The problem of self-identity in Tennyson’s "The lady of Shalott" and Browning's "My last duchess"

Derridiańska i Lacanowska idea, iż człowiek nigdy do końca nie jest w stanie siebie poznać i że cały czas kształtuje swoją tożsamość, znajduje odzwierciedlenie w poematach Tennysona i Browninga. Podmioty liryczne w obu tych utworach podejmują próbę określenia swojego "ja", lecz okazuje się, że zamierzenie to skazane jest na przegraną. Tajemnicza Dama z poematu Tennysona, zamknięta w wieży, a tym samym oddzielona od świata zewnętrznego, cierpi z powodu swojej monotonnej egzystencji. Ciąży na niej klątwa, która zabrania jej spoglądać przez okno - inaczej bowiem spotka ją nieszczęście. Jej jedynym środkiem kontaktu ze światem zewnętrznym jest lustro, w którego odbiciach obserwuje to, co dzieje się poza zamkiem. Zwierciadło staje się tutaj symbolem zarówno osamotnienia Damy, jak również braku autentyczności i bezcelowości jej egzystencji. Rozpaczliwa próba zmia ny dotychczasowego życia kończy się dla niej dramatycznie. Pozostaje po niej tylko imię. Stanowi ono znak jej pragnienia poznania siebie i swojego otoczenia. Jest to jednak znak, który do końca pozostanie owiany tajemnicą. Z kolei w poemacie Browninga książę Ferrary prezentuje się jako potężny władca, który pragnie mieć kontrolę szczególnie nad swoją żoną. Ponieważ księżna zbyt często się uśmiecha do innych ludzi, w tym mężczyzn, książę zleca jej zabójstwo, a następnie namalowanie portretu, który byłby oglądany tylko przez niego. W ten sposób książę, który nie mógł w pełni panować nad swoją żoną za życia, obejmuje ją całkowitą kontrolą po śmierci. Losy księżnej przypominają więc dzieje Damy z Shalott. Obie kobiety pragnęły wyrwać się z otaczającej je rzeczywistości i wyeksponować swoje prawdziwe "ja". O ile żona księcia próbowała szukać kontaktu ze światem zewnętrznym, który doceniłby jej wrażliwą naturę, o tyle Dama z Shalott, najpierw za pomocą zwierciadła, a potem już autentycznej obserwacji, próbowała doświadczyć życia poza murami, które dałoby jej spełnienie. Obie próby kończą się jednak niepowodzeniem. Postać księcia również nie jest jednoznaczna, okazuje się bowiem, że pod powłoką surowego i pewnego siebie władcy skrywa się sfrustrowany, zdominowany przez swoje słabości człowiek. Analiza obu utworów pokazuje, że próba stworzenia stabilnego "ja" nie jest możliwa. Za Derridą należałoby zatem powtórzyć, że tożsamość zawsze zawiera w sobie pierwiastek "obcego", dlatego nigdy nie potrafimy określić, kim tak naprawdę jesteśmy

In the face of evil... On what unites and what separates "The Master and Marguerite" from "Mother Joan of the Angels

Bulgakov's The Master and Margarita and Iwaszkiewicz's Mother Joan of the Angels are concerned with the problem of evil. They examine its origins, presence in the world and impact on human beings. Bulgakov's novel is organized around the visit of Woland – a performer of black magic – and his company. The series of paranormal incidents reveal that Woland is Satan in disguise who has come to Moscow to expose the ugly side of human nature. It turns out that the citizens of the Soviet Union are greedy, hypocritical and vicious. However, the novel‟s main idea is that people are evil because the political system in which they live makes them behave like this. In a world without personal and spiritual freedom there cannot be a place for good, truth or beauty. Paradoxically, it is because of Woland's fancy tricks that people reveal their true colours. What the devil really attacks is not human nature but rather the conditions that make it corrupt. The Master and Margarita may thus be read as a philosophical allegory of good and evil as well as a harsh socio-political satire on the oppressive Communist régime and its spiritual emptiness. Iwaszkiewicz's Mother Joan of the Angels also touches upon the existence of evil in the world. However, the devil's impact on human beings is exposed quite differently than in Bulgakov's master-piece. Iwaszkiewicz's story is woven around the demonic possession of the nuns of the Abbey of Ludyń, and especially its abbess – Mother Joan. She is possessed by nine demons who make her do incredible things. Those demonic "performances" make father Suryn – the exorcist – came to save her. But the more he tries to free her from the power of the devil, the more she wants to be possessed by the dark forces. Mother Joan enjoys the state of demonic possession as it finally makes her famous, respected and admired. She becomes someone special – someone she always wanted to be. Therefore, the evil spirits are evoked here because the abbess invites them into her life. She finds evil attractive as it brings her personal fulfillment. In Mother Joan of the Angels evil is not a matter of a bad system but it is an integral part of human nature. Iwaszkiewicz's story presents then a rather pessimistic view of human condition, whereas in The Master and Margarita there is still a deep belief in the goodness of man