Jaðarskattar og tekjutengingar. Jaðarskerðingar af völdum skatta- og bótareglna á Íslandi

Höfundur lokaði aðgangi til 1.1. 2113. Engin undanþágubeiðni barst frá Viðskiptafræðideild og var því ritgerðin opnuð af umsjónarmanni Skemmu.Í ritgerð þessari er leitast við að svara rannsóknarspurningunni: Hver er virk jaðarskerðing (e. effective marginal tax rate) vegna viðbótartekjuöflunar á Íslandi? Til þess að svara spurningunni var tekið saman yfirlit yfir helstu lög og reglur um skatta, bætur og afslætti af sköttum og þjónustugjöldum, miðað við stöðuna 1. janúar 2013. Jaðarskerðingaráhrif þessa regluverks voru síðan greind og því næst tekin nokkur dæmi um hvernig ólíkar skerðingarreglur leggjast saman í rauntilvikum. Öll raundæmi sem reiknuð voru um virkar jaðarskerðingar áttu það sammerkt að skerðingarnar fóru vaxandi í fyrstu uns ákveðnu hámarki hafði verið náð – þá fóru þær minnkandi á nýjan leik. Í tilviki launþega sem áttu rétt á algengum bótategundum gátu skerðingar auðveldlega farið í 60–66%. Skerðingarnar gátu náð 77% þegar sjálfstæður atvinnurekstur átti í hlut. Námsmaður í vinnu með námi sem þáði húsaleigubætur gat lent í 84% jaðarskerðingu á ákveðnu bili. Við athugun regluverks kom einnig í ljós að sú staða getur alloft komið upp að aðilar tapi á viðbótarkrónu í tekjum. Krónutöluskattar, það er útvarspgjald og gjald í Framkvæmdasjóð aldraðra, eru dæmi um slíkt en einnig afsláttur af fasteignagjöldum í Reykjavík og leikskólagjöldum í Hafnarfirði og Mosfellsbæ. Fari menn yfir tekjumörk sem skapa gjaldskyldu krónutöluskatts eða draga úr afsláttum verða þeir því verr settir nema þá og því aðeins að tekjuaukning þeirra sé veruleg. Í ritgerðinni er einnig bent á leiðir til þess að draga úr jaðarskerðingum, til dæmis með því að auka yfirsýn í málaflokknum, tryggja að allar skerðingar séu hlutfallslegar, yfirfara skerðingarreglur barnabóta og setja markmið um hámarks virka jaðarskerðingu