Thematische collectie: Behoud en onderzoek van archeologische waarden in het Maasdal in het kader van de Maaswerken

Het Maaswerkenproject is een samenwerkingsproject tussen Rijkswaterstaat, de provincie Limburg en het Ministerie van Landbouw, Natuurontwikkeling en Voedselkwaliteit en bestaat uit de deelprojecten Grensmaas (projectcode GM*), Zandmaas (projectcode ZM*) en Maasroute (projectcode MR*). Doelstellingen van het Maaswerkenproject zijn grindwinning, natuurontwikkeling, verminderen van het overstromingsrisico en verbetering van de vaarroute. In het kader van de Maaswerken zijn op grote schaal gebieden langs de Maas afgegraven en is de Maas plaatselijk verdiept. Van 1998 tot 2005 is op diverse deellocaties verkennend en waarderend archeologisch onderzoek uitgevoerd. Het gebiedsplan voor de Zandmaas/Maasroute is verdeeld in Pakket I en Pakket II. In Pakket I ligt de nadruk op de hoogwaterbescherming. De archeologische vindplaatsen in de Zandmaas en de Maasroute zijn onderzocht in het kader van het Maaswerkenproject betreffende Pakket I (projectcodes MR* en ZM*). Pakket II richt zich op natuurontwikkeling. Er bestaan 21 projecten binnen Pakket II (projectcode P*). Voor de archeologie betreft Pakket II twee vervolgonderzoeken op locaties buiten de Maaswerken-plangebieden, gebaseerd op vergelijkbare landschappelijke en archeologische situaties

ZM 01 Zandmaas algemeen

Het Maaswerkenproject is een samenwerkingsproject tussen Rijkswaterstaat, de provincie Limburg en het Ministerie van Landbouw, Natuurontwikkeling en Voedselkwaliteit en bestaat uit de deelprojecten Grensmaas (projectcode GM*), Zandmaas (projectcode ZM*) en Maasroute (projectcode MR*). Doelstellingen van het Maaswerkenproject zijn grindwinning, natuurontwikkeling, verminderen van het overstromingsrisico en verbetering van de vaarroute. In het kader van de Maaswerken zijn op grote schaal gebieden langs de Maas afgegraven en is de Maas plaatselijk verdiept. Van 1998 tot 2005 is op diverse deellocaties verkennend en waarderend archeologisch onderzoek uitgevoerd. Het gebiedsplan voor de Zandmaas/Maasroute is verdeeld in Pakket I en Pakket II. In Pakket I ligt de nadruk op de hoogwaterbescherming. De archeologische vindplaatsen in de Zandmaas en de Maasroute zijn onderzocht in het kader van het Maaswerkenproject betreffende Pakket I (projectcodes MR* en ZM*). Pakket II richt zich op natuurontwikkeling. Er bestaan 21 projecten binnen Pakket II (projectcode P*). Voor de archeologie betreft Pakket II twee vervolgonderzoeken op locaties buiten de Maaswerken-plangebieden, gebaseerd op vergelijkbare landschappelijke en archeologische situaties. Onderhavige dataset betreft algemene data voor het gehele Maaswerken-project. Tevens zijn kennismappen en procesbeschrijvingen voor specifieke deelgebieden collectief aanwezig

MR 07 Born

Bij de sluiscomplexen Maasbracht en Born zijn in het kader van het project Maasroute diverse werkzaamheden uitgevoerd. Ter plaatse is in 2003 een oriënterend vooronderzoek door de Explosieven Opruimingsdienst uitgevoerd naar de aanwezigheid van mogelijke explosieven op het betreffende sluiscomplex. De kans dat bij graafwerkzaamheden blindgangers of achtergelaten munitie wordt aangetroffen wordt zeer gering geacht

MR 05 Heel

Dit plangebied betreft een terrein dat, voordat het sluizencomplex werd aangelegd, aansloot bij de riviervlakte van de Maas waarvan ook het nabijgelegen plangebied Lateraalkanaal-west deel uit maakt. Archeologisch onderzoek heeft aangetoond dat Lateraalkanaal-west bijzonder rijk is aan archeologische resten, zodat aangenomen kan worden dat dit ook geldt voor het plangebied sluis Heel. Bovendien lag juist op de plaats van het sluizencomplex, het kasteel Osen, dat ook op historische kaarten is aangegeven. Het is waarschijnlijk dat er nog resten van de naaste omgeving van het kasteel, zoals bijgebouwen of grachten, in het plangebied aanwezig zijn. Op het terrein is alleen in 2002 een oriënterend vooronderzoek door de Explosieven Opruimingsdienst uitgevoerd naar de aanwezigheid van mogelijke explosieven op het betreffende sluiscomplex

GM 15 Grevenbicht

De Grensmaaslocaties Bosscherveld, Maasband, Meers, Urmond, Nattenhoven, Grevenbicht, Vissersweert, Roosteren behoren tot de 'overige' Grensmaaslocaties. Deze kleine projecten zijn, met de drie Vlaamse locaties Herbricht, Hochter Bampd en Kotem, tegelijkertijd door RAAP archeologisch inventariserend onderzocht in 2000-2001. Al in een heel vroeg stadium van het archeologisch onderzoek in het kader van de Grensmaasplannen werd besloten om geen inventariserend verkennend archeologisch onderzoek op de locatie Grevenbicht uit te voeren. De locatie had een lage archeologische verwachting en bleek verontreinigd

Pakket II P 15 Oeffelt

Tijdens enkele veldbezoeken van enkele leden van het projectteam en ROB-ers werden op de bodem van een kleigroeve langs de Maas bij Oeffelt, vondsten en sporen aangetroffen uit de prehistorie. De locatie behoort niet tot de Maaswerken-plangebieden, maar omdat de landschappelijke en archeologische situatie kenmerkend was voor de Maaswerken-plangebieden werd door het projectteam archeologie voorgesteld om de groeve aan een nader onderzoek te onderwerpen. Dit hield in de eerste plaats een profielregistratie en slijpplatenonderzoek in, waarvoor offerte is aangevraagd bij DLO-Staringcentrum te Wageningen. Door E. Drenth werd aangedrongen om de profielregistratie te combineren met een proefsleuvenonderzoek, waarbij samenwerking werd gezocht met de ROB. Toestemming werd aangevraagd bij Hagens Steenfabrieken door de ROB. Voor dit gecombineerde onderzoek is een ontwerp opgesteld, waarvan de kostenraming het beschikbare budget echter ver overschreed. Daardoor kon het onderzoek niet worden uitgevoerd en is geen opdracht verleend. Het project is komen te vervallen

MR 04 Steijl

In het kader van de archeologische begeleiding van De Maaswerken is een Aanvullende Archeologische Inventarisatie uitgevoerd aan het zomerbed gelegen tussen Maaskm 102 en Maaskm 112: Maastraject Steijl-Grubbenvorst. Dit prospectieve archeologische onderzoek is uitgevoerd in het kader van het derde en laatste Proefproject van De Maaswerken. Het rapport betreffende Bocht Steijl betreft alleen het onderzoek van het zomerbed; de aanvullende archeologische inventarisatie van het winterbed blijft hier buiten beschouwing (zie RAAP-rapport 431 / ZM 06). Deze AAI heeft geen nieuwe archeologische waarden van betekenis opgeleverd. De zones van het zomerbed met een hoge archeologische verwachting hebben als zodanig niet aan deze verwachting voldaan. Hierbij moet echter worden opgemerkt dat het ontbreken van archeologische vondsten voor een deel te verklaren is door de aanwezigheid van een z.g. actieve laag. Archeologische vondsten die mogelijk wel in het zomerbed aanwezig zijn, zijn met de huidige prospectiemethoden niet op te sporen. In algemene zin is de archeologische potentie laag te noemen. Dit geldt echter niet voor de beide taluds. Vooral in het talud van de binnenbochten van de rivier met een lichte sedimentatie kunnen archeologische resten bewaard zijn. Deze zullen naar verwachting alleen getraceerd kunnen worden tijdens en na de verdieping van het zomerbed door middel van archeologische tracébegeleiding of monitoring. Resumerend kan gesteld worden dat het door deze AAI mogelijk is geworden om een uitspraak te doen over de archeologische potentie van het zomerbed voor de zogenaamde ‘rechte’ trajecten in de Maas. Bovendien is een methode opgesteld voor het toekomstige natte prospectieve archeologische onderzoek, bij de huidige stand van techniek

MR 03 Heumen

In 2001 heeft een oriënterend explosievenonderzoek op het sluiscomplex Heumen plaatsgevonden, uitgevoerd door de EOD. Bij een terreinbezoek in mei 2004 is vastgesteld dat het terrein waar de bodemingreep zal plaatsvinden reeds verstoord is. Daarop is voorgesteld om geen archeologisch vervolgonderzoek uit te laten voeren

GM 18 Proefproject Meers

Tijdens de onderzoeken in het kader van de Maaswerken is een misverstand ontstaan over de locatie Meers: er zouden naast het proefproject Meers ook nog ingrepen in de reguliere locatie Meers plaatsvinden. Dit heeft geleid tot een tweedeling van de locatie in GM 10 Meers en GM 18 Proefproject Meers. Archeologische begeleiding door RAAP in 1998 heeft aangetoond dat de ondergrond van het onderzochte deel van de Grensmaaslocatie vermoedelijk in de Nieuwe tijd is gevormd. De resultaten bevestigen de lage archeologische potentie voor het zuidelijke deel. Desondanks kan het niet worden uitgesloten dat zich onder recente Maasafzettingen resten van Maasgeulen uit het Vroeg of Midden Holoceen bevinden. De kans op het aantreffen van archeologica door middel van non-destructief veldwerk is zeer klein. Begin 2000 zijn door de Werkgroep Archeologie Maaswerken proefboringen uitgevoerd in het gebied dat de uitbreiding van het Proefproject Meers vormt en rond de Weerterhof. Ook deze boringen hebben geen archeologische waarden aangetoond. Gezien de nabijheid van een vindplaats uit de IJzertijd/Romeinse tijd en de nabijheid van de vondst van een bronzen zwaard uit de Late Bronstijd, heeft in 2002 een aanvullende archeologische inventarisatie door RAAP op het onderzoeksgebied plaatsgevonden. Er werden wederom geen archeologische resten aangetroffen, noch de oude loop van de Maas

GM 11 Maasband

De Grensmaaslocaties Bosscherveld, Maasband, Meers, Urmond, Nattenhoven, Grevenbicht, Vissersweert, Roosteren behoren tot de 'overige' Grensmaaslocaties. Deze kleine projecten zijn, met de drie Vlaamse locaties Herbricht, Hochter Bampd en Kotem, tegelijkertijd door RAAP archeologisch inventariserend onderzocht in 2000-2001. In het deelgebied Maasband zijn alleen jonge rivierkleiafzettingen op grind vastgesteld. Er zijn geen aanwijzingen verzameld voor de aanwezigheid van oude rivierklei noch voor de aanwezigheid van oudere afzettingen waarin eventueel archeologische resten kunnen zijn ingebed. Tijdens het veldwerk zijn geen aanwijzingen verzameld voor de aanwezigheid van archeologische vindplaatsen. In een boring is een opvallende hoeveelheid houtskool en verbrande leem aangetroffen. Deze boring is geplaatst in een oude Maasmeander