Czy sposób żywienia polskiej populacji jest zgodny z rekomendacjami dotyczącymi profilaktyki chorób sercowo-naczyniowych? Badanie WOBASZ II

Background: Diet is a modifiable risk factor for cardiovascular disease (CVD). Aim: To assess diet quality in the adult Polish population, taking into consideration consumption of various nutrients as well as the total diet quality. Methods: Within the frame of the National Multicentre Health Survey (WOBASZ II), a random sample of the whole Polish population aged 20 years and above was screened during the years 2013–2014. Dietary habits were assessed in 5690 subjects (2554 men and 3136 women). Nutrient intakes were compared to the Dietary Reference Intakes. Total diet quality was measured using the Healthy Diet Indicator (HDI) score, based on the World Health Organisation recommendations for CVD prevention, that includes 7 nutrients (saturated and polyunsaturated fatty acids, cholesterol, protein, dietary fibre, fruits and vegetables, free sugars) and ranges from 0 (the least healthy diet) to 7 (the healthiest diet). Results: The studied group was characterised by a high prevalence of overweight and obesity (69% in men vs. 59% in women), hypercholesterolaemia (56% vs. 55%, respectively), hypertension (50% vs. 42%), and diabetes (12% vs. 10%). At the same time, a significant percentage of Poles had improper dietary habits. A low fat and low cholesterol diet was reported by only 8% and a low calorie diet by 1% of the respondents. Adding salt to already seasoned dishes was reported by 27% of men and 18% of women, and 56% and 30% of them, respectively, consumed meat products with visible fat. The diet of most adult Polish citizens was found to be not balanced. Vitamins A, C, E, B1, B2, B6, and B12, protein, dietary cholesterol and fruits/vegetables were consumed in recommended doses only by 44–80% of the respondents. The recommended intake of fat, saturated and polyunsaturated fatty acids, which significantly affect lipid levels, was found in 18–37% of the respondents. Dietary intakes of folate and minerals important for the prevention of hypertension were insufficient. The desired level of folate intake was found only in 13–26% of the respondents, and that of magnesium, calcium and potassium in 5–36% of them. The average HDI value was about 3.2 (out of the maximum of 7). A healthy diet (5–7 points) was noted in 15% of adult Poles. Most subjects (60%) were characterised by a low quality diet (0–3 points). Nevertheless, about 55% of respondents believed that their diet was appropriate. Conclusions: The quality of dietary habits of the majority of the adult Polish population falls far short of the recommendations relevant for CVD prevention.  Wstęp: Sposób żywienia wpływa na ryzyko sercowo-naczyniowe nie tylko bezpośrednio, ale również poprzez oddziaływanie na masę ciała, stężenia lipidów, ciśnienie tętnicze i ryzyko cukrzycy. Cel: Celem pracy była ocena jakości żywienia dorosłych mieszkańców Polski, zarówno na poziomie poszczególnych składników odżywczych, jak i całościowo przy wykorzystaniu wskaźnika jakości diety (HDI). HDI odzwierciedla gradient ryzyka chorób sercowo-naczyniowych związanych z dietą. Metody: W ramach II Wieloośrodkowego Ogólnopolskiego Badania Stanu Zdrowia Ludności (WOBASZ II) w latach 2013– –2014 przebadano losową próbę mieszkańców Polski w wieku 20 lat i powyżej. Sposób żywienia oceniono u 5690 osób (2554 mężczyzn i 3136 kobiet). Zawartość w diecie wybranych składników odżywczych analizowano w odniesieniu do wartości zalecanego spożycia i zaleceń Światowej Organizacji Zdrowia. Wskaźnik jakości diety wyliczono na podstawie wielkości spożycia 7 składników (nasycone i wielonienasycone kwasy tłuszczowe, cholesterol pokarmowy, białko, błonnik, warzywa i owoce oraz wolny cukier). W przypadku zgodności z rekomendacją respondent za każdy czynnik żywieniowy uzyskiwał 1 punkt, w przypadku niezgodności — 0 punktów. Maksymalnie przy całkowicie prawidłowej diecie można było otrzymać 7 punktów. Wyniki: Badana grupa charakteryzowała się wysokim udziałem osób z nadwagą i otyłością (69% mężczyźni, 59% kobiety), z hipercholesterolemią (odpowiednio 56% vs. 55%), nadciśnieniem tętniczym (50% vs. 42%) i cukrzycą (12% vs. 10%). Jednocześnie znaczny odsetek Polaków cechowały niewłaściwe nawyki żywieniowe. Dietę o niskiej zawartości tłuszczu i cholesterolu lub cukrzycową stosowało ok. 8% respondentów, a odchudzającą — ok. 1% Polaków. Dosalanie przy stole wcześniej już doprawionych potraw deklarowało 27% mężczyzn i 18% kobiet, a odpowiednio 56% i 30% osób spożywało mięso i wędliny z widocznym tłuszczem oraz drób z tłustą skórą. Racje pokarmowe dorosłej populacji polskiej były niezbilansowane pod względem zawartości niektórych składników odżywczych. Zalecenia dotyczące witaminy A, C, E, B1, B2, B6, B12, białka, cholesterolu pokarmowego oraz warzyw i owoców realizowało 44–80% respondentów. Rekomendowane spożycie tłuszczów, nasyconych i wielonienasyconych kwasów tłuszczowych, które istotnie oddziałują na stężenie lipidów, deklarowało jedynie 18–37% badanych. Stwierdzono istotne niedobory w odniesieniu do folianów i składników mineralnych istotnych w profilaktyce nadciśnienia tętniczego. Prawidłowa zawartość w diecie folianów dotyczyła zaledwie 26% mężczyzn i 13% kobiet, a magnezu, wapnia i potasu — 5–36% respondentów. Wnioski: 1. Znaczny odsetek dorosłych Polaków cechuje się niewłaściwymi zwyczajami żywieniowymi. 2. Większość polskiej populacji spożywa niezgodne z zaleceniami ilości nasyconych i wielonienasyconych kwasów tłuszczowych, a także błonnika. 3. Połowa dorosłej polskiej populacji spożywa niedostateczne ilości warzyw i owoców. 4. Spożycie witamin mających istotne znaczenie w profilaktyce chorób sercowo-naczyniowych jest w znacznym odsetku polskiej populacji niezadowalające. Dotyczy to zwłaszcza folianów. 5. W diecie dużej części populacji polskiej wystąpiły niedobory składników mineralnych istotnych w profilaktyce nadciśnienia tętniczego. 6. Sposób żywienia przeważającej części dorosłych Polaków znacznie odbiega od zaleceń Światowej Organizacji Zdrowia.