Mestinnovaties: Het proces van fosfaat- en fosforterugwinning

Als gevolg van de aanscherping van de fosfaatgebruiksnormen voor de landbouw, zal het nietplaatsbare fosfaat in de landbouw de komende jaren toenemen tot ca. 60 miljoen kg fosfaat per jaar (2015) indien het huidige kunstmestgebruik, zijnde ongeveer 45 miljoen kg fosfaat per jaar, niet teruggedrongen wordt. Het ministerie van LNV heeft daarom verzocht na te gaan op welke wijze het technisch en tegen welke kosten het mogelijk is om fosfaten en andere fosforverbindingen zodanig terug te winnen zodat de verkregen producten door marktpartijen afgezet zouden kunnen worden (‘verwaarding van mest’)

Phosphorus leaching from soils: process description, risk assessment and mitigation

Er zijn succesvolle management strategieën voor P nodig om de waterkwaliteit te verbeteren en daarvoor is allereerst kwantitatieve informatieve nodig over de ruimtelijke verdeling van de fosfaatbelasting van het oppervlaktewater vanuit landbouwgronden. In Nederland is een protocol fosfaatverzadigde gronden ontwikkeld om het potentiële risico van verhoogde fosfaatconcentraties in het bovenste grondwater (op termijn) te voorspellen voor kalkarme zandgronden, omdat in deze gebieden veel intensieve veehouderij voorkomt. Voor deze grondsoort zijn de parameters voor het protocol vastgesteld. Echter, voor de overige grondsoorten is geen informatie verzameld, waardoor er voor Nederland als geheel geen ruimtelijke beeld bestaat van de mate van fosfaatverzadiging en van het potentiële risico van verhoogde fosfaatconcentraties in het bovenste grondwater. Daarnaast is er behoefte aan eenvoudige methoden om het (huidige) actuele risico van de fosfaatbelasting van het oppervlaktewater in kaart te brengen, zodat inzichtelijk gemaakt kan worden welke gebieden nu al substantieel de oppervlaktewaterkwaliteit en de eutrofiestatus beïnvloeden

Inventarisatie van de fosfaatverzadiging van landbouwgronden in Nederland

Het beleid van de rijksoverheid is erop gericht om te voorkomen dat een te hoge fosfaatbelasting van het grond- en oppervlaktewater optreedt als gevolg van een te hoge fosfaatophoping in de bodem. Mede om deze reden is in het verleden voor gronden die in de mestoverschotgebieden voorkomen, voornamelijk kalkarme zandgronden, een grenswaarde afgeleid voor de mate van fosfaatverzadiging waarboven gesproken wordt van een `fosfaatverzadigde grond¿. Voor de overige gronden ontbreekt vooralsnog een soortgelijke definitie. In dit rapport wordt een overzicht gegeven van de huidige inzichten om voor de overige grondsoorten een soortgelijk criterium en grenswaarden af te leiden. Het betreft hier kalkrijke zand- en kleigronden, kalkarme klei- en lössgronden en veengronden. Vervolgens is nagegaan in welke mate overschrijding van de grenswaarden voor fosfaatverzadiging heeft plaatsgevonden. Hiervoor zijn de analyseresultaten van de landelijke steekproef kaarteenheden nader geïnterpreteerd. Uit deze analyse blijkt dat ca. 56 % van het areaal landbouwgronden in Nederland met fosfaat verzadigd is

Uit de mest- en mineralenprogramma's : Fosfaatverzadiging van landbouwgronden in Nederland

Door het overmatig gebruik van meststoffen in de landbouw worden niet alle meststoffen door het gewas opgenomen, waardoor de kans bestaat dat negatieve effecten in het milieu worden waargenomen. Fosfaat is een van de belangrijkste meststoffen die nodig zijn om een goede gewasproductie en gewaskwaliteit te realiseren. Echter een te grote toename van de fosfaatvoorraad in de bodem leidt ertoe dat de bodem met fosfaat verzadigd raakt waardoor extra fosfaat kan uitspoelen naar het oppervlaktewater en aldaar tot een verstoring van het ecologische evenwicht leidt (kroosvorming, algengroei, afgifte van giftige stoffen, zuurstofloosheid, vissterfte). Het beleid van de rijksoverheid is er dan ook de afgelopen decennia op gericht geweest om de mate waarin de bodem met fosfaat wordt opgeladen terug te dringen zodat het areaal fosfaatverzadigde gronden niet sterk meer toeneemt en verslechtering van de waterkwaliteit wordt afgerem

Uit de mest- en mineralenprogramma's : EUROHARP: (2) Toetsing van methoden voor de voorspelling van de nutriëntenbelasting van het oppervlaktewater op stroomgebiedniveau

Binnen het EU-project EUROHARP wordt nagegaan in hoeverre de verschillende type modellen geschikt zijn om de diffuse belasting van het oppervlaktewater uit het landelijke gebied te kwan-tificeren. De modellen die in het onderzoek betrokken zijn, worden ingezet in o.a. OSPAR kader om te evalueren in hoeverre reductiedoelstellingen worden gerealiseerd. Naast een inhoudelijke modelvergelijking (infoblad 90) vindt er ook een toetsing van alle modellen in 3 stroomgebieden plaats: Vansjø-Hobøl (Noorwegen), Yorkshire Ouse (Engeland) en Enza (Italië). Daarnaast zijn voor elk model afzonderlijk 3 andere stroomgebieden geloot uit de 17 stroomgebieden om uiteindelijk ook de toepasbaarheid van elk model onder verschillende omstandigheden te evalueren. In dit infoblad wordt de resultaten van de toetsing van alle modellen op de drie genoemde stroomgebieden beschreve

Beschrijving van het gedrag van anorganisch fosfaat in veengronden

Mede voor de onderbouwing van de fosfaatverliesnormen in het mestbeleid dient vastgesteld te worden in welke mate fosfaat daadwerkelijk chemisch gefixeerd wordt in veengronden. In opdracht van het ministerie van LNV is daarom nagegaan hoe zowel de binding als het weer vrijkomen van fosfaat beschreven kan worden en van welke bodemkenmerken dit gedrag van fosfaat afhangt. Uit de resultaten van het laboratoriumonderzoek blijkt dat de totale hoeveelheid fosfaat die veenmonsters kunnen vastleggen, onderling niet verschilt van die van zandmonsters. De grootste verschillen worden waargenomen in de mate waarin het fosfaat weer vrij kan komen. De fractie desorbeerbaar fosfaat is in veengronden groter en sterk afhankelijk van het organische stofgehalte. Naarmate het organische stofgehalte toeneemt, neemt ook de fractie desorbeerbaar fosfaat toe

Uit de mest- en mineralenprogramma's : EUROHARP: (3) Voorspelling van de nutriëntenbelasting van het oppervlaktewater vanuit landbouwgronden op stroomgebiedniveau met behulp van de Nederlandse methodiek NL-CAT (Nutrient Losses at CATchment scale)

Voor de evaluaties van het mestbeleid, emissie registraties, milieubalansen en -verkenningen en internationale nutriëntenrapportage, worden de resultaten van het nationale nutriënteninstrumentarium STONE gebruikt om de milieukundige effecten van de diffuse nutriëntenbelasting van het oppervlaktewater in kaart te brengen. Het STONE instrument bestaat uit een schematisatie van Nederland (bodemgebruik, bodem, hydrologische situatie) en een combinatie van modellen (bemestingsmodule CLEAN (recent MAMBO), hydrologisch module (SWAP) en een bodemkwaliteitsmodule voor nutriënten (ANIMO)). Begin 2000 werd er vanuit OSPAR op aangedrongen om de internationaal gehanteerde methodieken onderling te vergelijken en te toetsen op de gemeten waterkwaliteit op stroomgebiedniveau voor een representatief aantal stroomgebieden binnen Europa. Het instrumentarium is getoetst op de dataset van drie Europese stroomgebieden (No, Eng en It) en is vervolgens toegepast, en beperkt getoetst, op drie andere gelote stroomgebieden binnen Europa, te weten: Odense (Dk), Zevlinka (Tsj.) en Velt en Vecht (Nl-Du

Beschrijving en validatie van de procesformulering van de abiotische fosfaatreacties in kalkloze zandgronden

Wil men het verloop van de fosfaatuitspoeling naar het grond- en oppervlaktewater kunnen voorspellen, dan moeten de fosfaatreactiemechanismen in de bodem nauwkeurig worden beschreven. Dit rapport geeft een overzicht van de huidige inzichten in het reactiemechanisme van fosfaat in de bodem, met de bijbehorende procesformuleringen. Uit gepubliceerde laboratoriumexperimenten zijn de procesparameters afgeleid, waarna met drie kolomexperimenten de procesformulering is gevalideerd. De resultaten geven aan dat de fosfaatdoorbraak (tijdens sorptie en desorptie) goed gemodelleerd wordt. Op grond van deze goede voorspelling wordt verwacht dat het model een goede indruk geeft van het fosfaattransport door de bodem naar grond- en oppervlaktewater

Nieuwe inzichten tijdens congres over waterkwaliteitbeleid

In Canada vergaderde de International Water Association (IWA) onlangs over de voortgang van de aanpak van diffuse bronnen, die de waterkwaliteit bedreigen. Ook vanuit Nederland was een delegatie aanwezig