Skąpoobjawowy przebieg śluzaka prawego przedsionka - opis dwóch przypadków

Pierwotne nowotwory serca występują niezwykle rzadko. W większości przypadków są to formy łagodne, najczęściej śluzaki, spośród których śluzaki prawego przedsionka należą do najrzadziej spotykanych. W niniejszej pracy przedstawiono losy dwóch chorych ze śluzakami prawego przedsionka o przebiegu skąpoobjawowym, rozpoznanymi w czasie przypadkowo wykonanego badania echokardiograficznego. Przedstawiono opis kliniczny przypadków, ze szczegółową dokumentacją echokardiograficzną i kardiochirurgiczną. Ponadto przeanalizowano piśmiennictwo dotyczące śluzaków przedsionka, ze szczególnym zwróceniem uwagi na ich lokalizację prawoprzedsionkową. Uwzględniono obraz kliniczny guzów z podkreśleniem możliwych, nawet rzadko spotykanych powikłań. Następnie przedstawiono metody diagnostyczne przydatne w rozpoznawaniu tej choroby. Podano także możliwości terapeutyczne oraz zalecenia dotyczące dalszego postępowania po leczeniu operacyjnym. (Folia Cardiol. 2004; 11: 529–534

Skąpoobjawowy przebieg śluzaka prawego przedsionka - opis dwóch przypadków

Pierwotne nowotwory serca występują niezwykle rzadko. W większości przypadków są to formy łagodne, najczęściej śluzaki, spośród których śluzaki prawego przedsionka należą do najrzadziej spotykanych. W niniejszej pracy przedstawiono losy dwóch chorych ze śluzakami prawego przedsionka o przebiegu skąpoobjawowym, rozpoznanymi w czasie przypadkowo wykonanego badania echokardiograficznego. Przedstawiono opis kliniczny przypadków, ze szczegółową dokumentacją echokardiograficzną i kardiochirurgiczną. Ponadto przeanalizowano piśmiennictwo dotyczące śluzaków przedsionka, ze szczególnym zwróceniem uwagi na ich lokalizację prawoprzedsionkową. Uwzględniono obraz kliniczny guzów z podkreśleniem możliwych, nawet rzadko spotykanych powikłań. Następnie przedstawiono metody diagnostyczne przydatne w rozpoznawaniu tej choroby. Podano także możliwości terapeutyczne oraz zalecenia dotyczące dalszego postępowania po leczeniu operacyjnym. (Folia Cardiol. 2004; 11: 529–534

Współczesne poglądy dotyczące diagnostycznej wartości stężenia troponin u chorych z okołooperacyjnym uszkodzeniem mięśnia sercowego po chirurgicznym pomostowaniu tętnic wieńcowych

Ocenę zmian stężenia troponiny I (cTnI) we krwi pacjentów po zabiegach pomostowania aortalno-wieńcowego obecnie uznaje się za standardową procedurę w diagnostyce okołooperacyjnego uszkodzenia mięśnia sercowego. Swoistość cTnI sprawia, że wskaźnik ten uważa się za bardzo czuły i specyficzny marker w rozpoznaniu zawału okołooperacyjnego, a także nawet niewielkiego uszkodzenia miokardium. Niedokrwienie mięśnia sercowego w okresie okołooperacyjnym może być wynikiem zamknięcia pomostowanego naczynia lub tętnicy wieńcowej, na której nie przeprowadzono zabiegu pomostowania. Może być ono również wynikiem niedostatecznej protekcji mięśnia sercowego, hipotermii czy też przedłużonego czasu zaklemowania aorty. Określenie referencyjnych wartości parametrów biochemicznych w diagnostyce omawianej patologii jest przy tym niezmiernie ważne i umożliwia wczesne rozpoznanie ostrego niedokrwienia miokardium. Złożona procedura krążenia pozaustrojowego, a zwłaszcza stosowana standardowo normowolemiczna hemodylucja oraz śródoperacyjna hipotermia mogą wpływać na zmiany stężenia cTnI, a przez to zmieniać jej wartość diagnostyczną. Dlatego też cTnI nie może być uważana za jedyny marker niedokrwienia, chociaż jej podwyższone stężenie pozwala potwierdzić lub wykluczyć okołooperacyjne uszkodzenie mięśnia sercowego

Współczesne poglądy dotyczące diagnostycznej wartości stężenia troponin u chorych z okołooperacyjnym uszkodzeniem mięśnia sercowego po chirurgicznym pomostowaniu tętnic wieńcowych

Ocenę zmian stężenia troponiny I (cTnI) we krwi pacjentów po zabiegach pomostowania aortalno-wieńcowego obecnie uznaje się za standardową procedurę w diagnostyce okołooperacyjnego uszkodzenia mięśnia sercowego. Swoistość cTnI sprawia, że wskaźnik ten uważa się za bardzo czuły i specyficzny marker w rozpoznaniu zawału okołooperacyjnego, a także nawet niewielkiego uszkodzenia miokardium. Niedokrwienie mięśnia sercowego w okresie okołooperacyjnym może być wynikiem zamknięcia pomostowanego naczynia lub tętnicy wieńcowej, na której nie przeprowadzono zabiegu pomostowania. Może być ono również wynikiem niedostatecznej protekcji mięśnia sercowego, hipotermii czy też przedłużonego czasu zaklemowania aorty. Określenie referencyjnych wartości parametrów biochemicznych w diagnostyce omawianej patologii jest przy tym niezmiernie ważne i umożliwia wczesne rozpoznanie ostrego niedokrwienia miokardium. Złożona procedura krążenia pozaustrojowego, a zwłaszcza stosowana standardowo normowolemiczna hemodylucja oraz śródoperacyjna hipotermia mogą wpływać na zmiany stężenia cTnI, a przez to zmieniać jej wartość diagnostyczną. Dlatego też cTnI nie może być uważana za jedyny marker niedokrwienia, chociaż jej podwyższone stężenie pozwala potwierdzić lub wykluczyć okołooperacyjne uszkodzenie mięśnia sercowego

Techniczne, elektrofizjologiczne i hemodynamiczne aspekty epikardialnych stymulacji przedsionkowych u chorych po zabiegach pomostowania tętnic wieńcowych

Wstęp: Napadowe migotanie przedsionków w okresie pooperacyjnym u pacjentów po zabiegach kardiochirurgicznych stanowi istotny problem kliniczny. Patomechanizm tych arytmii jest złożony, a istotną rolę odgrywają lokalne zaburzenia przewodzenia i wtórne zwiększenie dyspersji repolaryzacji. Stosowanie dwuprzedsionkowej stymulacji epikardialnej u pacjentów po zabiegach kardiochirurgicznych w celu zapobiegania napadom migotania przedsionków w ostrym okresie pooperacyjnym powoduje redukcję częstości nawrotów z 40 do 18%. Cel pracy: Ocena efektywności i warunków technicznych różnych typów i sposobów przedsionkowej stymulacji epikardialnej u chorych po zabiegach kardiochirurgicznych oraz zbadanie ich wpływu na wartości podstawowych parametrów elektrofizjologicznych i hemodynamicznych. Materiał i metody: Badania przeprowadzono u 21 pacjentów (51–68 lat, średnio 62,0 lata) w 1–5 dobie (średnio 3,2) po zabiegu pomostowania tętnic wieńcowych; wszystkim implantowano elektrody nasierdziowe po jednej na ścianie prawego i lewego przedsionka oraz w okolicy koniuszka serca na ścianie prawej i lewej komory. Podczas rutynowej kontroli parametrów sterowania i stymulacji ze wszystkich elektrod nasierdziowych dokonano zapisów EKG oraz potencjałów epikardialnych i u niektórych zbadano zachowanie się rzutu serca oraz wartości ciśnień systemowych podczas określania progu stymulacji na każdej z elektrod. Wyniki: W badaniach wykazano umiarkowanie zadowalające warunki przedsionkowej stymulacji nasierdziowej: amplituda fali A nieco poniżej 1 mV, próg stymulacji około 5 V. Stymulacja obu przedsionków z jednego kanału stymulatora poprawiała warunki sterowania, powodując dalszy wzrost progu stymulacji (średnio 6,5 V). Pomimo programowania maksymalnej amplitudy impulsu, u ok. 1/3 pacjentów nie udało się uzyskać skutecznej stymulacji jednego z przedsionków lub skutecznej stymulacji dwuprzedsionkowej. Stymulacja prawego przedsionka wydłużała zarówno czas trwania załamka P w porównaniu z rytmem zatokowym (143 vs 98 ms), jak i całkowity czas aktywacji przedsionków (odpowiednio 156 vs 113 ms). Podobne efekty wywierała stymulacja lewego przedsionka. Jednoczesna stymulacja obu przedsionków nie zmieniała w istotny sposób wartości czasowych parametrów aktywacji przedsionków. Krótkotrwała epikardialna stymulacja przedsionkowa (prawego przedsionka bądź dwuprzedsionkowa) nie zmieniała istotnie wartości parametrów hemodynamicznych, natomiast krótkotrwała epikardialna stymulacja prawej komory istotnie zmniejszała rzut serca i skurczowe ciśnienie tętnicze, zarówno w porównaniu z rytmem zatokowym jak i stymulacją prawego przedsionka. Wnioski: Uzyskanie epikardialnej stymulacji przedsionkowej i dwuprzedsionkowej po kardiochirurgicznych zabiegach rewaskularyzacyjnych jest bezpieczne i technicznie możliwe u większości pacjentów. Standardowe stymulatory przeznaczone do czasowej stymulacji serca wykazują umiarkowaną przydatność do epikardialnej stymulacji przedsionkowej. Epikardialna stymulacja prawego przedsionka wydłuża czas aktywacji przedsionków, nasilając tym samym zaburzenia przewodzenia w ich obrębie. Jednoczesna nasierdziowa stymulacja obu przedsionków nie wpływa znacząco na wartości parametrów czasowych aktywacji przedsionków i wydaje się korzystniejsza z elektrofizjologicznego punktu widzenia. Rodzaj przedsionkowej stymulacji epikardialnej nie ma istotnego znaczenia hemodynamicznego. Każda z odmian nasierdziowej stymulacji przedsionkowej jest korzystniejsza hemodynamicznie od epikardialnej stymulacji prawej komory

Techniczne, elektrofizjologiczne i hemodynamiczne aspekty epikardialnych stymulacji przedsionkowych u chorych po zabiegach pomostowania tętnic wieńcowych

Wstęp: Napadowe migotanie przedsionków w okresie pooperacyjnym u pacjentów po zabiegach kardiochirurgicznych stanowi istotny problem kliniczny. Patomechanizm tych arytmii jest złożony, a istotną rolę odgrywają lokalne zaburzenia przewodzenia i wtórne zwiększenie dyspersji repolaryzacji. Stosowanie dwuprzedsionkowej stymulacji epikardialnej u pacjentów po zabiegach kardiochirurgicznych w celu zapobiegania napadom migotania przedsionków w ostrym okresie pooperacyjnym powoduje redukcję częstości nawrotów z 40 do 18%. Cel pracy: Ocena efektywności i warunków technicznych różnych typów i sposobów przedsionkowej stymulacji epikardialnej u chorych po zabiegach kardiochirurgicznych oraz zbadanie ich wpływu na wartości podstawowych parametrów elektrofizjologicznych i hemodynamicznych. Materiał i metody: Badania przeprowadzono u 21 pacjentów (51–68 lat, średnio 62,0 lata) w 1–5 dobie (średnio 3,2) po zabiegu pomostowania tętnic wieńcowych; wszystkim implantowano elektrody nasierdziowe po jednej na ścianie prawego i lewego przedsionka oraz w okolicy koniuszka serca na ścianie prawej i lewej komory. Podczas rutynowej kontroli parametrów sterowania i stymulacji ze wszystkich elektrod nasierdziowych dokonano zapisów EKG oraz potencjałów epikardialnych i u niektórych zbadano zachowanie się rzutu serca oraz wartości ciśnień systemowych podczas określania progu stymulacji na każdej z elektrod. Wyniki: W badaniach wykazano umiarkowanie zadowalające warunki przedsionkowej stymulacji nasierdziowej: amplituda fali A nieco poniżej 1 mV, próg stymulacji około 5 V. Stymulacja obu przedsionków z jednego kanału stymulatora poprawiała warunki sterowania, powodując dalszy wzrost progu stymulacji (średnio 6,5 V). Pomimo programowania maksymalnej amplitudy impulsu, u ok. 1/3 pacjentów nie udało się uzyskać skutecznej stymulacji jednego z przedsionków lub skutecznej stymulacji dwuprzedsionkowej. Stymulacja prawego przedsionka wydłużała zarówno czas trwania załamka P w porównaniu z rytmem zatokowym (143 vs 98 ms), jak i całkowity czas aktywacji przedsionków (odpowiednio 156 vs 113 ms). Podobne efekty wywierała stymulacja lewego przedsionka. Jednoczesna stymulacja obu przedsionków nie zmieniała w istotny sposób wartości czasowych parametrów aktywacji przedsionków. Krótkotrwała epikardialna stymulacja przedsionkowa (prawego przedsionka bądź dwuprzedsionkowa) nie zmieniała istotnie wartości parametrów hemodynamicznych, natomiast krótkotrwała epikardialna stymulacja prawej komory istotnie zmniejszała rzut serca i skurczowe ciśnienie tętnicze, zarówno w porównaniu z rytmem zatokowym jak i stymulacją prawego przedsionka. Wnioski: Uzyskanie epikardialnej stymulacji przedsionkowej i dwuprzedsionkowej po kardiochirurgicznych zabiegach rewaskularyzacyjnych jest bezpieczne i technicznie możliwe u większości pacjentów. Standardowe stymulatory przeznaczone do czasowej stymulacji serca wykazują umiarkowaną przydatność do epikardialnej stymulacji przedsionkowej. Epikardialna stymulacja prawego przedsionka wydłuża czas aktywacji przedsionków, nasilając tym samym zaburzenia przewodzenia w ich obrębie. Jednoczesna nasierdziowa stymulacja obu przedsionków nie wpływa znacząco na wartości parametrów czasowych aktywacji przedsionków i wydaje się korzystniejsza z elektrofizjologicznego punktu widzenia. Rodzaj przedsionkowej stymulacji epikardialnej nie ma istotnego znaczenia hemodynamicznego. Każda z odmian nasierdziowej stymulacji przedsionkowej jest korzystniejsza hemodynamicznie od epikardialnej stymulacji prawej komory

Techniczne i hemodynamiczne aspekty czasowej nasierdziowej stymulacji komorowej u pacjentów po pomostowaniu tętnic wieńcowych

Wstęp: Korzystne wyniki leczenia niewydolności serca za pomocą stałej jednoczesnej stymulacjiobu jego komór sugerują możliwość uzyskania poprawy parametrów hemodynamicznych również u chorych po zabiegach kardiochirurgicznych, u których w celu czasowej stymulacji serca zwykle implantuje się parę elektrod na przedniej ścianie prawej komory. Potencjalne możliwości stymulacji dwukomorowej skłoniły autorów do zmiany sposobu implantacji komorowych elektrod nasierdziowych: jedną z elektrod komorowych umieszczano na przedniej ścianie prawej komory, a drugą - na ścianie lewej komory. Cel pracy: Ocena warunków technicznych nasierdziowej stymulacji komór i stymulacji dwukomorowej oraz zbadanie wpływu różnych typów komorowej stymulacji epikardialnej na wartości podstawowych parametrów elektrofizjologicznych i hemodynamicznych u chorych po zabiegach pomostowania tętnic wieńcowych. Materiał i metody: U 21 pacjentów w wieku 51-68 lat (średnia 62,0 lat), w czasie średnio 3,2 doby po zabiegu zbadano parametry sterowania i stymulacji komór w różnych konfiguracjach połączeń elektrod. U 6 spośród nich dodatkowo oceniono zmiany rzutu serca oraz wartości ciśnień systemowych podczas różnych sposobów stymulacji. Wyniki: Badania wykazały, że warunki stymulacji i sterowania uzyskiwane z elektrody do czasowej stymulacji serca umieszczonej na lewej komorze nie są istotnie gorsze od analogicznych uzyskiwanych z elektrody prawokomorowej, choć sama implantacja jest nieco bardziej kłopotliwa. Uzyskanie skutecznej epikardialnej stymulacji dwukomorowe było możliwe u większości pacjentów. Ze względu na względnie wysokie (3-4 V) wartości progu stymulacji stwierdzane u większości pacjentów podczas jednomiejscowej stymulacji komorowej - stymulacja dwukomorowa wiąże się z wysokimi wymaganiami energetycznymi - u połowy pacjentów skuteczną stymulację dwukomorową uzyskuje się przy amplitudzie impulsu 6-8 V, u pozostałych wystarcza amplituda 5-6 V (przy impulsie 0,5 ms). Do stymulacji obu komór serca z jednego kanału stymulatora najkorzystniejszy jest szeregowy sposób łączenia elektrod z katodą połączoną z elektrodą lewokomorową. Sposób stymulacji serca z wykorzystaniem elektrod nasierdziowych znacząco wpływa na czas aktywacji komór: epikardialna stymulacja jednej z komór serca powoduje znaczne wydłużenie czasu trwania (poszerzenie) wystymulowanych zespołów QRS w porównaniu z rytmem zatokowym Jednoczesna stymulacja obu komór serca łączy się z nieznacznym tylko poszerzeniem zespołów QRS. Krótkotrwała stymulacja prawej komory znacząco obniża wartości skurczowego ciśnienia tętniczego i rzut serca; tego niekorzystnego działania jest pozbawiona stymulacja przedsionkowo-dwukomorowa. Efekty hemodynamiczne stymulacji prawoprzedsionkowej i stymulacji przedsionkowo-dwukomorowej są podobne u osób z prawidłowymi zespołami QRS. Zmiana stymulacji prawokomorowej na przedsionkowo-dwukomorową powoduje istotny wzrost wartości skurczowego ciśnienia tętniczego i rzutu serca. Wnioski: Uzyskanie skutecznej epikardialnej stymulacji przedsionkowej i przedsionkowodwukomorowej za pomocą ogólnie dostępnego sprzętu jest możliwe u większości pacjentów. Stymulacja przedsionkowa i przedsionkowo-dwukomorowa są korzystniejsze hemodynamicznie od standardowej stymulacji prawej komory. Istnieje uzasadnienie dla prowadzenia dalszych badań nad innymi sposobami stymulacji serca również u pacjentów po zabiegach kardiochirurgicznych

Techniczne, elektrofizjologiczne i hemodynamiczne aspekty epikardialnych stymulacji przedsionkowych u chorych po zabiegach pomostowania tętnic wieńcowych

Wstęp: Napadowe migotanie przedsionków w okresie pooperacyjnym u pacjentów po zabiegach kardiochirurgicznych stanowi istotny problem kliniczny. Patomechanizm tych arytmii jest złożony, a istotną rolę odgrywają lokalne zaburzenia przewodzenia i wtórne zwiększenie dyspersji repolaryzacji. Stosowanie dwuprzedsionkowej stymulacji epikardialnej u pacjentów po zabiegach kardiochirurgicznych w celu zapobiegania napadom migotania przedsionków w ostrym okresie pooperacyjnym powoduje redukcję częstości nawrotów z 40 do 18%. Cel pracy: Ocena efektywności i warunków technicznych różnych typów i sposobów przedsionkowej stymulacji epikardialnej u chorych po zabiegach kardiochirurgicznych oraz zbadanie ich wpływu na wartości podstawowych parametrów elektrofizjologicznych i hemodynamicznych. Materiał i metody: Badania przeprowadzono u 21 pacjentów (51–68 lat, średnio 62,0 lata) w 1–5 dobie (średnio 3,2) po zabiegu pomostowania tętnic wieńcowych; wszystkim implantowano elektrody nasierdziowe po jednej na ścianie prawego i lewego przedsionka oraz w okolicy koniuszka serca na ścianie prawej i lewej komory. Podczas rutynowej kontroli parametrów sterowania i stymulacji ze wszystkich elektrod nasierdziowych dokonano zapisów EKG oraz potencjałów epikardialnych i u niektórych zbadano zachowanie się rzutu serca oraz wartości ciśnień systemowych podczas określania progu stymulacji na każdej z elektrod. Wyniki: W badaniach wykazano umiarkowanie zadowalające warunki przedsionkowej stymulacji nasierdziowej: amplituda fali A nieco poniżej 1 mV, próg stymulacji około 5 V. Stymulacja obu przedsionków z jednego kanału stymulatora poprawiała warunki sterowania, powodując dalszy wzrost progu stymulacji (średnio 6,5 V). Pomimo programowania maksymalnej amplitudy impulsu, u ok. 1/3 pacjentów nie udało się uzyskać skutecznej stymulacji jednego z przedsionków lub skutecznej stymulacji dwuprzedsionkowej. Stymulacja prawego przedsionka wydłużała zarówno czas trwania załamka P w porównaniu z rytmem zatokowym (143 vs 98 ms), jak i całkowity czas aktywacji przedsionków (odpowiednio 156 vs 113 ms). Podobne efekty wywierała stymulacja lewego przedsionka. Jednoczesna stymulacja obu przedsionków nie zmieniała w istotny sposób wartości czasowych parametrów aktywacji przedsionków. Krótkotrwała epikardialna stymulacja przedsionkowa (prawego przedsionka bądź dwuprzedsionkowa) nie zmieniała istotnie wartości parametrów hemodynamicznych, natomiast krótkotrwała epikardialna stymulacja prawej komory istotnie zmniejszała rzut serca i skurczowe ciśnienie tętnicze, zarówno w porównaniu z rytmem zatokowym jak i stymulacją prawego przedsionka. Wnioski: Uzyskanie epikardialnej stymulacji przedsionkowej i dwuprzedsionkowej po kardiochirurgicznych zabiegach rewaskularyzacyjnych jest bezpieczne i technicznie możliwe u większości pacjentów. Standardowe stymulatory przeznaczone do czasowej stymulacji serca wykazują umiarkowaną przydatność do epikardialnej stymulacji przedsionkowej. Epikardialna stymulacja prawego przedsionka wydłuża czas aktywacji przedsionków, nasilając tym samym zaburzenia przewodzenia w ich obrębie. Jednoczesna nasierdziowa stymulacja obu przedsionków nie wpływa znacząco na wartości parametrów czasowych aktywacji przedsionków i wydaje się korzystniejsza z elektrofizjologicznego punktu widzenia. Rodzaj przedsionkowej stymulacji epikardialnej nie ma istotnego znaczenia hemodynamicznego. Każda z odmian nasierdziowej stymulacji przedsionkowej jest korzystniejsza hemodynamicznie od epikardialnej stymulacji prawej komory

Acute tricuspid valve regurgitation in a motorcycle accident

Tricuspid regurgitation is secondary in 90% of cases. We would like to present two case reports of primary tricuspid regurgitation caused by rupture of the papillary muscle as a result of traffic accidents. This series of cases presents a very rare heart injury caused by blunt chest trauma. Regular monitoring of echocardiographic parameters in the period between the stabilization of patients' condition after the accident and surgical correction of the tricuspid valve defect is an important point of patient care with severe tricuspid regurgitation.Tricuspid regurgitation is secondary in 90% of cases. We would like to present two case reports of primary tricuspid regurgitation caused by rupture of the papillary muscle as a result of traffic accidents. This series of cases presents a very rare heart injury caused by blunt chest trauma. Regular monitoring of echocardiographic parameters in the period between the stabilization of patients' condition after the accident and surgical correction of the tricuspid valve defect is an important point of patient care with severe tricuspid regurgitation

Techniczne i hemodynamiczne aspekty czasowej nasierdziowej stymulacji komorowej u pacjentów po pomostowaniu tętnic wieńcowych

Wstęp: Korzystne wyniki leczenia niewydolności serca za pomocą stałej jednoczesnej stymulacjiobu jego komór sugerują możliwość uzyskania poprawy parametrów hemodynamicznych również u chorych po zabiegach kardiochirurgicznych, u których w celu czasowej stymulacji serca zwykle implantuje się parę elektrod na przedniej ścianie prawej komory. Potencjalne możliwości stymulacji dwukomorowej skłoniły autorów do zmiany sposobu implantacji komorowych elektrod nasierdziowych: jedną z elektrod komorowych umieszczano na przedniej ścianie prawej komory, a drugą - na ścianie lewej komory. Cel pracy: Ocena warunków technicznych nasierdziowej stymulacji komór i stymulacji dwukomorowej oraz zbadanie wpływu różnych typów komorowej stymulacji epikardialnej na wartości podstawowych parametrów elektrofizjologicznych i hemodynamicznych u chorych po zabiegach pomostowania tętnic wieńcowych. Materiał i metody: U 21 pacjentów w wieku 51-68 lat (średnia 62,0 lat), w czasie średnio 3,2 doby po zabiegu zbadano parametry sterowania i stymulacji komór w różnych konfiguracjach połączeń elektrod. U 6 spośród nich dodatkowo oceniono zmiany rzutu serca oraz wartości ciśnień systemowych podczas różnych sposobów stymulacji. Wyniki: Badania wykazały, że warunki stymulacji i sterowania uzyskiwane z elektrody do czasowej stymulacji serca umieszczonej na lewej komorze nie są istotnie gorsze od analogicznych uzyskiwanych z elektrody prawokomorowej, choć sama implantacja jest nieco bardziej kłopotliwa. Uzyskanie skutecznej epikardialnej stymulacji dwukomorowe było możliwe u większości pacjentów. Ze względu na względnie wysokie (3-4 V) wartości progu stymulacji stwierdzane u większości pacjentów podczas jednomiejscowej stymulacji komorowej - stymulacja dwukomorowa wiąże się z wysokimi wymaganiami energetycznymi - u połowy pacjentów skuteczną stymulację dwukomorową uzyskuje się przy amplitudzie impulsu 6-8 V, u pozostałych wystarcza amplituda 5-6 V (przy impulsie 0,5 ms). Do stymulacji obu komór serca z jednego kanału stymulatora najkorzystniejszy jest szeregowy sposób łączenia elektrod z katodą połączoną z elektrodą lewokomorową. Sposób stymulacji serca z wykorzystaniem elektrod nasierdziowych znacząco wpływa na czas aktywacji komór: epikardialna stymulacja jednej z komór serca powoduje znaczne wydłużenie czasu trwania (poszerzenie) wystymulowanych zespołów QRS w porównaniu z rytmem zatokowym Jednoczesna stymulacja obu komór serca łączy się z nieznacznym tylko poszerzeniem zespołów QRS. Krótkotrwała stymulacja prawej komory znacząco obniża wartości skurczowego ciśnienia tętniczego i rzut serca; tego niekorzystnego działania jest pozbawiona stymulacja przedsionkowo-dwukomorowa. Efekty hemodynamiczne stymulacji prawoprzedsionkowej i stymulacji przedsionkowo-dwukomorowej są podobne u osób z prawidłowymi zespołami QRS. Zmiana stymulacji prawokomorowej na przedsionkowo-dwukomorową powoduje istotny wzrost wartości skurczowego ciśnienia tętniczego i rzutu serca. Wnioski: Uzyskanie skutecznej epikardialnej stymulacji przedsionkowej i przedsionkowodwukomorowej za pomocą ogólnie dostępnego sprzętu jest możliwe u większości pacjentów. Stymulacja przedsionkowa i przedsionkowo-dwukomorowa są korzystniejsze hemodynamicznie od standardowej stymulacji prawej komory. Istnieje uzasadnienie dla prowadzenia dalszych badań nad innymi sposobami stymulacji serca również u pacjentów po zabiegach kardiochirurgicznych