حکمرانی مطلوب در اندیشه‌های اخلاق‌گرایانه افلاطون و فارابی

Background and Aim: Plato and Farabi are considered as two representatives of the rationalist and idealist currents of thought in ancient Greece and Islam, whose ethical approaches are prominent in their theories. The ethical ideas of these thinkers have a clear political and social character that the present study examines the good governance from their perspective.   Materials and Methods: The present study is theoretical and the method of the research is descriptive-analytical which has done using library resources. Ethical Considerations: In all stages of writing the article, while respecting the originality of the texts, honesty and trustworthiness have been observed. Findings: Good governance in Plato's ethical thought seeks to establish justice, the rule of law, and to place the philosopher-king at the top of the pyramid of the political system. From this point of view, justice in Plato's thought means moderation and harmony between the forces of society and the placement of each individual in a special place that is intended for him in the political system. But in Farabi's view, law and justice find a religious basis and the jurist-ruler replaces the philosopher-king. The implementation of the rules of Sharia is a fundamental principle in Farabi's political and social system, which is accompanied by a rational reading from the perspective of Greek wisdom.   Conclusion: The system of good governance in Plato's ethical views can hardly be implemented, because it requires going beyond of the realities of society and build a political system by the philosopher-king; however the advantage of Plato's rule is that it considers justice, law and moderation in society to be rational and reformable. This thinking supported the idea of justice in the following centuries in the West. But on the other hand, in Farabi's views, there is a more realistic aspect that can build moderation in the model of Islamic governance based on the balance of wisdom and sharia. Therefore, Farabi's system of thought, based on the jurist-ruler, has operational capability and is built on the basis of ethical rules, including the principle of justice and the law of Sharia.    Cite this article as: Javid MJ, Sanjari Moghadam F, Sanjari Moghadam HR, Bashir Banaem AR. Good Governance in the Ethical Thoughts of Plato and Farabi. Majale "Akhlāq-i zīstī" (i.e., Bioethics Journal). 2021; 11(36): e31.زمینه و هدف: افلاطون و فارابی به عنوان دو نماینده جریان فکری عقل‌گرا و ایده‌آل‌گرا در یونان باستان و اسلام به شمار می‌آیند که رویکردهای اخلاقی در تفکرات آن­ها برجسته است. اندیشه‌های اخلاق‌گرایانه آنان صبغه سیاسی و اجتماعی بارزی دارد که پژوهش حاضر به بررسی حکمرانی مطلوب در نزد این دو متفکر می‌پردازد. مواد و روش‌ها: پژوهش حاضر از حیث نوع، نظری و روش آن، توصیفی ـ تحلیلی است که با استفاده از منابع کتابخانه‌ای انجام می‌یابد. ملاحظات اخلاقی: در نگارش این مقاله، ضمن رعایت اصالت متون، اصول اخلاقیِ صداقت و امانتداری مورد توجه بوده است. یافته‌ها: حکمرانی مطلوب در اندیشه اخلاق‌گرایانه افلاطون به دنبال برقراری عدالت، حاکمیت قانون و برکشیدن فیلسوف‌‌شاه در رأس هرم نظام سیاسی است. از این جهت عدالت در اندیشه افلاطون به معنای اعتدال و هماهنگی میان قوای جامعه و قرارگرفتن هر فردی در جای خاصی است که در نظام سیاسی برای وی در نظر گرفته شده است؛ اما در دیدگاه فارابی، قانون و عدالت مبنای شرعی پیدا می‌کند و فقیه ـ حاکم جای فیلسوف‌شاه را می‌گیرد. اجرای احکام شریعت، اصل اساسی در نظام سیاسی و اجتماعی مورد نظر فارابی است که با خوانشی عقلانی از منظر عقل یونانی صورت می‌گیرد. نتیجه‌گیری: نظام حکمرانی مطلوب در آرای اخلاقی افلاطون به سختی می‌تواند قابلیت اجراشدن داشته باشد، زیرا نیازمند فرا رَوی از واقعیات جامعه و بناساختن نظام سیاسی به دست فیلسوف‌شاه است، اما مزیت حکمرانی مورد نظر افلاطون آن است که عدالت، قانون و اعتدال در جامعه را اموری عقلانی و قابل حک و اصلاح می‌داند. این میراث پشتوانه اندیشه عدالت‌خواهی در سده‌های بعدی در غرب شد. اما در آرای فارابی، سویه واقع‌گرایانه بیشتری دیده می‌شود که می‌تواند اعتدال را در الگوی حکمرانی اسلامی بر مبنای تعادل عقل و شرع بنا نهد. بنابراین نظام اندیشه فارابی، بر مبنای فقیه‌ حاکم هم قابلیت عملیاتی دارد و هم بر پایه قواعد اخلاقی، از جمله اصل عدالت و قانون شرع، ساخته می‌شود