The social creation of urban space in socrealism : main actors and dominant spatial forms

This text represents a kind of post factum summing up of the empirical research conducted in four towns of southern Poland (Tychy, Siemianowice, Dąbrowa Górnicza, Ruda Śląska) in the years 1985—1990. The object of these investigations was to: — identify the most important actors in the social creation of the urban space under socrealism; — reconstruct the town planning and architectural ideologies and doctrines; — describe the prevailing spatial forms and the social consequences of their realization. Although these studies were carried out in only a few towns, the conclusions formulated from the results achieved would appear to have a more general and universal application. Indeed they may, with a certain caution, be taken as valid in all the regions of Poland. (fragment tekstu

Cultural Borderland in sociological and political perspective : (the case of Upper Silesia)

"The text that I submit contains sociological reflection upon the multidimensional concept of borderline region. My paper is also another attempt at reinterpretation of results of empirical studies carried out in Upper Silesia in the years 1985—1996, the region being a typical, in my opinion, case of cultural borderline (Szczepański, 1991; Błasiak, Nawrocki, Szczepański, 1994; Szczepański, ed., 1993; Szczepański, ed., 1993, a; Szczepański, ed., 1994; Szczepański, ed., 1994, a; Szczepański, ed., 1995; Szczepański, ed., 1996). Their summarizing recapitulation needs to be preceded by at least a preliminary analysis of key words and notions, which constitute the internal logic of the paper and its organization. Those notions constitute a triad, based on similarity or closeness of meanings (borderland — geographic borderland — cultural borderland)." (fragm.

Localism : an attempt at a sociological interpretation

The downfall of real socialism and the decay of the central institutions of the communist state in Poland prompts to deliberation on the future fate of the country and its essential restructuring. In this debate stress is frequently laid on the potential role of the local and regional communities in the development processes. This singling out of the postulated actors of social change is by no means accidental. For more than a dozen years how it was possible clearly to discern worldwide the symptoms of the “renascence of localism and regionalism,” signs of revolutionary alignment of ethnic and religious minorities and also radicalization of separatist movements. Among many social groups and individual persons is observed a positively ostentations return to traditional local and regional values and also historical institutions, customs and habits. In other words, while people are becoming citizens of the world they remain still affiliated to the “personal homeland” and the unique social community, nostalgic place shaping their personality. The home village, township, city or region, existing hie et nunc, is nearer to people than the amorphous, abstract, unintelligible and often basically foreign world or continent. Hence it may be said, with a large degree of certainty, transposing the slogan of Ernst F. Schumacher, that small and near — is beautiful, to be treated with pious care. (fragment tekstu

Upper Silesian regionalism in the social consciousness

Przedstawione opracowanie miało spełniać — w autorskich zamierzeniach — ważny cel poznawczy, tj. pozwolić na rekonstrukcję potocznych wyobrażeń mieszkańców Śląska na temat regionalizmu i postulowanej autonomii tej części Polski. Tekst został oparty na wynikach stosunkowo rozległych — i wstępnie podsumowanych — badań empirycznych, przeprowadzonych w Tychach między czerwcem a październikiem 1992 roku (N = 360). Relacjonowane badania empiryczne wyraźnie dowodzą, że regionalizm czy problemy autonomizacji regionu nie zajmują — w świadomości badanych — zbyt eksponowanego miejsca, są słabo przez nich werbalizowane i niejednoznacznie definiowane. W przypadku Tych — a być może całego regionu — za nadużycie polityczne należy uznać próby legitymizacji lub racjonalizacji działań zmierzających do autonomii regionalnej za pomocą odwołań do poparcia opinii publicznej. Mieszkańcy miasta są bowiem w przeważającej mierze zorientowani pragmatycznie i łączą ten typ działalności politycznej raczej z walką o kluczowe miejsca w regionalnym establishmencie politycznym aniżeli z próbami rozwiązywania rzeczywistych problemów Górnego Śląska. Ankietowani wskazują jednocześnie na inne — niż autonomia, regionalizm i regionalizacja kraju — problemy, które wymagają na Śląsku natychmiastowych rozwiązań (ochrona środowiska, ochrona zdrowia, ochrona przed bezrobociem i niedostatkiem mieszkań)

Upper Silesia - social preparedness for restructuring processes : 18 sociological propositions

Tekst ten stanowi rodzaj refleksyjnego podsumowania badań empirycznych prowadzonych na Górnym Śląsku w latach 1985—1993. Głównym ich celem były: zdefiniowanie podstawowych problemów tego „katastroficznego” i „skansenowego” regionu Polski oraz Europy, rekonstrukcja projektowanych działań restrukturyzacyjnych, a także opis społecznych i gospodarczych konsekwencji ich realizacji. Wyniki tych badań i obserwacji pozwalają na sformułowanie generalnej tezy dotyczącej ogólnego stanu Górnego Śląska. Jest to region dotknięty klęską ekologiczną, zaniedbany infrastrukturalnie i zacofany gospodarczo. Posiada zdeformowaną strukturę zatrudnienia, jest traktowany przez polityczne centrum i regionalne lobby przemysłowe jako „surowcowa enklawa kraju” , cechuje go duży stopień społecznej dezintegracji, a znaczna część zbiorowości regionalnej podlega procesowi wykorzenienia kulturowego. Zaniechanie działań modernizacyjnych i restrukturyzacyjnych lub przeprowadzenie ich w sposób niewłaściwy może grozić na Górnym Śląsku: — eskalacją działań i tendencji separatystycznych oraz autonomicznych podejmowanych przez część ludności rodzimej i polityczne jej reprezentacje, — eskalacją konfliktów między ludnością rodzimą oraz napływową, — radykalnym wzmocnieniem pozycji mniejszości niemieckiej na Górnym Śląsku, zwłaszcza wówczas, gdy otrzyma ona kapitałowe i polityczne wsparcie ze strony Niemiec, — erozją polskiej tożsamości narodowej, — zdominowaniem regionalnej sceny politycznej przez radykalne ugrupowania populistyczne, — niekontrolowanym wybuchem społecznym, buntem i rebelią w najbardziej zdegradowanych częściach regionu

Social Capital and the Adaptation to Systemic Changes: The Case of the Katowice Voivodship, Poland

From the perspective of an individual, civic engagement or entrepreneurship makes sense only if effects of individual or collective actions are sensible. A person might take responsibility for himself/herself only if allowed to do so. In post-1989 Poland, elimination of institutional and legal barriers to the development of private sector resulted in the expansion of entrepreneurship. Similarly, institutional reform enabling establishment of local self-governments, introduced in 1990, resulted in numerous examples of local initiatives: educational, entrepreneurial, cultural, developmental and others. These two developments exemplify that if persons, groups and communities are allowed to address problems - sooner or later solutions are find somewhere. [fragm

Social transformation of great mining regions : experience of the 20th century : prospects for the 21th century (the case of Upper Silesia, Poland)

This article, which deals with civilizational challenges of Upper Silesian mining communities at the end of the 20th century, consists of five complementary parts. In Part I, we present a diagnosis of economic and social situation of this catastrophic and scansen-type region of Poland and Europe. Part II deals with the history of mining local communities, from the early years of this branch of industry (which are given documentary evidence) to the end of the Second World War. In Part III, we reconstruct the changes within these communities in the time of real socialism (1945-1989). In the next part, we suggest necessary and radical changes in ,UPPer Silesian mining and associated social structure. The last part of an article is an attempt to describe a regional social agreement called the Regional Contract. The Document was prepared in the Katowice voivodship in 1995 by numerous economic institutions, political parties, trade unions, social and cultural organisations. Its main purpose is quick and complex restructuring of the economy of the region, together with coal mining industry and mining communities. (fragment tekstu