The position of Polish experts on conservative management in patients with artery diseases of lower limbs

Peripheral artery disease (PAD) is a common disease, though not very well known and often diagnosed on a very latestage, causing not only typical complications such as intermittent claudication, critical limb ischemia or amputations,but also to cardiovascular mortality. The risk of cardiovascular death can be even 11 times higher in patients withsymptomatic PAD than in healthy patients. The risk of heart attack, stroke or cardiovascular death is even higher,reaching almost 4% within one year, nearly equal to the risk for patients with coronary artery disease (CAD). Inthose patients, the 5-year mortality risk is estimated at 10–15%, with cardiovascular disorders being the mostlikely cause of death. In patients with critical limb ischemia, the risk of cardiovascular death within one year can beas high as 25% and the risk of amputation — 30%.It is estimated that the global population of patients with PAD is over 120 million. The incidence of the diseasesis 3–10%, but in patients aged 70 and more, the incidence increases to 14–29%. In Poland, around 4,000 peopleare hospitalized every year for PAD of lower limbs. The number of PAD-related amputations is over 9,000 per year.Although the methods of PAD diagnosis (e.g. ABI) are often easy and non-invasive, they are scarcely used in clinicalpractice. Also, optimal conservative management in the form of quitting smoking, modifying the cardiovascular riskfactors and supervised exercise is often overlooked.PAD is a major issue not only for vascular surgery, but also for many other medical specializations, includingangiology, general medicine, cardiology, or diabetology. As a result of long waiting times for the next visit and lackof access to patient programmes and reimbursed drugs, patients with PAD often report to the doctor when theircondition is very serious. Despite the 2017 ESC guidelines on the diagnosis and treatment of peripheral arterydisease, prepared together with ESVS, not all healthcare professionals have access to the latest knowledge on PADdiagnosis and treatment. Unfortunately, though published recently, the ESC’s guidelines do not include some ofthe recent studies, among them the possibly breakthrough COMPASS trial which has the potential to change theparadigm of management of patients with PAD.We must bear in mind that the population with PAD is a difficult patient group who need new treatment methodsand optimization of the existing ones in order to visibly improve diagnosis, treatment and prognosis

Stanowisko polskich ekspertów dotyczące leczenia zachowawczego u pacjentów z chorobą tętnic kończyn dolnych

Choroba tętnic obwodowych (PAD, peripheral artery disease) to częsta, choć niestety słabo rozpoznawana i nierzadko bardzo późno diagnozowana choroba. Prowadzi niestety nie tylko do często znanych powikłań, takich jak chromanie przestankowe, krytyczne niedokrwienie kończyn i amputacja, ale również do zgonów z przyczyn sercowo-naczyniowych (CV, cardiocascular). Ryzyko zgonu z przyczyn CV jest nawet 11 razy większe u chorego z objawową formą PAD niż u pacjenta bez tej choroby. Tym bardziej zatrważające jest ryzyko zawału, udaru lub zgonu z powodów CV u pacjenta z PAD — niewiele mniejsze niż w przypadku choroby wieńcowej (CAD, coronary artery disease), na poziomie prawie 4% w ciągu roku. U tych pacjentów ryzyko zgonu w ciągu 5 lat szacuje się na poziomie 10–15%, głównie z przyczyn CV. U pacjentów z krytycznym niedokrwieniem kończyn ryzyko zgonu z powodów CV w ciągu jednego roku kształtuje się natomiast na poziomie 25%, a amputacji aż 30%. Szacuje się, że na świecie żyje ponad 120 milionów osób z PAD. Częstość jej występowania jest na poziomie 3–10%, a u osób powyżej 70. roku życia na poziomie 14–29%. Co roku w Polsce dochodzi do około 40 000 hospitalizacji z powodu PAD kończyn dolnych i niestety do ponad 9000 amputacji związanych z tą chorobą. Choć metody diagnozy PAD (np. wskaźnik kostka–ramię [ABI, ankle–brachial index]) są proste i nieinwazyjne, niestety bardzo rzadko wykorzystuje się je w praktyce klinicznej, podobnie jak optymalne leczenie zachowawcze w formie zaprzestania palenia, modyfi acji czynników ryzyka sercowo-naczyniowych i nadzorowanego treningu. Choroba tętnic obwodowych jest zdecydowanie problemem nie tylko dla chirurgów naczyniowych, ale również dla wielu środowisk lekarskich w tym angiologów, internistów, kardiologów, diabetologów czy kardiologów. Często czas między wizytami oraz brak dostępu do programów pacjenckich i refundowanych leków powodują, że pacjenci z PAD trafi do lekarza w bardzo poważnym stanie. Pomimo Wytycznych Europejskiego Towarzystwa Kardiologicznego (ESC, European Society of Cardiology) dotyczących rozpoznawania i leczenia chorób tętnic obwodowych z 2017 roku, przygotowanych we współpracy z Europejskim Towarzystwem Chirurgii Naczyniowej (ESVS, European Society for Vascular Surgery), nie wszyscy mają dostęp do  ajnowszej wiedzy w diagnostyce i leczeniu PAD. Niestety wytyczne te, choć opublikowane niedawno, nie włączyły również niektórych najnowszych badań, w tym możliwie przełomowego badania Cardiovascular Outcomes for People Using Anticoagulation Strategies (COMPASS), które ma szanse zmienić paradygmat leczenia pacjentów z PAD. Trzeba zatem pamiętać, że pacjenci z PAD to trudna grupa chorych, która potrzebuje nowych metod leczenia oraz optymalizacji już istniejących, aby znacząco poprawić ich diagnostykę, leczenie i prognozę

Stanowisko polskich ekspertów dotyczące leczenia zachowawczego u pacjentów z chorobą tętnic kończyn dolnych

Choroba tętnic obwodowych (PAD, peripheral artery disease) to częsta, choć niestety słabo rozpoznawana i nierzadko bardzo późno diagnozowana choroba. Prowadzi niestety nie tylko do często znanych powikłań, takich jak chromanie przestankowe, krytyczne niedokrwienie kończyn i amputacja, ale również do zgonów z przyczyn sercowo-naczyniowych (CV, cardiocascular). Ryzyko zgonu z przyczyn CV jest nawet 11 razy większe u chorego z objawową formą PAD niż u pacjenta bez tej choroby. Tym bardziej zatrważające jest ryzyko zawału, udaru lub zgonu z powodów CV u pacjenta z PAD — niewiele mniejsze niż w przypadku choroby wieńcowej (CAD, coronary artery disease), na poziomie prawie 4% w ciągu roku. U tych pacjentów ryzyko zgonu w ciągu 5 lat szacuje się na poziomie 10–15%, głównie z przyczyn CV. U pacjentów z krytycznym niedokrwieniem kończyn ryzyko zgonu z powodów CV w ciągu jednego roku kształtuje się natomiast na poziomie 25%, a amputacji aż 30%. Szacuje się, że na świecie żyje ponad 120 milionów osób z PAD. Częstość jej występowania jest na poziomie 3–10%, a u osób powyżej 70. roku życia na poziomie 14–29%. Co roku w Polsce dochodzi do około 40 000 hospitalizacji z powodu PAD kończyn dolnych i niestety do ponad 9000 amputacji związanych z tą chorobą. Choć metody diagnozy PAD (np. wskaźnik kostka–ramię [ABI, ankle–brachial index]) są proste i nieinwazyjne, niestety bardzo rzadko wykorzystuje się je w praktyce klinicznej, podobnie jak optymalne leczenie zachowawcze w formie zaprzestania palenia, modyfikacji czynników ryzyka sercowo-naczyniowych i nadzorowanego treningu. Choroba tętnic obwodowych jest zdecydowanie problemem nie tylko dla chirurgów naczyniowych, ale również dla wielu środowisk lekarskich w tym angiologów, internistów, kardiologów, diabetologów czy kardiologów. Często czas między wizytami oraz brak dostępu do programów pacjenckich i refundowanych leków powodują, że pacjenci z PAD trafiają do lekarza w bardzo poważnym stanie. Pomimo Wytycznych Europejskiego Towarzystwa Kardiologicznego (ESC, European Society of Cardiology) dotyczących rozpoznawania i leczenia chorób tętnic obwodowych z 2017 roku, przygotowanych we współpracy z Europejskim Towarzystwem Chirurgii Naczyniowej (ESVS, European Society for Vascular Surgery), nie wszyscy mają dostęp do najnowszej wiedzy w diagnostyce i leczeniu PAD. Niestety wytyczne te, choć opublikowane niedawno, nie włączyły również niektórych najnowszych badań, w tym możliwie przełomowego badania Cardiovascular Outcomes for People Using Anticoagulation Strategies (COMPASS), które ma szanse zmienić paradygmat leczenia pacjentów z PAD. Trzeba zatem pamiętać, że pacjenci z PAD to trudna grupa chorych, która potrzebuje nowych metod leczenia oraz optymalizacji już istniejących, aby znacząco poprawić ich diagnostykę, leczenie i prognozę

Stanowisko polskich ekspertów dotyczące leczenia zachowawczego u pacjentów z chorobą tętnic kończyn dolnych

Choroba tętnic obwodowych (PAD, peripheral artery disease) to częsta, choć niestety słabo rozpoznawana i nierzadko bardzo późno diagnozowana choroba. Prowadzi niestety nie tylko do często znanych powikłań, takich jak chromanie przestankowe, krytyczne niedokrwienie kończyn i amputacja, ale również do zgonów z przyczyn sercowo-naczyniowych (CV, cardiocascular). Ryzyko zgonu z przyczyn CV jest nawet 11 razy większe u chorego z objawową formą PAD niż u pacjenta bez tej choroby. Tym bardziej zatrważające jest ryzyko zawału, udaru lub zgonu z powodów CV u pacjenta z PAD — niewiele mniejsze niż w przypadku choroby wieńcowej (CAD, coronary artery disease), na poziomie prawie 4% w ciągu roku. U tych pacje ntów ryzyko zgonu w ciągu 5 lat szacuje się na poziomie 10–15%, głównie z przyczyn CV. U pacjentów z krytycznym niedokrwieniem kończyn ryzyko zgonu z powodów CV w ciągu jednego roku kształtuje się natomiast na poziomie 25%, a amputacji aż 30%. Szacuje się, że na świecie żyje ponad 120 milionów osób z PAD. Częstość jej występowania jest na poziomie 3–10%, a u osób powyżej 70. roku życia na poziomie 14–29%. Co roku w Polsce dochodzi do około 40 000 hospitalizacji z powodu PAD kończyn dolnych i niestety do ponad 9000 amputacji związanych z tą chorobą. Choć metody diagnozy PAD (np. wskaźnik kostka–ramię [ABI, ankle–brachial index]) są proste i nieinwazyjne, niestety bardzo rzadko wykorzystuje się je w praktyce klinicznej, podobnie jak optymalne leczenie zachowawcze w formie zaprzestania palenia, modyfikacji czynników ryzyka sercowo-naczyniowych i nadzorowanego treningu. Choroba tętnic obwodowych jest zdecydowanie problemem nie tylko dla chirurgów naczyniowych, ale również dla wielu środowisk lekarskich w tym angiologów, internistów, kardiologów, diabetologów czy kardiologów. Często czas między wizytami oraz brak dostępu do programów pacjenckich i refundowanych leków powodują, że pacjenci z PAD trafiają do lekarza w bardzo poważnym stanie. Pomimo Wytycznych Europejskiego Towarzystwa Kardiologicznego (ESC, European Society of Cardiology) dotyczących rozpoznawania i leczenia chorób tętnic obwodowych z 2017 roku, przygotowanych we współpracy z Europejskim Towarzystwem Chirurgii Naczyniowej (ESVS, European Society for Vascular Surgery), nie wszyscy mają dostęp do najnowszej wiedzy w diagnostyce i leczeniu PAD. Niestety wytyczne te, choć opublikowane niedawno, nie włączyły również niektórych najnowszych badań, w tym możliwie przełomowego badania Cardiovascular Outcomes for People Using Anticoagulation Strategies (COMPASS), które ma szanse zmienić paradygmat leczenia pacjentów z PAD. Trzeba zatem pamiętać, że pacjenci z PAD to trudna grupa chorych, która potrzebuje nowych metod leczenia oraz optymalizacji już istniejących, aby znacząco poprawić ich diagnostykę, leczenie i prognozę

Wpływ niewielkiego i zaawansowanego niedokrwienia na przepływ w mikrokrążeniu skórnym u pacjentów z miażdżycowym niedokrwieniem kończyn dolnych

Introduction. The aim of the study was to characterize the changes in the microcirculation in patients with varying severity of atherosclerotic ischaemia of the lower limbs (PAOD). Material and methods. The study included 27 healthy subjects, 79 patients with PAOD category 0 and 1 according to the Rutherford classification, and 137 patients with PAOD category 3 and 4. The study evaluated cutaneous blood flow, flowmotion bonds, percutaneous partial pressure of oxygen and flow-mediated vasodilation. Results. Even mild PAOD exhibits a worse systemic vascular function expressed as a reduction in the scope of flow-mediated vasodilation, and locally in TcpO2 decrease. Increase in local changes in advanced forms of PAOD were observed as further reduction in TcpO2 and a drastic reduction or exhaustion of the functional microcirculatory reserve. Among the evaluated risk factors for atherosclerosis only diabetes and smoking significantly modified perfusion, which resulted in a significant decrease in the values of vasodilation and TcpO2. Conclusions. The study revealed the occurrence of adverse changes in microcirculation, also in patients with poorly discernible signs of limb ischaemia. It can be assumed that these may also occur in the patients who underwent a haemodynamically effective revascularization.Wstęp. Celem badań było scharakteryzowanie zmian w mikrokrążeniu u pacjentów z różnym stopniem zaawansowania miażdżycowego niedokrwienia kończyn dolnych (PAOD). Materiał i metody. Do badania włączono 27 zdrowych osób, 79 pacjentów z PAOD w 0 i 1 kategorii oraz 137 pacjentów z PAOD w 3 i 4 kategorii według klasyfikacji Rutherforda. Oceniano skórny przepływ krwi, pasma flowmotion, przezskórne ciśnienie parcjalne tlenu i wazodylatację indukowaną przepływem. Wyniki. Już w łagodnej postaci PAOD występuje ogólnoustrojowe pogorszenie funkcji naczyń, wyrażone zmniejszeniem zakresu wazodylatacji indukowanej przepływem, a miejscowo zmniejszeniem TcpO2. W zaawansowanych postaciach PAOD obserwowano pogłębienie zmian miejscowych w postaci dalszego obniże­nia TcpO2 i radykalnego zmniejszenia lub też wyczerpania rezerwy czynnościowej mikrokrążenia. Spośród ocenianych czynników ryzyka rozwoju miażdżycy tylko cukrzyca i palenie tytoniu znamiennie modyfikowały perfuzję, istotnie zmniejszając wartości wazodylatacji i TcpO2. Wnioski. W przeprowadzonym badaniu wykazano występowanie niekorzystnych zmian w mikrokrążeniu także u pacjentów ze słabo zaznaczonymi objawami niedokrwienia kończyn. Można przypuszczać, że mogą one występować również u pacjentów po skutecznych hemodynamicznie zabiegach rewaskularyzacji

The clinical course and risk in patients with pseudo-Mahaim fibers

Background: Pseudo-Mahaim (AP-M) fibers are a rare variant of atrioventricular (AV) accessory pathways. Atriofascicular and atrioventricular accessory connections are characterized by slow conduction and decremental properties. Dual physiological AV node pathways, slow and fast, are observed in a large number of patients with AP-M. Therefore, there is substrate for AV nodal reentrant tachycardia (AVNRT) in addition to antidromic AV reentrant tachycardia (AVRT) with left bundle branch block (LBBB)-like morphology. Other arrhythmia such as atrial fibrillation (AF) or atrial flutter (AFL) and ventricular fibrillation (VF) are also observed. We analysed the occurrence of arrhythmias in a group of patients with AP-M treated in our department. Methods: We evaluated 27 patients (12 women) aged 14-53 years (mean age 25.6 years) with AP-M. The clinical course in these patients, in particular with regard to the occurrence of arrhythmias, was analysed. Patients with dual AV node properties were compared to patients without such findings. Results: We found dual AV node properties in 18 patients (Group 1), while 9 patients had fast pathway only (Group 2). Twenty-six patients presented with AVRT, 2 patients with AVNRT, 3 patients with AF, 1 patient with AT, 2 patients with AFL, and 3 patients with VF. In 2 patients, AP-M were seen in an atypical area. In one patient, the pathway connected the right atrium with the left ventricle (septal region), and in the other patient it connected the left atrium with the left ventricle (left anterior region). Conclusions: The majority of AP-M was right-sided. Two thirds of patients with AP-M had anatomical substrate for AVNRT (fast/slow pathway AV node). VF or asystole occurred in 10% of patients

0019（冊封関係）

PreambułaSzanowni Państwo,W większości krajów na świecie lekarskie decyzje terapeutyczne są podejmowane na podstawie aktualnych wytycznych poszczególnych towarzystw naukowych lub konsensusów. Wspomniane dokumenty zawierają informacje dotyczące terapii całego spektrum sytuacji klinicznych — w tym także rzadkich chorób oraz ciąży. W najnowszej „ustawie refundacyjnej”, która aktualnie obowiązuje w Polsce, przyjęto zasadę opierania lekarskich decyzji terapeu-tycznych i zasadności uzyskania refundacji na danych zawartych w charakterystyce produktu leczniczego (ChPL). Należy podkreślić, że poszczególne rejestracje dostępnych preparatów farmakologicznych są oparte na zazwyczaj obszernych badaniach klinicznych, które zwykle jednak nie dotyczą ciąży, rzadkich chorób i sytuacji klinicznych, w jakich wykonanie studiów klinicznych jest niemożliwe ze względów organizacyjnych lub etycznych. Jest to powód, dla którego olbrzymie spektrum wskazań do zastosowania środków farmakologicznych nie znalazło się i nie znajdzie się w ChPL. Postępowanie w niemal wszystkich sytuacjach klinicznych, jakie są udziałem lekarza praktyka, przedstawione jest natomiast w aktualnych konsensusach czy wytycznych. Wprowadzona nowelizacja ustawy dopuszcza możliwość rozszerzenia przez Ministra Zdrowia zasad refundacji na inne wskazania. Niestety, w praktyce dnia codziennego, obecnie zatwierdzone wskazania do refundacji nie nadążają za aktualną wiedzą medyczną, jak również aktualnie obowiązującymi wytycznymi, czego przykładem są sytuacje kliniczne opisane w niniejszym artykule. Warto zauważyć, że zarówno studenci medycyny, jak i specjalizujący się lekarze uzyskują wiedzę z podręczników akademickich opartych na wytycznych i konsensusach oraz wynikach dotychczas wykonanych badań, czyli elementarnych składowych tak zwanej aktualnej wiedzy medycznej. Z drugiej strony, w programach specjalizacyjnych i programie studiów medycznych nie ma przedmiotu nauczania medycyny według ChPL. Pragniemy szczególnie podkreślić, że jest dziełem przypadku, czy osoba opłacająca składki zdrowotne (innymi słowy — pacjent ubezpieczony) zachoruje na chorobę objętą wskazaniami zgodnymi z zapisami ChPL, czy też znajdzie się w sytuacji, w której nie przeprowadzono zazwyczaj bardzo drogich randomizowanych badań klinicznych, a zasady terapii, choć jednoznacznie zdefiniowane w aktualnych wytycznych tworzonych na poziomie krajowym i międzynarodowym, nie znalazły się w ChPL. Przykładem powyższej sytuacji może być profilaktyka i leczenie żylnej choroby zakrzepowo-zatorowej (ŻChZZ) u kobiet w ciąży. Najprawdopodobniej nigdy nie będą dostępne badania uwzględniające randomizację tego rodzaju pacjentek. Z drugiej strony, powszechnie wiadomo, że zator tętnicy płucnej pozostaje zasadniczą przyczyną zgonów u chorych ciężarnych, a zasady profilaktyki przeciwzakrzepowej i leczenia przeciwzakrzepowego w tej sytuacji klinicznej definiuje wiele konsensusów i wytycznych.Uważamy, że fakt opłacenia składki zdrowotnej oraz istnienie wskazań do zastosowania danego środka farmakologicznego, zgodnych z aktualnymi wytycznymi lub konsensusami oraz aktualną wiedzą medyczną, stanowi powód do uzyskania refundacji leku, jednakowej we wszystkich wspomnianych wskazaniach opisanych i przedstawionych w aktualnych i obowiązujących zaleceniach. Proponując wspólne działania Ministerstwa Zdrowia i środowiska medycznego w aspekcie zapewnienia bezpieczeństwa oraz dostępu do klinicznie uzasadnionego i refundowanego leczenia, autorzy i sygnatariusze poniższego dokumentu zwracają uwagę Ministerstwa Zdrowia na wybrane sytuacje kliniczne, w których w chwili obecnej zdrowie naszych pacjentów stało się zagrożone. Powodem powyższej sytuacji jest oparcie się nie na aktualnej wiedzy medycznej, ale na charakterystyce produktu leczniczego w ustalaniu listy wskazań objętych refundacją. Autorzy dokumentu wnoszą o wpisanie powyższych wskazań na listę wskazań podlegających refundacji.Katowice, 1 listopada 2012 rok

Venous thromboembolism — recommendations on the prevention, diagnostic approach and management. The 2017 Polish Consensus Statement

The 2017 Polish Consensus Statement (PCS 2017) includes updated recommendations on the prevention, diagnostic approach, and management of venous thromboembolism (VTE). For VTE without cancer, the authors of PCS 2017 recommend apixaban, edoxaban, rivaroxaban, and dabigatran over vitamin K antagonists (VKA) as long-term anticoagulant therapy. For VTE with cancer, the authors of PCS 2017 recommend low molecular weight heparins (LMWH) over VKA, apixaban, edoxaban, rivaroxaban and dabigatran. For extended secondary prevention of deep venous thrombosis (DVT), PCS 2017 recommends apixaban, edoxaban, rivaroxaban, dabigatran, VKA, and sulodexide. For extended secondary prevention of pulmonary embolism (PE), PCS 2017 recommends apixaban, edoxaban, rivaroxaban, dabigatran and VKA. For extended secondary prevention in patients with idiopathic DVT and a high risk of bleeding complications, the authors of PCS 2017 recommend NOT to stop anticoagulation and use sulodexide. For extended secondary prevention in patients with idiopathic PE and a high risk of bleeding, the authors of PCS 2017 recommend NOT to stop anticoagulation and suggest treatment with apixaban, edoxaban, rivaroxaban, and dabigatran in reduced doses adjusted to the risk of bleeding. For VTE treated with anticoagulants, PCS 2017 recommends against insertion of a vena cava filter. For patients with DVT, PCS 2017 suggests USING compression stockings routinely to prevent postthrombotic syndrome. For subsegmental PE without proximal DVT, PCS 2017 suggests clinical surveillance over anticoagulation with a low risk of recurrent VTE, and anticoagulation over clinical surveillance with a high risk of recurrent VTE. The 2017 Polish Consensus Statement suggests thrombolytic therapy for PE with hypotension, and systemic therapy over catheter-directed thrombolysis. For recurrent VTE on a non-LMWH anticoagulant, PCS 2017 suggests LMWH, and for recurrent DVT and/or PE on LMWH, PCS 2017 suggests increasing the dose of LMWH.

Żylna choroba zakrzepowo-zatorowa — wytyczne profilaktyki, diagnostyki i terapii. Konsensus Polski 2017

Polish Consensus Statement 2017 (PCS 2017) comprises updated recommendations on prophylaxis, diagnostic approach and treatment of venous thromboembolism (VTE). For VTE and no cancer, as long-term anticoagulant therapy, the authors of PCS 2017 recommend apixaban, edoxaban, rivaroxaban and dabigatran over vitamin K antagonists (VKA). For VTE and cancer, the authors of PCS 2017 recommend low molecular weight heparins (LMWH) over VKA, apixaban, edoxaban, rivaroxaban and dabigatran. For extended prophylaxis of deep venous thrombosis (DVT), PCS 2017 recommends apixaban, edoxaban, rivaroxaban, dabigatran, VKA and sulodexide. For extended prophylaxis of pulmonary embolism (PE) PCS 2017 recommends apixaban, edoxaban, rivaroxaban, dabigatran and VKA. In extended prophylaxis, for patients with idiopathic DVT and high risk of bleeding complications, the authors of PCS 2017 recommend DO NOT stop anticoagulation and use of sulodexide. In extended prophylaxis, for patients with idiopathic PE and high risk of bleeding, the authors of PCS 2017 recommend DO NOT stop anticoagulation and suggests treatment with apixaban, edoxaban, rivaroxaban and dabigatran in reduced doses — adjusted to the risk of bleeding. For VTE treated with anticoagulants, PCS 2017 recommends against insertion of vena cava filters. For patients with DVT, PCS 2017 suggests USING compression stockings routinely to prevent post thrombotic syndrome. For sub-segmental PE and no proximal DVT, PCS suggests clinical surveillance over anticoagulation with a low risk of recurrent VTE, and anticoagulation over clinical surveillance with a high risk. Polish Consensus Statement 2017 suggests thrombolytic therapy for PE with hypotension and systemic therapy over catheter directed thrombolysis. For recurrent VTE on a non-LMWH anticoagulant, PCS suggests LMWH, and for recurrent DVT and/or PE on LMWH PCS 2017 suggests increasing the LMWH dose.Konsensus Polski opracowany w 2017 roku (KP 2017) zawiera uaktualnione zalecenia dotyczące profilaktyki, diagnostyki i leczenia żylnej choroby zakrzepowo-zatorowej (ŻChZZ). U pacjentów z ŻChZZ bez nowotworu jako długoterminowe leczenie przeciwzakrzepowe autorzy KP 2017 zalecają apiksaban, edoksaban, rywaroksaban i dabigatran jako preferowane w stosunku do antagonistów witaminy K (VKA). U pacjentów z ŻChZZ i nowotworem autorzy KP 2017 zalecają heparyny drobnocząsteczkowe (HDCz) jako preferowane w stosunku do VKA, apiksabanu, edoksabanu, rywaroksabanu i dabigatranu. W ramach przedłużonej profilaktyki przeciwzakrzepowej w celu zapobiegania zakrzepicy żył głębokich (ZŻG) w KP 2017 zaleca się apiksaban, edoksaban, rywaroksaban, dabigatran, VKA i sulodeksyd. W ramach przedłużonej profilaktyki przeciwzakrzepowej w celu zapobiegania zatorowi tętnicy płucnej (ZTP) w KP 2017 zaleca się apiksaban, edoksaban, rywaroksaban, dabigatran i VKA. W przypadku przedłużonej profilaktyki przeciwzakrzepowej u pacjentów z idiopatyczną ZŻG i dużym ryzykiem powikłań krwotocznych autorzy KP 2017 zalecają, aby NIE przerywać antykoagulacji i stosować sulodeksyd. W przypadku przedłużonej profilaktyki przeciwzakrzepowej u pacjentów z idiopatycznym ZTP i dużym ryzykiem krwawienia autorzy KP 2017 zalecają, aby NIE przerywać antykoagulacji i proponują stosowanie apiksabanu, edoksabanu, rywaroksabanu i dabigatranu w zmniejszonych dawkach dostosowanych do ryzyka krwawienia. W przypadku ŻChZZ leczonej przeciwzakrzepowo w KP 2017 opowiedziano się przeciwko wszczepianiu filtrów do żyły głównej dolnej. U pacjentów z ZŻG w KP 2017 zalecono rutynowe stosowanie pończoch uciskowych w celu zapobiegania zespołowi pozakrzepowemu. W przypadku subsegmentalnego ZTP bez proksymalnej ZŻG w KP 2017 zaproponowano raczej nadzór kliniczny niż antykoagulację w przypadku małego ryzyka nawrotu ŻChZZ oraz raczej antykoagulację niż nadzór kliniczny w przypadku dużego ryzyka nawrotu ŻChZZ. W przypadku ZTP z hipotensją w KP 2017 zaproponowano leczenie trombolityczne oraz trombolizę systemową jako preferowaną w stosunku do trombolizy przezcewnikowej. W przypadku nawrotu ŻChZZ podczas stosowania innego leku przeciwzakrzepowego niż HDCz w KP 2017 zaproponowano HDCz, a przypadku nawrotu ZŻG i/lub ZTP podczas stosowania HDCz w KP 2017 zaproponowano zwiększenie dawki HDCz