Fosfaat: sleutelfactor bij natuurontwikkeling op voormalige landbouwgronden?

Bij de realisering van de ecologische hoofdstructuur en bij de reconstructie van gebieden met intensieve veehouderij komt veel landbouwgrond vrij voor natuurontwikkeling. De bodems hiervan zijn vaak rijk aan voedingstoffen door langdurige bemesting en zijn verdroogd door ontwatering. Verschralende maatregelen vinden vaak plaats om condities te creëren voor voedselarme vegetatie. Maar helaas zijn de pogingen vaak zonder succe

Waterberging en natuur in het beekdal van de Beerze : veldwerkplaats Beekdallandschap Boxtel, 30 juni 2008

Beekdalen zijn heel geschikt om tijdelijk overtollig water op te slaan, om het vervolgens geleidelijk te laten afvloeien. Daarom worden vele beekdalen voor dit doel heringericht. Tegelijkertijd zijn de beekdalen echter vaak onderdeel van Natura 2000 of de EHS en daar gelden dus natuurdoelen. Zo ook het beekdal van de Beerze. De beek is op veel plaatsen verondiept, versmald, van vistrappen voorzien, meandert weer en een deel van het beekdal doet dienst als waterberging. Maar door de waterberging van het voedselrijke en soms verontreinigde water lukt het veelal niet de natuurdoelen te behalen. Zo’n situatie komt op veel meer plaatsen in Nederland voor. In dit verslag de ervaringen van Boxtel

Natuurontwikkeling op fosfaatverzadigde gronden: fosfaatonttrekking door een gewas

Als gevolg van de realisering van de Ecologische Hoofdstructuur (EHS) komen landbouwgronden beschikbaar voor natuurontwikkeling. De kans is dan ook groot dat zonder verdere maatregelen alleen ruigtesoorten terug zullen komen. Naast stikstof heeft ook fosfaat zich opgehoopt in de bodem. In de bodem is het gedrag van fosfaat echter anders dan van stikstof. De maatregelen om stikstof te verlagen zijn niet altijd effectief om ook fosfaat te verlagen. Een literatuur- en gegevensonderzoek is uitgevoerd om de effectiviteit van gewasteelt met een aangepaste bemesting vast te stellen om fosfaat en stikstof in de bodem te verlagen. De economisch meest belangrijke gewassen in Noord-Brabant en Limburg waren in de jaren 2000 tot 2002: blijvend gras, snijmaïs, tijdelijk grasland, granen en aardappelen. De fosfaatonttrekking van die gewassen is in volgorde van potentiële P-afvoer (bij afvoer van gewasresten en bij voldoende voorziening met N): gras (40) > consumptieaardappel (35-40) > snijmaïs (25-30) > granen (20-25 kg P/ha). Een gewas heeft een optimale onttrekking als de productie hoog blijft, dus bij optimale bemesting; N-bemesting is daarvoor een bepalende factor. Akkerbouwgewassen kunnen de fosfaatbeschikbaarheid echter maar tot een Pw van 30 mg P2O5 L-1 grond verlagen, omdat beneden dat niveau de groei te sterk wordt geremd. Om lagere waarden lager te bereiken, en een niveau dat geschikt is voor vegetaties van voedselarme omstandig¬heden (Pw ca. 3-4 mg P2O5 L-1 grond), is gras het meest efficiën

Zuivering van drainwater in een beekbegeleidend rietmoeras

In Noord-Limburg liggen intensieve landbouwgebieden met een hoge belasting van het oppervlaktewater met fosfor. In 2006 is in één van die gebieden een rietmoeras aangelegd om de zuiveringsefficientie van fosfor uit drainwater in de praktijk te testen. Het moeras ligt aan de Eeuwelsche Loop in de buurt van Ospel. De Eeuwselsche Loop stroomt vanuit een landbouwgebied door het natuurgebied de Groote Peel naar de Aa in Brabant. De inrichting van het moeras is opgezet om een maximale hoeveelheid fosfor te verwijderen. De eerste resultaten zijn veelbelovend. Van het aangevoerde stikstof bedraagt de zuiveringsefficiëntie circa 30 procent en voor fosfor 50 procent. De rietgroei kwam moeizaam op gang en heeft nog niet zijn maximale productie bereikt. Het oppervlaktebeslag is twee procent en door de ligging aan de Eeuwelsche Loop biedt het ook ruimte voor waterberging en biodiversiteit van natte systemen. Mogelijkheden voor hergebruik van het maaisel en het ijzergruis kan de aanleg van meer rietmoerassen wellicht stimuleren

Risico's van zware metalen in sediment in het natuurontwikkelingsgebied in de Logtse Baan

In het Beerzedal in het natuurontwikkelingsgebied de Logtse Baan komen sterk verhoogde gehalten aan zink, koper en in mindere mate cadmium, nikkel en arseen in het sediment voor tov de gehalten in de bodem. Het gebied is door Natuurmonumenten aangewezen als gebied voor grote grazers. Door de hoge gehalten in de bodem is het niet duidelijk of de kwaliteit van het gras wel voldoet aan wettelijke normen voor veevoer. Belangrijk om op te merken is dat koper en nikkel nutriënten zijn die alleen bij hoge gehalten ongewenste stoffen zijn. Onbekend is in hoeverre de aangetroffen gehalten van sedimentmonsters in andere beken en of dit alles problematisch is. Op basis van nader onderzoek zou bepaald kunnen worden in hoeverre de huidige en toekomstige situatie (met meer sediment) leidt tot ongewenste situaties. In enkele grond- en sedimentmonsters zijn relatief hoge cadmiumgehalten aangetroffen (4 tot 9 mg.kg-1 in de jaren 2004-2006). In geen van de grasmonsters zijn echter nog hoge cadmiumgehalten aangetroffe

Fosfaat als adder onder het gras: afgraven of uitmijnen?

In H2O nr. 17 van 2 september jl. wordt door Leon Lamers e.a. de problematiek geschetst die kan ontstaan wanneer fosfaatrijke landbouwgrond wordt omgezet in ‘nieuwe natte natuur’. Vooral onder anaërobe omstandigheden kan dan veel fosfor vrijkomen. In plaats van natuur ontstaat ‘groene soep’. Op dit artikel kwam een reactie binnen van Wim Chardon, Francisca Sival en Gerwin Koopmans (Alterra). Met een weerwoord van Leon Lamers e.a

Natuurlijke zuiveringssystemen voor zuivering van drain- en slootwater uit de landbouw. Inhoudelijk eindrapportage voor Innovatieprogramma Kaderrichtlijn Water

In de periode 2005-2010 is onderzoek uitgevoerd naar de technische mogelijkheden en de perspectieven van diverse systemen van zuiveringsmoerassen, als aanvullende mogelijkheid op het verminderen van stikstof- en fosfaatemissies uit de landbouw. Diverse experimenten op kleine schaal zijn gemonitored gedurende een aantal jaren. Naast de effectiviteit en kosten is ook gekeken naar de landbouwkundige inpasbaarheid, het ruimtebeslag en de combineerbaarheid met andere functies in het landelijke gebied van verschillende typen zuiveringsmoerassen, die nitraat en/of fosfaat verwijderen uit landbouwwater