The reference site collaborative network of the european innovation partnership on active and healthy ageing

Seventy four Reference Sites of the European Innovation Partnership on Active and Healthy Ageing (EIP on AHA) have been recognised by the European Commission in 2016 for their commitment to excellence in investing and scaling up innovative solutions for active and healthy ageing. The Reference Site Collaborative Network (RSCN) brings together the EIP on AHA Reference Sites awarded by the European Commission, and Candidate Reference Sites into a single forum. The overarching goals are to promote cooperation, share and transfer good practice and solutions in the development and scaling up of health and care strategies, policies and service delivery models, while at the same time supporting the action groups in their work. The RSCN aspires to be recognized by the EU Commission as the principal forum and authority representing all EIP on AHA Reference Sites. The RSCN will contribute to achieve the goals of the EIP on AHA by improving health and care outcomes for citizens across Europe, and the development of sustainable economic growth and the creation of jobs

Assumptions of the functioning of energy clusters

Obowiązujące przepisy prawne dopuszczają tworzenie klastrów składających się z odbiorców i wytwórców energii. Istota ich działania polega na wzajemnym równoważeniu zapotrzebowania odbiorców z generacją w klastrze. Koncepcja ta z zasady ma stwarzać bodźce inwestycyjne, gwarantując z jednej strony odpowiednio wysoki poziom cen zakupu energii od wytwórców, a z drugiej strony niższe niż poza klastrem koszty zakupu i dostawy energii ponoszone przez odbiorców. Artykuł opisuje wybrane scenariusze klasteryzacji i wskazuje na szanse i bariery rozwoju tej koncepcji promocji energetyki rozproszonej w wymiarze lokalnym.The current regulations allow creating energy clusters consisting of consumers and energy suppliers. The key role of energy clusters is to balance customer demand with energy generation within the cluster. The purpose of this idea is to create investment incentives, ensuring, on the one hand, a sufficiently high level of purchase energy prices from producers and, on the other hand, lower cost of purchase and delivery of energy than it can be achieved outside the cluster The paper describes the selected scenarios of clusters formation and indicates the opportunities and barriers regarding development of the concept of distributed energy at the local level

Energy clusters as an tool in the development of the civic energy sector

Analiza funkcjonowania systemu elektroenergetycznego (SEE) oraz zachowań uczestników rynku energii pozwala zidentyfikować występujące na przestrzeni lat trendy, w tym te związane z ewolucją profilu zapotrzebowania na energię elektryczną i moc. Problemy bilansowe z pokryciem zapotrzebowania na moc szczytową mają charakter zarówno krótko, jak i długoterminowy, co implikuje konieczność zmian w sektorze wytwarzania energii elektrycznej. Obok istniejących, „silosowych”, systemowych jednostek wytwórczych, sukcesywnie znaczenia nabiera budowa energetyki rozproszonej realizowanej w formule obywatelskiej w ramach gmin samowystarczalnych energetycznie i klastrów energii. Wsparcie dla tych programów realizowane jest zarówno na poziomie ustawodawczym, jak i w ramach konkretnych konkursów oraz działań ministerialnych. Odczuwalne jest także wsparcie finansowe realizowane m.in. przez Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej i Regionalne Programy Operacyjne. Jednym z działań promujących ideę klasteryzacji było przeprowadzenie przez Ministerstwo Energii konkursu na certyfikowany klaster energii. Jego celem była promocja i rozwój energetyki rozproszonej, która służyłaby poprawie bezpieczeństwa energetycznego w wymiarze lokalnym, a także mogłaby stanowić bazę wiedzy niezbędnej w pracach planistycznych i opracowywaniu polityki energetycznej państwa. Na tle potrzeb planistycznych oraz operacyjnych związanych z funkcjonowaniem SEE w referacie przedstawiono syntetyczną analizę wyników konkursu na certyfikowany klaster energii. Przedstawiono informacje dotyczące planów inwestycyjnych w nowe moce wytwórcze, z uwzględnieniem ich rodzaju oraz mocy i kosztów. Dokonano również charakterystyki pokrycia zapotrzebowania na energię elektryczną w klastrach, pochodzącej z własnych źródeł dla trzech perspektyw czasowych.An analysis of the power system functioning and the behaviors of the energy market participants allows the trends taking place within years to be identified, including these associated with the evolution of the electric energy and power demand profiles. The problems of balancing the peak power demand are of both a short and long term nature, which implies the need for changes in the electricity generation sector. Apart from the existing “silo-type” generation units, the construction of distributed energy sources implemented in the civic formula in the framework of self-sufficient energy communes and energy clusters is becoming increasingly important. Support for these programs is realized both at the legislative level, as well as within dedicated competitions and ministerial activities. The financial support carried out by the National Fund for Environmental Protection and Water Management and the Regional Operational Programs is also noticeable. One of the activities aimed at spreading the idea of clustering was the competition for certified energy clusters, conducted by the Ministry of Energy. The goal of the contest was the promotion and development of the distributed energy sector, which could be used for the improvement of energy security in the local manner and constitute a basis for the knowledge necessary in planning and developing the state’s energy policy. The paper presents a synthetic analysis of the results of the competition for a certified energy cluster from the perspective of planning and operational needs related to the functioning of the power system. Further, the information about the investment plans of new generation capacities, including their breakdown with respect to type, achievable power and costs has been provided. Also, the balancing of the demand for electric energy by own generation within the energy clusters has been characterized for three time perspectives

An attempt at estimating transport accessibility of selected Wrocław’s monuments of material heritage and recreation grounds for the inhabitants of suburban areas

W artykule dokonano próby oceny dostępności komunikacyjnej wybranych obiektów kultury materialnej oraz terenów i obiektów rekreacyjnych Wrocławia dla mieszkańców powiatu wrocław-skiego. Do analizy wybrano cenione obiekty kultury materialnej, takie jak Ostrów Tumski, Rynek czy Hala Stulecia, które jednocześnie są architektonicznymi dominantami krajobrazowymi, oraz popularne obiekty i tereny rekreacyjne, takie jak Aquapark, ZOO, Ogród Botaniczny czy Hala Orbita. Dostępność komunikacyjną dla osób korzystających z komunikacji indywidualnej (samochodu) zanalizowano pod względem dostępności czasowej i odległości do wybranych obiektów. Dla osób korzystających z komunikacji publicznej zanalizowano w kontekście dostępności tych środków w danej gminie oraz czasu dojazdu do centrum Wrocławia.The aim of this article was to estimate transport accessibility of selected Wrocław’s monuments of material heritage and recreation grounds and buildings for the inhabitants of wroclawski district. Valued monuments of material heritage, such as Ostrów Tumski, the Market Square and the Centennial Hall (that are at the same time architectural dominants in the city’s landscape), as well as popular recreation grounds and buildings, such as the Aquapark, the ZOO, Botanical Garden and Orbita Hall were selected for the analysis. Transport accessibility for tourists using their own cars was analyzed in terms of temporal and spatial accessibility of the selected monuments, buildings and grounds. For tourists using public transport, accessibility was analyzed in terms of the number of transport means available in individual communities as well as travel time to the centre of Wroclaw

Implementation of the corporate social responsibility strategy

Strategia społecznej odpowiedzialności przedsiębiorstwa (CSR) wymaga zerwania z tradycyjnymi modelami zarządzania na rzecz działań charakteryzujących się prośrodowiskowym, społecznym oraz etycznym uwrażliwieniem organizacji. Aby oprócz celów biznesowych osiągnąć inne wartości ("wyższe"), organizacja musi je wkomponować w misję i strategię firmy oraz przełożyć na skonkretyzowane cele. W artykule wskazano etapy wdrażania strategii CSR na poziom przedsiębiorstwa z uwzględnieniem wytycznych dla ich funkcjonowania. Na potrzeby niniejszego artykułu autorzy zwrócili szczególną uwagę na korzyści płynące dla przedsiębiorstwa z wdrożenia koncepcji społecznej odpowiedzialności w aspekcie ekonomicznym oraz ekologicznym. Uzupełnieniem jest model formułowania i implementacji strategii społecznej odpowiedzialności przedsiębiorstwa.The corporate social responsibility strategy requires a break from traditional models of management to pro-environmental actions that sensitize an organization both socially and ethically. In order to simultaneously achieve business goals and other 'higher' values, an organization must integrate them into the mission and strategy of the company and translate them into specific goals. The article highlights the stages of implementing CSR strategies while taking into consideration the guidelines for their functioning within an enterprise. The economic and ecological benefits of implementing the strategy are presented within the contents of the publication. Furthermore, the model of formulating and implementing the corporate social responsibility strategy is outlined

Energy cloud – a new service for prosumers

W artykule przedstawiono koncepcję prosumenckiej chmury energii, jako nowej usługi dedykowanej dla prosumentów energii elektrycznej. Zakłada się, że wdrożenie takiej usługi powinno wygenerować szereg korzyści, m.in.: ułatwienie korzystania prosumentom z sieci elektroenergetycznej, uproszczenie rozliczeń pomiędzy prosumentem a dostawcą energii elektrycznej, dalsze upowszechnianie rozproszonych źródeł energii w mikro-instalacjach prosumenckich oraz rozwój e-mobilności. Z punktu widzenia prosumenta, proponowana idea prosumenckiej chmury energii polega na wirtualnym magazynowaniu w tej chmurze nadmiaru energii wygenerowanej w jego mikroinstalacji. Fizyczna realizacja gromadzenia energii w chmurze polega na rejestrowaniu wolumenu energii elektrycznej wprowadzonej do systemu elektroenergetycznego z mikroinstalacji prosumenta. Zakłada się, że energię o wartości odpowiadającej wolumenowi zarejestrowanemu w chmurze prosument może wykorzystać w dowolnej chwili czasowej w dowolnym punkcie infrastruktury sieciowej Krajowego Systemu Elektroenergetycznego. Przez dowolny punkt infrastruktury sieciowej rozumie się dowolnie zlokalizowany terytorialnie punkt przyłączenia użytkownika energii elektrycznej wyposażony w autoryzację dostępu. Z punktu widzenia operatorów sieci elektroenergetycznych idea prosumenckiej chmury energii to propozycja usługi dedykowanej dla nowego modelu funkcjonowania systemu elektroenergetycznego, uwzględniającego przyszłe uwarunkowania dotyczące znaczącego rozwoju energetyki prosumenckiej oraz e-mobilności. W koncepcji tej energia elektryczna byłaby traktowana jako towar podlegający tylko częściowemu, fizycznemu magazynowaniu i przede wszystkim wymianie handlowej. W modelu tym kluczowym aspektem byłoby wirtualne magazynowanie energii, czyli handlowe zagwarantowanie przez operatora chmury (spółkę obrotu) dowolnego korzystania z portfela energii przez jej dysponentów. Należy jednak podkreślić, że w funkcjonowaniu prosumenckiej chmury energii istotnym czynnikiem będą koszty gwarancji wykorzystania przez danego dysponenta (prosumenta) energii elektrycznej przypisanej do niego w dowolnym czasie i miejscu przyłączenia w sieci. Skutkuje to tym samym koniecznością uwzględnienia występowania pewnego ryzyka rynkowego, zarówno wolumetrycznego, jak i cenowego ponoszonego przez operatora chmury, które w najprostszym rozrachunku można niwelować poprzez przekazanie operatorowi chmury pewnej części zakumulowanego wolumenu wygenerowanej energii. Należy podkreślić, że w niniejszym artykule przedstawiono pierwszą fazę rozwoju koncepcji prosumenckiej chmury energii. Zakłada się jednak jej poszerzenie o kolejne etapy, w których przewiduje się uwzględnienie możliwości sterowania i nadzoru nad pracą urządzeń instalacji prosumenckich w postaci: źródeł, odbiorników i fizycznych magazynów energii, np. domowych magazynów energii lub baterii akumulatorów zainstalowanych w pojazdach elektrycznych. Docelowo zakłada się, że proponowana prosumencka chmura energii będzie poza magazynowaniem energii (wirtualnym i częściowo fizycznym) umożliwiać również agregację zasobów prosumenckich, co stworzyłoby zupełnie nowe możliwości ich wykorzystania do świadczenia różnego rodzaju usług regulacyjnych, w tym systemowych.The paper presents the idea of a prosumer energy cloud as a new service dedicated to electricity prosumers. The implementation of the cloud should generate a number of benefits in the following areas: settlements between prosumer and electricity supplier, the development of distributed energy sources in microprocessors and the development of e-mobility. From the prosumer point of view, the proposed idea of a prosumer cloud of energy is dedicated to the virtual storage of energy excess generated in the micro-installation. Physical energy storage in the cloud means recording the volume of electricity introduced into the electricity system from the prosumer’s microprocessors. It is assumed that the energy equivalent to the volume registered in the prosumer cloud can be used at any time at any point in the network infrastructure of the National Power System. Any point of network infrastructure shall be understood as any locally located point of connection of an electricity consumer provided with access authorization. From the point of view of the power grid operators, the idea of a prosumer energy cloud is a conceptual proposition of a service dedicated to the new model of the power system functioning, taking future conditions concerning the significant development of prosumer energy and e-mobility into account. In this concept, electricity would be treated as a commodity only to partial physical storage and above all to trade. In this model a key aspect would be virtual energy storage, that is, the commercial provision by the cloud operator (trading company) of any use of the electricity portfolio by its suppliers. It should be stressed, however, that in the prosumer’s energy cloud functioning, a significant factor would be the cost of guarantees of the use of energy by prosumers at any time and point of connection to the network. This results in the need of taking the presence of certain market risks, both volumetric and cost incurred by clouds operator, which can be minimized by passing a portion of the accumulated volume of generated energy to the cloud operator into account. It should be emphasized that this article presents the first phase of the development of the concept of prosumer energy cloud. However, it is planned to be expanded by the following stages, which include the possibility of controlling and supervising the operation of prosumer installations such as: sources, receivers and physical energy stores, e.g. home energy storage or batteries installed in electric vehicles. Ultimately, it is assumed that the proposed prosumer energy cloud will be outside of the storage of energy (virtual and partly physical) and that aggregation of prosumer resources will create new possibilities for their use to provide a variety of regulatory services, including system ones

The influence of electromobility on the development of municipalities and energy clusters using the possibility of pricing stimulation

Rozwój elektromobilności stanowi wyzwanie dla krajowego systemu elektroenergetycznego zarówno pod względem technicznym, jak i ekonomiczno-rynkowym. Aktualnie istnieje niewiele analiz dotyczących określenia mocy niezbędnej do zasilenia planowanej infrastruktury oraz oszacowania zachęt i korzyści ekonomicznych wynikających z modyfikacji systemu rozliczeniowego. Dokumentem determinującym regulacje prawne oraz obowiązek budowy stacji ładowania pojazdów dla określonych gmin jest Ustawa o elektromobilności i paliwach alternatywnych (Dz.U. 2018 poz. 317). Akt ten określa, że rozwój elektromobilności ze względu na powstawanie punktów ładowania z powodu specyfiki obejmującej nie tylko pojazdy indywidualne będzie odbywał się obszarowo. Miejscami, które w pierwszym etapie będą dedykowane dla wdrożenia koncepcji elektromobilności, będą gminy obejmujące duże aglomeracje. Dodatkowo, z uwagi na aspekt lokalny, rozwój elektromobilności może mieć miejsce na obszarach inicjatyw klastrów energii, które to przy wykorzystaniu polityki zwiększania świadomości energetycznej zmierzają w kierunku produkcji energii z lokalnych zasobów odnawialnych źródeł energii. Planowany rozwój elektromobilności zakłada systematyczny wzrost liczby samochodów elektrycznych spowodowany wprowadzanymi systemami wsparcia. Dynamizacja tego sektora może powodować zwiększanie się popytu na energię elektryczną. Ze względów systemu elektroenergetycznego ważnym czynnikiem determinującym poziom poboru energii w zależności od pory dnia może okazać się odpowiednie ukształtowanie cenników opłat za usługę ładowania. Odpowiednia stymulacja cennikowa może wpłynąć na zachowania odbiorców powodujące ładowanie samochodów w dolinie zapotrzebowania na energię. Celem artykułu jest scharakteryzowanie skali zjawiska elektromobilności w kontekście powstawania infrastruktury punktów ładowania wraz z możliwością stymulacji cennikowej wpływającej na profil zapotrzebowania na energię elektryczną. Istotne jest też uwzględnienie wyzwań i obowiązków gmin oraz klastrów energii z perspektywy wprowadzania elektromobilności.The development of electromobility is a challenge for the power system in both technical and economic-market terms. As of today, there are no analyses to determine the power necessary to supply the planned infrastructure and to estimate the incentives and economic benefits resulting from the modification of the settlement method. The document determining the legal regulations and the obligation to build vehicle charging stations for specific municipalities is the Act on Electromobility and Alternative Fuels. This act estimates that the development of electromobility, due to the specifics including not only individual vehicles, will take place in certain areas. The places which in the first stage will be dedicated to the potential implementation of the concept of electromobility will be municipalities covering large agglomerations. In addition, due to the local aspect, the development of electromobility may take place in the areas of energy clusters’ initiatives, which, using the policy of increasing energy awareness, are aimed at energy production from local renewable energy resources. The planned development of electromobility assumes a systematic increase in the number of electric cars caused by the introduction of support systems. The dynamization of this sector will cause an increase in the demand for electricity. Due to power system reasons, an important factor determining the level of energy consumption depending on the time of day may be an appropriate shape of the pricing for the charging service. Appropriate price list stimulation can affect the behavior of recipients, causing the charging of cars in the off-peak of electricity demand. The aim of the article is to characterize the scale of the phenomenon of electromobility in the context of the emergence of a charging points infrastructure along with the possibility of price-setting stimulation affecting the profile of energy demand. It is also important to consider the challenges and responsibilities of municipalities and energy clusters from the perspective of introducing electromobility

Examples of possible blockchain technology applications in the power engineering sector

Blockchain to technologia, która w przyszłości może zrewolucjonizować wiele branż na świecie. System ten bazuje na łańcuchu bloków służących do przechowywania i przesyłania w sposób rozproszony różnorodnych informacji, tworząc zdecentralizowany rejestr danych. Pomimo stosunkowo wczesnej fazy rozwoju poszczególnych istotnych projektów opartych na systemie blockchain w branży energetycznej, rozwiązaniom zakładających wykorzystanie tej technologii w szeroko pojętej elektroenergetyce przypisuje się bardzo duży potencjał. W niniejszym artykule zawarto krótki opis samej technologii blockchain, jej ogólnej zasady działania oraz możliwości, jakie za sobą niesie. W kolejnej części scharakteryzowano dwa przykładowe i możliwe zastosowania aplikacyjne technologii blockchain, które w perspektywie mogą mieć znaczący wpływ na sektor elektroenergetyczny. Pierwsze rozwiązanie związane jest z przeprowadzaniem i rozliczaniem transakcji kupna oraz sprzedaży energii elektrycznej. Dzięki zastosowaniu technologii blockchain transakcje te mogłyby być w łatwy sposób przeprowadzane bezpośrednio pomiędzy wytwórcami oraz odbiorcami energii, co mogłoby prowadzić do częściowej decentralizacji w tym obszarze. Drugi zaproponowany przykład dotyczy śledzenia pochodzenia surowców energetycznych i pozwoliłby na przypisanie wytwarzanej energii elektrycznej niezmiennych atrybutów pochodzenia oraz parametrów wpływających na środowisko. Poprzez wprowadzenie takiego rozwiązania, możliwe byłoby skonstruowanie „śladu paliwowego” poszczególnych jednostek wytwórczych. W artykule przytoczono również przykłady innych potencjalnych zastosowań technologii blockchain w elektroenergetyce.Blockchain is a technology, which could revolutionize many industries in the future. A system like that is based on a chain of blocks that is used for storing and transferring various data, forming a decentralized ledger. Although various fundamental projects based on the blockchain system in the energy industry are in their early stage of development, as well as other solutions, applications of blockchain technology in the broadly understood power engineering sector are considered to have a very large potential. This paper presents a brief description of the blockchain technology, its general operating principle and the possibilities it brings. The next section of the article contains a characterization of two exemplary and possible blockchain technology applications, which in the perspective of time may have a significant impact on the power engineering sector. The first solution is related to carrying out energy transactions, which could be conducted in an easy way directly between energy producers and consumers. Thanks to blockchain technology, this could lead to a partial decentralization in that area. The second proposed example concerns energy resources origin tracking, which would allow fixed origin attributes and parameters affecting the environment to be assigned to the generated energy. By implementing that solution, it would be possible to construct a fuel footprint of individual generating units. The article also mentions examples of other potential applications of blockchain technology in the power engineering sector

Quality problems seen in the statistics of fuel mix and other primary energy carriers used to generate electricity

Obecność Polski w strukturach europejskich implikuje zarówno konieczność dostosowywania prawa krajowego i kierunków rozwoju sektora elektroenergetycznego do determinant unijnych, jak również monitorowanie i zagwarantowanie aktualności oraz zgodności z wytycznymi kierunkowymi mechanizmów już zaadoptowanych. W artykule opisany został jeden z procesów sprawozdawczych, dotyczący obowiązkowego informowania odbiorców zużywających energię elektryczną, o strukturze paliw pierwotnych wykorzystanych do jej wyprodukowania oraz wpływie tej produkcji na środowisko naturalne. W pracy omówione zostały podstawy prawne oraz forma i sposób implementacji dyrektyw do prawa rodzimego. Zdaniem autorów, regulacje szczebla krajowego powinny podlegać procesom ciągłego monitorowania i dostosowywania do bieżącego otoczenia i potrzeb rynku, a ich efektem powinny być rzetelne, wiarygodne i porównywalne na przestrzeni lat informacje. W tym kontekście, mając jednocześnie na uwadze doświadczenia z kilkuletniego funkcjonowania tego mechanizmu, w referacie sformułowana została i zdaniem autorów pracy skutecznie obroniona teza, o nieefektywności przyjętych rozwiązań prawnych. Ich rezultatem jest cykliczne ponoszenie przez sprzedawców energii wysiłku oraz zaangażowanie czasu i środków w przygotowanie informacji nie niosących ze sobą żadnej wartości. Dowód dla postawionej tezy stanowi opis praktycznej strony przygotowywania przedmiotowych informacji wraz z wykazem i charakterystyką popełnianych błędów i efektów dowolnej interpretacji prawa. W referacie wskazane i scharakteryzowane zostały także propozycje kierunków zmian obowiązujących rozwiązań regulacyjnych, bazujące na jednej z nowoczesnych koncepcji zarządzania strategicznegoPolish presence in the European structures implies both the need to adapt national laws and directions of development of the power sector to the determinants of the EU, as well as to monitor and ensure continuous relevance and compliance with the guidelines of directional mechanisms already adapted. The paper describes one of the reporting processes dealing with mandatory information given to energy consumers concerning the structure of primary fuels used to produce energy, and the impact of this production on the environment. This paper discusses the legal basis and the form and method of implementation of EU directives to the domestic law. According to the authors, the regulations at national level should be continuously monitored and adapted taking into account the environment and current market needs, and the result should be an accurate, reliable and comparable information over the years. In this particular context, bearing in mind the experience of several years of this mechanism functioning, the paper successfully defends the authors' thesis on the ineffectiveness of regulatory framework. Energy sellers make a huge effort and the commitment of time and resources in preparing the information which carries no value. Evidence for the thesis is a description of the practicalities of preparation of this information, together with a list of mistakes and their characteristics and effects of any interpretation of the law. The paper identifies and characterizes the proposals to change current regulatory solutions, based on the one of the modern concepts of strategic management called coopetition

The role of coopetition in energy clusters

Zmiany na rynku energii, w tym zmiany regulacyjne, determinują wśród jego uczestników ciągły rozwój w zakresie stosowanych strategii działań. Zgodnie z zapisami Ustawy z dnia 20 lutego 2015 r. o odnawialnych źródłach energii [11], podmioty mogą tworzyć cywilnoprawne porozumienie, w skład którego mogą wchodzić osoby fizyczne, osoby prawne, jednostki naukowe, instytuty badawcze lub jednostki samorządu terytorialnego, dotyczące wytwarzania i równoważenia zapotrzebowania, dystrybucji lub obrotu energią z odnawialnych źródeł energii. Takie porozumienie, zwane „klastrem energii”, jest odpowiedzią na potrzebę dążenia do wzrostu efektywności podejmowanych działań zarówno indywidualnych jak i wspólnych zaangażowanych podmiotów. Wśród takich zachowań dostrzec można najnowsze tendencje w zarządzaniu strategicznym zwane koopetycją. W referacie przedstawione zostaną założenia koopetycji w świetle powstawania i rozwoju klastrów energii. Niniejsze stanowić będzie próbę dyskusji nad poprawą efektywności działań podmiotów na rynku energii w kontekście jego rozwoju.Changes in the electricity market, including regulatory ones, determine continuous development in the field of strategies applied by market participants. In accordance with the Act of 20th February 2015 on renewable energy sources, market participants may create civil agreement consisting of individuals, legal entities, academic institutions, research institutes or local government units, dealing with production and balancing the demand, distribution or trading of energy from renewable energy sources. Such an agreement, called the energy cluster is a response to the need to increase the effectiveness of operations on both: individual and joint levels. Among these behaviors, there can be noticed the latest trends in strategic management called coopetition. The paper presents coopetition and its assumptions in the light of creation and development of energy clusters. The authors attempt to enter into a discussion on improving the efficiency of market actors operations in the context of energy market development