peaked from 9 to11 pm and stopped at 5 am. In Kayseri province activity started at 7 pm, peaked from 8 to 12 pm and stopped at 2 am. In TRNC activity started at 7 pm, peaked from 11 pm to 2 am and stopped at 3 am. This study showed that nocturnal activities of sand flies can differ considering the climatic conditions, especially the changes in temperature and also the host preferences mostly depends on the vertebrate species around that they could feed on. Since it is believed that the insecticide applications to be performed in the specified hours will be more effective in reducing the population size, it has been demonstrated that these studies should be performed in endemic areas to use the insecticides which have an important role in the integrated control applied for sand fly-borne diseases, in the least and most effective way. The blood-meal analysis showed that our sandfly specimens were fed on humans (5.7%), cows (22.2%), dogs (0.6%) and goats (2.8%). Specimens showed multiple host preferences as 3.4% of them fed on both human and cow, 1.7% fed on both human and goat and 2.8% fed on cow and goat. This study showed that nocturnal activites of sand flies can differ considering the climatic conditions, especially the changes in temperature and also the host preferences mostly depends on the vertebrate species aroun that they could possibly feed on. Since it is believed that the insecticide applications to be performed in the specified hours will be more effective in reducing the population size, it has been demonstrated that these studies should be performed in endemic areas in order to use the insecticides which have an important role in the integrated control applied for sand fly-borne diseases, in the least and most effective way.Phlebotomine kum sinekleri (Diptera: Psychodidae), leishmaniasis ve bartonellosis hastalıklarının etkenleri ve çeşitli virüslerin biyolojik vektörüdürler. Bu çalışmanın amacı, birbirinden farklı coğrafi ve klimatik koşullara sahip bölgelerde (Antalya, Kayseri, Kuzey Kıbrıs) çeşitli parametrelerden yararlanılarak kum sineklerinin gecelik aktivitelerini ve konak tercihini belirlemektir. Çalışmalar, kutanöz/visseral/kanin leishmaniasis vakaları dikkate alınarak belirlenen lokalitelerde Yaylalı (Antalya); Büyükkünye (Kayseri), Hamitköy (KKTC) gerçekleştirilmiştir. 2018 yılının Temmuz ve Ağustos aylarında yapılan arazi çalışmalarında ergin kum sinekleri, aynı lokalitede farklı noktalara konulan (kapalı açık ahır, vejatasyon, veranda, vb) dört ila beş CDC ışık tuzakları kullanılarak toplanmıştır. Kum sineklerinin aktivite saatlerinin belirlenebilmesi amacıyla tuzaklar saat 18:00’da kurulup saat başı tuzakların toplama torbaları değiştirilerek sabah 06:00’a kadar takip edilmiştir. Her saat başı her tuzaktan toplanan kum sinekleri sayılmış ve %96’lık etil alkole konularak laboratuvara getirilmiştir. Belirlenen saatler arasında her saat başı ayrıca nem ve sıcaklık ölçümleri de yapılmıştır. Tür tayini için baş ve genital organları kesilerek preparat yapılmış, kan emmiş dişi kum sineklerinin gövdeleri ise konak tercihlerinin belirlenmesi amacıyla kan-besin analizi çalışmalarında kullanmak üzere %96’lık etil alkolde saklanmıştır. Gecelik aktivite sonrası yapılan tür teşhislerine göre Antalya’da P. tobbi, P. neglectus/syriacus, P. alexandri, P. papatasi, P. simici, Transphlebotomus sp., S. antennata, S. minuta, S. dentata türlerine; Kayseri’de P. simici / P. halepensis, P. perfiliewi sl., P. neglectus/syriacus ve S. dentata; KKTC’de ise P. papatasi, P. tobbi, P. neglectus/syriacus, P. alexandri, S. fallax, S. minuta ve S. dentata türlerine ait örnekler bulunmuştur. Kum sineklerinin gecelik aktiviteleri, saat başı alınan nem ve sıcaklık değerleri ile birlikte hem genel olarak hem de tür bazında analiz edilmiştir. Antalya ilinde gecelik aktivite 20:00’da başlayıp 21:00-23:00 arası en yoğun haline ulaşmış ve sabah 05:00’da ise sonlanmıştır. Kayseri ilinde gecelik aktivite 19:00’da başlayıp 20:00-00:00 arası en yoğun haline ulaşmış ve 02:00’da ise aktivite sonlanmıştır. KKTC’de ise gecelik aktivite 19:00’da başlayıp 23:00-02:00 arasında en yoğun haline ulaşmış ve 03:00’da ise aktivite sonlanmıştır. Kan besin analizi sonuçlarına göre kum sineklerinin %5,7’sinin insandan, %22,2’sinin sığırlardan beslendiği, %0,6’sının köpek ve %2,8’inin keçilerden kan emdikleri ortaya çıkmıştır. Kum sineklerinden %3,4’ünde insan-sığır ve %1,7’sinde insan-keçi kanı ve %2,8’inde ise sığır-keçi kanı tespit edilmiştir. Çalışmamızda gün batımından sonra faaliyet göstermeye başlayan kum sineklerinin farklı iklim özelliklerine sahip olan alanlarda aktivite saatlerinin değişebileceği, aktivasyonun özellikle dış ortam sıcaklığı ile ilişkili olduğu ve beslenmek amacıyla ortamda bulunan her türlü omurgalıyı kullanabilecekleri saptanmıştır. Belirlenen saatlerde yapılacak insektisit uygulamalarının popülasyon büyüklüğünü azaltmada daha etkili olacağı kanısına varıldığından, kum sineği kaynaklı hastalıklar için uygulanan entegre kontrolde önemli rolü olan insektisit kullanımının en az düzeyde ve en etkili şekilde gerçekleştirilebilmesi için endemik alanlarda bu çalışmaların yapılması gerekliliği ortaya konulmuştur